Varkens knagen uit verveling
aan hun soortgenoten
Stro redt
staarten
Zuid-Afrika bant
tv uit angst
voor liberalisatie
Boeken niet duur
in Nederland
GROOTSTE „HOVERCRAFT" TER WERELD
Een prijs uit de Russische
staatsloterij brengt
niet altijd geluk
JAARLIJKS
VIER TOT VIJF
MILJOEN
GULDEN
SCHADE IN
NEDERLAND
Sterke geslacht
in Nederland
wordt zwakker
Adviezen voor
baby's vakantie
ZWEDEN WAAKT
VOOR ZIJN
GOEDE NAAM
DR. G. VAN PUTTEN: „We zijn na de
jongste oorlog zo hard doorgedraafd met
automatiseren, dat we het gedrag van
de dieren gewoon vergeten"
Antwoord gegeven
Gehuild
TRIESTE PRIMEUR
Bromfietsen
TAALSTRIJD AFRIKAANS-ENGELS
SPEELT EVENEENS EEN ROL
Wel export
HOOGSTE CONSUMPTIEBIJ DEGENEN
DIE IN DE HANDEL WERKEN
Opvallend
Prijzen
Eerst twintig loten verkopen
„Goede redenen"
Zwarte burgers
De heer Gerrit van Putten uit Beverwijk, zojuist gepro
moveerd tot doctor in de wiskunde en natuurweten
schappen, had ik best wel eens tussen al die niestvarkens
willen zien liggen.
Niemand heeft de bioloog dr. Van Putten gevraagd om
eens een beetje te porren en te duwen teneinde een plekje
in een varkenshok te krijgen. Maar hij moest van zich
zelf, omdat hem wél was gevraagd een uitgebreid onder
zoek in te stellen naar het staartbijten bij mestvarkens.
Dat bijten (tot de staart eraf is soms, gevolg infectie en
ziekte) bezorgt de Nederlandse varkenshouders een scha
de van naar schatting vier tot vijf miljoen gulden per
jaar.
Zo'n drie jaar geleden werd de bioloog voor het onder
zoek in deze zaak gevraagd door het TNO, waar hij me
dewerker is op de afdeling onderzoek gedrag landbouw
huisdieren. Dat onderzoek is nog lang niet afgesloten,
maar er waren zoveel gegevens die dringend in de open
baarheid moesten komen, dat hij een tussentijds rapport
uitbracht en dat werd tegelijkertijd het proefschrift
waarop hij promoveerde.
Nu, In z(jn kamer in het Zoölogisch Laboratorium in Am
sterdam, waar de heer Van Putten het eerste jaar prakti-
cum voor studenten verzorgt, zegt hjj: „Staartbijten is iets,
dat pas ontstaan is na de Tweede Wereldoorlog".
Het waarom daarvan weet de man,
die drie jaar lang bijna ieder weekein
de twee etmalen naast en tussen de
varkens zat om hun gedrag te bestu
deren, nu snel te vertellen. Het komt
erop neer, dat het na die oorlog voor
Nederland alleen nog maar rendabel
was grote hoeveelheden mestvarkens
tegelijk te houden. En dan bovendien
nog op een volledig geautomatiseerd
bedrijf (het loon van een knecht zou
de winst te veel drukken; vijftien tot
twintig gulden per mestvarken).
Dr. van Putten: „De dieren hebben
op deze veranderingen een onver
wacht antwoord gegeven, door onaan
gename dingen in hun gedragingen".
Het onaangenaamste ding is dan het
staartbijten.
Hij ging er vanuit, dat een varken
een actief dier is, dan weliswaar veel
vuldig slaapt mits hij zich helemaal
plezierig voelt. En daar kwam het dan:
„Mestvarkens lopen niet in een wei
rond, die zitten met grote aantallen in
een betonnen hok, waar alles automa
tisch wordt aan- en afgevoerd".
„Het enige waar zo'n varken aan kan
knagen, wanneer hij zich verveelt, zijn
UTRECHT Voor mannen in
de leeftijd tussen 55 en 64 jaar
Is de sterftekans weer net zo
groot als dertig jaar geleden.
