M'
Dat is nog eens
met treintjes spelen
V
„Waarom de Union Jack?
We hebben onze eigen vlag
door onze correspondent
in Londen
LEO DAVIDSON
Besnord
Thingvöllr
nntl
Tegen de wil
yE WANDELEN in
drommen op de lan
ge boulevard van Doug
las, velen met een radi
otransistor luid spelend
in de armen, om te
luisteren naar het enige
commerciële radiosta
tion op de Britse eilan
den. 's Avonds vergok
ken ze duizenden pon
den sterling in het enige
casino van de Britse ei
landen.
Officieel zijn deze va
kantiegangers uit Enge
land in een buitenlands
koninkrijk maar het
lijkt in alles toch spre
kend op thuis. Dat is
het eiland Man. op het
ogenblik gewikkeld in
een 'felle constitutionele
strijd met het Verenigd
Koninkrijk waar het in
ligt, in veel opzichten
bij hoort maar waarvan
het geen deel uitmaakt.
Een eiland met ruim
vijftigduizend inwoners,
's zomers versterkt door
een half miljoen toe
risten uit Engeland,
Schotland en Ier
land. Schots en Iers
geld is er vrijelijk in
omloop, naast het eigen
geld van Man. Maar het
Jack Irving
Gemenebest wel
meest betaalt men er
toch gewoon met En
gelse munten en papier.
f)E MEESTE burgers
van het Verenigd
Koninkrijk die naar dit
vakantieoord komen,
halverwege Engeland en
Ierland in de Ierse Zee,
hebben er geen idee van
dat er op Man onvrien
delijke dingen worden
gezegd en geschreven
over hun regering. Dat
er zelfs een nationale
kwestie bestaat die wel
iswaar nog niet is ont
aard in het opblazen
van bruggen maar die
voor sommige heethoof
den toch wel aanleiding
is geweest om te filoso
feren over het ontvoe
ren van de Engelse lui
tenant-gouverneur, hoog
ste vertegenwoordiger
van de Koningin die
Lord is van Man.
Een paar jaar gele
den, toen de nationa
listische gevoelens
plotsklaps aanwakker
den na jaren op een
laag pitje te hebben
gestaan, kwamen jonge
Manmen, zoals de in
woners heten, aandra
gen met revolvers, zelfs
met mitrailleurs. Daar
zijn de keurige nationa
listische leiders erg van
geschrokken. Van ge
weld moeten zij niets
hebben, al hebben ze
weinig vriendelijks te
zeggen over de regering
in Londen die het vol
gens hen wel gelooft
wat de belangen van
Man aangaat.
Maar op de boule
vards van de hoofdstad
Douglas en van alle an
dere plaatsen op het ei
land (54 x 12 km) waar
de hotels en pensions
letterlijk huis aan huis
staan, merkt men niets
van dit alles. Daar wap
peren nog tal van Union
Jacks, de vlag van het
Verenigd Koninkrijk,
vrolijk naast die van
Man. vuurrood met in
het midden een vreemd
embleem van drie gebo
gen benen. Doet een
beetje denken aan het
hakenkruis.
ORIGE WEEK
schrok Engeland op
van een bekendmaking
over die vlag van Man.
Voortaan, zo luidde het
decreet van hogerhand,
wordt op alle konink
lijke hoogtijdagen, op
het eiland van de rege
ringsgebouwen alleen
de vlag van Man ge
hesen. Niet de Union
Jack want dat is de
vlag van het Verenigd
Koninkrijk en daar is
Man geen lid van. Al
leen bij het overlijden
van een Britse premier
zal officieel Man hem
eer bewijzen met de
Union Jack.
Het is allemaal een
beetje verwarrend en
moeilijk te begrijpen
maar voor een zaken
man uit Londen is dit al
aanleiding geweest om
zijn vakantie op Man af
te zeggen. Vanwege de
vlag...
Het grappige van deze
vlagge-zaak is dat het
decreet is uitgevaardigd
door Sir Peter Stallard,
de luitenant-gouver
neur. De nationalisten
keken daar wel even
van op. Probeerde de
vertegenwoordiger van
de kroon hiermee wind
uit hun zeilen te ne
men?
