Lange reeks incidenten tussen directie en programmastaf
Beraadsgroep
werkt in stilte
Links-radicaal
en de alfa
wetenschappen
van do
irecteur
VPRO. „„neemt
ontslag
Com",i3e
tot een
Poggenpohl keuken?
(Of aarzelt u
nog een beetje?)
Dan kijken in de
showroom
van
in Apeldoorn of Hengelo
aan bij
Apeldoorn: Koninginnelaan 78, tel. O5760-174 34
Hengelo: Paul Krugerstraat 21, tel. 054D0 -10123
Ho
Zilveren munt
verdwijnt in
Zwitserland
Enquête onder
ongehuwde
i vakantiegangers
Experiment met
brood/melkman
VUILE WAS
RIJMELAAR
NOODOPLOSSING
D<
NIET DUIDELIJK
KNAPPE KOPPEN
DE EERSTE
IMPASSE
BESTUUR WIL STOORNISSEN VOORKOMEN
MILIEU
TOEKOMST
DINSDAG 14 MEI 1968
VPRO KAMPT MET DE VRIJE GELUIDEN
HILVERSUM De tulpen en narcissen staan keurig
binnen de perken. De gazons zijn gladgeschoren en
de bomen en heesters vakkundig gesnoeid. Het groen ruikt
fris. Kortom, de tuinen rondom de zeven villa's van de
Vrijzinnig Protestantse Radio Omroep aan de 's-Graven-
landseweg in Hilversum liggen er uitstekend bij. Niets
wijst op een chaos.
Het interieur doet al evenmin moeilijkheden vermoeden.
De deuren en plafonds zijn maagdelijk wit. Het marmer
op de vloer van de gangen glanst. Op de annonceborden
geen uitdagende knipsels, maar formeel gestelde medede
lingen van omroepinstanties.
Een rustieke, heldere omgeving. Toch werd deze omgeving
de entourage voor een reeks incidenten, die zijn weerga in
de ruim veertigjarige geschiedenis van de Nederlandse
omroep nauwelijks kent. Incidenten, geboekstaafd in on
telbare breed uitgemeten krante-artikelen, besproken aan
bijrta elke vaderlandse borreltafel, luid nagalmend zelfs
in de vergaderzaal van de Tweede Kamer.
rt september vorig jaar is het rustig. Het is een uitzondering als de V.P.R.O.
de voorpagina haalt. De lUn van de bijna legendarisch geworden dr. E. D.
Spelberg, die dan vjjf jaar als algemeen directeur van de V.P.R.O. met emeri
taat is, lykt te worden doorgetrokken door het driemanschap drs. I. J. van Hou-
te (programmadirecteur), ds. N. Immink (verenigingsdirecteur) en A. J. Mul
der (economisch directeur).
Ds. N. IMMINK
TA an plotseling:
sie-chef" 1
TV'ie wat dieper graaft naar de oor-
zaken van de politieke onlusten
van de laatste tijd stuit op een op
merkelijk verschijnsel in de wereld
van het hogere onderwijs. Dat is het
verschijnsel van een actief links ra
dicalisme onder de studenten, in on
ze tijd volgens sommige waarnemers
een uitvloeisel van de democratise
ring in de academische wereld.. Maar
over dat laatste lopen de meningen
sterk uiteen.
Wel staat vast dat het linkse radicalis
me zich het sterkste uit onder stu
denten, die sociologie, wijsbegeerte
economie en andere zogeheten alfa
wetenschappen als studierichting heb
ben gekozen en maar heel weinig
aanhangers telt onder jonge mensen
die wis- en natuurkunde, scheikunde
of andere beta-wetenschappen hebben
gekozen, en onder de studenten aan
onze technische hogescholen.
Hier komt zeer duidelijk de scherpe te
genstelling tussen cultuurpessimisme
en cultuuroptimisme naar voren. Tus
sen die twee uitersten liggen natuur
lijk de vele schakeringen onder de
overgrote meerderheid van de stu
denten die de studie belangrijker
achten dan politieke actie en univer
siteit en hogeschool allereerst zien
als springplank naar een goede posi
tie in de maatschappij. De sterk po
litiek geëngageerde^ onder de stu
denten blijven een kleine minderheid.