Zij lopen veertig procent meer
kans te sterven dan vrouwen in
dezelfde leeftijd. Nederland is
het eerste land ter wereld waar
dit merkwaardige verschijnsel
zich voordoet.
Het jaarverslag van het Neder
lands instituut voor preventie
ve geneeskunde TNO bevat, be
halve deze, nog meer opvallende
cijfers. Zo sterven er niet alleen
drieëneenhalf maal zoveel man
nen als vrouwen door verkeers
ongelukken, maar loopt het ster
ke geslacht ook eerder kans te
overlijden aan hartziekten, long
en pancreaskanker, kanker van
nier en blaas, chronische aan
doeningen aan de luchtwegen en
gezwellen aan de aorta. Volgens
het instituut dringt zich de
vraag op of er* verband bestaat
tussen de stijging ->an deze ziek
ten en of deze ziekten één of
meer wetenschappelijke oorzaken
hebben.
Over het hoofdstuk verkeerson
gelukken, meldt het jaarverslag,
dat weliswaar in de periode 1955
1966 alle leeftijdsgroepen in
stijgende lijn daarbij waren be
trokken, maar dat de hoogste
stijging te zien is bij mannen
tussen vijftien en dertig jaar.
Jonge bromfietsberijders vooral
zijn er vaak bij betrokken.
Ruwweg kan worden gezegd,
dat elk jaar één op de 250 tot
driehonderd mannen medisch
moet worden verzorgd wegens
een verkeersongeluk en maar
één op de zeshonderd vrouwen.
Gebleken is dat tweederde van
de gewonden bij verkeersonge
lukken in ziekenhuizen komt op
een moment, dat de staf daar
incompleet is; niet bevorderlijk,
meent het instituut, voor een op
timale verzorging van de pa
tiënt.
JOHANNESBURG Tv of geen tv, dat is de vraag voor de burgers
Zuid-Af rika.
Nu Albert Hertzog is ontheven van zijn ambt van minister van de PTT,
loven velen, dat de invoering van tv niet zo zeer een kwestie van „of',
wel van „wanneer" is, maar het zou gemakkelijker zijn om de winnaar
te wijzen van de juli-handicap te Durban (de belangrijkste paardenrace
Zuid-Afrika), dan de vinger op de juiste datum te leggen.
Het meest populaire jaar bij de tipgevers is 1971 en het is in elk geval
ontmoedigende gedachte, dat het wachten nog langer zou duren.
van
ge-
dan
aan
van
een
Zuid-Afrika is één van de weinige
ontwikkelde landen in de wereld, die
nog geen tv hebben. Zelfs de meeste
van zijn armere buurlanden in zwart
Afrika hebben de een of andere vorm
van tv.
Zuid-Afrika is de zonderlinge buiten
staander, omdat de tv moeilijk in
overeenstemming te brengen is met
de strenge en bekrompen eisen van de
regering, die wordt gevormd door de
Nationalistische Partij.
Hertzog, een aartsconservatief in de
ze rechtse partij, heeft lange tijd de cam
pagne tegen de invoering van tv geleid.
Toen premier Balthazar Vorster hem de
portefeuille van de PTT "afnam en de
ze gaf aan M. C. G. J. „Basie" van
Rensburg, groeide de hoop, dat dit het
„Sesam open u" voor de tv zou bete
kenen, maar Van Rensburg heeft ge
zegd dat op het ogenblik geen plannen
bestaan tot de invoering van tv.
En zo kunnen de Zuid-Afrikanen, als
zij niet een week of twee later een
bioscoopjournaal bekijken, belangrij
ke dingen, die in hun eigen land ge-
gebeuren niet zien, terwijl miljoenen
tv-kijkers in andere landen dat wel
kunnen.
Merkwaardigerwijze exporteert
Zuid-Afrika wel het produkt, dat in het
land zelf niet te zien is. De South
African Broadcasting Corporation
heeft na de door dr. Barnard in het
Groote Schuurziekenhuis te Kaapstad
verrichte harttransplantaties een film
daarvan geleverd aan 300 tv-stations
in de V.S.
