tussen
beton
en glas
Tienjarige jongen van
verdrinkingsdood gered
Politienieuws
Antiek
Vroeger hield
bijna iedere
fa hrieksa rheider een va rken
Men was als de dood
voor
bet gebrek
Otterlo
sprak
zich uit
over sport
Automobilist
kroop levend
uit autowrak
Wedstrijden
in Ede met
politiehonden
Bestuurdersbond
van N.V.V. bestaat
een halve eeuw
Grote avond
van Marnix
MIST
u uw
Vier blokken
Op 't stuk
Koop
door Adr. P.
De Kleuver
OUDESLACHT-
GEBR UIKEN IN
VEENENDAAL
't Gebrek
Scherm
Hutspot
Nachtrit
MAC Ede
10550
11079
DINSDAG 7 MEI I9Ó8
OTTERLO De enquête die door
het initiatief comité, nu inmiddels ge
transformeerd tot het bestuur van de
stichting Sport en Recreatie Otterlo,
gehouden werd aangaande de wense
lijkheid van een sportcomplex lever
de 126 reacties op, waarvan er 9 ne
gatief waren. Er gingen 390 formulie
ren de deur uit, die aan even zo veel
gezinnen werden gezonden. Aldus
werden er 1544 inwoners bereikt. Op
de formulieren stond onder meer een
vraag die betrekking had op de keuze
van een bepaalde tak van spoyt.
Op de 126 formulieren die binnenkwa
men, werd veruit de meeste keren
gymnastiek als favoriete sport inge
vuld (124 keer). Daarna volgden vol
leybal (55), tennis (50), tafeltennis
(33), basketball (16) en handbal (13).
De voetbalsport kwam niet op for
mulieren voor, omdat het comité er
van uit ging dat het hier een sport
betrof die al in verenigingsverband in
Otterlo wordt beoefend. De voetbal
vereniging telt 80 leden.
RH Eft EIS - De 20-jarifge
Gijs van Dam heeft op zijn
verjaardag het 10-jarige
zoontje van de Achterbergse
familie f an de V. van de
verdrinkingsdood gered.
Terwijl de jarige Van Dam bezig was
in de nabijheid van De Grift de koeien
te melken, kwam zijn zwager aange
rend met de kreet, dat er een kind te
water was geraakt. Gijs van Dam be
dacht zich geen moment, rende naar
de waterkant en zag tot zijn geringe
schrik midden in De Grift het knaapje
vechten voor zijn leven. Hij bedacht
zich geen moment, sprong met zijn
laarzen aan te water en slaagde erin
het jongetje op de kant te brengen.
Door toepassing van mond-op-mond-
EDE Zaterdag 11 mei worden op
het terrein van de Edese Politiehonden
Dresseer Club aan de Kalverkamp de
jaarlijkse competitiewedstrijden met
politiehonden gehouden.
Er zullen 800 honden aan deelnemen
uit het rayon Gelderland. De wedstrij
den gaan 's morgens om negen uur van
start en worden 's middags, na een
pauze, om twee uur hervat. Dan zal het
interessantste gedeelte te zien zijn. De
handen worden dan losgelaten op zoge
naamde pakwerkers, wat steeds weer
een boeiend schouwspel oplevert.
De prestaties van de honden worden
door een uit twee leden bestaande ju
ry met punten gehonoreerd. De honden
die de meeste punhen weten te verza
melen mogen meedoen aan de finales
die te zijner tijd in Wageningen gehou
den zullen worden.
beademing wist hij weer leven in de
kleine drenkeling te krijgen en toen de
dokter arriveerde kreeg Van Dam een
compliment voor zijn kordate optreden.
De jongen mocht gisteren weer naar
school!
RHENEN De NVV-Bestuurders-
bond Rhenen bestaat vijftig jaar. Dit
jubileum wordt onder andere gevierd
met een receptie in het „Eigen Ge
bouw" op zaterdag 11 mei van 15 tot
17 uur.
Op vrijdag 10 mei is er ook in de
foyer van het „Eigen Gebouw" een
voor alle Rhenense bejaarden toegan
kelijke bejaardenmiddag, die om 15
uur begint.
Hier zal een deskundige op zieken-
fondsgebied iets over de bejaardenver
zekering vertellen.