Indien de VARA een onderzoek in
stelde naar de werkelijke invloed van
deze zeer kleine groep zou zij ver
moedelijk een uitkomst krijgen die
vergelijkbaar was met de resultaten
van het onlangs verrichte onderzoek
naar de reacties van de gemiddelde
Nederlander op de felle kritiek van
uiterst links op de wijze waarop Ame
rika op het Indo-Chinese schiereiland
strijdt
TAngeveer een jaar geleden belegden
de Harvard-universiteit en de
universiteit van Puerto Rico in San
Juan een conferentie over „Studenten
en politiek". In die conferentie wer
den politieke stromingen onder stu
denten en leerlingen van middel
bare scholen in het grootste deel
van de wereld besproken. De teksten
van de in die conferentie gehouden
voordrachten zijn gebundeld en in
middels verschenen als speciaal num
mer van Daedalus, het tijdschrift van
de American Academy of Arts and
Sciences.
Van belang voor Nederlanders die enig
begrip willen krijgen van de beweeg
redenen van Europese studenten die
politiek op straat wensen te bedrij
ven is vooral het samenvattende ar
tikel waarmee dit speciale nummer
van Daedalus opent. Het is van de
hand van prof. Seymour Martin Lip
set, hoogleraar in de sociologie aan
de Garvard-universiteit, onder wiens
leiding de conferentie in San Juam
werd gehouden. Prof. Lipset, tot voor
enige jaren hoogleraar aan de uni
versiteit van Californië in Berkeley,
de grote haard van onrust onder de
Amerikaanse studenten, is een expert
op het gebied van de politieke socio
logie.
ürof. Lipset wijst in zijn overzichts-
artikel op verschijnselen in de
linkse studentenbewegingen die de
moeite van het overdenken waard
zijn:
politiek actieve linkse studenten zijn
overal kleine minderheden, zelfs in
landen waar zij politieke successen
behaalden die overal in de wereld de
voorpagina's van de dagbladen haal
den,
het linkse radicalisme treft men in
de meeste industrielanden vooral aan
onder studenten die later een der zo
genaamde „vrije beroepen" als aca
demici hopen uit te oefenen,
links radicalisme onder studenten
is veelal net als vroeger nog
een yiting van rebellie van welgestel
de jongeren tegen de maatschappij
die door hun ouders wordt beheerst,
links radicalisme uit zich het sterkst
in de eerste studiejaren waarin de
Jonge student zich opeens bevrijd
weet van allerlei knellende banden,
en neemt af naarmate het einde van
de studietijd nadert,
links radicalisme krijgt de meeste
kansen aan universiteiten en hoge
scholen die de studenten in staat stel
len hun studietijd naar believen te
rekken,
links radicalisme komt vooral voor
in de alfa-wetenschappen omdat stu
denten uit de „hogere milieus" een
grotere voorkeur hebben voor sociolo
gie, economie en in het algemeen de
mens-wetenschappen dan voor natuur
wetenschappen «1 techniek.
VPRO schorst televi-
De vrijzinnige veste
schudt, als door een aardbeving ge
troffen. Directie en programmastaf
van de televisiesectie staan lijnrecht te
genover elkaar.
De strijd is ontbrand. Inzet: het
hoofd van Arie Kleijwegt, chef van de
televisiesectie, en een satirisch televi
sieprogramma (in VPRO-termen: een
programma, waarin kritisch en slag
vaardig zal worden gereageerd op het
maatschapplijk gebeuren).
Bestuur en directie delen mee: „De
met de directe verantwoordelijkheid
belaste medewerkers van de VPRO
bleken niet bij machte die waarborgen
te scheppen, welke voor een satirisch
programma onmisbaar zijn".
Weerwerk van de televisiemakers:
„Wij doen niet mee aan de autorally
voor het VPRO-personeel".
Een commissie van goede diensten
gaat aan het werk. Kleijwegt zit na en
kele weken weer achter zijn bureau.
Het satirische programma is van de
baan. Veel vuile was is binnen blijven
hangen. In grote njnen is het de bui
tenwacht dan echter wel duidelijk
waar de schoenen wringen.
