Wonen bij de oosterburen en werken
met Nikes en Hawks
Geleide wapens
en onze luchtmacht
NIKE
HAWK
UN
TEGENZIN
■Conclusies na een bezoek aan onze luchtmachtsoldaten in Duitsland
De meesten
vinden het
prettig
en
Militair en misschien ook wel politiek bezien is onze
aanwezigheid als lid van de NAVO in Duitsland nood-
zakelijk, gegeven de huidige machtsverhoudingen.
Het moreel van de in Duitsland geplaatste militairen is,
van laag tot hoog, bijzonder goed. Men kent zijn taak en
begrijpt het waarom en daarom wordt er hard en met
toewijding gewerkt.
De verhouding tot de Duitse burgerij is uitstekend en
kan er alleen maar toe bijdragen dat velen, voor wie een
democratisch gedragspatroon misschien nog wat vreemd
is, meer „Europees" gaan denken.
Voor de gezinnen is het belangrijk dat alle bijkomende
voorzieningen als onderwijs, geestelijke en materiële
verzorging, op hoog peil staan.
Laat niemand denken dat men in Duitsland „met goud
behangen" wordt. Er zijn inderdaad op bepaalde detail
punten voordelen, maar een „rijk leventje" hoeft
men ook daar niet te verwachten.
Voor velen is de plaatsing in Duitsland niet alleen een
nuttige maar vaak ook een prettige ervaring. Dat geldt
niet alleen voor de dienstplichtigen maar ook voor de
beroepsmilitairen en hun geznnen.
SFEER
HET WERK
SPORT
Gesprekken vertellen van
W
Het hoofdkwartier van de 5e groep geleide wapens is gevestigd in Stolzenau. Het is
een nieuwgebouwd kamp waarbij men profijt getrokken heeft van de ervaringen bij
de bouw der oudere hoofdkwartieren en daarom is het hier goed werken.
Als men er niet direct bij betrokken is heeft men er nauwelijks erg in
dat er over onze oostgrens heen, rond Eems en Weser, enkele duizenden
Nederlanderse gezinnen wonen. Ze zijn nauw betrokken bij elk eventueel
krijgsgewoel en bij de ontwikkelingen in de internationale politiek wie
bij de geleide wapens werkt weet nu eenmaal dat uiterste waakzaamheid
vereist is. Niet dat dit een stempel drukt op het gezinsleven daar in Duits
land gelukkig niet! Hun leven, wonen, werken daar in Handorf, Blom
berg, Stolzenau en hoe al die dorpen heten mogen, is anders dan in Ne
derland. Hoe? Daarvoor zijn we een week die streek in geweest tussen de
Nederlandse grens en de Weser en dit zijn de antwoorden: men woont er
in het algemeen goed, vaak in een natuurrijke streek of bij een schilder
achtig dorp. Men leeft er doorgaans ook prettig, hetzij in een apart voor
de Nederlanders gebouwde woonwijk, of wat nog sporadisch voorkomt
tussen een doorgaans welwillende Duitse bevolking. En tenslotte: men
werkt er hard. Want de kostbare elektronische apparatuur waarmee ra
ketten geleid worden, vereist een voortdurend onderhoud. En bovendien:
de eenheden moeten nu eenmaal een hoge graad van paraatheid bezitten.
Aan de buitenkant van het romantische
dorp Blomberg is voor de Nederlandse mili
tairen en hun gezinnen een fraai aangelegde
woonwijk verrezen (foto boven). Maar al wonen
ze aan de buitenkant, het betekent niet dat de
Nederlanders zich afzijdig houden van wat in
het dorp gebeurt. Op het rustieke dorpsplein
staan soms meer Nederlandse dan Duitse auto's,
FRANKRUK
NIKE -HOOFDKWARTIER
HAWK-HOOFDKWARTIER
Waarom, 7.0 vragen velen zich af, staan er in West-Duitsland geleide wapens
opgesteld? Dit is, kortweg gezegd, een gevolg van de internationale toestand
die een doelmatige bescherming van het westen noodzakelijk maakt.
