Getto van Warschau kwam 25 jaar geleden in opstand
Mundi
Victor
Aristo I
'n veilig idee
Toxopeus wordt wellicht
burgemeester Den Haag
BDNZD
stop de zon
in uw hond
met
Joden stelden
tegenover
Duitse
overmacht
onverwoestbaar
moreel
Turk die ex-hospita
doodschoot
ontoerekenbaar
Air-Tour Holland
nu in handen van
driemanschap
INTERTEST
om op wyers te bouwen
wyers
Weldra beperking
van handel in
geneesmiddelen
door drogisten
Zestig ontslagen in
Den Haag
De wereld vergeet spoedig. Zij moet vergeten uit
allerlei overwegingen. Het joodse volk vergeeft spoedig,
maar vergeet nimmer. Het grootste deel van de joodse
geschiedenis van de laatste eeuwen bestaat uit een dik
zwart-boek. Het is de geschiedenis van de verstrooiing.
Er zijn maar weinig opwekkende bladzijden in. De laat
ste twintig jaar, nu de staat Israël bestaat, is de joodse
geschiedenis opwekkender* geworden - ondanks alle
moeilijkheden. Maar daarvoor
ONHOUDBAAR
ZEKERHEID
ZELFRESPECT
WERELDBEROEMD
De sigaar die uw
vader op
zondag rookte.
Nu voor u,
elke dag.
Eerste nieuwe haring
komt 31 mei
ONDERHpi;i)
DONDERDAG 18 APRIL 1968
Met bedelen poogden vele Jongeren,
wier ouder» uit het getto van Warschau
reeds waren gedeporteerd, het leven te
rekken.
ZEVEN WEKEN HEROIKE STRIJD
Het Joodse volk onthoudt, omdat
zijn historie en religie onverbrekelijk
met elkaar zijn verbonden en door el
kaar zijn verweven. Roemruchte ge
beurtenissen of trieste, het Jodendom
als religie aangedaan zijn nationale
treur- of feestdagen geworden. Voor
heldendaden en nederlagen op het na
tionale vlak zijn dankgebeden of
klaagzangen in de religie opgenomen.
Daarom onthoudt het Joodse volk.
Het viert en herdenkt feiten die vele
duizenden jaren geleden zijn geschied
evengoed als zij die nog maar kort
geleden hebben plaatsgevonden. Het
herdenkt de gebeurtenissen uit een
grijs verleden alsof zij gisteren zijn
geschied. De uittocht uit Egypte
wordt verhaald en beleefd alsof hij
heden heeft plaatsgevonden: „Wij
danken U onze God, dat U ons uit het
slavenhuis heeft geleid", wordt jaar
lijks gezegd. De rij van de te ont
houden data wordt steeds langer. Tij
dens de grootste Jodenvervolging al
ler tijden is er weer een datum bij
gekomen. Een roemruchte episode uit
een duistere tijd. De 18e april wordt
ieder jaar weer herdacht. Dit jaar
zal er met wel zeer gemengde gevoe
lens aan worden herinnerd. Niet al
leen omdat de gebeurtenis 25 jaar ge
leden plaatsvond, maar bovenal om
dat zij in Warschau geschiedde. In
het Polen waar een Joodse gemeen
schap van 3 miljoen zielen van voor
de oorlog nagenoeg geheel werd uit
gemoord, tot op 20.000 mensen na die
er thans nog wonen, maar waar des
niettemin het anti-semitisme als van
ouds als politiek wapen wordt gehan
teerd.
Uit omringende dorpen en stadjes
en er waren in het vooroorlogse
Polen dorpjes die alleen door Joden
werden bewoond werden de Joden
door de Duitsers in enige grote plaat
sen geconcentreerd. In het enkele
vierkante kilometers kleine getto van
Warschau werden binnen enige
maanden bijkans een half miljoen
Joden door de Duitsers gestouwd. Ve
len tezamen moesten op één kamer
wonen, daar slapen en koken: man
nen, vrouwen en kinderen door el
kaar. Hoge muren sloten het getto af
van de buitenwereld. Water, gas en
elektriciteit werden slechts spaar
zaam geleverd. Welhaast nog spaar
zamer was de voeding die de Duitsers
toestonden.