De minister van Onderwijs, Jan de
Staart bijters (een geprojecteerde dia) en de bioloog dr. G. van Putten uit
Beverwijk in de kleine collegezaal van het Zoölogisch laboratorium in Am
sterdam. Staartbijten betekent veel pijn (bij de varkens zelf) en een schade van,
bij benadering (vier tot vijf miljoen gulden per jaar).
de soortgenoten", vertelt de man, die
vindt dat mensen voor ieder dier de
volledige verantwoordelijkheid dragen
zolang dat dier leeft.
Dat wordt eerst spelen, dat wordt
bijten, dat wordt met z'n allen achter
een gewond dier aanjagen. „De ellende
was zo groot, dat ik mannen heb zien
huilen omdat heel hun bedrijf door dat
staartbijten ging wankelen", zegt dr.
Van Putten.
Hij is twee weken naar Joegoslavië
geweest („Het varkensparadijs onder
de pruimenhemel, zoals hij vroeger op
school in Friesland leerde) om te pra
ten met varkenshouders en dierenart
sen. Hij zat middenin de nacht in Ne
derlandse varkensstallen, om de die
ren onder infra-rood licht gade te
slaan. En er zijn tenslotte op een Bra
bantse varkensmesterij proeven geno
men: de ene groep varkens in gewo
ne, na-oorlogse, omstandigheden, de
andere groep in hokken waarin iedere
dag een beetje vers stro werd gelegd
en waarin het „stalklimaat" prettig
was.
Wie stro kreeg, werd geen staartbij-
ter, daar kwam het zo'n beetje op
neer. „Maar", zegt dr. Van Putten,
„wanneer er stro wordt gegeven, is de
kans groot dat de automatische mest-
afvoerinstallatie verstopt raakt en dat
er van alles weer niet kan gebeuren
omdat de stallen daar niet op zijn ge
bouwd. We zijn na de jongste oorlog
zo hard doorgedraafd met dat automa
tiseren, dat we het gedrag van de die
ren gewoon vergeten zijn. We zullen
er heel snel weer rekening mee moe
ten gaan houden, een stapje terug
dus".
AMSTERDAM „Per land wordt de hoogste „boekenconsumptie" gevonden bjj
de bevolking die werkzaam is in de bedrijfstakken welke met de handel te maken
hebben. Daarna volgen de industrie en tenslotte de landbouw".
Dit zei drs. R. E. M. van den Brink (president-directeur N.V. Uitgeversmaatschap
pij (Elsevier) in zijn voordracht over de lees-, leen- en boekenkoopgewoonten
in diverse landen, die hij hield op het in Amsterdam gehouden internationaal
uitgevers congres.
Het „boekengedrag" is verschillend
per bevolkingsgroep en deze gedrags-
verschillen zijn internationaal over
eenstemmend. Voor ieder land geldt
dat de boekconsumptie hoger is naar
mate de urbanisatie toeneemt.
Er is een direct verband tussein de
mate van de opleiding en het lezen van
boeken, aldus drs. Van den Brink.
Naarmate de opleidng hoger is, neemt
het lenen van boeken over het alge
meen af en het kopen toe. In enkele
Westeuropese landen hebben onderzoe
kingen uitgewezen, dat personen met
middelbaar en hoger onderwijs 50
meer van hun vrije tijd besteden aan het
lezen van boeken dan zij die alleen la
ger onderwijs hebben genoten. De
koopgewoonten zijn meer dan honderd
procent hoger.
Drs. Van den Brink, die ook voor
zitter is van de „Stichting speurwerk
betreffende het boek", zei, dat het op
vallend s dat de omvang van het le
nen van boeken in de ontwikkelingslan
den het veelvoud bedraagt van die van
het kopen. In de ontwikkelde landen is
die verhouding geheel anders.
Het lenen in de Verenigde Staten en
in West-Europa is vrijwel identiek aan
het kopen. Bij de totale boekencon
sumptie per gezin per jaar is opval
lend de sterke positie, die Turkije in
neemt (gekochte boeken 1,7, geleende
15,9, totaal 17,6).
India en Pakistan, waar het toaal
van gekochte en geleende boeken res
pectievelijk 0,4 en 1,7 bedraagt, staan
nog aan het begin van het boekenver-
bruik, maar drs. Van den Brink is er
van overtuigd dat de cijfers voor de
ze landen in korte tijd zeer aanzienlijk
zullen stijgen.
