Het wijkende water in Zuid-Flevoland
D,
I
w,
Pil
ad
B
N;
N
H
ZIEZO
ÈÉ*PMil
Volendammers
halen het
onderste uit
de polderkan
fi
ZATERDAG 10 FEBRUARI 1968
'a eenden willen er al niet meer lijn soms staat er
nog drie meter water, maar ze strijken bij duizenden neer aan
de andere kant van de ringdijk om Oost-Flevoland, in het open
gedeelte van het IJsselmeerVoor de kleine nederzetting Oost
vaardersdiep, gebouwd rondom gemaal en sluis, is dat teken
even onfeilbaar als de peilschaal: het water m de polder zakt.
Het staat bijna anderhalve meter lager dan in oktober, toen
de ringdijk om de polder werd gesloten en het gemaal begon
te draaien. Aan de andere kant, bij Spakenburg, zijn al stukken
grond drooggevallen. De dertig bewoners van Oostvaarders-
diep zien alleen nog maar een paaltje boven water komen, dat
er de vorige dag nog niét was. Een paaltje met wat uitdrogend
watergroen eropMaar zij weten, dat in april de hele polder
drooggevallen zal zijn. Wanneer alles meeloopt tenminste. In
het gemaal De Block van Kuffeler, centrum van het Oostvaar-
dersdiep, is men liever een beetje voorzichtig met die voor
spellingen. De vier pompen, die samen de polder leegmaken,
gooien er weliswaar 3000 kubieke meter water per minuut uit,
maar de natuur kan het soms opeens niet meer goed vinden,
dat het zó snel gaat. Bij veel neerslag en andere wateraanvoer
kan het gebeuren, dat er ook 3000 kubieke meter per minuut
bijkomt. In vorige IJsselmeerpolders is het eveneens voorge
komen, dat de natuur niet zonder meer alles over zich heen liet
gaan. Die polderbouw is dan ook een ingreep, groter dan het
toeziende deel van ons volk zich realiseert.
Centimeter
voor
centimeter
I at Is er eigenlijk gebeurd en wat ge
beurt er nog? Als derde grote IJsselmeerpol-
der (43.000 ha.) zal Zuid-Flevoland straks
liggen in de driehoek Harderwijk-Lelystad-
Muiderberg. De eerste fase in het werk was
het aanleggen van een ringdijk. Die kon in
dit geval wat korter zijn dan bij de vorige
polders, omdat de polder tegen Oost-Flevo
land aanligt, dus tegen de befaamde Knar-
dijk. Toch bleef nog 70 kilometer dijk te leg
gen over. Zoals bekend, werd die dijk in ok
tober van het vorige jaar gesloten, hetgeen
niet wil zeggen, dat men nu de polder rond
kan rijden. Zo'n rit blijft beperkt-tot ca/60-
kilometer, de 22 kilometer lange Knardijk
tussen Oost- en Zuid-Flevoland meegerekend.
Langs de Veluwekust is de weg nog niet be-
mrw
Waar dit huisje vroeger voor diende
niemand weet het meer. Als een par
mantig baken staat het nu in het weg
trekkende water aan de dijk.
rijdbaar en voorbij Oostvaardersdiep, tot
aan de brug bij Muiderberg, evenmin. Be
halve bij Muiderberg komt er nog een brug
bij Huizen en een bij Nijkerk. Voorlopig zal
de brug bij Muiderberg de belangrijkste
zijn, omdat daarover straks rijksweg 6 van
het westen naar het noorden wordt geleid.
Er is wat tegenslag bij de bouw, maar men
hoopt toch, dat de brug nog dit jaar voor be
perkt gebruik kan worden opengesteld.