Verbandstoffen, medicijnen en ko
len werden door de Duitsers in hoe
veelheden ver onder het minimum ge
distribueerd. De toestand in het getto
van Warschau en die in andere Pool
se steden was onhoudbaar. Want nog
veel bruter dan in Nederland traden
de'Duitsers tegen de Joden op hoe
wel dat amper mogelijk scheen.
De Joden in de Poolse getti schik
ten zich in hun lot omdat de Duitsers
oorspronkelijk geen andere maatrege
len tegen hen namen. Dat duurde
echter niet lang. Al spoedig gingen de
zwaarbewaakte poorten van het getto
open en kwamen Duitse troepen naar
binnen om Joodse mannen en vrou
wen te deporteren. Zij zouden naar
de Oekraïne gaan om daar werk te
verrichten. Geleidelijk aan werd het
getto leeggehaald. En steeds minder
geloof ging men eraan hechten dat
de deportaties het tewerkstellen van
Joden elders ten doel hadden. Daar
voor werden de Joden in het getto
zelf te zeer uitgemergeld. De twijfel
kreeü voedsel door toenemende ge
ruchten, die geen halt hielden voor
de getto-muren. De geruchten zeiden
dat de Joden uit Warschau en de an
dere Poolse getti nimmer naar de
Oekraïne waren gebracht maar in
concentratiekampen onmiddellijk wa
ren vermoord.
Joden in het getto zonden spionnen
uit om zekerheid te verkrijgen. Die
zekerheid kwam eerst toen nog maar
40.000 Joden het getto bevolkten. De
zen echter besloten zich niet willoos
naar de slachtbanken te laten leiden.
Alle Joodse groeperingen, zionisten en
anti-zionisten, orthodoxen en atheïs
ten, communisten en rechtsen, sloten
zich aaneen en maakten zich in het
geheim op om in het afgesloten getto
tegen de Duitsers te strijden. Via de
riolering werden wapens aangevoerd,
alle licht van stuk en duur betaald. In
het getto zelf werden handgranaten
en mijnen gemaakt. Bunkers werden
aangelegd. Tweeëntwintig gevechts
eenheden werden geformeerd. Naar
de Joodse illegalen die in de Poolse
bossen zij aan zij streden met de on-
dergrondsen werden oproepen gezon
den om naar het getto terug te ke
ren en daar mee te helpen de strijd
tegen de Duitsers aan te binden. Ve
len gaven de betrekkelijke veiligheid
van de bossen op voor de zekerheid
in het getto de nederlaag te zullen be-
In geïmproviseerde ateliers poogde
men aanvankelijk zoveel mogelijk van
de 500.000 Joden in het getto van War
schau aan werk te helpen.
leven in de strijd tegen de Duitse ver
volger.
Die strijd kwam op 18 januari 1943
in het klein. De Duitsers lieten het
getto daarna enige maanden met
rust. Op 18 april 1943 kwam een gro
te strijd tot stand. Troepen SS kwa
men zingend het getto binnen om Jo
den te deporteren. Zij stuitten daar
bij op krachtig gewapend verzet van
de Joodse verdedigers. De strijd werd
zo fel gevoerd dat de Duitsers zich
terug moesten trekken.
Niet alleen in het getto van War
schau braken opstanden uit. Ook in
andere Poolse getti zijn zij voorgeko
men. Maar daar was geen geleerde
als Ringelblum in het getto van War
schau die de geschiedenis nauwgezet
teboekstelde. Zijn schrifturen zijn ge
vonden.
De Duitsers lieten zich niet door
slechtbewapende Joden terugslaan.
Zij gingen tot de aanval over in de
verwachting dat hun geoefende en
goed uitgeruste troepen het spoedig
van de uitgemergelde Joden zouden
winnen. Zesduizend man infanterie
werd ingezet, vlammenwerpers, ar
tillerie en tanks vormden de onder
steuning. Voor hun aanval was het
getto door luchtbombardementen op
verschillende plaatsen in brand gezet.
Deze branden werden zo goed en zo
kwaad als het ging door Joodse vrou
wen en meisjes geblust. Geen ver
schil bestond er aan Joodse kant tus
sen vrouwen en mannen, tussen jon
geren en ouderen. Bijkans iedereen
was soldaat. Ook bij deze grote aan
val moesten de Duitsers zich terug
trekken.