Daarna zullen enkele artiesten op
treden. De jubilerende bestuurders-
bond hoopt dat vele bejaarden deze
middag zullen bezoeken.
EDE Met een hersenschudding en
schaafwonden is de bromfietser A. W.
uit Ede gisteravond naar het Juliana-
ziekenhuis overgebracht. W. was op
het rijwielpad langs de Otterloseweg
met zijn voertuig gevallen, waarschijn
lijk tengevolge van een vastgelopen mo
tor.
EDE Op de Nieuwe Wageninse-
weg moest de automobilist J. S. uit
Wageningen gisteren uitwijken voor een
auto, die bij de Kierkampersteeg wilde
afslaan en daarbij de doorgang niet
vrij liet. S. reed de berm in, verloor
kwam tegen een boom tot stilstand,
de macht over het stuur en zijn auto
Het voertuig werd geheel vernield. De
bestuurder kwam er zonder kleerscheu
ren van af.
VEENENDAAL Op de Valleistraat
botste maandagmiddag een nog vrij nieu
we Opel Kadett (km-stand 5000) op een
nog jongere geparkeerde „lelijke eend"
(km-stand 1400). De bestuurder van
eerstgenoemde wagen merkte een tegen
ligger te laat op waarna hij de voorkeur
gaf aan de onzachte aanraking "met de
eend boven een frontale botsing met de
tegenligger. Beide wagens werden be
schadigd.
EDE De Motor- en Automobiel
club Ede, die onder meer de jaarlijkse
Zwarte-Schapenrit organiseert, houdt
op zaterdagavond 11 mei om negen
uur een nachtoriëntatierit, waarvan de
start zal plaatsvinden bij Reehorst.
Men kan inschrijven bij het secreta
riaat Hoenderweg 12 te Ede, telefoon
13195. Aan dit adres is eveneens het
reglement, het zogenaamde rode boek
je, te verkrijgen.
EDE Vrijdag 10 mei organiseert
de leerlingenvereniging Ganoteon de
jaarlijkse grote avond van het Marnix
College. Het toneelstuk „Een engel
kwam ^oorbij", zal voor het voetlicht
worden gebracht.
Na de opvoering ervan is er tot twee
uur gelegenheid tot dansen met mede
werking van de .band „Sea Sound Com
bination".
De avond begint om acht uur en
wordt gehouden in de school.
dagblad DE VALLEI?
Bel:
tot 17.90 WÉT
van 17.30—
19.80 uur
Zaterdags
16.30—17.30
uur.
VEENENDAAL Het voltallige
college van burgemeester en wethou
ders onderbrak maandagmorgen de we
kelijkse vergadering om een aantal be
stuursleden van de fabrikantenvereni
ging „Veenendaal" te ontvangen, die 'n
laat, maar niet minder welkom, ge
schenk kwamen aanbieden, ter gele
genheid van de opening van het nieu
we raadhuis. Het was een antieke ge-
wadenkist en een dito Poortkist van
zwaar eikehout, die een verrijking be
tekent van de inventaris van het huis
der gemeente.
Bij de opening van het raadhuis bo
den de fabrikanten vorig jaar symbo
lisch een geschenk aan door de toe
zegging een aantal banken te zullen
plaatsen voor het raadhuis. Bij nader
inzien vond men het wat passender
een bijdrage te leveren aan de ver
fraaiing van het interieur. Gistermor
gen werd het cadeau overgedragen.
De antieke „Tug"- oftewel gewaden-
kist kreeg een plaats op het bordes
van de tweede etage terwijl de origine
le antieke Poortkist te pronk staat in
de leeskamer. Het geschenk werd over
handigd door de voorzitter van de fa
brikantenvereniging de heer L. M. Bon-
nike, die aan de hand van expertise-
rapporten een omschrijving gaf van
deze kostbare antieke kisten.
De antieke Poortkist van het zoge
naamde „sloffentype" laat volgens het
rapport door het wagenschotten-voor
pand op het planken wambuis duidelijk
de beïnvloeding zien van 17de-eeuwse
Hollandse meesters der renaissance.
Waarschijnlijk was de kist vroeger in
gebruik om er gereedschappen in op
te bergen of als wapen- of „Tug"-kist
op een der kastelen of havezaten in de
Slangenburg (Oost-Nederland).