Het aantal gekochte en geleende boe
ken in de Verenigde Staten en Neder
land bedraagt respectievelijk: 13,5 en
13,4, totaal 26,9, 13,2 en 19,3 totaal
32,5). Turkije was een van de negen
landen, waar naar de situatie van het
beek eén eerste onderzoek was gedaan.
De andere waren: De Verenigde Staten,
België, Frankrijk, West-Duitsland, Ne
derland, Engeland, India en Pakistan.
In de ontwikkelingslanden kan
een grote stijging van het aantal
lezers in de nabije toekomst worden
verwacht. In de meer ontwikkelde lan
den zal het aantal lezers slechts stij
gen mbet de netto bevolkingstoenem ng.
Drs. Van den Brink gaf vervolgens
nog enkele cijfers over de gemiddelde
pr(js van het boek, uitgedrukt in dol
lars.
Deze bedraagt in de Verenigde Sta
ten 1,78, België 2,36, Frankrijk 1,55,
West-Duitsland 2,50, Nederland 1,64
Engeland, 8,57; Turkye 1,16, India 8,12
en Pakistan 1,43.
Opvallend is de lage prijs van het
boek in de Verenigde Staten. Hierbij
speelt volgens drs. Van den Brink ze
ker een rol het relatief grote aandeel
in de boekenproduktie van pockets en
paper-backs. Binnen de cijfers voor
West-Europa vallen de gemidldeld la
ge prijzen in Nederland en Frankrijk
op. Opgemekrt moet worden, aldus in
leider, dat in Nederland op het boek
praktisch nog geen omzetbelasting rust
(1 pet.), terwijl deze juist in Frankrijk
zeer hoog is (ca. 10 pet.).
In de Verenigde Staten zijn 375 uit
gevers, die meer dan tien titels per
jaar uitbrengen, in België 59, Frank
rijk 186, West-Duitsland 468, Neder
land 175, Engeland 213, Turkije 250,
India 200 en in Pakistan 40. Het aan
tal uitgevers wordt in Europa niet al
leen door economische maar ook door
factoren als verscheidenheid van le
vensbeschouwing, religie en regionale
en vakspecialisatie bepaald, zei drs.
Van den Brink. Dit kan soms tot vrij
sterke verschillen in aantal leiden.
DOVER Dit is de grootste Hover
craftter wereld, gefotografeerd tijdens
een proefvaart op het Kanaal. Het is de
165 ton grote SR-N4 van de Mountbatten-
klasse, welke 254 passagiers en 30 auto's
kan vervoeren en over het traject over
het Kanaal slechts 35 minuten doet,
tegen de gewone veerboten bijne twee
uur.de topsnelheid is 70 knopen l De
Hovercraft zal in dienst worden gesteld
op het traject DoverBoulogne vice ver
sa.
V^'as die kamer met balkon en een
riant uitzicht op het strand, die u
door het reisbureau was voorgespie
geld, in werkelijkheid een naargeestig
hok aan de achterkant van het hotel?
Of begaf uw auto het, 32 km nadat de
monteur in de garage hem voor drie
maal de normale kosten had gerepa
reerd? Weet dan, dat een nieuwe pu
blieke klachtencommissie in Zweden
de klant beschermt tegen inferieure
waar en slechte dienstverlening van el
ke aard.
In de eerste twee maanden van haar
bestaan heeft de klachtencommissie on
geveer 200 brieven en bijna 1.000 tele
foontjes per maand gekregen van onte
vreden consumenten. Men verwacht, dat
zij uiteindelijk op zijn minst 10000 klach
ten per jaar te behandelen zal krijgen.
Van slechts ongeveer 20 pet. van dit
aantal wordt verwacht, dat zij inder
daad tot vprderingen zullen leiden. De
meeste gevallen zullen waarschijnlijk
kunnen worden afgehandeld door een
eenvoudig advies en een aanbeveling
van de leden der commissie.
De ervaring van soortgelijke organi
saties in Noorwegen en Denemarken
heeft bewezen, dat in 90 pet. van de
gevallen een regeling bij minnelijke
schikking tussen partijen mogelijk is.