Geen sprake van zegt
Government House, bu
reau van de gouverneur,
dit is alleen maar om
wat orde op de zaken te
stellen. We hebben al
-#■ Bruce Cannell, de trot
se stationschef van
Douglas.
jarenlang een nationale
vlag en we hebben het
gebruik ervan proberen
aan te moedigen. Van
de huizen mag men zo
veel Engelse vlaggen la
ten wapperen als men
wil.
T~\E gemeente Doug
las is zo geschrok
ken van dit alles dat die
besloot de Union Jack
te blijven gebruiken.
Stel je voor dat er meer
afzeggingen komen, het
seizoen is toch al slecht
genoeg nu het de En
gelsen economisch zo
slecht gaat. Op Man be
taalt men veel minder
inkomstenbelasting dan
in Engeland en hele
maal geen vermo
gensbelasting en van
successierechten heeft
men ook al geen weet.
Geen wonder dat er de
laatste zes jaren een
6.000 Engelsen naar
Man kwamen om er
zich te vestigen, voorna
melijk gepensioneerden
en voor een belangrijk
deel met aardig wat ka
pitaal.
jV/T AAR DE meeste
Engelsen komen er
maar tijdelijk met de
boot of met het vlieg
tuig het afgelopen
weekeinde bijna 22.000
ze maken er tochtjes
met de paardetram op
de boulevard van Doug
las die om de paar uur
trouw wordt gevolgd
door een schoonmaak-
auto van de stadsreini
ging om de paardevij-
Roy Mac Donald
toch fijn Brit te zijn
gen op te vegen. En ze
kopen er Manx Rock,
zuurstukken en andere
versnaperingen in aller
lei vorm van dit likbaar
lekkers gemaakt. Die
Rock is precies dezelfde
als die van Blackpool en
Brighton maar geen
rechtgeaarde Engelsman
kan er in zijn vakantie
zonder.
DE TROTSE VRIJBUITER HEET MAN
met die van de andere landen van de
E.E.G."
"AN maakt deel uit van de
Keltische gebieden aan
de rand van de Britse
eilanden. Voor officiële
doeleinden wordt er nog
Manx gesproken, een Keltische taal.
Net als in een groot deel van de
andere eilanden die noordelijker rond
de Britse eilanden liggen, werd Man
door de Noormannen bezet, die heb
ben een stempel op het eiland ge
drukt dat nog steeds merkbaar is.
Vooral in de regeringsvorm van Man,
in de plaatsnamen en dergelijke. Man
heeft deel' uitgemaakt van een groot
Vikingenrijk dat delen van Schotland,
Ierland en Engeland omvatte.
Na deze Noordse tijd geraakte Man
eerst in Schotse handen, later in die
van Engelse edellieden. In 1736
tenslotte was het eiland eigendom
van James Murray, dé tweede hertog
van Atholl. Die noemde zich Koning
en Lord van Man. De derde hertog
van Atholl heeft Man aan de koning
van Engeland verkocht voor 70.000
pond en een jaargeld van 2000 pond.
Deze koop omvatte het koningsschap
en de souvereiniteit
Het parlement van Groot Britannië
staat bekend als de moeder der par
lementen: op Man lacht men daar
wat schamper om. Tynwald het
parlement van het eiland bestond
al in de dertiende eeuw, voordat er
in Engeland sprake was van een par
lement. Het woord Tynwald komt
van Thingvöllr, zo noemden de Noor
mannen hun nationale vergadering.
Letterlijk betekent het parle-
mentsveld. Nog altijd komt het par
lement van Man eenmaal per jaar
bijeen voor een grote plechtigheid op
een heuvel met gier ronde plateau's.
Die heuvel bevindt zich bij St. John's
in het hart van het eiland.
Man is dus gekocht door de Britse
kroon, het is dan ook afhankelijk van
de kroon, niet van het Verenigd Ko
ninkrijk waar het geen deel van uit
maakt. Het heeft een eigen regering,
een eigen parlement, eigen wetten en
een eigen rechtspraak. Voor een deel
zijn er overeenkomsten met Engeland
maar in veel opzichten is alles op
Man anders ook al eet en drinkt men
er als in Engeland.