Die bescherming bestaat niet alleen uit landstrijdkrachten, maar ook uit
luchtmacht eenheden, deels bewapend met vliegtuigen, deels ook met geleide
wapens. Deze laatste categorie verdedigingsmiddelen moet West-Europa vanaf
Noorwegen tot Turkije tegen eventuele invallen door de lucht vanuit het
oosten beschermen. Daartoe heeft de Noord-Atlantische Verdrags Organisatie,
de NAVO, een systeem van twee met raketten voorziene verdedigingsgordels
tussen het „ijzeren gordijn" en het westen opgebouwd. De buitenste
gordel, evenals de binnenste in sectoren verdeeld die ieder weer door
verschillende leden-landen worden bemand, is uitgerust met Hawk-raketten die
een reikwijdte hebben van 25 tot 30 kilometer en zowel op lucht- als op
gronddoelen kunnen worden afgevuurd. Deze gordel ligt dicht langs de rivier
de Weser. Meer naar de grenzen van Nederland, België, Luxemburg en
Frankrijk toe ligt de tweede gordel, voorzien van de Nike-raketten die een
reikwijdte van rond de 160 kilometer halen en tot op een hoogte van ruim
30 kilometer reiken. De geleide wapens hebben, althans voor een deel,
het werk overgenomen van de vliegtuigen. Ze zijn goedkoper en doeltreffender.
Op bovenstaand kaartje staat schematisch aangegeven hoe ongeveer
de ligging van die gordels is en hoe die gordels in sectoren zijn verdeeld.
Verschillende landen van de NAVO hebben een of meer van die
sectoren voor hun rekening genomen. Nederland „bezet" de twee sectorgordels
tussen Rheine en Hannover. De raketten staan opgesteld bU onderdelen,
squadrons genaamd. Vier van dergelijke squadrons vormen tezamen met
vervangende eenheden één groep geleide wapens.
De squadrons van de Nike-groepen, die op nogal grote afstand van de
groepshoofdkwartieren zijn gelegen, een vijftig tot zestig kilometer meestal, zijn
geheel „self-supporting". Ze hebben eigen militaire kampen met daarbij
eigen woonwijken. De militair die bij een Nike-squadron is ingedeeld werkt
en woont dus in en bij zijn kamp.
Bij de Hawk-squadrons is het wonen echter geheel gescheiden van
het werken. De Hawk-squadrons liggen rond het basiskamp, al kan de afstand
zeker nog wel 25 kilometer bedragen. De bij die squadrons werkzame
militairen moeten steeds tussen de basis en hun „werkplaats" vervoerd worden.
Het Nederlandse aandeel in de bescherming van het westen via de lucht
wordt geleverd door enige squadrons vliegtuigen, deels in Nederland, deels
ln het buitenland gestationeerd en door vijf groepen geleide wapens, alle
in Duitsland gesitueerd. In de buitenste verdedigingsgordel hebben wij drie
groepen die met Hawk-raketten zijn uitgerust en in de binnenste
verdedigingsgordel twee groepen, bewapend met Nike-raketten.
Deze vijf groepen ressorteren onder het Commando Luchtverdediging (CLV)
te Zeist en staan dus operationeel ter beschikking van de NAVO en wel
speciaal van het tweede „ATAF" (Allied Tactical Air Force).
De hoofdkwartieren van de groepen die met Nike-raketten zijn uitgerust
liggen in Münster-Handorf en in Schöppingen, vlak bij de Nederlandse grens.
Onder deze hoofdkwartieren staan acht squadrons die gelegen zijn tussen
de Nederlandse grens en de oostelijke rand van het Teutoburgerwoud.
De drie andere hoofdkwartieren van de Hawk-groepen liggen in Blomberg,
ten zuiden van Hameien, Hessisch-Oldendorf, zuid-oostelijk van Hameien
aan de Weser, en in Stolzenau, eveneens aan de Weser
doch 35 km noordelijker van Minden.
Met de bemanning van al die squadrons is direct en indirect
(werkplaatsen, transportgroepen, verzorgende eenheden) ongeveer
een vijfde tot een zesde van de mankracht van de Koninklijke Luchtmacht,
in totaal ongeveer vijfduizend man, gemoeid. Hot merendeel van hen.
ongeveer 75 pet., behoort tot het beroepspersoneel. Zij hebben hun gezinnen
mee naar Duitsland genomen.
Als we een gezin op gemiddeld vier
personen stellen, dan kan men
gerust zeggen dat het aantal Ne
derlanders dat direct of indirect
bU de verdediging van het
westen in Duitsland betrokken
is, op rond vijftien duizend personen
kan worden gesteld.
Al deze mensen zijn voor kortere
of langere tijd, meestal voor een jaar
of drie tot vijf, uit hun eigen ver
trouwde omgeving weggehaald.
