Uppsala,
het geweten
en de revolutie
i
ADOPTIE
in het hart van Afrika
i -
Mgr. Bigirumwami kwam vrienden opzoeken
Vakantie:
vlucht of
ontmoeting
mm
Espels jeugd
gaat op
catechisatie-kamp
Omwille van de vluchteling
streven naar gesprek
tussen de vijandige stammen
OOST - AFRIKA
ANGOLA
Vluchtelingen
Gespreksdatum
Psalm 8)
Vandaag nog zijn ze bijeen in Uppsala: de aartsbisschoppen en de patriarchen en
de dominees, agevaardigd door de vele kerken uit de vele landen; de hoogle
raren in de theologie en de sociologen, de economen en de politicologen deskun
digen die hun kennis en kunde hebben ingezet om tot een juiste besluitvorming te
komen; en de gewone kerkmensen zijn er nog, al of niet officieel afgevaardigd, al
of niet deskundig op al die moeilijke terreinen die de zes secties waarin deze We
reldraad-assemblee zich in de afgelopen weken had opgesplitst, bestreken hebben.
Vandaag nog zijn ze er want vandaag is het de laatste dag van deze met zoveel
hoop tegemoet geziene en met zoveel gebed begeleide ontmoeting der kerken.
Morgen is het voorbij. Er zullen er nog wat nablijven omdat ze nog niet klaar zijn
met discussiëren of gewoon omdat ze ook nog wel eens van 't mooie Zweden willen
genieten na al dat ingespannen werken. Maar lang zal het niet meer duren of
Uppsala is weer wat het daarvoor was: een Zweeds universiteitsstadje dat op histo
rie kan bogen. Aan welke lofprijzing men misschien straks zal kunnen toevoegen:
in Uppsala is ook historie geméékt.
Is daar kans op? Wordt Uppsala in
derdaad een mijlpaal in de wereldgeschie
denis? Zo heeft dr. Visser 't Hooft het ge
zegd: „De publieke opinie raakt vermoeid.
Economische en politieke argumenten doen,
het niet meer. Er zal een totaal nieuwe
benadering moeten komen. Het moet dui
delijk worden dat kerkleden die in feite
hun verantwoordelijkheid ontkennen voor
de behoeften waar ook ter wereld, even
schuldig zijn aan ketterij als hij die een
onderdeel van de geloofsleer ontkent". En
dr. Carson Blake, opvolger van dr. Visser
't Hooft als secretaris-generaal: „Ik hoop
dat in deze vergadering één ding duidelijk
zal worden: dat er mannen en vrouwen
zijn met voldoende geloof in God om uit de
routinehandelingen van gevestigde machts
organisaties te breken".
Het zijn uitspraken die op een omme
keer, op een revolutie duiden maar
ze zijn gesproken aan het begin van de bij
eenkomsten. Is er, nu men in Uppsala aan
het slot staat, kans dat die woorden be
waarheid zullen worden? Is er in Uppsa
la wereldhistorie gemaakt?
Neen, niemand zal die vraag op dit mo
ment al kunnen of willen beantwoorden. De
deelnemers niet en de toeschouwers niet.
Want wat er besloten en wat er besproken
is is belangrijk en hóe het besproken
en besloten is is belangrijk maar beslis
send is hoe de wereld de besprekingen en
de beslissingen zal opnemen. De wereld
dat zijn de kerken en de kerkleden; dat
zijn de vijandige rassen en de vijandige
stammen en de vijandige klassen; dat zijn
de regeringen en de politieke machtsblok
ken en de economische machtsblokken.
Want aan de Kerk, de kerk met 'n grote K
die God zelf in deze wereld leidt en in stand
houdt, staat op deze aarde geen ander
machtsmiddel ten dienste dan het wdord,
het appel op het geweten van de mede
mens. Met alleen déze zekerheid dat Gods
Woord en Gods Geest die menselijke
woorden begeleiden. Inderdaad, dat is
heel veel toch is het voor een mens
moeilijk er genoeg aan te hebben.
Het lijkt er op dat er in Uppsala stromin
gen zijn die er inderdaad niet genoeg aan
hebben. Die het best vinden dat er van de
assemblee uit een krachtig beroep wordt
gedaan op het wereldgeweten als dat ap
pel maar spoedig door daden gevolgd
wordt, revolutionaire daden, als het moet
gewelddaden. Vooral onder de jongeren
en zij hebben een niet geringe invloed
zijn er die de methoden waarvan de Fran
se studenten zich bediend hebben om ver
nieuwingen af te dwingen, nog zo gek niet
vinden. En in een televisie-interview lieten
enkele Cubaanse afgevaardigden blijken
dat ze van gewelddadige revolutie beslist
niet afkerig zijn men kreeg soms de in
druk dat deze mensen dichter leven bij 't
dagboek van Guevara dan bij de bijbel.