Het komt er op neer dat Man bin-
constitutioneel conflict, er werd ge-
Wapen van Man Trie Cassyn
spreuk betekent: Hoe men het ook
gooithet zal staan. Dit teken
stamt nog uit de tijd van de
Vikingen.
nenlands zelfbestuur heeft en dat En
geland zorgt voor de buitenlandse be
trekkingen en voor de defensie er
van. Maar de koningin van Engeland
moet de wetten van het eiland be
krachtigen.
Dat het nu niet zo botert tussen
Douglas en Londen komt eigenlijk
door de radiopiraten die Engeland na
een vinnige binnenlandse strijd heeft
uitgebannen. Een ervan lag voor de
kust van Man, Radio Caroline Noord.
Man had al een eigen commercieel
radiostation maar hoe meer commer
cialiteit en hoe meer vrijheid, hoe
liever het de eilandbewoners is. Daar
kwam bij dat Caroline een veel
krachtiger zender had dan Manx Ra
dio en dat het ook in delen van En
geland en Ierland te beluisteren was.
En dat het reclame maakte voor
Man.....
Vorig jaar barstte de bom: Londen
decreteerde dat ook voor Man het
bevoorraden van illegale reclamezen
ders verboden was net als. het geven
van reclame opdrachten. Het parle
ment van Man zei: daar trekken we
ons niets van aan, dit is een binnen
landse aangelegenheid waar de rege
ring in Londen zich niet mee mag
bemoeien. Maar die heeft de bezwa
ren van Man eenvoudig van tafel ge
veegd door een besluit van de konin
gin en de kroonraad, de raad van
state.
Het parlement van Man was ra
zend, het groeide tenslotte uit tot een
Boulevard van Douglas een
halve cirkel rondom een brede
baai. De paardetram is er hét
vervoermiddel.
dreigd met volledige afscheiding van
Engeland en Londen besloot tot
besprekingen om te zien hoe de
grondwet kan worden aangepast om
de bezwaren van het eiland weg te
nemen. Die besprekingen duren ach
ter gesloten deuren voort
Henry. Charles Kerruish, Speaker,
dat is voorzitter van de Tweede Ka
mer van Mart, noemde het ingrijpen
van Londen de eerste keer in de
geschiedenis dat Londen iets straf
baar heeft gesteld tegen de wil van
de bevolking en het parlement van
Man. Hij liet deze waarschuwing ho
ren: „De Keltische rand van de
Britse eilanden hebben een lange en
onplezierige herinnering aan de ver
waarlozing en de ongevoeligheid van
Engeland die leidden tot de ontvol
king van de Schotse Hooglanden in
de achttiende eeuw en van Ierland in
de negentiende". Mister Speaker mag
dan een echte Engelse pruik dragen
in het parlement, ringeloren laat hij
zich niet door de Engelsen.
Man riep zelfs de hulp in van het
Britse Gemenebest toen het zich vo
rig jaar zo door Engeland in het
nauw voelde gedreven. Vooral omdat
het meer grieven heeft tegen de re
gering in Londen. T. E. Kermeen, se
cretaris van de Kamer die officieel
het Huis der Sleutels heet, vertelde*
ons ervan. Niet in revolutionnaire
taal maar in de rustige, weloverwo
gen woorden van de ambtenaar.
Evenwel des te klemmender.
„Engeland wil oqs geen enkele ga
rantie geven inzake de Europese Eco
nomische Gemeenschap waar het mèt
ons in wil. Maar waar blijven wij
met onze lagere belastingen als Enge
land er eenmaal deel van uitmaakt?
Die belastingen moeten immers wor
den geharmoniseerd volgens het Ver
drag van Rome. Iedereen zou hier
weg gaan-en onze landbouw (tweede
bron van inkomsten na het toerisme)
kan in ons klimaat niet concurreren
Feller is de taal die we hoorden uit
de mond van het parlementslid Roy
MacDonald, 47 jaar, luitenant kolo
nel-vlieger b.d. van de R.A.F., een
gezette, besnorde, gebruinde man. We
spraken hem in zijn woonplaats Peel
een vissersplaatsje aan de westkust
van Man waar hij net bij windkracht
6 op zee had gevist
„Wij willen de erkenning van de
regering van het Verenigd Konink
rijk van wat ons recht is volledig
zelfbestuur alsmede het recht op
overleg met Engeland voordat het
enige internationale verplichting aan
gaat waar wij bij zijn betrokken
De kwestie-Caroline noemt MacDo
nald „agressie door Engeland". hij
zegt het heel rustig, met de handen
gevouwen achter zijn hoofd. „Inmen
ging in een binnenlandse zac^k wij
matigen ons nooit aan om ons met
hun zaken te bemoeien". Het natio
nalistische vuur van de rechtgeaarde
Manxman ontvlamt: „Het volk van
Man is te trots om zich te laten rin
geloren. Wij met onze andere rege
ringsvorm aanvaarden geen dictaat.
