GEESTELIJK GEHANDICAPTE KINDEREN IN DAGVERBLIJF Volwassenen starten volgende week in hervormde ULO-2 test zelf de DAF44 gratis en alleen Kanonskogels van Soaanse origine betekenen eerste oudheidkundige vondst uit Veenendaalse bodem Erfenis van zware slag bij Amerongen Stichting hoopt op eigen gebouw Vrouw na - val in huis overleden een hele morgen of middag Dominees bedankten Wielrijdster «jewond na aanrijding Collecte Prov. politiek voor CHU Alleen Lappendeken Bezetting Kasteel VEENENDAAL Het dagverblijf voor geestelijk gehan dicapte kleuters is gistermiddag officieus in gebruik ge nomen. Vanmorgen hebben 14 kinderen hun eerste „lessen1' gehad van het leidersteam, bestaande uit een hoofdleidster, een groepsleidster en drie assistenten. Over enkele weken hoopt het bestuur officieel met de werkzaamheden te be ginnen. Inmiddels zal dan ook het dagverblijf voor geestelijk gehandicapte volwassenen van start gegaan zijn! Het be stuur heeft hiervoor de beschikking gekregen over twee lokalen van de Hervormde ULO-2 aan de Geerseweg. Het verblijf voor de kleuters is gevestigd in het voormalige gebouw van de gemeentelijke Sociale Dienst aan de Tuin straat. Ds. C. Langbroek, voorzitter van het stichtingsbestuur, dat de dagverblijven opgericht heeft, vertelde dat er in Ne derland nog geen tien van deze inrich tingen zijn. Het eerste dagverblijf werd ongeveer twee jaar geleden in gebruik genomen. De meeste instellingen zijn gericht op het werk onder kleuters, waaronder men voor deze kinderen de leeftijdsgroep van 3 tot 11 jaar ver staat. De bezetting van het dagverblijf voor volwassenen zal bestaan uit man nen cn vrouwen, voorlopig met een ge middelde leeftijd van ongeveer 25 jaar. Beide instellingen gaan van hetzelfde stichtingsbestuur uit. Doelstelling en werkwijze zijn echter verschillend, zo dat het geen bezwaar is, dat men niet in één gebouw gevestigd is, al hoopt het stichtingsbestuur op zo kort moge lijke termijn een eigen gebouw te kun nen realiseren. De Stichting, officieel „Stichting Dagverblijven voor geestelijk gehandi capten Zuidoost Utrecht", heeft voor het kleuter-dagverblijf kinderen uit ver schillende plaatsen onder haar hoede. Ieder morgen worden alle kinderen, komend uit Veenendaal, Lunteren, Amerongen, Kesteren, Opheusden, Lienden en Scherpenzeel met een busje van huis gehaald en 's middags weer teruggebracht. Voor het dagverblijf voor volwassenen heeft men reeds aan meldingen uit Veenendaal, Ederveen, Re'nswoude en Ochten. Voor de werkzaamheden «,Tan de stichting worden subsidies verstrekt door het Ministerie van Cultuur, Re creatie en Maatschappelijk Werk, ter wijl een groot deel van de kosten ge dragen wordt door de gemeenten, waar uit de pupillen van de Stichting komen. Waarschijnlijk zal dit veelal gebeuren via een uitkering volgens de Algemene Bijstandswet. „Het kleuterdagverblijf noem ik het liefst een Paedalogisch Daginstituut," merkt ds. Langbroek op. „Het paedalo gisch slaat op het onderwijzende doel, het „dag" op het tijdelijke karakter en de band, die er blijft met het normale socfale milieu. Een en ander is in te genstelling tot de internaten en het „in stituut" voor de bestudering van de kinderen. Het is de bedoeling, dat de kleuters slechts tijdelijk in het dagver blijf geplaatst worden. Ten eerste heb ben we met het dagverblijf de mogelijk heid het gezin te ontlasten, maar ten tweede willen we de kinderen school- rijp maken. Een gehandicapt kind be tekent een zware opgave voor de ou ders. Hierin kunnen wij met het dag verblijf de helpende hand bieden. De kinderen worden ondfer andere ge traind in het zindelijk worden, het le ven in groepsverband, en het aan- en uitkleden. We noemen dit „sociale red zaamheid" Alle kinderen worden eerst voor een proefperiode opgeno men, om te kunnen zien of er moge lijkheden voor een optinale vorming aanwezig zijn. Het leidersteam obser veert de kinderen en na overleg met een team van deskundigen, geeft het bestuur aan de ouders advies over een te nemen volgende stap. Het kind kan bijvoorbeeld geplaatst worden op een b.l.o.