Ze moeten terwille van onze
veiligheid, in een andere sfeer wo
nen en werken en, dat is de
moeilijkste opgaaf, ze moeten te
allen tijde paraat zijn. Dat is voor
velen een zware opgaaf. Daarom
worden de militairen en hun gezin
nen voordat ze naar Duitsland
gaan, zorgvuldig geselecteerd. Het
Nederlandse aandeel ln de beveiligii
van West-Europa tegen aanvallen
uit de lucht is kwantitatief vrij
belangrijk en staat kwalitatief
op een hoog peil.
De woonsituatie is niet overal het
zelfde. In sommige plaatsen heeft
de Koninklijke Luchtmacht in of
bij dorpen en kleine stadjes wat
grotere of kleinere woonwijken kun
nen laten bouwen. In bepaalde ge
vallen kon men groepjes huizen van
Duitse bouwondernemers huren en
in een enkel geval kon men de be
schikking krijgen over een geheel
flatgebouw, zoals in Greven bij
Handorf. In dat .fHochhaus" van
Greven wonen 48 gezinnen.
De vrouw van sergeant-majoor W.
G. J. Stiphout, die al eerder enige
tijd iin Fontainebleau heeft ge
woond zegt over haar ruime flat
woning in Greven: „We zijn er
tevreden mee", We hebben een
goed huis, beter dan we in onze
omstandigheden misschien ooit in
Nederland hadden kuninen krijgen.
Van ons salaris en de buitenland
se toelage kunnen we goed rond
komen. Maar rijk worden is er niet
bij ook al kan je sommige artike
len in de Naafi-shops (winkels
van het Engelse leger) wat goed
koper krijgen en zijn de sigaretten
en de drankjes belastingvrij. Die
voordelen worden weer teniet ge
daan door hogere kosten voor da
gelijkse levensbehoeften als brood
en melk. Een reisje voor familie
bezoek in Nederland hakt er ook
al aardig in. En dan de auto. Die
heb je hier beslist nodig want de
verbindingen zijn schaars en
slecht. Je kunt je inderdaad iets
meer luxe veroorloven dan in Ne
derland. Maar mag dat een keer
als je meerdere jaren ver van je
eigen land moet wonen?"
Bijzonder goed op hun gemak voe
len zich de gezinsleden van ser
geant-majoor Peer in Borgholzhau-
sen waar zo'n zeventig Nederland
se gezinnen wonen. Het echtpaar
spreekt goed Duits en kan zich
gemakkelijk aanpassen, waar dan
ook. „Ik heb een goed huis, kan
er behoorlijk van komen en leef
in een prettige gemeenschap. Wat
wil ik meer? De Duitse zaken
mensen in het dorp, van wie ve
len zich reeds aan de Nederland
se eisen hebben aangepast, zijn
vriendelijk en behulpzaam".
Helemaal geen zin om weg te gaan
uit Duitsland heeft het gezin van
sergeant-majoor Telghuis die in
de Nederlandse woonwijk Bexten
bij Blomberg woont. Hij heeft tien
jaar lang aan de Ravenweg in
Apeldoorn gewoond maar zou niet
meer willen ruilen. Het echtpaar
Telghuis is opgetogen over het
natuurschoon waaraan deze streek
rijk is. En voor culturele genoe
gens weet men de weg naar het
dichtbij gelegen Detmold wel te
vinden.
En luitenant Kisters, een vlotte Lim
burger, zit nergens mee. Hij is
voorzitter van de Hollandse sectie
van een Duitse zweefvliegclub en
daardoor ook lid geworden van
het hoofdbestuur van de Duitse
club. Dat is ddan een van de vele
gevallen die illustreren dat de ver
houding tussen Nederlanders en
Duitsers veelal heel goed is.
In het Duitse plaatsje Blomberg,
een oud romantisch stadje met
veel vakwerkbouw, kan men de Ne
derlandse sfeer als het ware proe
ven. Men ziet er een café „Rotter
dam", er lopen Nederlandse lucht
machtmilitairen door de straten, er
liggen Nederlandse waren in de win
kels en in de uitstalkasten liggen
foto's van Nederlandse evenemen
ten. Nederlandse wegwijzers zijn
aan de Duitse verkeersborden ge
hecht en iedereen weet de weg naar
„Die Niederlandische Einheit" te
vinden. De commissaris van politie
en zijn mensen kunnen het met de
Nederlandse militairen en hun ge
zinnen goed vinden en de plaatse
lijke bakker, die brood voor de
luchtmachtbasis bakt, heeft in de
etalage van zijn winkel wittebrood,
gebakken „nach Hollandischer Art".
