Napoleon maakte een einde aan
tijdperk van hessenwegen
Veenendaal bracht 10 mille
bijeen voor 't Rode Kruis
Bekendmaking
Veiling Septer Tiel
TONEEL EN DANS
VOOR DE OUDERS
Hinderwet
door
ADR. P. DE KLEUVER
Dialect
Hotel
Omnibus
E.M.M. won
tweede prijs
Nagekomen
kerkdienst
G.M.F.-collecte
Spuitgasten
in de prijzen
Uitslagen van
ballonwedstri j d
DINSDAG 25 JUNI 1968
VERKEERSKNOOPPUNT DE KLOMP
HAD VROEGER 2 PLEISTERPLAATSEN
In een viertal artikelen behandelt
onze medewerker Adriaan P. de
Kleuver de nog nimmer bestudeer
de en dus ook nog nooit gepubli-
ceerdee geschiedenis van de Klomp
en daarmee samenhangende buur
schap Geldersch-Veenendaal. Eerst
na een jarenlange studie is het mo
gelijk dit uitermate belangwekken
de knooppunt van wegen uitvoerig
te behandelen. Hoewel het een deel
is van het oude Ambt Ede vertoont
de geschiedenis parallellen met die
van Veenendaal. Dat deze buur
schap veel ouder dan het Stichtse
dorp is zal al direct opvallen door
dat De Klomp een prehistorie bezit
die Veenendaal ten enenmale mist.
Vandaag het derde deel van deze
serie.
De Klomp werd het modernste knooppunt van wegen dat vroeger denkbaar
was en het is daarom verwonderlijk dat daar niet méér tot stand kwam. Waar
om bfcef het zo'n niemendalletje dat in het spoorboekje zelfs weggedrukt
wordt door de grote broer Veenendaal Arent van Slichtenhorst schreef in
1654 nog over „dat wilt en bijster land van Veluwe". Dit gebied werd door
kruist door brede zandwegen, de zéér oude hessenwegen, en óók over de
Klomp liep zo'n weg. Dat is de huidige Klompersteeg. De grondbezitters be
gonnen meer en meer te klagen, dat ze last van het verkeer ondervonden, „om-
„dat de karrevoerders hun gerij daar lieten gaan waar het vlak was".
De straatweg naar Ede was toen nog
een breed karrespoor en ging met een
wijde boog via de Kooiweg naar Ame-
rongen en Veenendaal. De Nieuweweg
bestond nog niet en om in Renswoude
te komen moest men over Emmikhui-
zen. Tussen De Klomp en Renswoude
was geen weg...
Napoleon kwam, zag... en overwon
de conservatieve geest van de bewo
ners, die toen nog steeds over die
middeleeuwse hessenwegen beschikten.
Rond 1810 werd begonnen een oude
hessenweg over De Ginkel (het Gel
derse Ginkel dus!) vlak te maken en
werd de zandweg tussen Ede en De
Klomp verbreed en goed berijdbaar
gemaakt. Napoleon had die weg laten
maken om zijn legers sneller te kun
nen verplaatsen. In het midden was 'n
baan waarover de infanterie mar
cheerde met aan weerszijden een baan
voor de cavalerie. Het waren nog
geen verharde wegen. Wel waren er
altijd kantonniers bij de hand die er
voor moesten zorgen dat kuilen en
diepe sporen met wat grind werden
opgevuld. Toen deze Napoleonsweg ge
asfalteerd werd vond men deze zoge
naamde grin tienzen nog terug!
Bij decreet van 21 oktober 1811
werd de weg over De Klomp tot „kei
zerlijke weg" verklaard. Dit hield in
dat de weg op kosten van de keizer
lijke schatkist moest worden onder
houden. Het beplanten van de weg-
stroken buiten de rijbanen was even
wel de taak van de aangelande grond
eigenaren.
Deze aanplant van laanbomen was
evenwel aan strenge voorschriften ge
bonden. Bij Austerlitz bijvoorbeeld
werden als „laanbomen" jennen voor
geschreven. Ze staan nog steeds als
„Napoleonsdennen" bekend en zijn dan
ook beschermd. Deze oude lanen zijn
haast overal ten offer gevallen aan het
snelverkeer. Na de onafhankelijk
heidsverklaring werd deze weg een
rijksweg en later volgde de bestrating
met klinkers.
