Verdedigend
Dimitrov
Ruggegraat
Buitjes brachten welvaart j uiterste
Vakanties
Twee miljoen
1
Goedlachs
Baba Elena
ZIEZO
ZATERDAG 3 AUGUSTUS 1698
Ifh
BULGARIJEgeketend
aan Rusland
Bulgaren zijn vriendelijke mensen. Het is goed eten en
drinken in dit Zuideuropese land. De zandstranden aan de
Zwarte Zee zijn verrukkelijk. Het landschap is mooi. Het
it er naar westerse begrippen niet duur. Een verzorgde
maaltijd rijk besprenkeld met wijn, opgeluisterd met
volksmuziekin een riant restaurant aan de Goudkust of
het Zonnestrand is met een tientje betaald. Evenveel ben
je kwijt aan een avondje uit in een prima variététheater
met een dansje er tussendoor.
Laat je je dan nog in de vroege ochtend onder een flon
kerende sterrenhemel thuisbrengen in een vigilante met
twee kittige paardjes er voor en op de bok een koetsier
in rok en met hoge hoed, dan kun je je gelukkig wanen.
Voor de gemiddelde toerist is het ideaal dan wel nabij.
Hij heeft dan meestal niet gezien hoe het land eruit ziet,
hoe de mensen leven. Hij merkt er niets van hoe Bulgarije
politiek en economisch aan Rusland is gebonden.
Dat hoeft ook niet, want de weldadige stranden bij
Baltsjik, Varna Boergas en Nesseber zien er wat hotels en
parasols betreft precies eender uit als de vakantiemieren
hopen aan de kusten van Frankrijk, Italië en Spanje. Bo
vendien zit de toerist nagenoeg helemaal tussen de buiten
landers driekwart Westduitsers voor wie deze ont
spanningsgelegenheden zijn geschapen met de bedoeling
er een flink deviezenslaatje uit te slaan.
De gemiddelde toerist heeft in Bul
garije eigenlijk alleen maar contact
met het nog niet altijd geschoolde
maar wel goedwillende personeel in
hotels en restaurants.
Probeer je kritiek te ontlokken op
het communistische regime dan is
het antwoord verdedigend. Natuur
lijk is niet iedereen het eens met deze
staatsvorm. Zoals in alle landen
achter het IJzeren Gordijn regeert
ook in Bulgarije een minderheid.
Volgens een officiële mededeling telt
de communistische partij ruim een
half miljoen leden op een bevolking
van bijna 8,3 miljoen mensen. Toch
zeggen degenen die een minder
straffe reglementering verlangen, als
je blijft aandringen: „Geen mooier
land dan Bulgarije en geen beter
volk dan de Bulgaren".
Bulgarije heeft een woelige ge
schiedenis. In 1878 werd het bevrijd
van de Turkse overheersing die bijna
vijf eeuwen had geduurd. In die be
vrijdingsoorlog had Rusland een be
slissend aandeel. Kenners van het
land zien daarin de verklaring voor
de traditionele vriendschap tussen
beide landen.
Door de aangeboren trouw blijft die
vriendschap ook gehandhaafd in
problematische situaties. Ook dat
draagt bij tot bestendiging van de
huidige politieke omstandigheden.
Met de industriële ontwikkeling is
het niet anders gesteld. Deze is sinds
4 december 1947, toen Georgi Dimi
trov de eerste leider werd van de
Bulgaarse volksrepubliek, sterk be
vorderd. De opbrengsten uit industrie
en landbouw verhielden zich toen
van één tot drie. De verhouding is
nu ongeveer half om half. Het stre
ven is erop gericht dat binnen niet
al te lange tijd de industrie driekwart
van de totale produktie voor haar
rekening zal nemen.
Minder dan andere Oosteuropese
landen trekt Bulgarije het zich aan,
dat het onder Russische druk staat.
Bij het leggen van de grondslagen
voor zijn staalindustrie, zijn olieraf
finaderij met complex petrochemi
sche fabrieken bij Boergas, zijn fabri
cage van elektrische vorkhefwagens,
leunde het welbewust tegen Rusland
aan. De industriële produktie in Bul
garije stijgt van jaar tot jaar, sterker
dan in verscheidene andere landen in
Oost-Europa.
Nog steeds vormt Rusland eigen
lijk de ruggegraat van de Bulgaarse
huwde vrouwen het zonder werk
buitenshuis kunnen stellen.
buitenshuis kunnen stellen.
In een gedeelte van het Rila-gebergte In Bulgarije waar de graanopbrengsten
schamel waren, heeft de Nederlandse aardappelsoort bintje uitkomst gebracht.
Vele jaren geleden al heeft professor Dimiter Atamasov na proeven met het bintje
deze aardappel voor de teelt In Bulgarije geschikt gemaakt. In die streek heeft
de „binte" zoals de aardappel hier wordt genoemd nieuwe welvaart gebracht.