De commissie gooit geen enkele
klacht in de prullenmand. Zelfs die, wel
ke wordt afgewezen, worden in het ar
chief opgenomen.
MOSKOU De werkman dacht, dat zijn droom werkelijkheid was gewor-
den, toen hij op zijn loterijbriefje van een roebel (circa f V—een auto de
meest begeerde prijs voor een Rus had gewonnen.
Nadat hij twee maanden tevergeefs op de wagen had gewacht, deelde men
hem mee, dat hij naar het op een afstand van 800 km gelegen Kiev moest gaan
I om de auto in ontvangst te nemen.
Toen hij daar kwam, ontdekte hij, dat de achterbank van de wagen ontbrak
en niemand kon hem vertellen hoe dat kwam.
Hij vroeg om een auto, waaraan niets ontbrak, maar het prijzenbureau van
de loterij te Kiev gaf hem ten antwoord: „Dit is uw auto, neem haar als 't u
belieft", en toen hij weigerde waarschuwde een functionaris van het bureau
hem, dat de politie hem zou dwingen de wagen te accepteren of afstand te
doen van zijn rechten.
De arbeider aldus de „Izwestia" in een artikel over hem en andere gedu
peerde prijswinnaars wilde liever geen auto dan een, waaraan een deel
j ontbrak.
Het blad vertelde verder, dat twee winnaars van bromfietsen bijna zes maan-
i den hadden geprobeerd hun prijzen los te krijgen. Het weet de vertraging
aan het „slordige en buitengewoon langzame werk" van de functionarissen,
j belast met het uitreiken van de prijzen.
Een paar anderen uit Angarsk in Siberië en een uit de Oekraïne hebben ver-
I leden jaar aantrekkelijke kleine wagens van het type Moskovitch gewonnen,
j maar ze moeten ze nog krijgen.
Een klacht van andere aard is die van een voorman in een fabriek, die meer
I dan de opgedragen hoeveelheid werk had verricht en de gebruikelijke grati-
j ficatie wilde innen. Hij kreeg echter te horen, dat hij eerst 20 loterijbriefjes
moest verkopen.
Hij weigerde zich hiertoe te laten dwingen en zijn gratificatie werd ingetrok-
I ken, aldus de „Izwestia".
i De briefjes van de staatsloterij worden in de regel verkocht in de ondergrond-
i se en op andere openbare plaatsen. Er zijn er van 25 kopeken (ruim een gul-
I den), waarmee men boeken kan winnen, 30 kopeken, die kans geven op geld
of verbruiksgoederen en een roebel, waarmee men auto's, bromfietsen en mo-
torfietsen of reizen naar buitenlandse sportgebeurtenissen kan winnen.
De nummers van de winnende loten worden in plaatselijke bladen bekendge-
I maakt.
Klerk, heeft het parlement meege
deeld, dat de laatste vijf jaar een be
drag van 340.000 rand (ruim f 1.700.000)
is uitgegeven om documentaire films
over Zuid-Afrika te leveren aan tv-
stations in Australië, België, Canada,
Engeland, Frankrijk, Griekenland, Ita
lië, Nederland, Oostenrijk, Portugal,
Rhodesië, Spanje, West-Duitsland, de
V.S., Nieuw-Zeeland en Zwitserland en
leden van de oppositie hoonden: „En
geen enkel tv-toestel in Zuid-Afrika".
De nationalisten beweren goede re
denen te hebben voor hun gebrek aan
geestdrift voor de tv. Hun eerste argu
ment is, dat de miljoenen rand, nodig
voor de invoering van tv, veel beter
op andere wijze kunnen worden be
steed, b.v. aan een nieuwe haven of
iets anders van overeenkomstig nut.
Verder beweren zij, dat de hoge
bedragen, die het publiek zou uitgeven
aan tv-toestellen, de strijd tegen de
inflatie zouden kunnen belemmeren.
Dan is er nog de moeilijkheid van
het voorzien in programma's in de
Afrikaanse taal. Afrikaans sprekende
Afrikaanders maken 60 procent uit van
de blanke bevolking en hebben de lei
ding van de regering. Velen zijn erg
gevoelig op het punt van de taal.