-school of zal moeten worden op genomen in een internaat, om een zo goed mogelijke vorming te krijgen. De ouders hebben uiteraard het laatste woord, omdat die hun verantwoordelijk heid tegenover de kinderen behouden," aldus ds. Langbroek. VOL WASSEN EN Volgende week dinsdag. 23 januari, hoopt het Stichtingsbestuur te kunnen starten met het werk voor de volwas senen. Van het tempo, waarin de aan passing van de schoollokalen plaats vindt zal afhangen, of deze datum haal baar is. „Uiterlijk starten we volgen de week donderdag." merkte de voor zitter van de Stichting op. „Het dagverblijf voor volwassenen is voornamelijk gericht op het laten be houden van wat de mensen geleerd hebben. Indien een geestelijk gehandi capte niet - of niet meer - in staat is op de Sociale Werkplaats te verblijven, omdat dit een instelling is met een ze ker economisch doel. vervallen deze mensen vaak in een zekere indolentie en dan worden het van die dikke men sen, die alleen maar op een stoel zit ten. Wij willen déze mensen creatief bezig laten zijn, en tevens door een be zigheidstherapie proberen ze op een eenmaal bereikt niveau te handhaven, of dit niveau te verhogen. Theoretisch is het mogelijk, dat we de motoriek van die mensen, die niet meer ge schikt waren voor de Sociale Werk plaats, weer zover herstellen, dat ze naar die werkplaats teruggeplaatst kun nen worden. Het accent in dit dagver blijf komt te liggen op het sociale con tact, het samen leven en samen wer ken en dat alles zonder commercieel doel. Voor de betrokkenen wordt echter wel een zeker beloningsstelsel inge steld. Het dagverblijf zal sterk op een gezin lijken, het met elkaar aan tafel zitten, samen iets doen, eventueel een plaatje draaien en dergelijke. Het gro te verschil met het kleuterdagverblijf is, dat we de kleuters voornamelijk een behandeling geven, terwijl we de vol wassenen zoveel mogelijk trainen. Er moet voorkomen worden - wat men ook bij lichmelijk gehandicapten ziet als ze uit een revalidatie-centrum komen - dat het geleerde vergeten wordt." Het dagverblijf voor volwassenen start met 9 mannen en vrouwen, onder leiding van een groepsleider en -leidster en 2 assistenten. De grote overeen komst tussen de beide „instituten" is, dat de band met het gezin gehandhaafd blijft. Indien het gezin wegvalt - bij voorbeeld door de dood van de ouders - zullen de volwassenen in een internaat geplaatst moeten worden. Het stich tingsbestuur. waarin 3 leden van Phila delphia. 3 leden van de Nazorg en drie anderen zitting hebben, hoopt behalve over een eigen gebouw, ook spoedig over eigen busjes te kunnen beschik ken. Voorlopig maakt men gebruik van busjes van een autoverhuuronderne- mihg. „Als we eigen auto's hebben, kunnen we uitstapjes maken en met de kinderen en ouderen naar het zwem bad gaan," aldus ds. Langbroek. Het voormalige gebouw van de ge meentelijke sociale dienst in de Tuin straat is sinds gisteren in gebruik als dagverblijf voor geestelijk gehandicapte kleuters. ADVERTENTIE Bel DAF-dealer Auto-Unie Gel derland N.V. (08380-13456) en maak een afspraak voor een urenlange test'm zelf-rit zonder enige verplichting en kosten. Doe het