ZIEZO
ff
Zoeken
Grappen
Gaten
Slordig
Alleen Wenen
Begin
Psychopaat
Een geweldige brand heeft deze week grote schade aange
richt aan de zeventiende-eeuw se St. Pauluskerk in het zgn.
Antwerpse Schipperskwartier. De kerk die voor een waarde
van veertig miljoen aan kunsts chatten bevatte, brandde even
als een niet meer in gebruik zijnd klooster en wat krotwo
ningen geheel uit.
De kunstschatten, kostbare schilderijen van Vlaamse mees
ters uit de zeventiende eeuw, zoals Rubens, Co melis de Vos,
Teniers en Van Dijck werden evenals uiterst kostbare stuk
ken lambrizering, gobelins, biechtstoelen en dergelijke gered.
Antwerpens Schaduwwereld, zoals de Belgen hun rosse buurt
noemen, zorgde voor die redding. Een onzer verslaggevers
schreef er onderstaande reportage over.
„Schaduwwereld
sleept schatten
uit vuur
Lang nog brandde de kerk als een fakkel. De foto geeft een
beeld hoe omvangrijk het bouwwerk is. In het midden achter de
opstaande punt het middenschip. Rechts daarachter de bran
dende huizenwaar het vuur begon.
Terwijl het dak van de kerk al in brand staat, zet een Antwerpse provo het mes in een van de
uiterst kostbare schilderijen. Enkele minuten later is het doek los en in veiligheid gesteld.
ZATERDAG 6 APRIL 1968
België is er wat stil van geworden. Stil en een tikkeltje be
schaamd, want de hippies Uit de „schaduwwereld" van Antwer
pen, de langharige provo's en de miskende artiesten zijn helden
geworden, omdat zij het waren die in actie kwamen toen kostbare
kunstwerken dreigden te verbranden en schilderstukken van Ru
bens bijna in vlammen opgingen.
Met zeer groot gevaar voor eigen leven waren 't de jongens en de
meisjes uit De Muze, uit Picalle en uit de Volksvriend, de Me
taalbewerker en Maringo, Zorba en de Mustangbar die als ge
veltoeristen tegen de wanden van de St.-Pauluskerk opklauterden
toen daar dezer dagen een grote brand woedde.
Terwijl stukken van het dak instortten, een felle noordwester de
brand aanblies tot een enorme vuurzee, trokken de jongens hun
stiletto's en sneden ze de Kruisafneming van Christus, geschil
derd door Rubens uit, omdat de lijst te zwaar was om te dragen.
De meisjes uit de bars, sleepten vaandels en heiligenbeelden, mis
salen en zelfs biechtstoelen de kerk uit.
Toen anderhalf uur na het uitbreken van de brand de soldaten
van het ijlings te hulp geroepen Zesde Linie-regiment met schep
pen in de hand de kerk binnenstormden om er te helpen waren
vrijwel alle kostbaarheden geborgen. Antwerpens meest verguisde
bevolkingsgroep had voor ruim veertig miljoen gulden aan kunst
schatten in veiligheid gebracht.
Terwijl de pompiers, zoals Antwerpen zijn spuitgasten noemt,
hun ladders uitdraaiden en de eerste stralen in de vuurmassa
spoten zaten de hippies al weer in De Muze, de provo's in Zorba
en stonden de meisjes van lichte zeden al weer op de Veemarkt
om onder de mensenmassa die gefascineerd naar de brandende
kerk stond te kijken hun klanten te zoeken.
De heilige Antonius van Padua lag toen al veilig onder het biljart
van „Ons Huis", een feestzaaltje tegenover de brandende kerk en
een kostbare Cornelis de Vos hing achter de tapkast van een der
vele cafeetjes uit het Schipperskwartier.
Antwerpens „schaduwwereld" had gedaan wat het vond dat het
moest doen en ging over tot de orde van de dag of liever gezegd
tot die van de nacht. Nu, enkele dagen na de brand, praten ze er
slechts moeizaam over. Terwijl het publiek, dat hen de dag te
voren nog niet met de nek aankeek, aan hun lippen hangt, grap
pen en grollen ze: Het was niets, we waren in de buurt en wat
doe je dan als Belgisch schoonste kerk in brand staat".
Professor Frans Baudouin, conservator van het Rubenshuis zegt,
als we hem er naar vragen: „Die mensen hebben geweldig werk ge
daan. Zeer velen van hen hebben hun leven gewaagd voor een
kandelaar; anderen voor een missaal of een vaandel. Het is niet
te geloven we zijn zo ontzettend dankbaar".
Wie nu in de totaal uitgebrande kerk staat ziet aan de muren de
lege plekken, vindt in de wanden de gaten waar de „hippe vogels"
van Antwerpen de lambrizering hebben weggebroken, omdat die
zo bijzonder kostbaar is. Hij zal er zien dat zelfs de biechtstoelen,
kunstwerken uit de school van Aart Quellijn, zijn losgeslagen en
weggesleept, nog voor de vlammen ze konden verteren.