De waardin van het Gasthuis „Forst-
haus", waar veel Nederlandse gas
ten van de Kon. Luchtmacht worden
ondergebracht, vindt de Nederlan
ders „Anstandige Leute". Van de
officieren kan men horen dat er
goede contacten zijn met de Duitse
overheid.
Over het onderwijs voor kinderen
van in Duitsland geplaatste Neder
landse gezinnen, dat natuurlijk ge
heel op Nederlandse leest is ge
schoeid, is men tevreden. Men hoort
zeggen dat het goed tot zeer goed is.
Dat kohit door een strenge selectie
van het personeel en door de vaak
kleine klasjes waarin de leerkrach
ten meer dan de gebruikelijke aan
dacht aan de leerlingen kunnen
schenken. De leermiddelen komen
uit Nederland en de scholen staan
onder toezicht van Nederlandse on
derwijs-inspecties. Voor de kleine,
dagelijkse zorgen kan de heer Stek-
kinger, hoofd van de school iin Gre
ven die nog aan de Leerschool aan
de Moleruslaan in Apeldoorn heeft
gewerkt, altijd terecht bij de verte
genwoordiger van zijn militaire ba
siscommandant, majoor J. B. W. M.
de Koning, de officier die ook een
bemiddelende rol speelt tussen de
Duitse verhuurders van woningen en
de Nederlandse gezinnen. Want vele
officieren, met name de commandan
ten, hebben naast hun militaire
ook nog een burgertaak. Ze zijn
zo'n beetje te vergelijken met een
burgemeester.
Een moeilijke zaak bij het onder
wijs zijn de afstanden. De leerlingen
van de lagere scholen vinden altijd
wel bij het kamp een school, maar
voor het volgen van middelbaar en
hoger onderwijs moeten vaak lange
afstanden worden afgelegd. De lucht
macht heeft schoolbussen beschik
baar gesteld, met chauffeurs. Die
moeten vaak ritten van zestig en
meer kilometers maken. Vooral in
de winterdag, als de wegen met ijs
en sneeuw bedekt zijn, is dat een
zware opgave. Die lange busritten
vinden vele ouders een bezwaar. De
kinderen komen moe thuis en kun
nen moeilijk studeren. Een bezwaar
acht men het ook, dat er geen tech
nisch onderwijs in Duitsland wordt
gegeven. Nu moeten vele ouders hun
kinderen die naar een technische
school willen, naar Nederland sturen,
in pension of bij familie. Een tand
arts in Blomberg zou eigenlijk een
Europees standaardonderwijs willen.
Maar waar men in Nederland op ie
dere school andere leerboekjes aan
treft en men iin Duitsland pas een
jaar geleden het onderwijs in de ver
schillende „Lander" een beetje heeft
De Nike-Hercules raket is een geleid wapen dat,
geheel gevechtsklaar, ongeveer 5000 kg weegt, bij
een lengte van 12,6 meter. De raket wordt door com
mando's vanaf de grond geleid, waarbij gebruik gemaakt
wordt van elektronische apparatuur als radar en
computer. Het heeft het voordeel dat de raket zelf
weinig elektronische apparatuur behoeft mee te voeren
en dus een grote lading aan brandstof en bewapening
mogelijk is. Daardoor heeft de Nike een groot bereik en
een grote vernietigingskracht: onderscheppingen op
meer dan 32 km hoogte en 160 km afstand zijn mogelijk.
De maximumsnelheid is ongeveer twee en een half maal
zo groot als de snelheid van het geluid. De lanceer-
inrichtingen zijn weliswaar in bijzondere omstandig
heden verplaatsbaar, maar in de praktijk zijn deze raket
ten aan hun vaste bases gebonden.
De Hawk-raket is, in tegenstelling tot de Nike, een
geleid wapen met veel „hersens", ook al is de afmeting
geringer: een lengte van ca. 5 meter. De snelheid be
draagt tweemaal die van het geluid en de draagwijdte
ligt rond de 25 kilometer. De zeer secuur werkende elek
tronische apparatuur maakt de raket geschikt voor
gebruik zowel tegen lucht- als gronddoelen, daarbij in
begrepen zeer laag vliegende doelen. Bij de lancering
wardt de Hawk vanaf de grond geleid maar al heel
spoedig kan het projectiel „op eigen benen staan": met
behulp van van de ingebouwde computer kiest het zijn
eigen richting en is het in staat eventuele afwijkingen te
corrigeren. De raket wordt afgevuurd vanaf een verrijd
bare lanceerinrichting dit maakt het mogelijk in vrij
korte tijd een gehele Hawk-opstelling te verplaatsen met
behulp van trucks.
kunnen normaliseren, lijkt dat nog
een vrome wens.