snel. De actie eindigt 24 januari. DP 655 B - AUTO UNIE GELDERLAND N.V. Schoonbekestraat 1-3, Veenendaal Telefoon 08385-10051 Arnhemseweg 41, Ede Telefoon 08380-13456 VEENENDAAL Mevrouw Van M. uit de Julianastraat te Veenendaal kwam gistermiddag in haar woning ten val. Toen men de vrouw op bed gelegd had, bleek zjj te zyn overleden. VEENENDAAL De chr. geref. predikant ds. J. H. Velema van Apel doorn, die beroepen was door de ker- keraad van de chr. geref. Bethelkerk in de vacature ds. C. Langbroek, heeft voor het beroep bedankt. Ds. L. Loosman van Scheveningen heeft bedankt voor het beroep dat door de Gereformeerde Kerk op hem was uitgebracht in de komende vacature 8s D. van Enk. WOENSDAG 17 JANUARI 1968 VEENENDAAL De 41-jarige wiel rijdster mevr. T. A. de M.-B. uit Vee nendaal moest met verwondingen naar het ziekenhuis worden vervoerd, nadat zij op het kruispunt Hoofdstraat-Hoog straat was aangereden door een brom fiets, bestuurd door de 17-jarige J. A. B. uit Doodewaafd. B. sloeg linksaf vanuit de Hoogstraat de Hoofdstraat op. Mevr.. De M„ die uiterst rechts had gestaan dook plotse ling naast de bromfiets op, waardoor een botsing onvermijdelijk' was. VEENENDAAL 1In de week van 22- 27 januari zal de stichting „In Veilige Haven" in de gemeente Veenendaal, een huis aan huis collecte met lijsten hou den De gehele opbrengst zal mede worden aangewend Voor de bouw van een zweminrichting voor gehandicapte kin deren van de Stichting ,,de Heijgraeff" te Woudenberg. Op de Heijgraeff wor den momenteel 154 patiënten verpleegd. Dit aantal wordt na de uitbreiding ruim 300. VEENENDAAL Het lid van Gede puteerde Staten van Utrecht,jhr mr L. E. de Geer van Oudegein zal maandag avond 22 januari voor de CH kiesvere niging Veenendaal een inleiding houden over de „provinciale politiek". De ver gadering wordt gehouden in het OCB- gebouw aan de Sandbrinkstraat. Na de inleiding is er gelegenheid voor discus sie. Het tweede gedeelte van de vergade ring draagt een huishudelijk en daar om besloten karakter. Daarbij zal door secretaris en penningmeester een over zicht gegeven worden van het wel en wee van de kiesvereniging in het afge lopen jaar. Bij de bestuursverkieizing zijn de heren P. N. van Galen en J. H. Buddingh aftredend. Van dit tweetal is alleen eerstgenoemde herkiesbaar. In de vacature J. H. Buddingh wordt als kandidaat door het bestuur de heer J. van Voorthuizen voorgedragen. Verder wordt voorgesteld de contri butie te verhogen tot minimaal vijf tien gulden per jaar. ADVERTENTIE Wmmmm - Aan het Benedeneinde, juist achter hel natuurreservaat ,,de Wel", werd in feite Veenendaals eerste oudheidkundige vondst van betekenis gedaan. Bij grondwerk werden zeven ronde kogels met doorsneden van 10 en 13 centimeter aangetroffen. Het bleken na gedegen determinatie kanonskogels uit het begin van de Tachtigjarige oorlog te zijn. Over het algemeen is men de mening toegedaan dat Veenendaal een zéér rustige oorlogstijd tussen 1568 en 1648 doorgemaakt heeft. Het is evenwel zéér de vraag of dit nu wel geheel klopt na het vinden van de zeven, zware ijzeren kanonskogels, die ongetwijfeld bij een ter plaatse opgesteld geschut behoord hebben. Het iy 'ii ieder geval een vondst die voor Veenendaal van historische betekenis SVTEM Sscwv-ysr* Mxzmxt PAIXANT rvbejs De vraag doet zich voor, in welk jaar zijn ze gebruikt? Dat is niet zo moeilijk te bepalen. Dat kan haast niet anders dan 1584 geweest zijn toen er een zware slag bij Ameron gen heeft plaats gehad tussen vanaf de Veluwe opererende Spaanse troe pen en het uit het westen opdagende Staatse leger. De vraag of het kogels