Men is er de professor nog steeds dankbaar voor. HIJ was van 1922 af gedurende
vijf jaar gasthoogleraar in Wagenlngen.
Op tuinbouwgebied draagt ons land eveneens bij In dit Zuidoosteuropese land.
Voor het kweken van gewassen In kassen wordt gebruik gemaakt van een Neder
landse constructie. Kilometers van zulke warenhuizen zijn al verrezen.
economie. Het neemt meer dan de
helft van de Bulgaarse buitenlandse
handel voor zijn rekening. De handel
met het Westen bestaat voor Bulga
rije dan ook voornamelijk uit het
opvullen van de gaten die Rusland
open laat. Het land heeft evenwel
een aanzienlijk tekort op de balans
van zijn handel met de westerse lan
den en een groot deel ervan wordt
dan weer gedekt door ontvangsten
uit het toerisme. Het zijn niet alleen
de Westduitsers die het sterkst de
Bulgaarse stranden bevolken het
is ook West-Duitsland dat, van de
Westelijke landen, ^e nauwste han
delsbetrekkingen met Bulgarije heeft.
De ontwikkeling van het buiten
landse toerisme in Bulgarije is waar
schijnlijk het beste voorbeeld ter we
reld van hoe men van zo'n bron van
inkomsten een uitgekiende industrie
maakt. Na een vlucht met een H-18
van de Bulgaarse luchtvaartmaat-
maatschappij die sinds kort een we
kelijkse dienst op Amsterdam onder
houdt, heb ik er de bewijzen van ge
zien aan de stranden die tezamen wel
de Rode Rivièra genoemd kunnen
worden.
Zowel aan de Goudkust (zeventien
kilometer noordelijk van Varna) als
aan het Zonnestrand bij Nesseber
(ten noorden van Boergas) zijn
waarlijk indrukwekkende vakantie
centra verrezen. Op elk van deze
twee punten zijn, onmiddellijk aan
het strand, meer dan tachtig hotels
en tientallen restaurants, bars en an
dere recreatiemogelijkheden uit de
grond gestampt. Men had er maar
tien jaar voor nodig.
De dure hotels kosten circa dertig
gulden per dag voor vol pension,
maar er zijn er ook die maar de
helft vragen. Alle genoegens die men
er beleeft, zijn door de staat gescha
pen. Het is allemaal gebundeld in
de omvangrijke organisatie Balkan-
tourist. Dat gaat zover, dat de zwaar
besnorde man alleen bij de gratie
van Balkantourist zijn twee meter
hoge, bruine Bulgaarse beer mocht
laten dansen, terwijl hij op zijn zelf
gemaakte viool (gadulka) een brui
loftsliedje speelde.
Aan het Zonnestrand vertelde
hoofdingenieur Georgi Kjossev dat
het achttienduizend bedden omvat
tende complex langs het zes kilome
ter lange strand wordt geleid door
een econoom als hoofddirecteur, ter
zijde gestaan door vier directeuren.
Zij worden weer geassisteerd door
vijftien hoofden van dienst die over
zesduizend personeelsleden beschik
ken.
Op het hoofdkantoor van Balkan
tourist in Sofia hoorde ik dat in 1966
het aantal buitenlandse toeristen bij
na anderhalf miljoen bedroeg, vorig
jaar ruim een en driekwart miljoen
en dat men dit jaar twee miljoen gas
ten uit den vreemde verwacht.
Volgens statistische gegevens van
de Verenigde Naties staat Bulgarije
op dit terrein bovenaan met het
groeipercentage. Van 1960 tot en
met 1966 werd een stijging berekend
van 560 procent.
Daar schijnt ook Oe Thant, de
secretaris-generaal van de Verenigde
Naties, van onder de indruk te zijn
gekomen. Hij bracht, geheel op eigen
initiatief vorige maand zijn vakantie
door aan het Zonnestrand bij Nesse
ber dat bovendien zeer de moeite
waard is door zijn vete kerken uit
vervlogen eeuwen.
De Bulgaren zelf kunnen zich
evengoed vermeien aan de stranden
van de Zwarte Zee. De voor hen
gebouwde hotels en bungalows zijn
niettemin heel wat eenvoudiger. Dat
moet ook wel omdat een goed be
taalde arbeider aan circa driehon
derd gulden per maand komt.
De kosten van het levensonder
houd liggen in Bulgarije weliswaar
lager, maar voor velen zijn zij toch
nog zo hoog dat maar weinig ge-
De Bulgaarse vrouwen zijn in dit
opzicht mannetjesputters. De Bul
gaarse luchtvaartmaatschappij heeft
twee vrouwelijke gezagvoerders in
dienst.
