Het gedenkteken
'n huismonument
r
c
Het verhaal van
de Veluwe in
steen en brons
Nu, aart de -vooravond van de bevrijdingsherdenking 1968 en
'drieëntwintig jaar na die bevrijding, heeft wel ongeveer iedere
stad en ieder dorp zijn monument. Ook op de Veluwe waren er
grote verschillen in de data, waarop zij werden onthuld én ver
schillen in opvatting, hoe het monument het best de gedachten
van de plaatselijke bevolking zou kunnen weergeven. Veel is er
over gesproken, veel werk is ervoor gedaan, vooral in de geval
len, waarin de bevolking zelf bijdroeg in de totstandkoming van
het monument.
In de meeste gevallen is het eenvoudig van vorm. Een grotere
opzet was ook niet nodig, want in de veelal kleine Veluwse ge
meenschappen leven oorlog en bevrijding voort in de eigen kring;
naast wereldgebeuren was het een ramp in de familiekring van
een gemeenschap. Zo werd het gedenkteken een huismonument.
Er is ook vaak aan te zien, hoe die gemeenschap de oorlog
'doorgekomen is. In de onnoemelijk zwaar getroffen plaatsen,
zoals bijvoorbeeld Putten, is het monument minder aan de be
vrijding gewijd dan aan de herdenking van de vele slachtoffers.
De zeshonderd, zoals op het gedenkteken staat, die niet terug
kwamen. Daarbij de tekst uit het Boek der Openbaringen: „en
God zal alle tranen van hunne oogen afwisschenIn een plaats
als Garderen daarentegen alleen de dankbaarheid voor de bevrij
ding: „God beschikte ons de dappere Canadezen ter bevrijding
op 18 april 1945." De Woeste Hoeve weer geheel gewijd aan de
massamoord op de 8ste maart van het laatste oorlogsjaar.
Rondom deze monumenten, ongeacht of zij aan de bevrijding
of aan de gevallenen van de oorlog zijn gewijd, verweeft onze
generatie de verhalen, die worden meegegeven aan de jongeren
van dezelfde gemeenschap. Mede als kernpunt van die verhalen
zullen onze monumenten jaar in jaar uit hun grote betekenis
houden.
De kern van het verhaal, zoals men
het in Garderen meegeeft aan de
jongeren: „God beschikte ons de dappe
re Canadezen ter bevrijding."
De eeuwige vlam daarmee geeft Nunspeet in grote eenvoud de gedachten van
de inwoners weer.
Hoog oprijzend, maar eenvoudig ge- J aan de dorpsgenoten, die de bevrijding
bleven: het beeld van Epe, gewijd J niet hebben gezien.
Na de onderdrukking steekt de be
vrijde Nederlander de vlag omhoog.
Sommige monumenten spreken door
massiviteit. Apeldoorn koos een zekere
beslotenheid van vormgeving voor het
beeld in het Oranjepark.
Het oude profetenwoord van Joël
staat op het grote monument met de
namen van vele gevallenen in Ede:
Is dit geschied in uwe dagen of opfe in
de dagen uwer vaderen? Vertelt uwen
kinderen daarvan en laat het uwe kinde
ren vertellen en derzelver kinderen aan
een volgend geslacht
Tussen het groen aan de ene kant en
een toenemend aantal parkerende
Niet alleen voor de Puttenaren zelf, maar ook voor de velen die passeren over auto's blijft bij het gemeentehuis in Heer-
de grote weg, staat hier het beeld van de in haar verdriet verstilde weduwe, de het gedenkteken, voor ieder die even
Eerst bij de bevrijding zou Putten weten, hoe groot de ramp was, die het dorp had stil wil staan, zeggen: „Die waarlijk le-
getroffen. Zeshonderd mannen kwamen niet terug. ven, sterven niet."
Beide staan zij op de top van de
Grebbeberg: aan de ene kant, bij het
militaire kerkhof, het gedenkteken voor
de gevallenen van de meidagen 1940, aan
de andere kant dit monument met zijn
indrukwekkend stuk geschiedschrijving:
Bij De Woeste Hoeve liggen nog de
kransen en verwelkte bloemstukhen,
die daar bij de herdenking van 8 maart
_,Vijf dagen en de vrijheid ging verloren
vijf jaren en eerst toen werd zij her
boren zo moeizaam triomfeert gerech
tigheid aan dit besef zij deze groné
gewijd."
zijn neergelegd. Geen herinnering aan be
vrijding, maar aan een dieptepunt van de
nacht.
In Otterlo trekt het monument de
lijn door van de eigen geschiedenis.
Het gedenkteken zelf is gewijd aan het
elfhonderdjarig bestaan van het dorp, in
1955. Ter herinnering aan de evacués uit
Arnhem werd er een plaquette aan beves
tigd.
i
