Gevaarlijke
tabletten Bonanza-dorp in Veenendaal
verloren
LEERSUM WACHT OP
SUBSIDIEVERLENING
VOOR BOUW BOSBAD
Hondenfestijn op
„de Salamander"
Grepen uit
historie van
Renswoude
(deel 2)
Bevolking van Renswoude
maakte in de 18e eeuw
kennis met „Oranje-provo's"
Op roer werd met
scherp bedwongen
Vijftig
getrouwd
VOLGENDE WEEK OP INITIATIEF VAN V. V. V.
Omwenteling
Oranje
Mes
Roervink
Luxe salonboten
tussen Arnhem
en de Grebbestad
MIST
u uw
Jubileummatch
„De Rietvoorn"
jaar
door
Rik Valkenburg
10550
11079
WOENSDAG 3 JULI l9öo
VEENENDAAL De heer B. die in
het Rembrandtpark woont, heeft een
buisje gevaarlijke tabletten verloren.
Bij gebTuik door kinderen is levensge
vaar niet uitgesloten. Het gaat om Li
brium 010, een kalmeringsmiddel. De
ze tabletten hebben een groene kleur
en de grootte van een flinke erwt.
Waarschijnlijk in rood staat er op de
tabletten een hoofdletter R.
De tabletten waren verpakt in een
buisje van een plaatselijke apotheek,
terwijl de ziekenfondskaart van de
heer B. er omheen zit. De ouders wor
den ernstig gewaarschuwd voor het ge
vaar dat hun kinderen lopen, indien
deze van de tabletten zouden snoepen.
De politie heeft gistermiddag in de
omgeving van de Rembrandtlaan de
bewoners reeds met een luidspreker
van het gevaar in kennis gesteld.
RHENEN De toeristen die in Rhe-
nen verblijven of Rhenen aandoen kun
nen vanaf heden weer varen op de Rijn
tussen Rhenen en Arnhem.
De rederij Heijmen uit Lobith heeft
tot en met 27 augustus een dienstrege
ling ingevoerd met luxe salonboten op
iedere maandag en dinsdag.
Vanuit Rhenen kan men op die dagen
afvaren 's middags om drie uur. Men
arriveert dan om kwart voor zes in
Arnhem, vanwaar men met de lijn
dienst van de NBM kan terugkeren naar
de Grebbestad.
Boekingen en uitvoerige inlichtingen
aan het VVV-kantoor op het Fred. v.d.
Paltshof.
VEENENDAAL De VVV in Vee-
nendaal komt volgende week met
een programma dat ongetwijfeld
geweldig zal inslaan bij de jeugd.
Zes dagen lang zal op het terrein
naast het gemeentehuis een BO-
NANZA-dorp gevestigd zijn. Dit
dorp zal opgebouwd worden in de
echte BONANZA-stijl zoals wij
die van de TV-f(lms kennen.
Het begint al met de ingang, die he
lemaal in Western-stijl is gebouwd.
In het dorp vindt men verder: huif
karren bespannen met paarden
voor rondritten, 'n SALOON waar
's avonds de bekende disc-jockey
John Fillmore country en western-
muziek zal presenteren voor de tie
ners, een theater waar ieder half
uur een voorstelling is met het
sprekende paard Mr. Ed, een post-
koets, waarmee kaarten verstuurd
kunnen worden, een tuigkamer,
waar de kinderen onder leiding
leerbewerking kunnen beoefenen,
een manege, waar onder leiding
een tiental paarden en pony's bere
den kunnen worden, een indianen-
kamp waar kinderen stokbrood kun
nen bakken en vlees kunnen rooste
ren, een pijU en boog schietbaan en
een smidse, waar kinderen onder
leiding kunnen experimenteren met
het smeden van hoefijzers enz.
Verder kan men er lasso werpen en
hoefijzer werpen. Iedere avond is
er een rodeo. Voorts lopen er op
het terrein tal van dieren, zoals
ezels, bokken en geiten, waar de
kinderen zich mee kunnen verma
ken.
Voor de kinderen is het een volkomen
prettige vrijetijdsbesteding. De
-
meeste activiteiten geschieden on-
der leiding van toekomstige en be
roepskrachten in het jeugdwerk.