van Staats geschut zijn moet ontkennend wor den beantwoord. Eerder is aan te nemen dat hier sprake moet zijn van een ter plaatse opgesteld stuk Spaans geschut, dat inderhaast ver laten werd toen de naar de Veluwe terugtrekkende Spanjaarden vol doende gedekt waren. Men kan rustig aannemen dat, wanneer de Staatsen aan de Grift gekomen waren en zij het vuur op het terugtrekkende Spaanse leger geopend hadden, de ze kostbare ijzeren kogels beslist weer meegenomen zouden zijn. Men kan nu wel een fantasiever haaltje in elkaar draaien onder de titel „De slag aan de Grift", maar beter is te zien wat er werkelijk aan de hand geweest is. Hiervoor moe ten we het oog richten op Ameron gen. De Spanjaarden moeten dwars de Utrechtse heuvelrug overgetrok ken zijn, vanaf de Veluwe. Waar dit geweest is kunnen wij slechts gissen, maar het is niet on mogelijk dat ze van de Oude Scherpenzeelseweg gebruik ge maakt hebben. Die komt tenmin ste uit op de plek waar op 8 ja nuari 1584 werkelijk zwaar ge vochten werd. Nederland stond in 1584 praktisch alleen. Op de 10e juli van dat jaar was de prins van Oranje vermoord. Men zou kunnen spreken van een nutteloze dood, want een deel van de Nederlanden was al verloren voor de prins en Spanje kon rekenen op heviger verzet van de staten van Holland en Zeeland, die al in staat waren zichzelf te redden. Dat vonden de grote staten rond om ons land maar een vreemd ge beuren. Als kleine staten zich gaan verenigen, zo redeneerde men, dan krijg je een republiek en zo'n staats vorm kende men sinds de Griekse en Romeinse staatsvormen niet meer. Een vorst was nu eenmaal héér en meester. In de Nederlanden ging het dan ook maar moeizaam met de vereniging. Bijna was de Franse koning Hendrik III soeve rein vorst over de Nederlanden ge worden en toen deze weigerde zocht men hulp bij Engeland. Leicester kwam als landvoogd naar Neder land, maar hij begreep niet veel van de Zeeuwen, de Hollanders, de Stichtsen en de Geldersen. Het werd een sof. In schijh had hij macht en in wezen werd een en ander weer gedwarsboomd. De krachten moes ten van binnenuit komen. Oranje kreeg mettertijd dan ook waardige opvolgers in de figuren van zijn zoons. Reeds in 1384 heeft Veenendaal be zoek gehad van een troep soldaten, die vanuit Lunteren opereerden. Het zal ongetwijfeld een troep Spanjo len geweest zijn. want vooral de Ve luwe heeft ernstig te lijden gehad van de plunderende troepen van Parma. De prins van Oranje leefde toen nog. want dit voorval had plaats op de Paasdag van het jaar 1584. Veenendaal had toen deugdelijke kerkmeesters, want één van hen heeft het rekeningenboek van de kerk goed bijgehouden en deed de dode cijfers vergezeld gaan van een levendig verhaal. Veenendaal lag open en van alle kanten bereikbaar in .,'t wilde velt". Die soldaten behoefden eerst de boel niet plat te schieten om daar door de bevolking overhaast de vlucht te doen nemen. Ze kwamen onverwachts, vanaf de Klomp, langs het voetpad met de vele bruggetjes langs de Boveneindse grift toen de Geldersche wijck genaamd en zo naar Veenendaal. Doel was de Veenendalers uit te schudden. Als ze met veel tam-tam waren komen opdagen zou hun hele plan in duigen zijn gevallen. De in woners van dit veendorpje zouden immers alle sierraden en geld mee genomen hebben! Uit pure nijdig heid zou hun niets overgebleven zijn dan het hele dorp in de as te leg gen. Ze kozen een gunstig moment, de hoogmis on de Paasdag. In 1584 werd in de Oude Kerk op de markt nog volgens de regelen van de ou de moederkerk de godsdienstoefe ning gehoudea. In de stad Rhenen gisttte het reeds binnen de muren van