Het wringt in het bestuur, in de di
rectie, tussen beide colleges en tussen
de televisiestaf. Het bestuur, waarin
de meningen botsen, de directie, die
niet openlijk partij kiest, en een flink
aantal programmamakers dat een
avant-gardistische koers wil varen.
Tn dit klimaat komt Hoepla tot stand.
De eerste uitzending, op 28 juli,
geeft nog geen aanleiding tot rumoer.
Bij de tweede, op 9 oktober, steekt al
een klein stormpje op. De aanpak van
het Hoepla-team, dat zegt de werkelijk
heid te willen registreren, beschermt
niemand tegen zichzelf en laat rijme
laar Clinge Doorenbos voor het front
van het hele Nederlandse volk ee nfi-
guur slaan.
Het stormpje wordt een orkaan, als
Phil Bloom in de derde aflevering van
het jongerenprogramma naakt op het
beeldscherm verschijnt. In de Tweede
Kamer worden Phil en Hoepla onder
werp van debat en het liberale Kamer
lid mevrouw Haya van Someren-Dow-
ner deelt de afgevaardigden zelfs mee
als lid van de VPRO te hebben be
dankt.
Midden in het rumoer maakt vereni
gingsdirecteur Immink de ledenbalans
op. Het valt nog mee. In'1967 is het le
dental van de VPRO tot even boven de
140.000 gedaald. Netto verlies vijfhon
derd. Toch moet de VPRO geen al te
gekke sprongen meer maken. De rode
streep dreigt.
Het bestuur denkt een noodoplossing
uit. Om de VPRO tegen dieper gaande
communicatiestoornissen te vrijwaren
benoemt het op 1 januari 1968 de heer
Mulder tot voorzitter van de directie
en geeft hem beslissende bevoegdheden.
Enkele dagen na zijn benoeming krijgt
deze econoom zijn eerste vuurproef te
doorstaan. Aan hem het dubieuze voor
recht te oordelen over de vierde afleve
ring van Hoepla. Steun van programma
directeur Van Houte heeft hij niet. De
predikant is op vakantie in Torremoli-
nos. Mulder, de oude, vrijzinnige ge
dachte toegedaan, keurt Hoepla af en
verbreekt alle banden met de rebelse,
langharige makers.
De tijd is rijp voor een extra be
stuursvergadering. Na twee lange ver
gaderingen komt er een communiqué.
Volzinnen zoals „De VPRO stelt zich
ten doel op basis van evangelie en hu
manistische cultuuropvatting radio- en
televisieprogramma's te verzorgen, 'die
het de luisteraars en kijkers mogelijk
Van onze 'radio- en tv-redactie
HILVERSUM Diepgaande verschillen van inzicht met het
bestuur van de VPJLO. hebben geleid tot het ontslag van de heer
A. J. Mulder als voorzitter van de directie en als economisch direc-"
teur van deze omroep. Zijn ontslag gaat in op 1 augustus.
bij de «taf van~de' V.P.R.O.-televisie
nogal wat verontwaardiging.
„Ik kan mij op sommige punten
niet verenlgemnet de beleidsvoering
van van de V.P.R.O.'
maken zich een beeld" te vormen van
wat er leeft in geloof, maatschappij,
geestelijk leven en cultuur".
zin is onder andere de program
mamakers niet duidelijk. Zij weten
nog niet, waar zij aan toe zijn. De heer
Mulder weet dat intussen wel. Hij krijgt
nauwelijks een maand als directie-voor
zitter in functie, de waarnemend-voor
zitter en filosoof dr. K. H. Roessingh
boven zich als bestuursgedelegeerde
met beslissende bevoegdheden.
Deze beminnelijke Amsterdamse wijs
geer laat over zijn bevoegdheden geen
gras groeien. Meteen duikt hij in het
programmabeleid. Hij ziet de nog niet
uitgezonden televisiedocumentaire van
VPRO-journalist Dick Verkijk over
Auschwitz en het Auschwitz-comité en
wil er een stokje voor steken. Verkijk
moet zijn hoogste relaties erbij halen
om het programma toch nog op het
scherm te krijgen. Tweede daad van dr.