Met de huifkar kunnen ook rondritten
door het dorp gemaakt worden. De
koetsier is 'n 75-jarig rijtuigkoet
sier uit Amsterdam: een van de
zeer weinige Nederlanders die nog
een rijbewijs voor de koets hebben.
Vrijdag en zaterdag gaat men het ge
heel opbouwen. Een aardige bijzon
derheid is nog dat de wagens be
spannen en de paarden „onder het
zadel" in een 3-daagse trektocht
van Zwolle naar Veenendaal ko
men.
De VVV Veenendaal heeft met dit
feest een primeur, voor de gehele
omgeving. Na Veenendaal gaat Bo
nanza naar Vlaardingen en blijft
verder de hele zomer in het wes
ten van het land.
ADVERTENTIE
dagblad DE VALLEI?
Bel:
tot 17.30 uw
van 17.30—
19.30 uur
Zaterdags
16.30—17.30
uur.
VEENENDAAL De hengelsport-
vereniging „De Rietvoorn" houdt zater
dagmiddag een jubileumwedstrijd in de
Rijn bij Ingen. Deelneming staat open
voor leden en oud-leden en er zijn een
groot aantal prijzen te winnen.
De wedstrijd is het enige evenement,
dat de hengelsportvereniging organiseert
ter gelegenheid van haar 20-jarig be
staan. Daarom ook heeft men het prij-
zenaantal groter gemaakt, dan bij ande
re wedstrijden het geval is.
De wedstrijden beginnen om 14.30
uur en eindigen om 16 uur. De le
den kunnen zich nog tot en met heden
avond bij één der bestuursleden opge
ven. De oud-leden kunnen zich ook za
terdagmiddag nog opgeven -en wel tus
sen 14.15 en 14.30 uur in Ingen.
LEERSUM Het wachten is op de subsidietoezeggingen van de centrale over
heid. In eerste instantie zijn in verband niet de weTkgelegenheidspolitiek subsi
dies voor alle zwembadprojecten in de provincie Utrecht uitgesteld. Dat zou voor
Leersum betekenen dat met de uitvoering van het bosbadplan eerst in 1969 een
aanvang kan worden gemaakt. Dit deelde de voorzitter van het stichtingsbe
stuur dr. C. A. Buningh op een dezer dagen gehouden vergadering van het al
gemeen bestuur mee, toen de bouw van het bosbad te Leersum ter sprake werd
gebracht.
Van de zijde van Stichtingsbestuur
en gemeente ondersteund door Provin
ciale Staten, worden evenwel pogingen
in het werk gesteld om de betreffende
autoriteiten alsnog van gedachten te
doen veranderen. Zwaarwegende ar
gumenten (ook het grote renteverlies dat
een jaar uitstel zou inhouden) zijn aan
gevoerd.
Technisch en organisatorisch is het
plan thans helemaal rond.
In de afgelopen maanden is blijkens
het jaarverslag van de secretaresse,
mevrouw Ch. V. H. de Jong-van Delden,
door bestuur en commissies hard ge
werkt. Plannen voor propaganda-acties
liggen gereed, om, zodra de financiële
fundamenten gelegd zijn, te worden uit
gevoerd. Financiële acties onder de bur
gerij hebben volgens het Stichtingsbe
stuur eerst zin ais de startdatum van
de bouw bekend is.
De voorlichting vindt inmiddels voort
gang. Een maquette, gemaakt door de
heer Ruler, zal binnenkort tentoonge-
VEENENDAAL Op het terrein van
de voetbalvereniging „Veenendaal" aan
de Bergweg worden zaterdag onder
auspiciën van de Kon. Ned. Politiehon
den Vereniging politiehondenwedstrij
den gehouden, waarvoor de tien beste
honden uit Gelderland komen opdraven.
De wedstrijden worden georganiseerd
door de plaatselijke vereniging VDC.
Tot de keus van de tien beste honden
is men gekomen na een voorselectie in
wedstrijden in regionaal verband. De
hondeneigenaars zijn afkomstig uit
Veenendaal (de heren Minnen en Van
Baaren) en verder uit Scherpenzeel,
Barneveld en Wageningen. De wedstrij
den beginnen 's morgens al om negen
uur.