Vanaf De Klomp nam Napoleon niet
het oude tracé over Emmikhuizen.
Dwars door de weilanden met hun
eikehakhoutvallen en dus ook dwars
door de Slaperdijk liet hij tot aan de
Schalmdijk een rechte, brede weg aan
leggen. Vanaf het punt waar even
voorbij „De Hof" deze weg een bocht
maakt werd een eindweegs de oude
postweg van Rhenen naar Amersfoort
De Klomp mag dan als verkeersknoop
punt al jaren een grote naam hebben voor
Veenendaal waren de vaarten rond de
eeuwwisseling en ook daarna nog van
groot belang.
en verder van Renswoude naar Zeist
gevolgd. En passant liet hij door zijn
soldaten de vermaarde „piramide"
bij het „stadje" Austerlitz opwerpen
„ter eeuwige gedachtenis" aan zijn
overwinning bij Austerlitz. Het Auster-
litz-plan mislukte echter deerlijk. Het
bleef een niemendalletje zoals De
Klomp in feite er geen stap mee voor
uitkwam, toen het „aan de grote weg"
kwam te liggen.
Na de aanleg van de Rhijnspoor-
weg (1845) nam het toen intensieve
verkeer over de Napoleonsweg ge
weldig af. Nog een keer kreeg het
verkeer over De Klomp een gevoe
lige klap toen Rijksweg 12 berijd
baar werd.
Enige malen viel het woord „hessen
weg", de oeroude wegen die het oos
ten van ons land openlegden voor het
westen. Veelal vereenzelvigt men deze
naam met de blauwgekielde karre-
mannen die uit Hessen kwamen, maar
wij moeten denken aan paardenweg.
Onze rijk geschakeerde dialectenschat
kent voor paard de namen hors, hars
en hers.
Zo kan in de Veluws-Saksische dia
lectvorm een horsenweg (d.i. paarden
weg) een hessenweg zijn
De voerlieden (karremannen) ont
weken natte plekken en hoogtever
schillen. Men reed daar waar men kon
gaan, herstelde niets, maar reed een
voudig een nieuw spoor in. Op de Ve
luwe liggen oeroude wegrestanten van
enige honderden meters breedte. Langs
deze oude wegen werden veel prehis
torische vondsten gedaan.
Wij zagen reeds dat ook De Klomp
stoelt op zéér oude wootngrond. Vanuit
De Klomp ging een web van wegen
alle kanten uit. De Dwarsweg (nu
Hoofdweg) door de Swerten Edervee-
nen (Ederveen) bet zijn zijwegen, die
de ontginbare venen invoerden (Wal
burg, Scheivoor, Schras etc.), - had
zijn eindpunt bij het meent je van de
Veenraden aan de oude Geldersche
wijck. Daar werd de in dit opengeleg
de veengebied aangemaakteturf heen
gebracht en verkocht. Voor verder
vervoer werden dan aken en karren
gebruikt. Dan was er het voetpad langs
de Boveneindse grift (Geldersche wijck
dus)en de oude Buursteeg (Klomper
steeg) met aftakkingen naar Renswou
de, Scherpenzeel en Veenendaal. Het
reeds genoemde zandpad gaf aanslui
ting op Ede en Lunteren.
Waar zo veel wegen samenkwamen
moest wel een herberg komen. Op een
moment kwamen er wel twee; de twee
de gesticht als posthuis van de oude
firma "(fan Gend en Loos. Naast elkaar
had men dus „De Oude Klomp" en de*
„Nieuwe Klomp". De nieuwe Napo
leonsweg begon in trek t* komen.
Mogelijk al rond 1700 werd in her
berg „De Clomp" logement gehouden.
Van Hendrik van den Bosch weten wij
dat hij bij de geboorte van zijn zoon
Pieter in 1736 herbergier-logementhou
der was aan de Buursteeg in de buur
schap van Geldersch-Veenendaal. Zijn
kleinzoon Hendrik was gehuwd (1804)
met Gijsbertje Eijkelkamp uit Wouden
berg.