Niet zoals thans in Israël stonden
de Joden met de rug naar de zee,
maar letterlijk met de rug tegen de
muur. Evenals in Israël was er de ze
kerheid dat er niets te verliezen was.
In Israël thans de grond om op te le
ven. In Warschau toen alleen het zelf
respect. Want dat de strijd militair
verloren zou worden wist men Teeds
voor men begon. En dat juist vormt
het heroïeke, het grootse. Ook bij de
grote aanval moesten de Duitsers
zich uit het getto terugtrekken. Het
was niet gelukt het getto te verove
ren. Eerst zeven weken later moest
de strijd worden gestaakt. De meeste
Joden waren gesneuveld, duizenden
andere hadden zelfmoord gepleegd.
Er waren nog maar weinig Joden die
door de Duitsers gedeporteerd konden
worden. Ondanks hun verlies waren
de Joden in het getto moreel de sterk-
sten gebleken. Dat bracht hun de
roem. Een roem die in de strijdliede
ren van de Joodse partizanen uit Po
len tot uiting komt.
Wereldberoemd is het Poolse parti-
zanenlied van de Joden uit Wilna.
Van een ontroerende schoonheid is de
tekst op een strat ritme gezongen:
Zeg nimmer of nooit: mijn weg
loopt nu ten eind,
Loodzware luchten weerhouden
blauwe dagen.
Maar 't uur komt toch, waarnaar
wij hunkerend vragen,
En als een pauk dreunt onze
stap: present.
Geschreven is het met bloed en
niet met inkt.
Geen vogel in 't vrije heeft
het gezongen,
Een volk zong het, bij donderend
puin bedwongen,
Met handen waar het oorlogsmes
in blinkt.
De strijd van de Poolse Joden, nu
opnieuw verguisd, wordt wel vergele
ken met die van de Joden in Jeruza
lem 1900 jaar eerder tegen de leger
scharen van Titus. Ook toen trokken
de Joden, slecht bewapend, gevoed
en gekleed ten strijde tegen hun over
weldiger. Ook toen wisten zij nog
vóór zij waren begonnen, dat zij een
militaire nederlaag zouden lijden. Zij
bonden echter de strijd aan evenals
de Joden in het getto van Warschau
voor hun eergevoel. Ondanks hun ne
derlaag kwamen zij als overwinnaars
te voorschijn.
En de strijd uit 70 en de strijd uit
1943, beide in onmogelijke omstandig
heden gevoerd, worden jaarlijks door
het Joodse volk herdacht. Beider
strijd vormt thans voor de Joden in
Israël een grote stimulans.
ADVERTENTIE
DEN HAAG De 33-jarige Turk U.
C., die eind augustus van het vorige
jaar in Den Haag zijn ex-hospita, de
40-jarige mevr. Hoogeveen-Martens,
met vijf pistoolschoten om het leven
bracht, is ontoerekeningsvatbaar ver
klaard.
Zijn zaak is in raadkamer van de
Haagse rechtbank behandeld. De man
is inmiddels ter verpleging opgenomen
in een inrichting. De Turk was het huis
van de familie Hoogeveen uitgezet, toen
bleek dat hij de vrouw het hof maakte.
Hij nam zijn intrek in een ander pen
sion, maar bleef vol haat tegen het ge
zin Hoogeveen. Deze razernij kwam op
29 augustus tot uitbarsting.
ADVERTENTIE
ELKE DROGIST HEEFT HET!
DEN HAAG De eerste haring zal
op vrijdag 31 mei worden aangevoerd.
Het Produktschap voor vis- en vispro-
dukten heeft vastgesteld dat de eerste
schepen van de haringvloot op 27 mei
zullen mogen uitvaren.
De feesten ter gelegenheid van vlag
getjesdag vallen dit jaar op zaterdag
25 mei en op die dag zullen ook de
prijzen van het Produktschap aan de
schippers die vorig jaar de best ver
zorgde haring en vis hebben aange
bracht, worden uitgereikt.