De antieke gewadenkist stamt even
eens uit het oosten van het land en ook
uit deze constructie kan men opmaken,
dat de maker zich sterk tot de Hol
landse renaissancestijl voelde aange
trokken.
RHENEN De automobilist F. M.
uit Rhenen, die op de Cuneraweg op de
linker weghelft reed en opgeschrikt
door een tegenligger plotseling aan
zijn stuur trok, kwam in de berm van
de weg terecht, met als gevolg dat hij
de macht over zijn stuur kwijt raakte
en driemaal over de kop vloog.
M. werd uit zijn wagen geslingerd en
werd slechts licht gewond. Zijn auto
was totaal vernield.
ADVERTENTIE
Burgemeester mr. dr. J. Hazenberg
rechtsluistert aandachtig naar de
toelichting die de voorzitter van de fa
brikantenvereniging de heer L. M. Bon-
nike geeft bij de overhandiging van het
cadeau van de industriëlen. Op de voor
grond op de rug gezien wethouder C. N.
van Kuyk.
Er zijn niet zo veel arbeiders
meer die een varken mesten om te
slachten. De huisslacht was vroeger
een aangelegenheid van mensen die
dit wel moesten doen door de ar
moedige omstandigheden waarin
ze als fabrieksarbeiders leefden. In
de reeks artikelen over de arbeiders
toestanden in 1892 is het houden
van een varken meermalen op de
proppen gekomen, Hetds als metde
folklore: al die vaste gebruiken en
de feestelijke sfeer van wat de Ach
terbergse boeren „keutjeskermis"
noemden is in de bodemloze put
van het verleden aan het verdwij
nen. Folklore is iets zo eigens bin
nen de kring van een bepaalde
volksgemeenschap dat het beslist de
moeite waard is althans in ge
schrift ons wat meer met al die uit
stervende gebruiken te gaan bezig
houden.
Een gesprek met een 88-jarige
vrouw, die haar hele leven in de
Engelse stad(in de officiële stuk
ken staat ,,bij de Nieuwe Molen
gewoond heeft en eerst nu de stap
naar ,,de Engelenburgh" gedaan
heeft, werd aanleiding deze huis-
slacht gebruiken mét de „vetprijze-
rij" die er aan verbonden was eens
na te gaan.
Grietje van de Peppel werd te Eist
bij Rhenen geboren op 19 oktober 1877.
Vader Hendrik van de Peppel kwam uit
Lunteren en werkte op de V.S.W. Hij
was spinner. De ouders woonden in de
Engelse stad, maar haar moeder had
er erg tegen opgezien die buurt in te
trekken, 't Was allemaal best meege
vallen want als je de mensen die er
woonden maar nam zoals ze waren, be
stond er in heel Veenendaal geen fijner
buurtje. Ze woonde daar tot haar grote
schooltijd bij de grootouders in Eist en
kwam eerst met 5Vt jaar iin Veenen
daal. In Eist was ze op de bewaar
school geweest. Grootvader en groot
gen land gegaan zijn toen ze het ka
toenspinnen aan de Veens en geleerd
hadden.
i
De Engelse stad bestond tiit vier lan
ge blokken huisjes. Eén er van staat er
nog; de rest werd afgebroken en ver
bouwd. De oude huisjes waren niet zo
veel bijzonders. Een kamer voor en 'n
gangetje met een hokje er achter, bui
ten een „klompenhokkie" en een ste
nen plaatsje en dan nog een schuurtje
mét het varkenshok er achter. Toen de
moeder waren zulke goeierds geweest.
Het was niet omdat moeder op de fa
briek werkte. Dat deed ze niet. Het ge
beurde vroeger zo veel dat een kind bij
de grootouders groot kwam.
Op haar zesde jaar kwam ze op de
openbare school bij meester Bersma.
Ja, en bij meester Rut Bos en meester
Van Stempvoort. Ze kreeg daar ook
brei- en naailes. Meester Bos was een
aardige man die je wel eens flink aan
het lachen kon maken.