Dit is ons eigen koninkrijk, dat was
het door de eeuwen heen. De enige
band die we willen behouden is die
met de kroon en ook alleen met de
kroon". De heer MacDonald vertelt
ons dat Man volledig economisch op
eigen benen staat, het leende Enge
land zelfs geld. Een volledige breuk
met Londen wil hij vermijden, dat
heeft geen doel, vindt hij.
Is hij niet bang dat de Engelse
vakantiegangers zullen wegblijven
als de constitutionele zaak niet wordt
opgelost? „Wel nee", zegt hij zonder
enige aarzeling, „ze gaan toch ook
met duizenden tegelijk naar het
fascistische Spanje? En wij hebben
nota bene voor Engeland gevochten!"
Vlak bij MacDonald woont Jack Ir
ving, mede-oprichter en bestuurslid
van de nationalistische organisatie
Mee Vannin, Zonen van Mar.. We
vonden hem met laarzen aan in een
donkere werkplaats waar hij bezig
was flessen te vullen. Hij heeft in
Peel een limonadefabriekje. Hij is
nogal lakoniek: „We willen wel in
het Gemenebest blijven want dat be
rekent toch niet veel."
Een taxichauffeur: „Nee, het is nog
geen erg goed seizoen. De mensen
blijven weg omdat ze Radio Caroline
niet meer kunnen horen. Dat we de
Union Jack niet meer gebruiken is
een goed ding. We hebben toch onze
eigen vlag? Die staat heel goed
mom 'limi
TIET
EILAND MAN is om veel bekend. Om zijn
staartloze katten, zijn gerookte haringen (kip
pers) die een wat zware lekkernij aan het ontbijt
vormen, de T.T.-races waar het verkeer op een groot
deel van het eiland-wegennet voor wordt stilgelegd,
maar vooral ota zijn unieke stoomtreintjes en grap
pige elektrische tram.
De stoomtrein dateert nog uit de Victoriaanse tijd:
onwaarschijnlijk kleine groene locomotiefjes en
knalrood geverfde wagonnetjes die heerlijk schud
den, kreunen en rammelen maar die met een flinke
vaart over de smalle rails nog geen meter breed
hobbelen.
Op een van de vele strandjes die Man rijk
is kun je zonnen tegen een decor van een oud
kasteeltje.
We hebben ons door Fenella, een locomotief uit
1894, van Peel aan de Westkust naar Douglas in het
oosten laten trekken. Een belevenis om nooit te ver
geten. Hotsend en schokkend reden we door het
mooie landschap, onder langs de groene heuvels en
door dichte bossen, langs smalle stroompjes en over
popperige bruggetjes. Herhaaldelijk blies bejaarde
Fenella een langgerekte fluit terwijl ze enorme witte
stoomwolken uitbraakte.
DIJ VERTREK UIT PEEL, onderweg op de stations
en bij aankomst in Douglas stonden vele tien
tallen het antieke schouwspel te fotograferen en te
filmen. Een meneer liep met eglukzalig gezicht op
namen te maken met een bandrecorder. In Douglas
op het fraai opgepoetste stationnetje van rode bak
steen, stond de chef ons op te wachten, gekleed in
wijde zwarte mantel met hoge hoed. Dat is nogeens
treintje spelen. Het uitgebreidste stoomtraject van
de Britse eilanden dat dateert uit 1873.
Liefhebbers van elektrische trams kunnen van
Douglas uit langs de vaak rotsachtige kust naar
Ramsey in het noordoosten. Vaak zijn er verrassend
mooie kijkjes op zee en op de bergen jnaar het doet
wat pijn aan het zitvlak want de banken zijn van
hout. Die van de treintjes zijn bekleed met bejaard
textiel dat een evan vermoeide indruk maakt als veel
der palmen op het eiland dat profiteert van de
Golfstroom.