DEN HAAG Het reisbureau Air-
Tour Holland, groothandel in vakantie
vliegreizen en eigendom van Lissone
Lindeman N.V., iS in handen gekomen
van een driemanschap. Behalve Lisso
ne Lindeman zijn nu ook Ruys en Co
en Reisagenten en Intraned aandeel
houders geworden.
Air-Tour Holland, dat na Centouri en
Fit een van de grootste organisaties is
op het gebied van charter- en Ité-vlieg-
vakantiereizen, zal binnenkort zijn pro
gramma aanzienlijk uitbreiden.
ADVERTENTIE
GORDIJNSTOFFENfl
TAPUT
DEN HAAG De politieke leider van de VVD, mr. E. H. Toxopeus is kandidaat
voor de functie van burgemeester van Den Haag. De huidige burgemeester, mr.
H. A. M. T. Kolfschoten, gaat in september met pensioen. Hij is lid van de KVP,
maar zijn party heeft minister Beernink (Binnenlandse Zaken) laten Weten geen
kandidaat voor de post naar voren te zullen schuiven.
In de top van de VVD wordt op het
ogenblik onderzocht hoe de gevolgen
van een eventuele benoeming van mr.
Toxopeus kunnen worden opgevangen.
De waarnemend fractievoorzitter mr.
W. J. Geertsema zou hem kunnen op
volgen, maar deze politicus komt ern
stig in aanmerking voor de opvolging
van de commissaris der Koningin in
Groningen, mr. C. L. W. Fock, die
in januari 1970 met pensioen gaat.
Het is voor de liberalen geen aan
trekkelijk perspectief om een waarne
mer als politieke leider te hebben en
vervolgens tegen de Kamerverkiezin
gen van 1971 een ander als lijstaan
voerder te moeten zoeken. De daar
voor in aanmerking komende figuren
zijn op het ogenblik zeker niet talrijk.
Mr. Toxopeus, die vijftig jaar is,
voelt zich sterker aangetrokken tot het
bestuurlijke dan tot het politieke werk.
£es jaar lang van 1959 tot 1965
was hij minister van binnenlandse za
ken en die taak heeft hem veel voldoe
ning gegeven.
Na de val van het kabinet-Marijnen
keerde hij terug in de Tweede Kamer,
waarvan hij al van 1956 tot 1959 lid
was geweest. In september 1965 werd
hij fractieleider in het voetspoor van
prof. mr. P. J. Oud, tot wiens opvol
ger hij al in 1963 was benoemd. In dat
jaar was hij wel de liberale lijsttrek
ker, maar omdat hij zijn ministerschap
wilde voortzetten, heeft mr. Geertsema
enkele jaren het fractievoorzitterschap
waargenomen.
De commissaris der Koningin in
Zuid-Holland, mr. Klaasesz, heeft twee
weken geleden een onderhoud met de
Haagse wethouders gehad om hun me
ningen te peilen over de voorwaarden
waaraan de nieuwe burgemeester van
Den Haag zou moeten voldoen. Bepaal
de kandidaten zijn daarbij niet bespro
ken.
De Haagse gemeenteraad heeft nog
geen gelegenheid tot inspraak ov.er de
DEN HAAG De Nederlandse dro
gist wordt binnenkort aan banden ge
legd bij z'n in- en verkoop van een aan
tal geneesmiddelen. Hij zal die dan niet
meer in onbeperkte hoeveelheden bij de
groothandel kunnen betrekken, maar
zijn aangewezen op een apotheek. Dat
geldt onder andere voor aspirine. Ook
het publiek zal die produkten dan niet
meer in iedere gewenste hoeveelheid
kunnen inslaan.
Een en ander is geregeld in een alge
mene maatregel van bestuur die bin
nenkort in 't Staatsblad zal worden ge
publiceerd. Dit besluit op voordracht
van staatssecretaris dr. R. J. H. Krui-
singa (Sociale Zaken en Volksgezond
heid) wordt gezien als een belangrijke
sluitsteen in de reeks van maatregelen
op grond van de Wet op de geneesmid
delenvoorziening.
Er zal een nieuwe lijst worden be
kend gemaakt van geneesmiddelen (en
de daarvoor nodige substanties) die uit
sluitend in de apotheek mogen worden
verkocht. Het besluit zal in werking
treden op een nader vast te stellen tijd
stip. Op die manier zullen fabrikanten
en alle andere betrokkenen gelegenheid
hebben zich bij de nieuwe regeling aan
te passen.