De groeps- en squa'dronscomman-
dainten van de luchtmacht in Duits
land zijn over hun militair en burger
personeel goed te spreken. Majoor J.
J. Burghoorn in Borgholzhausen zegt
dat er flink en met toewijding wordt
gewerkt. Een dergelijk geluid laat
ook luitenant-kolonel C. C. Wilhelm,
de commandant van de 3e groep» ge
leide wapens in Blomberg horen. Die
noemt met name de kortverbandvrij-
willigers waarmee hij nogal in zijn
schik is. Niet anders is het in het
nieuwste kamp van de luchtmacht,
het modelkamp Stolzenau waar luite
nant-kolonel J. van Nieuwenhuyzen
het commando voert. „We hebben de
zaak hier in korte tijd vam de grond
weten te krijgen. Daarvoor hebben
we allemaal flink moeten aanpakken.
Maar niemand heeft mij in de steek
gelaten" vertelt hij met een zekere
trots.
Dat er hard moet worden gewerkt
hebben wij bij een bezoek aan ver
schillende groepshoofdkwartieren en
squadrons wel kunnen constateren.
De raketten op de stellingen moeten
worden schoongehouden en geverfd.
Het materieel om die zware projec
tielen te kunnen vervoeren of te ver
plaatsen heeft onderhoud nodig Men
sen moeten worden aan- of afge
voerd. Eten moet naar de stellingen
worden gebracht en de zeer gevoeli
ge elektronische apparatuur heeft
een intensief onderhoud nodig. Dat
gebeurt b(j alle weersomstandighe
den en die kunnen in het middelge
bergte vaak moeilijk zijn. Op de „si
te" zoals de militairen zeggen, is al
tijd wel werk. Poetsen, smeren, ver
ven, stellen en controleren. Want de
„hap" daar aan de Weser en ook die
aan de Nederlandse grens, moet pa
raat blijven. Voor die paraatheid
heeft de Navo bepaalde normen aan
gelegd. De Nederlanders, en dat kan
met een zekere voldoening worden
gezegd, hebben die normen nog nooit,
bij welke controle ook, overschreden.
Men ligt zelfs onder de vereiste tijds
limiet.
Met de ontspanning en vooral met
de sport ligt het in vele kampen in
Duitsland wel wat moeilijk. Er is ge
brek aan sportaccommodatie, hier
wat meer, daar wat minder. Daar
wordt overigens wel aan gewerkt. In
Handorf is men bezig met de bouw
van een sporthal, in Borgholzhausen
wordt een sportveld aangelegd. In
sommige kampen zoals in Blomberg
en Stolzenau beschikt men al over
een goede sportzaal. Maar voor het
zwemmen moet men een beroep
doen op de veraf gelegen Duitse ba
den. Ook bieden Duitse sportvereni
gingen weieens de helpende hand.
Dat is plaatselijk overigens zeer
verschillend.
-
iim
Vanzelfsprekend zijn veel mensen, die bij
het werken met zulke geperfectioneerde
wapens betrokken zijn, in vele opzichten
specialist. Een groot deel van hen, onge
veer 75 procent is derhalve beroepsmili
tair. Maar ook dienstplichtige militairen
zijn vaak belast, uiteraard na eerst een
grondige opleiding te hebben genoten, met
verantwoordelijke werk. Wij hebben in
Borgholzhausen een dienstplichtig militair
uit Apeldoorn aangetroffen hij ziet zijn
naam liever niet in de krant die vóór
zijn dienstplichtige periode in het geheel
geen technische opleiding had gehad. Hij
was reclame-tekenaar. Maar na een goe
de scholing aan de LETS, de Luchtmacht
Elektrotechnische School in Deelen, bleek
hij goed met de telefooncentrale te kunnen
omgaan. Zelfs in staat te zijn kleine man
kementen zelf te verhelpen. Met zijn ken
nis van het Engels en het Duits kan hij nu
de telefonische verbindingen, samen met
een paar kaïperaden, goed verzorgen. Een
goed lopend radertje in het grote geheel.