Voor de Engels sprekenden, die de
overige 40 procent van "de bevolking
uitmaken, bestaat dit probleem niet.
Een grote hoeveelheid programma's in
de Engelse taal is gemakkelijk te
krijgen in de VS, Engeland of elders.
Voor de Afrikaanders, wier taal niet
wordt gesproken buiten Zuid-Afrika, be
staat deze mogelijkheid niet en het zou
te duur zijn, het materiaal te vervaar
digen uitsluiten voor een markt van
ruim twee miljoen mensen.
Ook het feit, dat de meeste Zuid-
Afrikaanders Engels verstaan, kan de
moeilijkheid niet omzeilen. Zij zijn te
trots op hun taal om déze de tweede
plaats te laten innemen.
Een ander probleem is van morele
aard. De regering zou niet graag zien,
dat veel van de liberaliserende invloed
van sommige westerse landen op de
burgers van Zuid-Afrika, inzonderheid
de zwarte, zou worden losgelaten.
Hertzog en andere rechtsen kanten
e^ zich reeds sterk tegen, dat de Ame
rican Field Service jonge Zuid-Afri-
kaanders, die in het kader van uitwis
selingsprojecten naar de V.S. gaan, li
beraliseert en tv-programma's die
voortdurend de Amerikaanse levens
wijze zouden uitbeelden, zouden nau
welijks welkom zijn. Al bekleedt Hert
zog niet meer het ambt van communi-
catiemimister, hij heeft nog altijd zit
ting (en aanzienlijke invloed) in het
kabinet.
Daar komt nog bij, dat de regering
veel „ingeblikte" tv-programma's, die
door V.S. worden verkocht, als van
slecht gehalte beschouwt.
Het verbieden van belangrijke films
zoals „Bonnie and Clyde" en „In the
heat of the night" in Zuid-Afrika de
eerste kennelijk wegens de geweld-
scènes en de tweede, omdat er een
scherpzinnige zwarte en een domme
blanke detective in voorkomt maakt
het weinig twijfelachtig, dat ook de tv
de zweep van de censuur te voelen zou
krijgen.
Indien de regering ooit voor tv ca
pituleert, zal dit geenszins plotseling
gebeuren. In het nieuwe hoofdkwartier
van de South African Broadcasting
Corporation te Johannesburg zijn geen
voorzieningen getroffen voor tv-stu-
dio's.
Genoemde maatschappij is de enige
concessiehoudster voor de radio in dit
land en zou ongetwijfeld hetzelfde mo
nopolie voor de tv krijgen.
„Tv-studio's zouden moeten worden
gebouwd, nieuwe zenders geïnstalleerd
en met het materieel en het personeel,
dat nodig zou zijn, zou het na het sein
om te beginnen twee of drie jaar du
ren voor de tv een feit zou worden",
zei een woordvoerder van de maat
schappij.
Wanneer u straks met een baby op
vakantie gaat, of die baby voor de va
kantie onderdak brengt bij de groot
ouders, dan hebben de gezamenlijke Ne
derlandse kruisverenigingen een paar
adviezen voor u. Bijvoorbeeld: als het
„nieuwe" bedje spijlen heeft, kijkt u
dan even of die spijlen zo dicht op el
kaar staan dat er geen babyhoofdje
tussen past.
Verder: Laat de baby zonder kussen
slapen en ook zonder tuigje (beter een
trappellaken). Maak dekenklemmen
niet te hoog en te strak vast, maar
zorg voor stevig vastgestopte lakens
en dekentjes. En dit geld allemaal
voor én baby-mee én bab-bij grootou
ders.
Als u met baby-en-al met vakantie
gaat, houdt u er dan rekening mee dat
op bepaalde plekken het voorgeschre
ven merk babyvoeding misschien niet
verkrijgbaar is. Maar houdbare voe
ding kunt u in voldoende mate meene
men (let op de vervaldatum op de eti
ketten). En overlegt u voor alle ze
kerheid met uw arts of wijkverpleeg
ster, welke voeding u tijdens de va
kantie eventueel ter vervanging kunt
geven.