Een aftakking van de tram gaat naar de top van
de hoogste berg van Man die Snaefell heet, ruim 600
mtr. Van daaruit ziet men de bergen van Ierland en
Noord-Engeland. Toen wij er waren, was het mistig
na een winderige tocht in de open tramwagonnetjes.
Maar het was toch leuk.
TV/TAN BIEDT VERDER alles wat de Britse eilanden
bieden aan natuurschoon: veel heuvels, uitge
strekte heidevlakten met glooiingen, prachtige glens,
valleien die dicht begroeid zijn, mooie stranden,
klippen langs de kust, vriendelijke vissersdorpjes
en vooral veel vermaak.
Douglas heeft de grootste balzaal van Europa, de
Palace Ballroom, een waarlijk monsterachtig groot
geval. Daar is deze zomer elke avond een show door
een enthousiaste Nederlandse zang- en dansgroep, de
In de paardetram
Happy Holland Minstrels die vlotte Engelse en Ne
derlandse liedjes brengen voor een deel in Volen-
dams |kostuum. De tulpen uit Amsterdam ontbreken
natuurlijk niet. Een pittige troep die het best naar de
zin heeft in Douglas. De jongelui wonen er in een
groot huis waar ze zelf kokkerellen. Mevrouw D. van
den Ende is hun leidster.
Andere Nederlanders in het programma, ondanks
de Engelse toneelnamen: de clownfamilie De Ruba-
ti's, de Rethlems (acrobaten) en Diana en Daranti
met hun xylofoons, vibrafoons, glazen met water en
bellen waarmee ze o.m. Land of Hope and Glory
spelen. De Schotten, Ieren en Noordengelsen vinden
het best mooi.
"LTET CASINO er pal bij biedt show- en dansver-
maak tot het ochtendgloren en de kans om vele
ponden rijker of armer te worden. We zagen er een
jonge knul binnen lopen, met een achteloos gebaar
Het leukste van de grappige vervoermiddelen van Man zijn de
stoomtreintjes uit de vorige eeuw.
vier pond op de roulettetafel werpen die hij op één
nummer zette, alles in een keer kwijt raken en met
een schouderophaal de zaal uitlopen.
De paardetram sjokt tot laat in de avond op de
boulevard van Douglas een vervoermiddel waar
men zonder levensgevaar kan op- en afspringen. De
winkels liggen er vol afzichtelijk lelijke soyvenirs en
de meeste pensions en kleine hotels bieden hun
gasten een breed portiek met een harde houten bank,
dikwijls zonder leuning als zitplaats in de open
lucht. Maar de gasten vinden het allemaal prachtig.
Een ieder die per vliegtuig aankomt, wordt meteen gef
tografeerd drie dagen later ligt de foto klaar.
UR is overal op het eiland van alles te doen voor
*-J de jaarlijkse vakantie-invasie. Een vreemd ge
zicht vormen de tribunes langs de wegen voor de
T.T. Vreemd wanneer er niet wordt hardgereden
zoals nu. De Finish ligt pal naast een grote begraaf
plaats, handig voor als er ongelukken gebeuren, heb
ben de organisatoren zeker gedacht.
Man heeft een rijke romantische geschiedenis
kastelen en ruïnes getuigen ervan. Ook veel van de
hotels en pensions en winkeltjes maken een wat be
jaarde indruk maar dat is het geval in veel Engelse
badplaatsen. De Britten yinden dat niet zo erg, die
nemen dat graag op de koop toe op hun vakantie en
het moet gezegd: er zijn ook hotels die keurig zijn
gemoderniseerd, er is in Douglas zelfs een spiksplin
ternieuw, groot en zeer modern hotel met het casino
er pal naast en een zwembad op dak.
"jV/TAAR ondanks het nationalisme van de Manx-
men, hun afwijkende belastingen en alle andere
verschillen met Engeland, houden ze hun hotel- café
en pensiongasten in hetzelfde gareel als op het En
gelse vaste (ei)land. Niemand durft het in zijn hoofd
te halen te laat aan tafel te komen en de cafés gaan
op Engelse tijden dicht.