Gestart wordt met gehoorzaamheids
oefeningen en het zogenaamde voor
werp- en manrevieren. 's Middags vindt
het meest spectaculaire onderdeel van
de wedstrijden plaats, het pakwerk. Een
drietal bekende keurmeesters zal de
verrichtingen van man en dier met Ar
gusogen bekijken. De wedstrijden kun
nen kosteloos door iedereen worden bij
gewoond.
steld worden.
Het algemeen bestuur is aangevuld
met mevrouw Kleiterp en de heer
Kraak. In het Dagelijks Bestuur is als
opvolger van de heer Schaap, die voor
het bosbad veel werk op technisch ge
bied heeft verricht, de heer Van der
Heiden benoemd. Deze laatste zal ook
in de technische commissie zitting ne
men.
ELST Op 5 juli hoopt het echtpaar
Boelhouwer-Van Geffen aan de Rijks
straatweg de dag te gedenken, dat zij
50 jaar geleden in het huwelijk werden
verbonden.
Er zijn vier zonen en twee dochters
uit het huwelijk geboren, die tezamen
met de twaalf kleinkinderen, bij dit
feest aanwezig zullen zijn. De heer en
mevrouw Boelhouwer zijn respectieve
lijk 74 en 71 jaar en genieten nog een
uitstekende gezondheid. Vanaf hun
trouwdag hebben ze in Eist gewoond,
in hetzelfde huis, dat er nog keurig on
derhouden uitziet. Twee van hun kinde
ren zijn in Eist woonachtig, de anderen
wonen betrekkelijk dichtbij.
De bruidegom is nog bijzonder actief.
Elke morgen om zes uur is hij present
om zijn vrij grote tuin te gaan onder
houden. Het moet wel vreselijk slecht
weer zijn, wil hij niet met planten en
spitten bezig zijn. „Daar blijft een
mens gezond bij", zegt hij zelf.
Enkele weken geleden heeft hij nog
meegeholpen met het kersen plukken,
waarbij hij er niet tegenop zag een lad
der van 42 sporten te beldimmen.
Tot 20 jaar voor zijn pensionering was
de heer Boelhouwer werkzaam bij Hon-
ders' Steenfabriek op Remmerden.
Daarna, van zijn 45e tot zijn 65e jaar
dus, verdiende hij de kost in de fruit
teelt op de Plantage van de fa. Krui
denier te Eist.
De namen van de eigenaren en vrijheren van Renswoude vanaf Johan van
Reede (16231640) waren aJs volgt: Gerard van Reede (16401666). In zijn
tijd werd de Slaperdijk (1653) aangelegd. Daarvoor was öp 7 september 1652
octrooi verleend. We vonden er deze passage over: „Deze Slaperdijk dient
om het kwartier van Eemland en de naaste landerijen bij het overloopén of
doorbreken van den Grebbe-dijk tegen den vloed van het Rijnwater te bescher
men, en loopt van af het Egelermeertje aan den Noordwestkant der Vrijheid
van Rhenen, langs Veenendaal en den Oostkant van Renswoude, tot aan de
Luntersche Beek. Den 14 December 1653 werd door 's Lands Staten het Col-
legie der Directie van den Slaperdijk ingesteld, dat er het beheer over voert."
Na Gerard van Reede volgde Johan
van Reede II. (1666-1671). Dan Godard
Frederic van Reede (1671-1681). Frede
ric Adriaan van Reede (1681-1738). Ma
ria Duyst van Voorhout (1738-1754). Zij
was de Douarière van Frederic Adri
aan. Deze dame was zeer geliefd en
deed veel aan liefdadigheid. In 1756
werd het Stadskindertehuis te Utrecht
uitgebreid met een nieuw gebouw, ge
financierd uit het testament van de
Douarière. De gevel werd van hard
steen opgetrokken, terwijl de goten van
hout vervaardigd werden. De borstwe
ring was eenvoudig, om het midden
vak „sooveel meer te doen pareeren".