Toen deze Hendrik van den Bosch
aan longontsteking overleden was zet
te de weduwe de herberg voort. Er
was een zoon Pieter die in de zaak
zou opvolgen, maar deze stierf onge
huwd. De enige erfgename was Maat
je van den Bosch, die in het huwelijk
trad met Geurt Hupkes, een logement
houder uit Ellekom bij Dieren. Sinds
dien bleef dit historische bedrijf in be
zit van de familie Hupkes.
Oorspronkelijk bestond deze her-
Beide pleisterplaatsen op het verkeers
knooppunt De Klomp op een foto die da
teert uit de vorige eeuw.
Rechts het oude posthuis en links de
voorloper van het huidige hotel „De
Klomp".
berg uit een woning met kelderruimte
en een opkamer. Er naast lag de ge
lagkamer waarachter de ruime keu
ken was. De herberg had een bovenka
mer gekregen met een paar nette ka
mertjes voor logeerruimte. In de 18e
eeuw werd het deftige woord hotel
nog niet gebruikt. In gevallen als dit
sprak men van een herenlogement.
Trouwe gasten waren o.m. de Spa-
kenburgse „botboeren" die laat terug
kwamen van de vrijdagse vismarkt
te Arnhem en zaterdagsmorgens met
hun wagens al weer vroeg naar huis
togen. Deze herberg bleef het centra-
Ie punt van de Klomp. Naast de her
berg lagen schuren voor het stallen
van paarden.
De familie Van den Bosch bedreef
de jaren door veehouderij. Deze oude
boerenbedoening is nog geheel intact
gebleven. Daar was ook de „koekzol-
der" voor het veevoeder en twee
knechtenkamertjes. Boven de herberg
waren de meidenkamertjes. Het per
soneel werkte zowel op de boerderij
als in de herberg.
Voor het goed functioneren van een
herberglhgement was een prima keu
ken eerste vereiste. Dit is voor de be
zitters van de logeergelegenheid aan
de Klomp steeds een erezaak geweest.
Het menu was er steeds voortreffe
lijk.
De keuken had een brede, diepe
schouw met paarsrode tegels en twee
tableaus (koe en paard), er hingen
wafelijzers en achter het stookgat
stond een haardplaat. De vloer be
stond uit blauwe plavuizen. De gelag
kamer had geen schouw en een plan
ken vloer waarop iedere dag met
droog zand mooie figuren gestrooid
werden. Zo maar uit de vrije hand.
Bij het meent je was altijd wel iets
te doen. De boeren brachten er stro
of graan, haalden er zakken meel en
ook wel huisraad of geriefhout voor
het boerenbedrijf. De eekschillers
brachten er de bundeltjes run voor de
leerlooierijen in Wageningen en het
talhout stond er op hopen tot het per
vim verkocht zou worden.
Allemaal doken ze even de herberg
in. De klompen hielden ze aan en het
tabakssap spuwden ze eenvoudig op
de grond. Dat zandstrooien had dus
wel degelijk een doel! Als ze weg wa
ren veegde men het op en strooide op
nieuw. Er was op gerekend! Onder de
tafels stonden blankgeschuurde houten
bakjes met zand waarin men de ta
bakspruimen kon uitspuwen.
Het hele hotelwezen was toen ook al
gericht op dienstverlening!
Met het groeien van het wegverkeer
kwam er meer behoefte aan ruimte. In
1900 werd de hele oude bedoening ge
sloopt en verrees op de oude funde
ringen een voor die dagen fantastisch
gebouw dat de aanduiding hotel kreeg.
Maar het oude was nog niet hele
maal dood. Er was in zekere zin al
driekwart eeuw concurrentie komen
opdagen. Aan de overzijde van wat
van toen af „de Oude Klomp" ge
noemd werd, op de plaats waar nu 'n
garage staat, had Van Gend en Loos
een posthuis gesticht, waaraan een
café verbonden was.