de Cunerakerk. maar de Vee nendalers, uitgezonderd dan het naar de onherbergzame venen ge vluchte groepje mennisten, huldigde nog volkomen de oude kerkelijke instelling. Men moet niet denken dat deze „Rooms-Katholieke indringers" nou van die nette mannen waren waar het de godsdienstige gevoelens be trof. Of het geld dat ze de inwoners afpersten voor de kerk bestemd was scheelde ze niets. De kerkmeesters waren juist be zig met collecteren toen op de markt een hevige beroering ont stond. Uit deze aantekening menen wij op te kunnen maken dat reeds velen het kerkbezoek gestaakt had den. Enige inwoners moeten toen de kerk zijn binnengegaan om de komst van de troep soldaten te mel den. De kerk stroomde leeg; iedereen was bevreesd dat het niet zo best af zou lopen. Het viel mee, want na wat heen en weer gepraat werd het plunderen afgekocht en trok de troep verder. Wat een soort nie mandsland moet onze vallei toen ge weest zijn! Dit speelde zich in 1584 af rond het gloednieuwe, nog maar achttien jaar oude kerkje op de marktheuvel van Veenendaal. Bij deze inval is écht geen geschut te pas gekomen. Die gehelmde he ren met hun op de inwoners van Veenendaal gerichte musketten en ponjaards boezemden voldoende ont zag in van zichzelf... De voor toenmalige begrippen op moderne leest geschoeide legers (ge weren en geschut) tastten de vijand over grotere afstanden aan. Niet langer waren de kastelen en stadjes als staatjes in de staat te beschouwen. Niet langer waren de Zeeuwen, Hollanders, Stichtsen, etc. „vreemdelingen" van elkaar. Als overkoepelend orgaan werd een Sta- ten-Generaal in het leven geroepen. De republiek bleef voorlpig nog wel een lappendeken van zichzelf bestu rende staatjes, maar er was een ze ker nationaal gevoel aan het groei en. Rhenen kreeg al vroeg in het tachtigjarige tijdvak 'van oorlogvoe ring Spaanse bezetting. In 1576. na de dood van Requesens. werd Rhe nen door de muitende Spaanse sol daten verlaten. In Veenendaal bleef het opmerkelijk rustig. Tot dan in 1584 die speldeprik plaats had op het marktveld van Veenendaal. In Amerongen woonde op de rid derhofstad, een machtig heer. Gaert van Reede. die de zijde van de prins van Oranje gekozen had. In 1584 was hij nog niet overgegaan naar de reformatie; dat gebeurde even wel kort daarna, evenals de stad Rhenen. Eerst moest Amerongen de volle drük van de verwoestende oor log aan den lijve ondervinden. De grote heren zegden de lands heer koning Philips II de gehoor zaamheid op en deze „verlatinghe" prikkelde, de sluwe vos die Phillips II was. Sinds deze daad in 1581 had plaats gevonden en Parma steeds onverrichter zake van de grenzen van Zeeland, Holland en Utrecht moest wegtrekken, werd het de Spaanse bewindhebbers nog één maal te moede en trachtten ze met een bmtrekkende beweging vanuit Amerongen het westen van ons land b:nnen te komen. Dit had plaats in het jaar 1584. Parma was een bekwaam veld heer en zijn leger bereikte inder daad de grens van het dorp. Er is om Amerongen fel gevochten, maar het Spaanse leger kwam niet ver der. De ridderhofsteden Amerongen en Zuylestein werden ingenomen, zo dat de bewoners moesten vluchten. Heer Gaert van Reede is tien maanden uit zijn dorp weggeweest en keerde als een gebroken man te rug. In 1585 overleed hij. Deze „vader des heerlijkheids" Amerongen werd met zijn gemalin in het koor van de kerk bijgezet. Tien lange maanden is een ongeken de terreur in de omgeving van Ame rongen uitgeoefend. Zijn wij over de bezetting van Amerongen goed ingelicht, wat in die tijd vol beroeringen in Veenen daal heeft plaats gehad weten wij niet zo