Roessingh: hij zet de schaar in een te
levisieforum over „normen en criteria
in de televisie". Regesseur Bob Ris en
zijn collega's zijn verontwaardigd, maar
zij blijven.
Intussen wordt in hoge regionen ge
zocht naar 28 prominenten, die zitting
willen nemen in een beraadsgroep. De
ze mammoetcommissie van knappe
koppen zal het vuile werk gaan doen en
binnen een paar maanden antwoord
moeten vinden op vragen, die de VPRO
en zijn kijk- en luisterpubliek al zeven
maanden lang kwellen. Vragen als:
„Wat is op dit ogenblik de meest wen
selijke functie en doelstelling van de
VPRO met inachtneming van de voor
waarden, die de nieuwe omroepwet
stelt aan een zendgemachtigde"? en
„Wat is de meest wenselijke structuur
van de vereniging, hoe kan de verhou
ding tussen bestuur en leden gestructu
reerd worden in eventuele functionele
of regionale verbanden, hoe moet de
bestuursverkiezing plaatsvinden"?
Ank de Visser wacht de antwoorden
niet af. Als eerste laat zij bestuur
en directie weten, dat zij weggaat. Haar
functie als perschef en als hoofdredac
trice van het programmablad Vrije Ge
luiden laat zij aan een ander. Zij heeft
er genoeg van. Zij zegt: „De onduide
lijkheid zit me tot hier". Ank de Vis
ser gaat na veertien jaar in dienst van
de VPRO tandheelkunde studeren.
A. J. Mulder kondigt op 1 april zijn
vertrek aan. Hij wordt rayondirecteur
in Twente van een krediet- en financie
ringsmaatschappij. Niemand bij de
VPRO kijkt van zijn ontslag op. Zijn
heengaan is het gevolg van een logi
sche gedachtengang.'
Dan, 22 april, wordt het ontslag van
Arie Kleijwegt als hoofd van de televi
siesectie bekendgemaakt. Vijf jaar
heeft hij er bij de VPRO opzitten. Vier
jaar heeft hij er prettig gewerkt. Vo
rig jaar september kwam de klap, die
hij niet te boven is gekomen. Hij is ge
vallen over het gebrek aan duidelijk
heid.
Hij zegt: „Er zijn in de VPRO twee
mogelijkheden. Ofwel men richt zich
op de vrijzinnig-protestantse aanhang
en dan komt er een tamelijk neutraal
programma uit de bus, ofwel men
maakt de.VPRO tot een podium, waar
plaats is voor vernieuwende tendenzen
in de breedste zin. Ik heb er nooit een
geheim van gemaakt, dat ik voorstan
der ben van het laatste".
impasse, waarin de VPRO op het
ogenblik verkeert, is onder meer
een gevolg van godsdienstige en maat
schappelijke veranderingen. Toen in
1926 de vrijzinnige omroep werd opge
richt, had hij een aanvullende taak, na-
■Vat»
5 atfS
A er volg van pag. 1
In Zwitserland is men bezig van een
zeer oude traditie af te stappen; er
wordt geëxperimenteerd met vierkante
kazen. Op de foto een dér werknemers
van een zuivelfabriek in Bern met een
grote vierkante kaas. welke vorm vol
gens experts grote voordelen heeft bij
verpakking en transport
melijk meewerken aan een betere orga
nisatie van de vrijzinnig-protestantse
groepen in Nederland. Meer wilden de
oprichters niet. Zij hoopten op de vor
ming van een nationale omroep, waar
in ook het vrijzinnig-protestantse volks
deel zijn stem kunnen laten horen.
Het pakte anders uit. De VPRO bleef
zijns ondanks, een zelfstandige omroep
en om als zodanig mee te tellen moest
hij programma's brengen op allerlei
gebied.
Intussen tekenden zich omstreeks 1950
de verschillen binnen het vrijzinnig-
protestantisme steeds scherper af. Er
kwamen een sterk oecumenisch geori-
enteerde groep, een groep van zege-
noemde links modernen. De verschil
len lieten de VPRO niet ongemoeid.