De kunsthistorici en de experts, geschiedschrijvers en conserva
tors kwamen gisteren tot de ontdekking dat er van de inventaris
van de kerk eigenlijk niets of maar heel weinig is verbrand. Aan
de brandweer is het te danken dat het uit de zeventiende eeuw
daterende kerkorgel behouden is gebleven. Het instrument is wel
beschadigd, omdat het voortdurend is natgehouden. Datzelfde is
ook gebeurd met een deel van de ruim honderd doeken, alle van
Vlaamse meesters uit de zeventiende eeuw. Zij zijn beschadigd,
maar ze kunnen gerestaureerd worden.
Die beschadigingen zijn veroorzaakt omdat er geen tijd was ze
volgens de regels van de kunst te bergen. Er was geen seconde
te verliezen en daarom sneden de stiletto's van Antwerpens pro
vo's razend snel door de doeken heen, terwijl de vlammen zich
al in de bezwete koppen weerspiegelden.
Als we in Ons Huis de geborgen kunstschatten in ogenschouw ne
men ligt de heilige Lucia met een lans door haar hals, afgebeeld
op een van de kostbare vaandels, er wat slordig bij op de houten
vloer van het zaaltje. Achterin groept een aantal heiligenbeelden
bij elkaar en ligt een kleurrijk bazuinengeltje achteloos op een
kapstok, het trompetje in het puddingachtige gezichtje. Tegen de
prijzenkast, waar ook drankflessen staan, liggen wat gobelins, een
paar misdienaarsbellen en wat togen.
De pastoor van de kerk kijkt er naar en slaat een kruis. Hij is
blij dat er zoveel gered is, al is er verdriet om het historische
kerkgebouw, inclusief het daaraan gebouwde klooster. Beide ge
bouwen zijn zeer zwaar beschadigd. Delen van de daken en van
de muren zijn omlaaggekomen; de kerk zelf is van binnen en van
buiten geblakerd en heeft zware waterschade. Experts vrezen in
een eerste, voorzichtige schatting, dat er voor rond vijftig miljoen
gulden gerestaureerd zal moeten worden.
„Toch", zegt de archivaris van de kerk, drs. Guido Persoons,
„zullen we restaureren". Professor Baudouin van het Rubenshuis
vult hem aan en zegt: „Het zal aan de bevolking van heel België
liggen. De verzekering is beslist onvoldoende; we zullen geld moe
ten inzamelen, want de kerk was meer dan een Godshuis alleen.
Het was een sociaal trefpunt; we gaven er concerten en met Pa
sen zou in de aan tweeduizend mensen zitplaats biedende kerk
een mis van Haydn worden uitgevoerd".
„Alleen Wenen", zegt hij, „beschikt over een kerk in deze barok
stijl. Verder was dit de enige. Daarom is het een verlies, al is er
naast dat verlies vreugde over alles wat geborgen is. Schade die
aan de schilderijen, aan de lambrizering en de biechtstoelen is
ontstaan valt te restaureren".
De brand, na de fatale ramp vorig jaar bij het Brusselse waren
huis l'Innovation, de grootste die België de laatste tientallen jaren
heeft getroffen, is zeer onschuldig begonnen. Omstreeks tien uur
dinsdagavond ontstond brand in een kledingwinkeltje dat vrij
dicht bij de kerk ligt. De brandweer bluste het vuur zeer snel.
Men rukte in, maar er bleef een wacht en wat materieel achter.
Dat was in de Nosestraat. Bewoners van deze straat vertelden
dat de brand met een ontploffinkje was begonnen.
Nauwelijks een uur later ontdekten politiemensen achter de winkel
opnieuw brand. Zij waarschuwden onmiddellijk de brandweer.
Korte tijd daarop stond al een aantal krotten tussen de winkel
en de kerk in lichterlaaie. Pas om half twee, toen ook het dak
van de kerk had vlamgevat, riep de brandweer van Antwerpen
assistentie in van de korpsen uit Brasschaat, Deurne en zelfs uit
Brussel. De kerk was toen al verloren. Ook de BB en het Rode
Kruis werden, evenals militairen, opgetrommeld.
Over de oorzaak wilde noch het pakket, noch brand
weer of politie enige mededeling doen. Sabotage lijkt in eerste
instantie uitgesloten, maar Antwerpen weet zich nog maar al te
goed te herinneren hoe enkele maanden geleden in de St. Jacobs-
kerk eveneens rijk aan kunstschatten brand uitbrak. Dat
vuur bleek toen aangestoken te zijn door een psychopaat die later
werd gearresteerd.
VW.Vw.r