De eerste posthouder was een ze
kere Floor uit Lunteren en die noem
de zijn gelegenheid „De Nieuwe
Klomp". Toen de Rhijnspoorweg
in 1845 gelegd was en er ten gerie
ve van het groeiende Veenendaal aan
De Klomp een halte werd gecreëerd
werd het posthuis opgeheven.
Vroeger kon men via Floor aan De
Klomp in Veenendaal een telegram la
ten bestellen. Albert Methorst bracht
dat dan te voet van De Klomp naar
het adres in het dorp.
Wat wél bleef was de herberg van
de familie Van den Bosch en verschil
lende verhalen over gebeurtenissen die
er zich afspeelden.
Zo naderden in de dagen van de Re
publiek de eerste Franse soldaten De
Klomp. Het was in 1795. Men had
gruwelverhalen gehoord over plunde
ring en ontering van meisjes en vrou
wen. Ieder was doende geld en siera
den weg te stoppen. De bewoners van
de oude herberg deden dat in de koe
stal en de vrouwen doken diep het
hooi in. Men wachtte en wachtte. Maar
er gebeurde niets. Na een poosje ging
men eens poolshoogte nemen en tot
zijn stomme verbazing zag men over
de Buursteeg de Franse soldaten rus
tig in de richting van Veenendaal mar
cheren. Daar werden ze met open ar
men ontvangen.
Die Veensen voerden wat in het
schild. Al lang wilde men vrij van
Rhenen zijn en nu kwam het moment
nader bij iedere stap die de soldaten
zetten. De wijnkelder en het mouthuis
van de herberg aan De Klomp bleven
daardoor ongemoeid.
Voor de firma De Haas het reizi-
gersvervoer van en naar het Klompse
station op zich nam was er al een
ominibusdienst. Men kon in Veenen
daal instappen in de „glazen wagen"
van Willem Frederik Hoolhorst, telg
uit het roemruchte geslacht De Colig-
ny-Guichenon de Chastillon, die van
Rhenen via Eist, Veenendaal en De
Klomp een dienst op Amersfoort on
derhield.
Deze dagelijkse dienst hield op in
1852 toen Hoolhorst overleed. Eerst
daarna reed er een omnibus (uiter
aard met paardentractie) van Vee
nendaal naar De Klomp. De meeste
reizigers evenwel ging te voet naar het
station. Er veranderde veel toen de
lijn Amersfoort-Kesteren gelegd was
en Veenendaal een eigen station kreeg.
Toch bleef De Klomp het aangewezen
station voor wie naar Arnhem of
Utrecht moesten.
De gemeente Ede heeft in het ver
leden bepaald uitstekend voor het on
derwijs gezorgd. In alle buurschappen
kwamen scholen, alle „openbaar" en
toen bleek dat de scholen van Gel
dersch-Veenendaal en Ederveen toch te
ver voor de kinderen uit de omgeving
van De Klomp van huis lagen kreeg dit
buurtje een eigen school. Het stichtings
jaar daarvan is 1905 en het eerste
schoolhoofd was W. W. de Jong, die
van 1905-;1919 bleef. Aan deze school
was een onderwijzer verbonden, die
als kunstschilder en etser grote roem
verwierf, namelijk de bekende kunste
naar Wijland, die zijn onderwerpen
daar in dat schilderachtige deel van de
vallei maar voor het grijpen had.
VEENENDAAL De medewerkers aan de Rodekruiscollecte waren gisteravond
bijeen in het Rodekruisgebouw om de opbrengst van hun werken te horen. Uit
het eindgetal bleek, dat het totaal van de collecte dit jaar f 186,08 lager lag dan
vorig jaar, maar dat moest volgens de voorzitter, de heer A. H. van Pijpen, voor
namelijk worden geweten aan een verminderde reclame ten opzichte van vorig
jaar. Die was toen groot door het eeuwfeest. Hierdoor bleef met name het aandeel
van de fabrieken ver beneden dat van vorig jaar. Die brachten nameljjk f 245,-—
minder bijeen. Het totaal van de huis-aan-huis-collecte lag in feite dus hoger
dan vorig jaar. Het eindtotaal van de collecte kwam op f 10.583,87, waarbij f 430,-
van Overberg is inbegrepen.