duidelijk. Alléén de komst van de Spanjaarden op de Paasdag van het jaar 1584, met de daarop gevolgde afkoop als ze maar zo spoedig mogelijk wilden vertrekken, werd schriftelijk bevestigd. Toch lag toen het Spaanse leger al bij Amerongen. De inwoners van de heerlijkheden waren naar de stad Rhenen gevlucht en keerden op het einde van dat jaar eveneens in Ame rongen terug. In 1584 werd ook de stad Nijme gen door de Spanjaarden aangeval len, maar de Oranjegezinde partij was in de Betuwe al zo machtig, door de hulp van de machtige gra ven van Culemborg en Buren en niet te vergeten de stad Tiel, dat aan de ze streek de Spanjaarden de handen vol hadden. De aftocht moet beslist goed voor bereid geweest zijn. Parma was zo'n groot veldheer dat hij manschappen en materiaal zo maar niet in het wilde weg liet afvloeien. Hij moet de toestand in de Vallei goed gekend hebben. Het Gelderse deel werd doorsneden door een aantal lage dijken en stegen, waar het toenmalige militaire ver voer wel mogelijk was. De weg door Rhenen zal gevaarlijker geweest zijn. Eenmaal over de Grift geko men was het een peuleschilletje via de hoge zandtongen de veilige Velu we te bereiken. Het aantreffen van kanonskogels op hoge zandgrond bij de Grift wet tigt deze veronderstelling. In de analen van de stad Rhenen vinden w ijnergens een bewijs, dat daar de terugtocht heeft plaats gehad. Deze kogels zullen bij een stuk geschut behoord hebben dat de aftocht van de Spanjaarden moest dekken. Zul ke dingen verlies je nu eenmaal niet uit je broekzak. De maat klopt "precies met die van het Spanase geschut. Wij kun nen zelfs veronderstellen dat de sporen van de aftocht ter plaatse uitgewist werden door ze in de grond te begraven toen de laatste mannen snel weg moesten en er geen tijd meer was om ze mee te nemen. Dat ze van elders precies op die plek de grond ingeschoten werden komt wel als wat te ge waagde stelling uit de bus. Er werd al gedacht aan een kas teel dat daar gestaan zou kunnen hebben! Wat wij aan concreets heb ben dat zijn totaal zeven ijzeren ko gels met een gemiddelde doorsnede van 10 cm die te dateren zijn om streeks 1600. En dan de oorlogshan delingen van 1584 bü Amerongen. In Veenendaal zelf heeft geen oor log gewoed. Rest het geschetste beeld, met de waarschuwing erbij dat het zo wel eens gegaan kan zijn. Men moest eens weten hoe voorzich tig men bij de Rijksdienst is met zulke zaken! De wetenschapsmensen veronder stellen meer dan ze bevestigen. Men zegt liever het niet te weten, dan verhaaltjes, hoe interessant ook. Een afbeelding van de heer van Amerongen, Goert van Reede zo als die te zien is op een schilderij in het kasteel te Amerongen. op te dissen. Dus géén „slag aan de Grift" en nóg minder een kasteel aan de Grift. Er is geen enkel be wijs voor. Met dat al zijn het interessante, historisch voor Veenendaal belang rijke dingen. Ze horen in Veenen daal en nu ze deel uitmaken van de Raadhuisverzameling kunnen wij slechts hopen dat dit de klaroenstoot is tot beter begrip voor de histori sche waarde die een in de bodem gevonden voorwerp heeft. De eigenaar van de grond verdient een pluimpje die onooglijke ijzeren ballen aan het College van B. en W. van Veenendaal te hebben overge daan. Anders zouden ze toch maar in handen van curiositeitenjagers te recht gekomen zijn. Wel moest zo nodig een en ander weer even in het sensationele vlak getrokken wor den. Helaas moeten wij nog stééds constateren dat er altijd weer wan klanken geproduceerd worden bij gevallen als deze. Adriaan P. de Kleuver.

Digitale periodieken - Gemeentearchief Veenendaal

De Vallei | 1968 | | pagina 3