Éénmaal per week ging ze op cate
chisatie bij dominee Nijhuis. Ze kon
best met de dominee opschieten. Dat
konden ze trouwens allemaal. Die moest
niet veel hebben van de socialisten en
och, het scheelde de vrouwen niet zo
veel. Toen de mannen zich in de strijd
voor de socialisatie wierpen deden de
vrouwen niet mee. Vrouwen hoorden
thuis, 't Was wel armoedig in de En
gelse stad maar óh zo gezellig. Dat is
het thema waar ze stééds op terug
komt.
Daar had je Aris Lubbers, die met
een kruiwagen vol schuurzand de hui
zen langs ging. Goed schuurzand kwam
van de Batterijen en moest „klapzand"
zijn. Grietje van de Peppel weet niet
dat ze daarmede de geologie van Vee-
nendaals omgeving aanraakt, want
„klapzand" is het allerfijnste stuifzand
dat denkbaar is, zand dat met gewel
dige stormen de vallei ingeblazen werd.
En dat wist dat zandmannetje van Vee
nendaal dan toch maar op te sporen.
Ze meende dat de naam Engelse stad
aan Engelse spinners uit Engeland her
innerde die naar 't Veen gekomen wa
ren toen de „grote fabriek" gebouwd
was. Maar zij kende er niemand meer
van. Ze zouden wel weer naar d'r ei
blokken afgebroken waren kregen de
bewoners van de Oranjestraat (zo heet
dat deftig op 't gemeentehuis) een flin
ke tuin achter. Aan de andere karït van
de Oranjestraat stond het vierde huizen
blok. Dus op de plek waar het „park"
van huize de Zoom ligt! Thomas Spen
cer Elce, de algemene bedrijfsleider
van de „grote fabriek" keek dus niet
op veel fraais.
Grietje was 6 jaar toen ze naar school
ging. Naar de openbare, zoals wij al
zagen. Waarom niet naar de christelij
ke school? Dat wist ze niet. Ze waren
thuis hervormd. Er is nog een klein
zoon van haar vroegere buurman Ja
cob Huibers in leven, óók al 80 jaar en
Hendrik Huibers wist wel wat meer
daarover. Er was toen nog geen her
vormde schooL Die was pas gesticht
door dominee Doorneveld. De school
van meester Wijnveldt was een „vrije"
christelijke school. Een fijne man, die
meester Wijnveldt. Hendrik Huibers
was nog bij hem op school geweest.
Jacob Huibers was „dolerend" (later is
de familie naar de „Kokse kerk" ge
gaan) en meester Wijnveldt ook. Er
was daar ook een zuster Wijnveldt in
huis, een verpleegster, en een oom die
óók zo'n goede man was. Oom Koedijk
werd die in 't Veen genoemd. Indus
trieel D. Sandbrink zei dat juffrouw
Wijnveldt als een engel door het dorp
ging. Zo goed en altijd klaar om over
al te helpen waar hulp nodig was. Ze
verdient nu nog een monument!. Er
was in het geval Van de Peppel mis
schien wel iets van het afstand nemen
hervormden en gereformeerden.
Grietje van de Peppel toonde even
wel wat je zou moeten zijn als chris
ten: eerlijk en zonder een zweem van
haat. Of de buren dan al gereformeerd
waren liet haar koud. Het waren bo
venste beste mensen. Een eenvoudig
mens zegt de dingen soms zo veel op
rechter dan wie het allemaal zo haar
fijn aan het uitrafelen is.
Op haar 12e verjaardag in 1889 is ze
naar de fabriek gegaan. Vader had
haar van te voren al op de wachtlijst
laten zetten. Ze kwam toen in de win-
derij. Die lag precies voorbij het kan
toor. De „mijnheer" was Spencer en
haar baas heette Hullegien, maar die
werd altijd „óns Gerrit" genoemd.