De manier waarop in Uppsala politiek
werd (en wordt) bedreven roept trouwens
ook vraagtekens op. Natuurlijk zal de
christenheid niet in de laatste plaats haar
medeleven moeten tonen met de hongers
nood in Biafra en het is een goed ding
dat men daarvoor nog eens extra geld
beschikbaar heeft gesteld. Maar het debat
over de vraag of de Biafranen nu wel of
niet rebellen genoemd moeten worden en
of gesproken moet worden over Biafra dan
wel over „het vroegere oostelijke gebied
van Nigeria" hoorde eerder thuis in een
Uno-vergadering dan in de assemblee van
de Wereldraad van Kerken. Het ging met
een fanatisme dat naar onze smaak toch
niet christelijk geïnspireerd was!
Daar komt nog iets anders bij. Er is in
Uppsala ook getracht de twee partijen wat
dichter bij elkaar te brengen, een oplossing
te vinden uit de impasse waarin het ge
sprek tussen de twee geraakt is. Ook dat
is toe te juichen maar wat gaat het ver
volg zijn? Stel dat men het op sommige
punten eens wordt en op andere niet, zo
dat er bemiddeld en gearbitreerd moet
worden betekent dat dan dat de Wereld
raad van Kerken een „politieke secretaris
voor Afrikaanse zaken" moet gaan aan
stellen? Op dit ogenblik lijkt het wat ab
surd het zo te stellen, maar men kan zich
nu eenmaal niet op het politieke vlak gaan
bewegen zonder ook een politiek appa
raat ter beschikking te hebben. Met de
De Zweedse kerken organiseerden vori
ge week zondag in Stockholm een
openluchtkerkdienst, waar onder meer dr.
Carson Blake, de secretaris-generaal van de
Wereldraad, voorging. Er waren rond 7000
toehoorders onder wie bijna 2000 Uppsala-
gangers.
O
kans dat Genève, waar de Wereldraad ze
telt, straks een soort Vaticaan gaat wor
den met politieke seretarissen voor alle we
relddelen en (waarom dan ook niet?) am
bassadeurs in allerlei landen.
We kunnen ons voorstellen dat deze re
volutionaire/politieke gang van zaken bij
velen bezwaren ontmoet. In het rapport
van sectie zes bijvoorbeeld, waarin gezocht
wordt naar 'n „nieuwe christelijke levens
stijl" wordt met zoveel woorden bezwaar
gemaakt tegen de gesignaleerde situatie
dat „de huidige wereld overwegend wordt
geregeerd door middenklasse-mensen, die
maar al te vaak geneigd zijn de bestaan
de orde te verdedigen en hooguit een ge
leidelijke verbetering ervan willen aan
vaarden". Tegen dergelijke uitspraken
heeft dr. C. F. Beyers Naudé, de toch wer
kelijk wel strijdbare directeur van het
christelijk instituut voor zuidelijk Afrika,
zich verzet. Hij wil dergelijke „aanwijzin
gen" voor gewelddadig optreden en dat
zijn deze uitspraken liever vervangen
door aanbevelingen voor niet-gewelddadi-
ge acties. En vele doodgewone kerkleden
zullen dat met hem eens zijn.
Natuurlijk heeft men gelijk als men
stelt dat de bijbel, het evangelie, revolu
tionair is bekering, ommekeer is inder
daad een revolutie. Maar deze evangeli
sche revolutie is toch een andere dan die
van Marx en Guevara hoezeer men
ook begaan moet zijn met het lot van vele
bewoners van onze wereld. „Zie, ik maak
alle dingen nieuw", het thema van deze
assemblee, kan niet bedoeld zijn als vrij
brief voor mensen die terecht christen-re
volutionair zijn maar de nadruk te veel
leggen op het revolutionaire. Want niet de
mens maakt alle dingen nieuw God doet
dat. En daartoe heeft Hij de mens zijn
gebod gegeven: Hem liefhebben boven al
en de naaste als zichzelve. Het is de taak
van de kerk, van de kerken, die boodschap
van God door te geven. Er ook inderdaad
alles aan te doen dat het Woord ingang
vindt. Vinden de kerken dat zij verder
moeten gaan dan betreden zij wel een weg
die vol voetangels en klemmen ligt! Of om
het bijbelser te zeggen: waar de satan op
de loer ligt en handig weet onze menselijke
zwakheden uit te buiten.