Een inscriptie in de Nederduitse taal,
werd in de voorgevel, in marmer uit
gebeiteld, met de wapens van de Vrij-
vrouwe van Renswoude. Het was een
gedicht van Joan Stouw, echt in de
stijl van die tijd, ophemelend en met
vele superlatieven:
Der Duysten laatste telg, Rens-
woudes Edele vrouw,
Schonk Utrechts Kindertehuis, dit
treffelyk gebouw,
Om de ouderlooze jeugd in kunsten
te onderwyzen. Wie die de deugd be
mint, moet niet dit oogmerk pryzen?
Die weesen hulp verschaft, ver
dient terecht een kroon; Dies stelt
erkentenis haar wapenschild ten
toon,
Met die van hun, die 't kroost met
tedre sorg regeeren. Laat vry 't ge
weld des tyds deez' marmersteen
verteeren,
Haar nooit volpreesen lof, die 't
woen der eeuwen tart, Blyft dank
baar leven, in het kunstbeminnend
hart.
Na Maria Duyst van Voorhout volg
de Maria Jacoba Peynssen van der Aa
van Deyl. (1754-1766). Zij was de doua
rière van Heer Leonard Taets van
Amerongen en afstammeling van Ma
ria Magdelena van Reede, die gehuwd
was met Heer Otto Peynssen van der
Aa van Deyl. Zo bleef Renswoude
toch nog in de lijn van de Van Reedes.
Nu volgde Gerard Maximiliaan Taets
van Amerongen van Deyl. (1766-1788).
Tijdens deze Vrijheer van Renswou
de vonden er gebeurtenissen plaats,
die het verhalen zeker waard zijn. Is
het momenteel een tijd van protest
marsen, provocaties, betogingen, etc.,
ook vroeger wisten de jongelui daar
raad mee. Wat was namelijk het ge
val?...
De Van Reede's waren altijd erg
Oranje-gezind geweest, waarvan ze
zeer duidelijk blijk hadden gegeVen.
Na 1785 kwam de grote omwenteling.
Gerard Maximiliaan Taets van Ame
rongen, lid van de Staten van Utrecht,
was de gevoelens der Staatsgezinde
Partij toegedaan. Dientengevolge was
de gehele bevolking van deze Heerlijk
heid Renswoude met Schout en Sche
penen en de Drossaard aan het hoofd,
ook Staatsgezind of Patriottisch, zoals
men toen zei. De aangrenzende provin
cie Gelderland echter, was in tegen
stelling met de meeste andere gewes-
ten, op en top Prinsgezind. Dit kon op
den duur botsingen geven tussen de in
woners van de Stichtse Heerlijkheid en
die'van het Gelderse Grondgebied. Het
duurde dan ook niet lang of de ruzie
begon.
De Oranjeklanten uit de omgeving
konden het niet langer verkroppen,
vooral toen bij Plakkaat verboden
werd in Renswoude oranjestrikken te
dragen. En dat nog wel met de 7e au
gustus in het vooruitzicht, de verjaar
dag van Hare Koninklijke Hoogheid,
toentertijd, Prinsjesdag genaamd.
Grote groepen provocerende jonge
lui uit Gelderland spraken af om als
tegenmaatregel dan heel Renswoude
maar eens te gaan versieren en op
schikken met oranjestrikken.
Al spoedig ging het gerucht door
Renswoude, dat een forse groep Oran
je-provo's van Ede en Lunteren met
dat doel naar Renswoude zouden ko
men om er tevens een protestmars te
houden tegen de in hun ogen niet te
dulden discriminatie van alles wat
daar Oranjegezind was.
Bokaal met wapens. Taets van Ame
rongen en Pijnssesn van der Aa.
Het was 7 augustus 1785. Prinsjes
dag dus. De genoemde geruchten kwa
men ook de Staatsgezinde Drossaard
Smith, ter ore. Zij verontrustten hem
dermate, dat hij zich onmiddellijk, per
soonlijk op de hoogte ging stellen door
een bezoek te brengen aan het dorp
centrum. Het was er echter zo rustig
en stil dat de magistraat zich weer te
rugtrok op het Rechthuis. Het zouden
wel praatjes zijn. Echter om half
twee in de middag begonnen de eerste
ongeregeldheden. Want inderdaad wa
ren er grote groepen jeugdige Oranje
klanten onderweg naar Renswoude.
Het was een vrolijke, feestelijke stoet,
door het vele, fleurige oranje, dat men
bij zich droeg.