Ze begon met drie kwartjes in de
week en kreeg zaterdags dat geld in
een papieren zakje uitbetaald. Als het
zaterdag 12 uur was stond je machine
stil en had je een half uur om de ma
chine te poetsen. Er werd Indische dril
gemaakt in allerlei kwaliteiten en het
meeste ging naar „de oost". Het was
allemaal wit stukgoed. Ja en zo ging
dat maar dag in dag uit. Tot moeder
erg ziek werd. Het was altijd een flin
ke vrouw geweest. Véél sterker dan va
der. Op het aardappelland bij Roodhui-
zerswei aan de Nieuweweg rooide ze
tegen een kerel op. Ze duwde de krui
wagen op huis aan. Dat was me een
eind. En wij stellen het ons voor. Waar
nu het viaduct van het „hazenpad"
over de Nieuweweg gespannen is, daar
lag dat aardappelland. Grietje, de zus
ters en de broer die óók in de Engelen
burg woont, werkten ook mee op het
land. Onze jongen en meisjes kunnen
zich dat vast niet indenken! Grietje
moest 's morgens in de fabriek zijn om
6 uur, dan waren er anderhalf uur
schaften en om 7 uur, later om 6 uur
ging je naar huis. En dan nog thuis
werken of met moeder naar het land.
Eigenlijk nooit een verzetje. Op zater
dagmiddag naar de brei- en naaischool
van „de dames" en een avond naar ca
techisatie was wel zo wat het enige
verzet. Er werd maar een klein beetje
verdiend, maar het leven onder elkaar
was zo veel béter. Vooral daar in de
Engelse stad!
Eenmaal in het jaar vierde men er
écht Oranjefeest. Zij hadden altijd de
mooiste erepoort. De hele buurt was
daarbij betrokken.
Nou, van medeleven kon Grietje mee
praten. Als er een schuur gezet moest
worden hielpen de buren elkaar en na
het werk werd met kruiwagens bij el
kaar de mest naar het land gebracht.
Ook naar Roodhuizerswei?
Ja, dan was dat een hele optocht.
Dat deed men bij maneschijn omdat
het dan nog zo vroeg donker was.
„Nou", verzekerde ze telkens weer,
„de mensen hadden veel meer voor el
kaar over". Ze schudde haar vriende
lijke hoofd maar over die van nu. Ei
genlijk is Grietje van de Peppel het die
medelijden met óns heeft. En ergens
heeft ze volkomen gelijk. Mensen als
zij kunnen nog blij zijn met het gewo
ne doen van iedere dag. Zo ging het
ook toen een andere taak haar riep.
Moeder stierf en toen had vader ge
zegd dat zij thuis moest blijven om het
huishouden te doen. Er werd gerekend
en op de vraag van vader of ze er wel
konden komen had Grietje gezegd dat
ze het wel zou proberen. Van toen af
is het leven anders voor haar gewor
den. Eten koken en de vaat doen, kou
sen breien en verstellen, voor de var
kens zorgen (ze hadden er meest wel
twee, een om te verkopen en een voor
de slacht) en zo gingen de dagen om.
Op de Veenendaalse biggenmarkt
werd een „keugie" gekocht. Dat was
altijd een hele belevenis. Het brand
schone varkentje werd uitgezocht uit de
vele die in enorme „manden" van on
geschilde tenen met op de bodem een
laag schoon stro „uitgestald" lagen op
de markt vanaf hotel De Haas tot voor
de pastorie toe. De Veenendalers ken
nen dat wel, want tot voor de oorlog
bestand dat nog. Nu is het een zeld
zaamheid wanneer een arbeider nog 'n
varken houdt. De slager is helemaal in
en met de verdiensten van .nu is het
niet meer nodig.
De slagers zeggen wel dat de kosten
die zij in het huishouden bijdragen nog
wel op te brengen zijn, maar vroeger
moesten de arbeiders zuinig omsprin
gen met wat het eigen varken oplever
de. En op het laatst was dat niet meer
dan een paar keer in de week een stuk
je uitgebakken spek op het bord.
Bekende Veenendaalse geslachten za
ten in de varkenshandel. Je behoeft ze
maar te noemen: de Capelle's, Dite-
wig. Klaas Diepeveen, Rebergen en
niet in het minst dé figuur onder de
marktkooplieden Hen Bos, die de on
sterfelijke naam van „keuje-bos" mee
gekregen had. Een stel betrouwbare
handelaren overigens. En dat móést
ook, want ze maakten geen bijzondere
reclame met hun handel; kwaliteit gaf
de doorslag.
De hammen van het geslachte var
ken werden verkocht aan de een of an
dere burgerman en dat geld was dan
om het „keugie" te kopen.