We komen op Uppsala nog terug
dit kon niet anders zijn dan een eerste
impressie, gegrond op „nieuwsberichten".
En in nieuwsberichten i shet niet mogelijk
de geest te proeven waaruit het nieuws tot
stand is gekomen. Want deze wat kritische
beschouwing houdt niet in dat we niet van
harte instemmen met dr. Visser 't Hooft:
En in nieuwsberichten is het niet mogelijk
dering moeten komen".
Nederland is in Uppsala goed vertegenwoordigd geweest. Op de foto ziet men rechts
de oud-katholieke bisschop van Haarlem, mgr. G. A. van Kleef, met naast hem twee
afgevaardigden van de Doopsgezinde Broederschap: prof. dr. J. A. Oosterbaan, hoogleraar
aan het seminarie van de Broederschap en tevens aan de Universiteit van Amsterdam,
en de Rotterdamse predikant ds. H. Wethmar.
r|c vele toeristen die wat over de
markt van het Noordbrabantse
Uden slenteren onder het eten van aan
merkelijke hoeveelheden patates, kijken
even op als uit een bestofte auto een bij
zonder lange Afrikaan stapt in het
ambtsgewaad van een rooms-katholieke
bisschop. Als hij met een klein gevolg de
trap van het stadhuis op gaat wordt
even de veronderstelling geuit, dat hij het
toegelopen volk misschien zal toespreken
maar het blijft bij een brede glimlach,
dan gaat het gezelschap naar binnen.
„Je kèn 'em toch niet verstaan", zo
troost een toeristenvader zijn talrijke
kroost, dat graag eens nader kennis had
willen maken. En dat klopt, want mgr.
Alois Bigirumwami, bisschop van Rwan
da in Oost-Afrika, spreekt Frans. Daar
naast spreekt hij echter nog een andere
taal: de internationale taal van het hart.
Het marktplein van Uden is niet de meest
geschikte plaats om daarin een toespraak
te houden, maar de bisschop weet, dat
velen in Nederland die taal verstaan.
Toen hij hier drie jaar geleden was heeft
men hem ook verstaan en verschillende
Nederlandse parochies hebben toen het
besluit genomen, een parochie in zijn dio
cees te adopteren. Nu is hier weer en
in het gemeentehuis van Uden is een ge
zelschap bijeen, dat belangstelt in hetgeen
hij heeft te zeggen.
Hij spreekt over zijn land, dat weinig
in het nieuws is, maar waarin heel wat
omgaat. Rwanda is ongeveer even groot
als Nederland en zou met zijn drie mil
joen inwoners dun bevolkt kunnen zijn
als een groot deel niet onbewoonbaar
was: het land bestaat voor een niet on
aanzienlijk deel uit gebergte. Er wonen
drie ethnische groepen: de Hutu's (80
pet), die de landbouwende bevolking vor
men, de Tutsi's (19 pet.), met hun lengte
van bijna twee meter wel de reuzen van
Afrika genoemd en de Pygmeeën (1 pet.)
De bisschop, een prins van den bloede is
een Tutsi. In rad Frans dat misschien al
leen een Afrikaan nog zangeriger kan
spreken dan een Fransman, omschrijft
hij het doel, waarvoor hij opniew naar
zijn Nederlandse vrienden is gekomen,
mede bijeengebracht door de stichting
Hart van Afrika: een oproep om hem te
helpen, zodat hij verder kan werken aan
de geestelijke, culturele en sociale ont
wikkeling van zijn diocees in dit overwe
gend rooms-katholieke land. „Ik heb geen
kerken voor mijn gelovigen", zegt mgr.
Bigirumwami. „In Nyundo staat de kerk
op instorten, in de andere plaatsen zijn er
helemaal geen kerken. Ook de priesters
zijn nauwelijks behuisd. Een boot zou mij
kunnen helpen bij het bezoeken van .de
parochianen en de scholen, die aan mijn
zorgen zijn toevertrouwd. Nyundo heeft
trouwens ook geen telefoon. We lopen van
de ene parochie naar de andere"
Wél een tehuis is er voor 60 weeskinde
ren, maar die hebben weer niet te eten,
zodat het levensonderhoud een dagelijkse
zorg is. Voorts spreekt mgr. Bigirumwa
mi over het wetenschappelijk instituut voor
meisjes dat hij vorig jaar heeft opge-
gericht, en een middelbare school, even
eens voor meisjes. Alles heel provisorisch.