Ze waren vast besloten het er niet
bij te laten zitten. Hoewel het 'n druk
te van belang was, verliep het toch
niet onordelijk. Er was leiding. Ver
schillende afspraken werden er ge
maakt. Voorposten werden uitgezon
den. Een forse vent bood zich aan op
zijn eentje de Drossaard aan 't schrik
ken te brengen door met een enorme
oranje-strik op zijn hoofddeksel voor
het Rechthuis te gaan demonstreren.
Hij zou natuurlijk gegrepen worden,
maar dan moest als een lawine de rest
van de groep aanrukken, om dat te
beletten. Zo gezegd, zo gedaan. De
jongkerel gaat erop uit en de rest volgt
bedenkelijk, op een afstand....
Intussen wachtte men in Renswoude
met spanning af. Er werden enkele
personen gesignaleerd, die zich ge
tooid hadden met oranjestrikken, wat
streng verboden was. Wilde geruchten
deden de ronde. Waren het de voor
posten van het naderende oranjeleger,
of waren het sympathisanten uit Rens
woude, die van één en nader op de
hoogte waren?...
Men vertelde dat de provo's uit Lun
teren zouden komen. Plotseling was er
zekerheid. Precies om twee uur ver
scheen een brutale knaap op zijn een
tje voor het Rechthuis van de Dros
saard. De vent durfde met een oranje-
strik op zijn hoed rond te lopen. De
Drossaard gaf onmiddellijk order hem
te „apprehendeeren" (arresteren).
Maar juist toen hij zijn instructies
gaf, zo schreef enkele dagen later een
journalist in „De Utrechtse Courant".,
vertoonde zich van verre een troep
van wel honderd; met oranje-leuzen
voor zich, bij welken zich die eene
bewuste persoon terstond voegde. De
Drossaard met de Schout Houtkamp,
bij welken zich intusschen de Heer
Kokkengen, Gouverneur der Zoonen
van den Heer Van Renswoude, ge
voegd had, teregt begrijpende dat tee-
gens zodanig eene menigte niet teveel
te doen zou zijn, zagen intusschen naar
middelen om, om deezen troep te doen
wijken"....
In de eerste plaats werd de „Heere
van Renswoude", Gerard Maximiliaan
Taets van Amerongen van Deyl, die in
de Koepelkerk was, gewaarschuwd.
„Ondertusschen was de Oranje
troep reeds midden in het dorp geko
men; waarop de Drossaard deselve se-
rieuslyk vermaande, hun strikken af
te doen, of met dezelve uit deeze Heer
lijkheid terstond te vertrekken; over-
Het voorplein, de Koetslaan en het
„Nieuwe Ganaal" te Renswoude.
mits zulks in deeze provincie by plac-
caate verboden was"....
Aanvankelijk scheen de Drossaard
succes te hebben. Sommigen beloofden
terug te gaan, zij het aarzelend. Zelfs
een jongen die een groot oranjelint
rond zijn hoed droeg met „Vivat Oran
je" er op. De groep zette zich in be
weging en distancieerde egter niet,
dan schoorvoetende, alzo zij hun tred
hoe langer hoe meer bekortten, en men
duidelijk merkte, dat de één den ande
ren aonporde, om het slegts uit te hou
den.
„Dit was van dat gevolg, dat eeni-
ge agterlyk en eindelijk geheel blee-
ven staan; zeggende niet verder te
willen gaan, slaande tevens hunne
handen op hunne zakken, daar zy
hunne messen in hadden; voorname
lijk muntte er een uit, welke de bel
hamel scheen te wézen, die zich met
den rug teegen een paal posteerde
en niet wilde wyken; doch de Heer
Kokkengen, naar deezen toetreeden-
de met een geladen pistool, hetwelk
dezelve uit voorzigtigheid by zich ge-
stooken had, vermaande denzelven
terug te treeden en zyn mes op des-
zelfs plaats te laat^n, dreigende hem
anders voor het hoofd te zullen
schieten, waarop den belhamel zy-
nen weg naar Gelderland» met alle
overigen, wederom eenigzints ver
vorderde".