Later verviel bovendien één van de ta
ken, die de VPRO zich had gesteld:
het maken van ontmoetingsprogram
ma's. Deze taak werd overgenomen
door de NRU en de NTS. Bij de VPRO
bleef een lacune.
Er zijn nog andere oorzaken voor de
recente conflicten. Bouke Poelstra, ad
junct-hoof d van de televisie-sectie zegt:
„Het bestuur en de directie zijn volgens
mij niet voor hun taak berekend. Zij
begrijpen niet wat de creatieve mede
werkers willen. Het gros van déze mede
werkers komt uit een milieu en leeft in
een milieu, dat totaal verschilt van dat
van bestuur en directie. Het onbegrijpe-
lijkste voor mij is, dat deze medewer
kers bewust zijn aangetrokken. Het be
stuur en de directie wisten, wie zij in
huis haalden".
Ds. Immink, de man van de vereni-
ÜERN In Zwitserland wordt deze
maand begonnen de zilveren mun
ten in te houden, nadat naar schatting
9.000 ton aan Zwitserse zilveren mun
ten, ongeveer een half procent van de
totaal in omloop, op wettige wjjze uit 't
land was verdwenen. Speculanten ver
kochten ze in het buitenland met een
winst van 36 procent, omdat de waar
de van het zilver in de munten de no
minale waarde overtrof.
Om hieraan een eind te maken heeft
de regering m.i.v. 25 maart het oppot
ten, smelten en de uitvoer van meer
dan tien frank aan geldstukken verbo
den.
Nu zal worden begonnen met 't aan-
munten van nieuwe stukken van een
halve, een en twee frank uit een sa
menstelling van koper en nikkel.
Met behulp van de Britse munt zul
len voor het eind van het jaar 200 mil
joen geldstukken vervaardigd worden.
Zij zullen er precies zo uitzien als de
oude zilveren munten, maar het ge
wicht van de nieuwe munten wordt 12
procent minder dan van de zilveren
stukken. Het lichtere gewicht blijkt
geen probleem te zijn voor de muntte-
lefoons van de posterijen. Voor de fa
brikanten van automaten blijkt het lich
tere gewicht echter een groot probleem
te zijn. „Wij kunnen onze automaten
niet zo aanpassen, dat zij zowel lichte
re als zwaardere muntstukken aanne
men. Dat zou het bedrog in de hand
werken", zo vertelde een fabrikant in
Bern. „Waarschijnlijk zullen wij voor
lopig nog slechts automaten voor de
zilveren stukken maken zo lang deze
nog het meest in omloop zijn".
gingszaken(lang, grijzend haar, sanda
len), geeft toe: „Wij zitten in de puree.
Er zijn spanningen, er is kortsluiting.
De onduidelijkheid viert in onze om
roep hoogtij. Wij hebben als VPRO te
veel nagelaten om het publiek duidelijk
te maken wat het kader is, waarbinnen
onze programma's tot stand komen. Nu
dreigen wij te verstikken in de vrijheid
van een veel te breed kader".
Ds. Immink is echter optimistisch:
„Wij zijn aan alle kanten bezig de zaak
aan te pakken. Het bedrijf wordt door
gelicht door een bedrijfsanalist. Er is
een beraadsgroep aan het werk. Er zijn
werkgroepen bezig. Hoe dan ook, er
zal een lijn zichtbaar moeten worden.
Volgens mij komt die lijn er. Pas als
er duidelijkheid is, bestaat de kans, dat
wij weer in ledenaantal groeien".
J>ater S. P. A. Jelsma, sinds 15 april
hoofd van de afdeling informatieve
programma's, jeugduitzendingen en
kunstprogramma's van de VPRO-tele-
visie, kan moeilijk over het verleden van
deze omroep oordelen. Wel over de toe
komst: „Ik zie de VPRO als een om
roep, die datgene stem zal kunnen ge-
.ven en in beeld zal kunnen brengen,
wat leeft bij een toenemend .aantal men
sen, die, vrij. van taboes en van een dog
matische levenshouding, de werkelijk
heid willen ondergaan".