En de bisschop zegt „Misschien vindt u
mij wat overmoedig omdat ik met die
dingen alvast maar begonnen ben, maar
dat komt door de grote achterstand, die
in ons land nog bestaat ten aanzien van
de gelijkstelling van de vrouw"
iOvboAQ* Siart
CENTR. A?R. REP
10.000 15.000
BEETSJOÊNALAND (2) RHOD6S1E
leden maakte Afrika eigenlijk voor het
eerstt op grote schaal kennis met dit pro
bleem en het ontstond in het geografisch
hart van Afrika, het voormalig Belgische
koloniale gebied Rwanda. De eerste ver
kiezingen, die in 1962 plaats vonden in
Rwanda, leidden de heerschappij in van
de Hutu's en de vlucht van het merendeel
der Tutsi's. Naar schatting zijn toen een
half miljoen vluchtelingen de grenzen met
de buurlanden overgetrokken. In het hart
van Afrika ontstond daarmee de meest
ingewikkelde vluchtelingensituatie ter we
reld; trof men namelijk in andere wereld
delen vluchtelingen aan die verblijf konden
houden in een ongeveer identiek sociaal
milieu, hier waren die verschillen veel
groter. Over de gestage groei van 't aan
tal vluchtelingen bestaat weinig verschil
van mening. Van welk aantal vluchtelin-
Een groot deel van de moeilijkheden
blijkt zijn oorsprong te vinden in een nog
jong verleden: namelijk in de gevolgen
van het vluchtelingenvraagstuk dat ove
rigens op zichzelf in Rwanda vrijwel tot
het verleden behoort. Een jaar of zes ge-
Overzichtskaart van de Afrikaanse lan
den mèt de aantallen vluchtelingen, die
er momenteel verblijven. Een kaart om te
onthouden, want het vluchtelingenvraagstuk
in het hart van Afrika kan een levensgroot
probleem worden.
gen men ook uitgaat, binnen tien jaar kan
er een veelvoud van worden verwacht.
Om te voorkomen dat het probleem in
Afrika een noodlottige omvang krijgt,
worden op korte en langere termijn aller
lei maatregelen genomen. In de eerste
plaats het helpen van de reeds aanwezige
vluchtelingen: het bestrijden van de direc
te nood en het scheppen van arbeidsmo
gelijkheden. Op langere termijn is het ech
ter minstens even belangrijk het probleem
te bestrijden voordat het zich acuut voor
doet. Daarvoor is het nodig aan te tonen
vanuit welke achtergronden de haat en de
spanningen tussen de verschillende stam
men komen. Prof. G. H. L. Zeegers, voor
zitter van de stichting Hart van Afrika,
zegt daarvan: „En laten we dat vooral
niet doen vanuit een Europees superiori
teitsgevoel, want wij Europeanen hebben
Afrika het voorbeeld gegeven van die
broederstrijd".
Gelijkstelling van de vrouw: een der
problemen van de Afrikaanse kerk in
deze dagen.
Daarom ook wordt het directe werk van
mgr. Bigirumwami gesteund met nog an
dere activiteiten. Getracht wordt in sa
menwerking met de zusters Birgitinessen,
een soort gesprekscentrum op te richten
naar het voorbeeld van de abdij Toumli-
lien in Marokko. Daar kwamen Joden en
Arabieren tot een gesprek, met onder
meer als gevolg dat de Joden niet uit de
omgeving werden verdreven zoals zij had
den verwacht en gevreasd. De formule
voor het gesprekscentrum in Rwanda is:
op niet-politiek en informeel niveau de
vraagstukken van Oost-Afrika bespreken
teneinde menswaardige oplossingen te
vinden. Interraciaal, niet het minst ook
wat de verschillen tussen de stammen
aangaat.
Dit alles dus naast het directe werk
van mgr. Bigirumwani, waarvoor de bis
schop tijdens zijn verblijf in Nederland nog
meer parochies hoopt te interesseren. Pa
rochies, die dan wellicht tot adoptie zullen
komen, waardoor ook weer het „gespreks-
werk" op een hoger niveau komt.
Verantwoordelijk leven betekent ook je
vakantietijd goed besteden. Eerste
vraag: „Waarvoor wordt u tijd gegeven
om vakantie te houden?" Mijns inziet*
is het voornaamste doel van de vakantie:
om tot jezelf te komen. Om je relatie te
genover God, de natuur, de medemens
en jezelf op een nieuwe wijze te beleven.