Op dit moment verschijnt ook de
Heer van Renswoude ten tonele. Hij
laat onmiddellijk orders geven dat de
kasteleins geen druppel drank mogen
schenken. Verder dat de schutters zich
met hun geweren moeten verzamelen
op het Bassacour. De provocerende
jongelui dringen nu weer met kracht
op en vertikken het om, desgevraagd,
zich van hun borden met opschriften
te ontdoen. Eén is er zelfs, die terwijl
hij hoog opspringt en zijn mes trekt,
tegen de Drossaard schreeuwt: „Oran
je en zal bloeyen, maar ghy zult/ ver
gaan!"...
Dit gaat de gezagsdrager te ver en
hij geeft bevel tot onmiddellijke in-
xr&
hechtenisneming. De dienaar der jus
titie en de bode voeren het bevel ter
stond uit en voeren de jongeman weg
...„om denzelven naar eene verzekerde
plaats te brengen. De Drossaard Schout
en verdere weidenkenden, waarby Zich
de drie Zoons van de Heere van Rens
woude voegden, hielden den overigen
hoop intusschen staande. Egter, ver
scheidene van die snaaken hadden hun
ne Leuzen afgedaan en weggepakt, om
dus minder in 't oog te lopen. Toen
waaren sy agterom gekoomen, om
hunnen makker, die weg geleid wierd,
te ontzetten; hetgeen hun dan ook ge
lukte. Schynende toen de zaak van
schroomelyke gevolgen te zullen wor
den, nademaal deeze voorspoed hen
stouter maakte"....
Nu echter komen de schutters' (Ex-
cerceerende Leeden) in actie. Zij krij
gen order, de straat, desnoods met
scherp, schoon te vegen. Na dit optre
den is er weldra geen kip meer te zien
en gaan de magistraten zich beraden
over de oorzaak en de achtergrond
van deze rel. Eén schuldige is spoedig
gevonden. Het blijkt dat Ds. Munting
uit Ede, daags te voren een zeer „op
ruiende" bidstondpredikatie te Rens
woude heeft gehouden, „waar hij zich
aldaar zeer oproerig heeft uitgelaten
in het verheffen van een éénhoofdige
Regering, boven een Republicainsche,
en meer diergelyke spoorloosheden".
De journalist van „De Utrechtse
Courant" tekende aan dat het aan de
„adsistentie van de Exerceerende Lee
den, die toevallig te Renswoude wa
ren, te danken was, dat deze betoging
Maria Duyst van Voorhout, vrijvrouwe
van Renswoude en Emmickhuysen
1738-1754
de kop was ingeslagen. Hij merkte op
dat zonder hun hulp „deeze Heerlyk-
heid" waarschijnlijk ten prooi van een
losbandige hoop Oranjeklanten geweest
zou zijn, welke vooral door dien be
faamde roervink, Ds. Munting van Ede
schijnen te worden aangeblazen".
Het blijkt dat Ds. Munting gepre
dikt heeft over Spreuken 28:2... „om
de overtredinge des lands, zijn des-
zelfs vorsten vele".... Hij werd er van
beschuldigd het volgende gezegd te
hebben: „Dat Salomo ons wil leeren,
dat als God een land straffen wil, dat
het dan in verscheidene provinciën
verdeeld wordt. Dat het dus gelukkig
is voor een land, onder een éénhoofdi
ge monargale regering te weezen"....
Ook had de Edese dominee een bij-
zonder bezwarend nagebed uitgespro
ken, waarin hij duidelijk zijn voorkeur
voor Oranje en de Monarchie liet blij
ken, terwijl hij scherpe woorden sprak
over de Staatsgezinden. Zowel cje preek
als het gebed waren door twee lieden,
Reinier Kokkengen en Hendrik Bou-
man, „Ezpresslyk met twee aangepun
te potlooden op het schrijfpapier ge-
set"....
Op 2 september 1785 verbood het
Gerecht officieel aan de predikant Van
Renswoude, Ds. Vinman, om nooit
weer de Gelderse Ds. Munting uit Ede,
in zijn woonplaats te laten optreden,
daar zijn predikwijze in strijd wjis met
de „Placcaate der Staten van Utrecht".
En zo beslachtten de aanhangers van
de republiek toentertijd het provoce
ren... met scherp!