Zaterdag 22 juni is de algemene le
denvergadering van deze omstreden
C-omroep (100.000-250.000 leden; tv-
zendtijd 2 1/2 uur per week, radio-
zendtijd 12% uur per week). Een ver
lossende of noodlottige datum? Nie
mand weet het nog. De beraadsgroep,
die al vier vergaderingen achter de
rug heeft, werkt in stilte. Er worden
geen mededelingen gedaan over bespro
ken zaken. Iedereen kan nog naar har
telust filosoferen over de adviezen, die
de groep bij het algemeen bestuur zal
indienen; iedereen kan naar evenveel
hartelust gissen naar de inhoud van de
voorstellen, die het bestuur aan de al
gemene vergadering zal voorleggen.
TAEN HAAG De stichting Co-
ral (centrale organisatie voor
alleenstaanden), die zich in het
begin van dit jaar presenteerde
als tweede ongehuwdenorganisa-
tie naast de reeds vijftien jaar
bestaande Nederlandse vrijgezel-
lenbond, maar in tegenstelling tot
deze bond, die voor de materiële
belangen van de ongehuwde wil
opkomen, reizen voor alleenstaan
den organiseert, gaat onder 10.000
van deze alleenstaanden een
schriftelijke enquête instellen. Op
deze wijze wil men tegemoet ko
men aan de verlangens, die al
leenstaanden hebben t.a.v. hun
vakantiebesteding om zodoende
met het opstellen van komende
reisprogramma's daarmee reke
ning te kunnen houden.
De stichting, die reeds 4500 le
den telt, van wie zo'n 20 procent
op een reds heeft ingeschreven,
laat de reizen voorlopig door reis
bureaus organiseren, maar wil
die in de toekomst zelf ter hand
nemen, zo vertelde de secretaris
van het stichtingsbestuur, de heer
W. F. Hamming. Uit de contribu
ties en gelden, die de stichting
ontvangt voor haar bemiddeling
tussen leden en reisbureaus, en
in de toekomst uit eventuele win
sten, die de reizen opleveren, zul
len de activiteiten worden bekos
tigd van een tweede stichting, de
stichting Bron (bouw recreatie
centra ongehuwden), die werk
zaam wil zijn op recreatief ge
bied voor alleenstaanden buiten
de vakantietijd. Bij de stichting
Coral, aldus de heer Hamming,
valt de nadruk op gezelligheid.
„Alleen de reis wordt georgani
seerd en voor de rest moet de
groep het zelf maar uitzoeken".
Hij vertelde ter illustratie, dat
ons land 1.100.000 ongehuwden
kent. Uit de vakantiegangers kun
nen zich groepjes belangstellen
den vormen voor de activiteiten
van de stichting Bron.
ROTTERDAM In Rotterdam/
Blijdorp zal worden begonnen met de
bezorging van melk en brood door één
melkbezorger. De bezorging zal ge
beuren met een elektrische wagen,
waarbij aan de achterzijde, geheel af
gescheiden van de rest van de lading
zuivelprodukten een afdeling is ge
maakt voor het verpakte brood. Het
betreft hier een onderzoek naar de
exploitatiemogelijkheden van een ge
mengde bezorgwijk voor melk en
brood. De aanleiding tot deze proefne
ming, die uitgaat van de N.V. Neder
landse Melk Unie, is, dat de huisbe
zorging van brood meer en meer wordt
gestaakt. Dit is vooral in de grote
steden het gevat Volgens de Neder
landse Melk-Unie wordt in Amsterdam
nog maar dertig proeent van het brood
thuis bezorgd.
De melkman bedient praktisch hui»
aan huis. Als gevolg van de kosten
stijging wordt deze bezorging echter
minder rendabel. De Nederlandse
Melk-Unie ziet in een vergroting van
de aflevering per klant door uitbrei
ding van het assortiment een van de
middelen om de rentabiliteit te ver
beteren.
De Nederlandse Melk-Unie werkt al
aan enkele andere studieprojecten op
het terrein van de bezorging aan huis.
Zo wordt in Den Haag een proef ge
nomen met een „rijdende winkel",
waarbij naast melk en een beperkt
aantal kruidenierswaren ook brood in
het assortiment is opgenomen.
Luxe E. Methorst.
Besloten