Verrassende ontdekkingen doen. Ik wist
niet dat het hier zo mooi was. Ik wist,
niet, dat het hier zo mooi was. Ik wist
niet, dat God zo was. Verre reizen ma
ken is daarvoor absoluut niet nodig. Een
wandeling door Prattenburgs bossen kan
verrijkender zijn dan een vliegreis naar
Majorca. Een gesprek met een Veluwse
boer kan meer betekenen dan een ont
moeting met een Amerikaan in Italië. De
eenzaamheid van een stil plekje natuur
is weldadiger dan de heksenketel van de
amusementsindustrie, die juist in de re
creatiecentra zo verwoed wordt aange
prezen als remedie tegen levenskwalen.
Blijven we ook in onze vakantietijd op de
vlucht, zoals we dat dagelijks doen. of
komen we tot stilstand en bezinning?
Psalm 8 is aangewezen vakantie-lec-
tuur. We ontdekken hier namelijk heel
duidelijk dat het mens-zijn twee kanten
heeft: heerlijkheid en beperktheid.
Tot welke enorme mogelijkheden is dat
kleine wezentje in het heelal van de
schepping in staat! Verwonder u daar
maar eens over in uw vrije tijd. Lees
er over, kijk er naar, luister er naar.
Maar ontdek ook eens de belachelijke
zelfoverschatting van de mens. Blijf ook
eens staan voor al die onafgemaakte to
rens van Babel. In alle steden en landen
vindt u ze. ook in uw eigen leven.
Stel de vraag ook eens: wat is vrij
heid? En dan zult u zien, hoeveel slaver
nij er nog is, anno 1968, juist in de zoge
naamde vrije wereld. Slavernij aan de
wetenschap, natuuraanbidding, geldheer
schappij, cultuur-vergoding. Ware vrij
heid ontstaat daar, waar een mens be
gint te stamelen: „O Here, onze Here,
hoe heerlijk is Uw naam op de ganse
aarde".
Misschien dat we zo in onze vakantie
deze grote ontdekking doen, dat niet God
dood is, maar dat wij mensen met el
kaar dood zijn en zoveel leven dood ma
ken. Dan komen we straks anders terug
van vakantie dan we gegaan zijn, name
lijk met deze zekerheid, dat in de chao
tische onrust van deze tijd er één blijvend
houvast is: God, de Heer der schepping
en de Vader van ons leven. Hij die in het
verleden alles schiep en in de toekomst
alles nieuw zal maken, wil ook in het he
den onze Bevrijder zijn.
Ik wens u een fijne vakantie!
Rhenen, Ds. A. Westra.
De Noordoostpolder is een jong en t$euw
land misschien dat er juist daardoor soms
uit die hoek activiteiten gemeld worden, die
fris aandoen en navolging verdienen. Zo le
zen we nu in het weekbulletin van het Her
vormd Persbureau dat de hervormde wijkge-
meente van Espel een nieuw idee heeft over
het catechetisch onderwijs aan de jeugd
niemand zal willen ontkennen dat er in dit
hoekje van ons kerkelijk leven niet enige
vernieuwing nodig is!
De kerkeraad is aan het rekenen gegaan:
van de 52 weken in een jaar wordt er in on
geveer 20 weken catechetisch onderwijs ge
geven de rest van de tijd zijn er de vakan
ties, de feestdagen en welke redenen er nog
meer zijn om de catechisatie een weekje over
te slaan. Twintig weken maal drie kwartier
komt neer op 15 uur per jaar. Welnu, zo is
de redenering, laten we die 15 uur nu eens
samenpersen in één week en die ene week is
dan een kampweek van dominee en catechi
santen. Dan hoeven het geen 15 wat drvge
lesuren te zijn maar kan er ook aandacht be
steed worden aan ontspanning en andere ac
tiviteiten, die door dominee en deelnemers
samen kunnen worden beleefd.
Volgend jaar wordt er een begin mee ge
maakt de eerste schoolvakantieweek is er
voor gereserveerd. Ds. F. de Jonge van Creil-
Espel is er blij mee. „Dit besluit zegt hij
geldt voor één jaar maar we hopen dat
dit systeem inderdaad beter past bij het hui
dige leef- en werkpatroon van de voor het
merendeel schoolgaande jeugd. Het plan was
al uitvoerig met en door de jeugd besproken
en het is prachtig dat hun eigen plannen nu
door de kerkeraad zijn overgenomen
I