Bij Van de Peppel hadden ze daar
voor een vaste afnemer, Bakker Bos in
de Hoofdstraat, de vader van meester
Rut Bos. Zo'n schoongeborsteld varken
tje, goed gezond en levendig als een
vis in schoon water kostte van f8,- tot
f 10,-. Er waren wel mensen die het
hele varken „opmaakten" en dan leen
den om een nieuw te kopen. Ze betaal
den dan met twee kwartjes in de week
terug. Vader Van de Peppel deed dat
nooit. En hij had meest van tijd twee
varkens ,',op het hok" liggen. Zoals ge
zegd: één voor de verkoop en één voor
de slacht.
Het fokken van zo'n varken was een
heel karwei. De buren kwamen wel
eens wat brengen en voor de rest werd
het „kriel" van de aardappelen op het
land zuinig opgeraapt. Met wat meel,
dat bij de Mulders aan de Nieuweweg
gehaald werd, of bij Bram van de Lust-
graaf in ,,'t Zaand" die een rosmolen
dreef, werd de varkenspot in het was-
fornuis in de schuur gekookt. Deze men
sen wisten wat het voor de zoon uit de
parabel van de de verloren zoon bete
kende dat hij de „draf' van de zwij
nen moest eten! Als dominee daarover
preekte, dan kregen de arbeiders de
penetrante lucht van de varkenspot in
hun neusgaten!
In het vroege najaar werd het „keu
gie" gekocht, want men was als de
dood voor ,,'t gebrek", een nare var
kensziekte die de dood van het beest
absoluut ten gevolge had. Grietje van
de Peppel vergeleek het met iemand
die het „op de zenuwen" kreeg. Dan
lag het varken nét zo te trillen. Als dat
gebeurde was het armoede geblazen,
want geld om een ander te kopen had
men niet.
Vader Van de Peppel „boerde" door
de regel best. De kinderen moesten in
de Melm, waar veel hakhoutwallem wa
ren, eikenblad en droog ruigt in jute
zakken halen. Daar werd dan zaterdags
smiddags 't varken mee „verschoond".
En dat ging secuur!
Meestal werd het varken fiks met
„greune" zeep gewassen, nou, en dan
lag het behaaglijk en prinsheerlijk in
het droge strooisel. Beukenblad deugde
niet. Dat verteerde niet en gaf «geen
beste mest. Ja, en die mest moest dan
weer naar het land! Je zou zeggen dat
ze op het varken nog schoner waren
dan op zichzelf.
De slachttijd viel in de maand no
vember, zo tussen de eerste en de der
de Ossenmarkt veelal.
Er werd wel eens verteld dat de
meeste vrouwen er een hekel aan had
den er bij te zijn als 't keu gèkeeld
werd. Er waren er die tranen in de
ogen kregen als 't ging gebeuren. Zó
veel zorg er aan besteed te hebben! Je
was gewoon van 't varken gaan houden,
zeiden ze dan.
Maar goed 't was dan zo ver en de
huisslachter was besteld! De arbeiders
van Veenendaal lieten dit veelal over
aan de familie Van Doorn in de Hoofd
straat, vader met een paar zoons, die al
lemaal geroutineerde „afhakkers" wa
ren. Omdat het keu na z'n dood „ge
leerd" moest worden was er allicht wel
een in de buurt die een bruikbaar lad
dertje had en wie er geen had leende
dat dan. De slagers waren in de slacht
tijd druk tot laat in de avond. Overdag
meest het opleren en 's avonds voor 't
afhakken.
Daar kwam 't gemeste varken dan
aan. De slager had met een mastworp
een touw om een achterpoot geslagen
en als 't niet lopen wilde dan zeulde
men het naar het plaatsje. In een ron
de leren schede had aan een riem om
het middel de slachter zijn messen, het
wetstaal, de krabbers en de klauwhaak
zitten. En daar stond Joris dan. Met 'n
ruk aan het touw werd het varken om
gelegd, een knie werd op de schouder
gezet, even mikken en dan drong het
kleine mes diep in de keel. Het bloed
stroomde weg, nog wat gereutel en 't
was gebeurd.
Moeder had van te voren in het was-
fornuis heet water gemaakt en de slach
ter begon daarmede het varken te be
gieten.