Zo zijn er meer voorbeelden. „Van je
diensttijd in Duitsland, en dat geldt eerlijk
gezegd ook voor Nederland, moet je zelf
wat zien te maken", is de algemene op
vatting van de doorsnee-dienstplichtige.
We spraken met de 23-jarige vaandrig E.
Reinders uit Apeldoorn. De zoon van op
perhoutvester ir. E. Reinders. De vaan
drig, die dienstplichtig is, heeft in Duits
land bij de Luchtmacht al verschillende
standplaatsen gehad. Nu zit hij sinds een
jaar in Blomberg. „Ik heb het hier best
naar mijn zin", verklaarde hij. Na zijn
diensttijd wil hij rechten gaan studeren.
Hij is daar eigenlijk al zo'n beetje mee
bezig, al vlot het niet altijd even goed. „Je
bent 's avonds vaak te moe om een boek
aan te raken". En al is de dienst niet al
tijd gemakkelijk, de vaandrig weet nu al
dat, als hij weer eenmaal naar Apeldoorn
is teruggekeerd, hij terug kan zien op een
prettige diensttijd. „Ik heb met mensen le
ren omgaan en ik heb een ander land goed
leren kennen. Daar zal ik in de toekomst
zeker profijt van hebben", aldus de vaan
drig, die zijn diensttijd geen verloren tijd
acht.
Vaandrig J. M. B. Brink uit Emmen is sport-
officier bij de derde groep geleide wapens
in Blomberg. Hij heeft de beschikking over
een goed geoutilleerde sportzaal in het
kamp, sportvelden en een keur aan sport-
materiaal. Met de assistentie van een ad
judant en een soldaat neemt hij niet al
leen de sportoefeningen van de militai
ren voor zijn rekening, maar geeft hij ook
leiding aan de lichamelijke ontwikkeling
van de Nederlandse jeugd. Met Lucht
machtteams speelt hij basketball, volley
bal en voetbal tegen militaire clubs van
andere Nato-eenheden. Bovendien geeft hij
sportlessen aan de echtgenotes van officie
ren en onderofficieren die „fit" willen blij
ven.
„Ik heb eigenlijk een eentonige job!" bekent
de dienstplichtig soldaat L. H. A. van Duin
hoven van de Luchmacht Bewakingsdienst.
Met een collega moet hij de poort, die toe
gang geeft tot het militaire terrein bij Han
dorf bewaken. „Maar het is niet zwaar en
ik heb gelegenheid om te studeren". Hij
wil wiskunde M.O. gaan doen. „Zo trek ik
op mijn wijze nut uit de diensttijd. Ze mo
gen mij hier wel laten zitten", zegt hij bij
het afscheid. „O ja, uw papieren nog",
laat hij er als waakzaam bewaker van een
duur object op volgen.
Ronduit saai vindt soldaat Otten uit Hilver
sum zijn werk bij de vuurleiding. Hij is
eigenlijk meer geporteerd voor een baan
in de chemische industrie. En hjj vindt het
maar matig interessant, dat liever-koek-
jes bij de Luchtmacht niet gebakken wor
den. Nou ja, hij komt zijn diensttijd wel
zonder kleerscheuren door. Maar dat is
dan ook alles.
Positiever reageert de 22-jarige korporaal
M. van Norel uit Vaassen. Hij is beroeps
en kortweg een goed militair. Hij is sec
tiechef en bekleedt eigenlijk een post, die
doorgaans door serganten of zelfs sergean
ten-majoor wordt waargenomen. „Ik zit
hier al een paar jaar. Ben gehuwd. Mijn
vrouw spreekt goed Duits en past zich uit
stekend aan. Zelf werk ik met plezier. Wat
wil ik meer? Van anderen horen wij, dat
hij bij een Duitse voetbalvereniging zijn
balletje trapt en bij de Nederlandse sport-
instructeur geregeld gaat trainen.
Uit gesprekken met majoor De Koning en
aalmoezenier Van Velthoven te Handorf,
bljjkt wel, dat het succes van een plaat
sing in Duitsland voor de ongehuwde
dienstplichtige militairen afhangt van hun
instellingen en wat de gehuwde militairen
betreft voornamelijk van hun vrouw. De
vrouw is eigenlijk de spil, waar alles om
draait. Als die zich weet aan te passen,
haar man steunt, haar kinderen op de juis
te wijze weet op te vangen, is plaatsing in
Duitsland geen straf, maar een mooi stuk
levenservaring.