|a de dijksluiting in oktober is dit alles,
een beetje uit het nieuws geraakt. Het
was bekeken en beschreven en andere za
ken hernamen hun recht in het nieuws. Maar
volgende week zal Verkeer en Waterstaat,
met de daartoe behorende Dienst der Zui
derzeewerken, een grote excursie voor alle
publiciteitsmedia houden onder het motto:
DE POLDER VALT DROOG. Televisie, ra
dio, alles komt. Hiervoor wordt op Oostvaar
dersdiep weinig gepoetst en gepoederd. De
meeste werkers hier zijn veteranen uit het
poldervak, die dit alles al vaak hebben mee
gemaakt en die met vriendelijke spot op
merken, dat de buitenkant eerder bekeken
is dan de binnenkant. Wat aan die binnen
kant leeft, daarover is het moeilijker pra
ten. Het werken met een paar man en een
paar vrouwen die meegekomen waren, toen
er nog niets was dan water, wind en mod
der het aloude polderverhaal. Vijf kwar
tier met de boot naar de dichtstbijwonende
dokter in Volendam. De lange avonden, al
leen maar te verkorten door de nacht wat
langer te maken. De eindeloze zondag. De
storm, waarvan de kinderen niet konden
slapen en de duisternis zonder een enkel
lichtje in de verte, wanneer je 's avonds
door het raam naar buiten keek. Oostvaar
dersdiep was toch al onherbergzamer dan
vele nederzettingen in de vroegere IJssel
meerpolders. Bij het werk in die vorige pol
ders had je de kampen nog, maar nu waren
we weer een paar jaar verder, de mensen
hadden eigen auto's, de werktijden waren
wat korter velen gingen 's avonds naar
huis. Meer dan ooit was de kleine groep vas
te medewerkers op zichzelf aangewezen
Wat moet je daarover straks zeggen voor
een televisiecamera, die het nieuws van de
drooglegging brengt in de huiskamers van
een paar miljoen landgenoten? Voor veel
van die kijkers, luisteraars en lezers is het
al een ontbering, wanneer de elektrische de
ken het eens een keer niet doet. Dus zeg
gen de polderwerkers en hun vrouwen maar:
,.nou ja. 't was niks bijzonders, we zien wel
weer hoe het morgen is".
Met drieduizend kubieke meter per mi
nuut gaat het water de polder uit, maar
't zichtbaar worden van het strand gaat
per centimeter.
|u, aan de vooravond van^iet grote droog
vallen het gaat nu centimeter voor
centimeter - ziet het er allemaal wat flo-
rissanter uit. De kinderen spelen nog wat
eenzaam aan de dijk, maar twee van hen
gaan nu toch naar school, respectievelijk in
Lelystad en in Harderwijk. Er worden nu
vijftien permanente huizen gebouwd. De
dokter woont nog maar 23 kilometer (Lely
stad) van het dorpje. Moet iemand er snel
heen, dan is wel één van de vier auto's be
schikbaar. En kijk eens wat we hier ook al
hebben: een hotel, gegroeid uit de kantine.
Acht plezierig ingerichte kamers met ver
warming en uitzicht op het water en zelfs
twee motel-appartementen.
Hoe lang hebben sommige grote steden er
over gedaan om een motel te krijgen? Dit
Ijj de bemaling gaat het pok alweer iets s
andere'dan de vorige polders. Het ge- -
maal De Blocq van Kuffeler te Oostvaar
dersdiep doet het werk hier zonder hulp van
andere gemalen. Het heeft dan ook een ca
paciteit die 40 pet. hoger is dan bijvoorbeeld
die van het gemaal Wortman in Lelystad
óók geen kleintje. De dieselmotoren drijven
vier pompen aan, twee met een capaciteit
van 700 m3 per minuut en twee, die goed
zijn voor 800 m3. Hiermee kan Zuid-Flevo
land in ongeveer vijf maanden worden droog
gemalen en vervolgens op peil worden ge
houden. De naast dit gemaal gebouwde sluis
is een pendant van die bij Lelystad en is
dus ook toegankelijk voor schepen tot 600
ton. De laatste nog te maken polder zal dan
de Markerwaard zijn, die met 60.000 ha.
de grootste wordt. De streefdatum voor het
droogvallen van de Markerwaard ligt in
1980. Wanneer het zover is, zal de bebouw
bare oppervlakte van Nederland met 10 pet.
zijn vergroot, de totale oppervlakte met 7
pet.
alles nu op een plaats, waar je nog met een
auto mag rijden zonder wegenbelasting te
hebben betaald, omdat er nog geen openba
re weg is. Dat zal overigens gauw genoeg
anders worden. Langs het hotel-motel zal
straks heel wat toeristisch verkeer komen.
In afwachting daarvan hangt er nu al een
bord, waarop polderprijzen (koffie 20 cent)
en toeristenprijzen (het dubbele) terdege
worden gescheiden.
Het zullen trouwens niet alleen toeristen
zijn. Chauffeurs van autobussen, die met be
langstellende technici uit binnen- en buiten
land rondrijden weten te vertellen, dat zij
al meer ritten naar Zuid-Flevoland hebben
dan naar de Deltawerken. Een opmerkelijke
troef van het naamloze hotel in het eveneens
nog naamloze dorp, dat voor 't gemak nog
Oostvaardersdiep wordt genoemd: ,,'t is hier
altijd beter weer dan op het vasteland We
hebben nog maar twee keer een beetje
sneeuw gezien en het heeft hier nog nooit
een hele dag achtereen geregend. Niemand
weet hoe het komt, maar het is echt waar."
Iets voor de folders van straks, tenzij een
ondernemende meteoroloog weet te vertel
len, dat het niet kan...