Zo kwam het haar goed los te zitten
en dan maar met de krabber er over
heen. Het grote slachtmes werd scheer-
messcherp geslepen op het wetstaal, ge
probeerd op het haar van een arm en
dan werd het hele varken netjes kaal
geschoren. Als een mensenhuid werd 't
dan.
De pezen werden aan de achterpoten
door een overlangse insnijding vrijge
maakt, het kromhout aan de Klomp
sprak men van het oosthout er door
gestoken en wijdbeens ging dan het var
ken omhoog waar met touw de afge
platte uiteinden van het kromme tal
hout aan het leertje gebonden werden.
En daar hing mevrouwtje dan. De „jas
met knopen" zat nog dicht en met een
kaarsrechte snede werd de buik ge
opend. Plof.het hele ingesnee rolde
er uit. De dikke darm en de dunne
darm werden zorgvuldig verwijderd.
Keetje van Resteren kwam de dar
men schoonwassen. Zo verdiende die er
ook een kleinigheid aan. Zo'n hele
slacht werd héél vroeger voor f 1,50
aan kant gemaakt; later namen de
slagers f 3,50 tot f 4,50. Plus koffie. ..en
vanzelf de onontbeerlijke borrels; één
halfweg de slacht en nóg een bij 't af
rekenen. Nou ja, een „kommetje" (1
dl) kostte drie stuivers.
De lever en de niertjes werden als
fijne lekkernij gekookt. Leverworst
maakte men weinig en maar een enke
ling ving het bloed op om er bloed
worst van te maken.
Zo bleef dan het varken aan de leer
hangen om „op te stijven" en 's avonds
kwamen de buren „vetprijzen". „Nou,
Hendrik", was het dan, „een best keu
jong". En weer koffie en een borrel
tje. Ja, 't was slachtfeest! En 's mor
gens vroeg (of 's avonds laat) gingen
de huisgenoten het éérst het keu betas
ten. Of 't goed vast was als de slager
kwam. Die sneed de zijden er af en
de speklaag maakte uit of er langer of
korter van gegeten zou worden. Dan de
streng met de karbonaden het korte
spek de kop met het kinnebakspek,
de poten en de hammen. Met een klau-
wenhaakje trok Van Doorn er de hoef
jes af. In één ruk telkens een „klauw
tje!"
Dan was er werk aan de winkel! Met
snijden voor de rookworst, spek zouten,
de karbonaden ook. En denk maar niet
dat ze zich de eerste dag dik aten.
De kinderen ja, die konden 's avonds
soms niet meer van de „kanen-eterij",
allemaal een kopje vol dat overbleef van
het reuzel uitbraden. Die hartige reuzel
werd veelal in plaats van boter op
brood gesmeerd met een lik stroop er
soms op. Zo sneed het mes van twee
kanten.
En dan werd bij de naaste buren en
familie, soms óók bij de dominee, een
hutspotje gebracht, een rugstukje, een
karbonaatje en een worstje. Een man
uit de buurt van Grietje van de Pep
pel had eens zó veel „weg moeten ge
ven" dat van het „kurte vlais" zogoed
als niets meer over was. Eén troost
was er dan nog. Als die anderen óók
slachtten kreeg je een hutspot terug.
Ooit van „smoutappel" gehoord? Dat
waren zure appels in de smoutpam ge
smoord. Hardstikke lekker waren die.
En dan gingen de gerookte zijden spek
en de gerookte worsten aan de zolder.
En denk niet dat bij de Veense pot bij
uitstek die boerenmoes heet op ieders
bord een hele worst om de rand heen
kwam. Neen, ieder een klein stukje.
Voor de smaak. „A'j 't maor proeft"
zeiden ze vroeger, „vréters wurde neit
gebore, mar gemókt".
De jongens uit de buurt waren stapel
op de varkensblaas. Om er tegen te lèl-
len! Ja, je zat toen al wel in de prille
voetbaljaren.
Nu trekt een Spaans gezin het huisje
van Grietje van de Peppel binnen. Ze
schudde haar vriendelijke hoofd. „De
mensen waoren vrogger veul aodiger
veur mekaar", zei ze nóg een keer, „ik
vein 't zukke zielige minse; ze praoten
gin ééns Hollands en dan zo ver van je
aige laand....".