De staatssecretaris deelde ons giste
ren mee dat het besluit ook aan een
andere situatie een einde zal maken.
Tot dusver bleven bepaalde geneesmid
delen vaak lang in voorraad, doordat
artsen ze niet meer voorschreven. De
artsen pasten liever nieuwe medicijnen
toe, zonder de neven-effecten waartoe
de oude aanleiding gaven. Dat geldt
bijvoorbeeld voor sommige kalmerings-
en laxeermiddelen.
„De industrie en de handel worden nu
gedwongen", aldus de staatssecretaris,
„hun pakket geneesmiddelen aan te pas
sen aan de vorderingen van de fama-
ceutische wetenschap".
Het was voor de farmaceutisch hoofd
inspectie „vrijwel niet doenlijk" ons uit
de lijst van U(itsluitend) A(potheek)-
geneesmiddelen willekeurig enkele pre
paraten te noemen. Het wachten is op de
publikatie in het Staatsblad.
De pil blijft in ieder geval alleen op
recept verkrijgbaar. Er is dus eindelijk
een beslissing genomen in een sinds
de vorige zomer slepende kwestie. Met
ingang van 1 april 1967 liep de door mi
nister Veldkamp voor de duur van één
jaar ingestelde regeling af. Op grond
daarvan mocht de pil alleen op recept
en in apotheken worden afgeleverd.
Sindsdipn heeft tussen juristen op 't
ministerie nogal verschil van opvatting
bestaan over de vraag of die regeling
wel of niet kon en mocht worden ver
lengd.
benoeming gekregen. De raadsleden re
kenen erop, dat dit nog zal gebeuren.
In kringen van zowel de PvdA, KVP,
als de protestants-christelijke fractie
legt men er de nadruk op, dat de nieu
we burgemeester een voortvarend man
moet zijn.
„Hij zal in het regeringsapparaat
goed de weg moeten weten en hij zal
eenheid moeten brengen in het college
van burgemeester en wethouders", zei
een socialist. De politieke richting van
de nieuwe burgemeester wordt minder
belangrijk geacht.
Als rpogelijke kandidaten zijri de ai-
gelopen' maanden o.a. genoemd de
KVP'ers ir. H. B. J. Witte, burgemees
ter van Eindhoven, mr. C. J. G. Becht,
burgemeester van Tilburg en mr. P. J.
Aalberse, de oud-voorzitter van de
KVP. Alle drie hebben echter om per
soonlijke redenen „nee" gezegd. Als
c.h. kandidaat is de oud-minister van
justitie mr. Y. Scholten genoemd.
Aangezien bij de bezetting van de
burgemeestersposten in de grote ge
meenten een enigszins evenredige po
litieke verdeling wordt nagestreefd,
lag het voor de hand dat na de KVP
iemand uit de kring van de derde groot
ste partij, de VVD, voor de post in aan
merking zou komen, omdat Amster
dam en Rotterdam al socialistische
burgemeesters hebben.
DEN HAAG De N.V. Beha, een
fabriek van stalen kanteldeuren en ra
men in Den Haag gaat dicht. Het hele
personeel 60 mensen .heeft ont
slag gekregen.
Het bedrijf raakte in liquiditeits-
moeilijkheden toen een order verkeerd
werd uitgevoerd en overgemaakt moest
worden. Het ging om stalen ramen, die
na aflevering te klein bleken te zijn.
Er kwamen meer van deze fouten in
de fabriek voor.
Een poging om van het ministerie
van Economische Zaken hulp te krij
gen om de fabriek te laten doordraai
en had geen succes. De gegevens, die
het bedrijf aan het ministerie verstrek
te waren niet voldoende.
Een deel van het personeel van de.
fabriek wordt overgenomen door de
machinefabriek „Oldenzaal" N.V. in
Oldenzaal. Dit bedrijf zal de orders die
Beha nog in portefeuille heeft afwer
ken. De Oldenzaalse fabriek neemt ook
de garantieverplichtingen over en zal
de onderhouds- en servicebeurten blij
ven verzorgen.
ADVERTENTIE