Intussen zakt het water, de ene dag wat
meer, de andere dag wat minder, al naar
het uitkomt in het ondoorgrondelijke spel
van de natuur. Voor de zoveelste maal kun
nen de Oostvaardersdiepers de spaarzaam
doordringende toerist verzekeren, dat het
droogvallende terrein straks niet meer opge
hoogd hoeft te worden. Velen denken na
melijk, dat zo'n ingreep wél nodig is, omdat
je immers niet zomaar op de bodem van de
zee kunt leven. En drie maal per week ko
men nog die twee volhardende Volendam
mers door de sluis om nestvis te gaan van
gen op de plaatsen, waar het water nog
hoog genoeg staat. Sluiswachter W. Guyt
heeft hen ook vandaag doorgelaten. „Nog
een paar weken," zegt hij; „dan zullen ze
't met een roeiboot en met heel kleine fuik
jes moeten doen". Dat is geen grapje. De
vissers kunnen daarvoor inderdaad een ver-
Ui
gunning krijgen, waardoor zij misschien iots
kunnen meenemen van het nieuwe palingsei
zoen in het voorjaar. Veel zal 't niet meer
uithalen. Het enige water, dat in het gevor
derde voorjaar nog te vinden is, zal het wa
ter in de tevoren uitgebaggerde kanalen
zijn. Daarin is geen ruimte om te vissen
voor iemand, die meer meebrengt dan een
hengel.
Woor belangstellende bezoekers zal tegen
die tijd nog iets belangrijks gebeuren.
De slagboom, die sinds de dijksluiting op
een tiental kilometers voor Oostvaardersdiep
het berijdbare deel van de dijk verspert, zal
worden overgeplaatst naar een punt voorbij
gemaal en sluis. Oostvaardersdiep zal dan
toegankelijk zijn zonder het niet altijd even
gemakkelijk te krijgen toegangsbewijs van
de Dienst der Zuiderzeewerken. Nu resideert
in het huisje bij de slagboom nog oudpolder-
gediende W. M. Jansen uit Harderwijk, ter
wering van onbevoegden. Die onbevoegden
kunnen van velerlei pluimage zijn, maar het
meest berucht zijn de hengelaars. Zij stape
len stortkeien uit de dijk op om er een stoel
tje van te maken en zetten hun auto's neer
op zeer gevaarlijke plaatsen. Er komen den
ook al lang geen hengelaars meer door de
controle, met uitzondering van twee invali
den. die van fatsoenlijk hengelaarschap blijk
hebben gegeven. Met wat meer souplesse
worden de vogelvrienden behandeld. Zij kij
ken alleen maar en komen deswege in aan
merking voor vrije toegang, al moet daar
voor wel een enkele formaliteit worden ver
vuld. Straks gaat dit alles een eindje verder
op spelen. Oostvaardersdiep is dan definitief
met de bewoonde wereld verbonden.
I et water wijkt in Zuid-Flevoland, streep
na streep komt boven op de peilschaal.
Ook in het wat oudere buurgebied Oost-Fle
voland wordt de stand van zaken nauwkeurig
bijgehouden. In het expositiegebouw van Zui
derzeewerken te Lelystad hebben ze er een
maquettebord voor gebouwd, waarop telkens
weer nieuwe naamloze gebieden zichtbaar
worden. Een wens vanuit dat buurland: „laat
men er de vrijheid en de ruimte krijgen,
waarvan wij hier ook elke dag genieten".
Voorbeeld van die vrijheid voor iedereen:
verklaarde tegenstander van de inpolderin
gen, de Veluwse kunstschilder Jos Lussen-
burg, opende dezer dagen in Oost-Flevoland
een expositie van schilderijen uit de oude
tijd. Als jongen heeft hij op de toenmalige
Zuiderzee gevaren, temidden van ouderen,
die er gewoon niet in geloofden dat de zee
ooit zou verdwijnen. Maar het is gebeurd en
Jos Lussenburg zal eraan meewerken, dat
de herinnering niet vervaagt. Zijn befaamde
lezing „De ballingen van de Zuiderzee" zal
hij zeker ook eens In Zuid-Flevoland komen
houden. Want ook hier zal de gedachte le
ven, dat zonder het verleden de dag van
vandaag er niet zou zijn.
mmm w
WÊË&M.
De bewoonde, geïndustrialiseerde wereld
wijde landschap: olietanks voor het gemaal.
heeft zijn markante punten opgericht in het
Onafzienbaar H nog de watervlakte, maar de eenden schijnen te merken dat het gauw afge
lopen zal zijnzij vallen niet meer neer in de polder, maar zoeken het wijde water aan de
andere kant van de ringdijk op.
ZUIDELIJK FLEVOLAND
CMTRCK #0 km
49.400 ka
IrtMI «r
OOSTELIJK FLEVOLAND
1 Jf
V a&m.
ZUIDELIJK FLEVOLANDIjm
OVERZICHT DIJKWERKEN A
«to+SM