„Zonder de medewerking van de
collectanten hadden we een dergelijk
bedrag niet kunnen bereiken", aldus
de heer Van Pijpen, die één van de
collectanten afzonderlijk bedankte. Dat
was de heer Methorst, die tijdens de
straatcollecte op zaterdag f 285 in zijn
bus wist te krijgen.
„Het Rode Kruis heeft nog steeds
veel geld nodig", aldus de plaatselijke
voorzitter, „want het aantal taken
breidt zich in feite steeds meer uit.
Steeds meer invaliden doen een beroep
op de ambulance om ergens heen ge
bracht te worden. Het werk van de
welfare-groep kost ook veel geld en bo
vendien willen we graag jonge krachten
voor de kolonne hebben. We hebben 10
tot 15 jonge mensen rond de 25 jaar
nodig om te voorkomen dat de kolonne
zal vergrijzen".
LEERSUM De muziekvereniging
EMM nam zaterdag deel aan een con
cours in Brummen. De Leersumse mu
zikanten hebben voor dit concours heel
wat avonden opgeofferd en de tweede
prijs met 81 punten viel dan ook enigs
zins tegen. Ondanks dit is het een enorm
gezellige dag geworden.
VEENENDAAL Morgenavond
wordt in de Gereformeerde Kerk Ne
derland aan de Tuinstraat een dienst
gehouden. Voorganger is kandidaat De
Groot. Aanvang 19.30 uur.
AMERONGEN In de week van 8
tot en met 14 juli wordt weer voor de
gezamenlijke Militaire Fondsen gecol
lecteerd.
mmmmsmm
RHENEN Op de secretarie van de
gemeente Rhenen ligt ter inzage een
verzoek met bijlagen van P. van Lon
den, Grebbeweg 160 te Rhenen om ver
gunning tot het oprichten van een in
richting bestemd tot het bereiden van
patates-frites, aan de Grebbeweg 160,
kadastraal gemeente Rhenen, sectie E
nummer(s) 2632.
Schriftelijke bezwaren tegen het ver
lenen van de vergunning kan een leder
gedurende tien dagen na dagtekening
van deze bekendmaking inbrengen bij
het gemeentebestuur, waar dit verzoek
ter inzage ligt. De ingekomen bezwaar
schriften worden mede ter inzage ge
legd.
Mondelinge bezwaren kan een ieder
persoonlijk of bij gemachtigde inbren
gen op een openbare zitting, te houden
op dinsdag 16 juli 1968 om 11.00 uur in
het gemeentehuis te Rhenen.
Beroep tegen een beschikking kan la
ter o.a. slechts worden ingesteld door:
a. een inwoner van een gemeente waar
Opgave na klasse mm maat.
75/opw 70/75
80—85 76—80
70—82
60—68
65—80
46—50
60—65
65/70
70—76
52—68
40—45
54—65
26—50 24—36
1,40 1,70
32—65
Appelen
x Golden Del. kl.l
x Golden Del. kl.2
x Goudreinette kl.2
x Jonathan kl.2
x Senga Sengane gedopt 1,34 2 1,12
Diverse soorten 84
Fabrieksaardbeien met dop 82
x koudegrondaardbeien
per doosje 250 gram
Frambozen per doosje 250 g
Rode bessen
Rode bessen per doosje
Kersen
Blok Duitse en zwarte kersen b 85 b/c 48 c 35
x Duitse kersen 1,- 1,35.
Meikersen 1,- 1,20
Groenten
Bloemkool per stuk 1840 1015
x Peulen 801,80 4555, savooiekool 1416
x Tuinbonen 18-28, doperwten 60—65, spitskool 12—16
Wortelen 66—75, wortelen per bosje 50—54, rode kool 22—25
Prinsessenbonen 2.10-2.40, snijbonen 2.20-2.40
Spinazie 40-45, sla per 100 krop 5,- 7,-
x Aardappelen nieuwe middel 1325 kriel 515
Alles in centen per kg tenzij anders vermeld.
60/65
45—55
35—44
45_48
30—35
deze openbare kennisgeving is geschied,
mits hij in persoon of bij gemachtigde
op de bovenbedoelde zitting is versche
nen;
b. een andere belanghebbende, mits
hij binnen de gestelde termijn schrifte
lijk bezwaren heeft ingebracht.
Datum: 28 juni 1968.
B. en W. vah gem. Rhenen.
De secr. W. C. Pieters.
De burgem. L. Bosch v. Rosen
thal.
RHENEN Op de secretarie van de
gemeente Rhenen ligt ter inzage een
verzoek met bijlagen van N.V. Go-Tan
Vogelenzangweg 37 te Rhenen, om ver
gunning tot het uitbreiden en wijzigen
van een inrichting bestemd tot het be
reiden van rijsttafel-artikelen, aan de
Vogelenzangweg 37 kadastraal gemeen
te Rhenen sectie E nummer 2701.
Schriftelijke bezwaren tegen het ver
lenen van de vergunning kan een ieder
gedurende tien dagen na dagtekening
van deze bekendmaking inbrengen bij
het gemeentebestuur, waar dit verzoek
ter inzage ligt. De ingekomen bezwaar
schriften worden mede ter inzage ge
legd.
Mondelinge bezwaren kan een ieder
persoonlijk of bij gemachtigde inbren
gen op een openbare zitting, te houden
op dinsdag 16 juli 1968 om 11.00 uur in
het gemeentehuis te Rhenen.
Beroep tegen een beschikking kan la
ter o.a. slechts worden ingesteld door:
a. een inwoner van een gemeente waar
deze openbare kennisgeving is geschied,
mits hij in persoon of bij gemachtigde
op de bovenbedoelde zitting is versche
nen;
b. een andere belanghebbende, mits hij
binnen de gestelde termijn, schiftelijk
bezwaren heeft ingebracht.
datum: 28 juni 1968.
B. en W. van de gemeente Rhenen,
De secretaris, W. C. Pieters.
De burgemeester, L. Bosch v. Ro
senthal.
LEERSUM Zaterdag nam de Leer
sumse Vrijwillige Brandweer deel aan
wedstrijden in Ede. De Leersumers
hebben hier een goede beurt gemaakt,
want met een tweede prijs lieten ze ge
renommeerde brandweerkorpsen ach
ter zich. Op 14 september nemen de
Leersumers in Rozendaal deel aan
de landelijke finale.
LEERSUM In het afgelopen week
einde verzorgden de leerlingen van de
openbare lagere Julianaschool een
avond met toneel en dans voor hun
ouders. In de zaal van hotel ,,'t Cen
trum" was vrij veel belangstelling en
de kinderen van verschillende klassen
zorgden er voor dat het een geslaagde
avond werd.
De meisjes van de vijfde en zesde
klas brachten een leuke dans voor het
voetlicht. Dit dansje stond in hel teken
van het 100-jarig bestaan van het Ko
ninklijk Nederlands Gymnastiek Ver
bond. De lagere klassen brachten met
veel succes „Heden aanmelding van
leerlingen" Vooral de rol van de mees
ter werd door Alexander Freund zeer
goed vertolkt.
Na de pauze bracht de vijfde en zes
de klas „Bastion Bastiaan" een toneel
stukje in vier bedrijven dat echt veel
aan de Leersumse raad deed denken
met een vrouwelijke burgemeester- ge
speeld door Josey van den Crommen-
acker en een vrouwelijk raadslid.
Hierna verrasten de leerlingen van
de zesde klas het hoofd van de school,
de heer J. J. Klaasse met een cadeau.
VEENENDAAL Op koninginnedag
is door de wijkgemeenschap „de Punt"
een ballonwedstrijd georganiseerd,
waarbij een termijn werd vastgesteld
voor meldingen door vinders van bal
lonnen. Daar deze thans verstreken is,
luidt de uitslag als volgt:
le prijs: Renkins van Aalst, Jan
Roeckplantsoen 9 I, gevonden op het
eiland Föhr in Duitsland.
2e prijs: Linda Looyen, Jan Roeck
plantsoen 42 III, gevonden op het eiland
Borkum in Duitsland.
3e prijs: Wim Valkenburg, Schrijvers
park 110 III, gevonden bij Warfhuizen
in de provincie Gsoningen.