Wij herinneren ons ook de jonge
vrouw bij het vissershaventje van
Nesseber. Zij hanteerde urenlang een
moker om grote brokken steen klein
te maken als onderlaag voor een
nieuw wegdek. Toen ik er met lichte
verbazing wat over zei kreeg ik als
antwoord: „Dat hoeft ze niet te doen.
Niemand heeft haar daartoe gedwon
gen. Als zij wil werken, kan zij zelf
uitmaken welk werk ze verkiest."
De Rode Rivièra is ook het tref
punt voor familieleden uit Oost- en
West-Duitsland. Daar wordt in geen
enkel opzicht een geheim van ge
maakt. Ik zag in een hotel op een
publikatiebord een advertentie uit
een Westberlijnse krant waarin de
aandacht wordt gevestigd op deze
aantrekkelijke mogelijkheid om el
kaar te ontmoeten.
Men hoeft zich ook niet tot het
kustgebied te beperken. Met een vi
sum kan men het hele land bereizen
en op militaire onderwerpen na mag
alles worden gefotografeerd.
Het is een attractie om te dwalen
door de oude stadswijk van Plovdiv
(het vroegere Philippopel) in het
zuiden van het land. In deze stad
staat ook het voortreffelijke hotel
Trimontium dat een twaalf jaar ge
leden onbegrijpelijk genoeg werd ge
bouwd in een stijl die aan een ver
vlogen tijdperk doet denken.
Erachter ligt een romantisch
openlucht-restaurant, waar een zi
geunerorkest speelt. Op de als tribm
nes gebouwde terrassen is plaats
voor honderden gasten. De verlich
ting en dicht bebladerde bomen
wekken een sfeer op voor een luister
rijke feestdis in avondkleding, maar
de eters zitten er goeddeels in
hemdsmouwen en met open boord.
Het zijn vooral weer de buitenlan
ders die zich er ontspannen de
Amerikanen niet te vergeten.
Diezelfde ervaring doe je op als je
tijdens een tocht door het Rilage-
bergte onderweg een van de restau
rants van Balkantourist bezoekt. De
omstreken van Borovetz behoren tot
de mooiste streken van Bulgarije.
Daar staan ook de prachtige land
huizen van de aristocratie die na
1947 tot staatsbezit werden verklaard
en nu dikwijls worden gebruikt als
rusthuizen. Tegelijk verrijzen er nieu
we buitenverblijven voor topfiguren
uit de communistische partij.
Op zichzelf is het niet verboden
om een eigen huis te bezitten. Inte
gendeel, de staat werkt juist mee aan
eigen huizen bezit door het verstrek
ken van leningen tegen een lage ren
te en met een lange looptijd. Deze
maatregel is niet alleen genomen om
de mensen tot spaarzaamheid te
dwingen, maar ook om van de wo
ningnood af te komen.
De Oostenrijkse schrijver Heinz
Siegert die als journalist enkele jaren
de ontwikkeling van Bulgarije heeft
gevolgd, haalt in zijn publikaties een
anekdote aan over de woningnood.
De partijsecretaris vraagt raad aan
Hitar Peter (de Bulgaarse Tijl Uilen
spiegel) om van dit probleem af te
komen. Het geestige antwoord is
dan: „Zot 24 uur lang de grenzen
open..."
Of de manier waarop de nieuwe
(communistische) aristocratie zich
probeert met luxe te omringen wel
volgens het boekje is, betwijfelt Sie-
gert ook sterk. Hij gewaagt van car
rièrestri jd en van protectie, die hoog
tij vieren bij het verkrijgen van mooie
woningen, van een auto of van
voorrang bij de opvoeding van de
kinderen. Hij zegt dat er al weer
huisonderwijzers en dienstmeisjes
zijn.
lk had dit niet verwacht toen ik in
het dorp Klisura op een zondagmid
dag was uitgestapt, omdat er een
trouwpartij aan de gang was. De
mensen Hepen er in hun mooiste kle
ren, maar alle schijn van weelde ont
brak. Hun goedlachse houding was
toch prettig om te ervaren.
Dan ben je geneigd om even te
vergeten dat er in dit land nog geen
mogelijkheden voor een soepeler re
gime zijn. Als hiervoor de wat
men noemt traditionele vriend
schap met Rusland al niet een hin
derpaal is. dan is er zeker de Russi
sche houding als grootste belemme
ring. Bulgarije wordt in het zuiden
begrensd door Turkije en Grieken
land die beide tot de Navo behoren.
Men behoeft niet zo bijster scherp
zinnig te zijn om te begrijpen dat
daardoor Bulgarije een belangrijk
strategisch oord is voor Rusland.
Voor de Russen hier hun positie op
geven moet er heel wat gebeuren.
Op de laatste avond van mijn be
zoek stond ik bovenop de 1350 meter
hoge berg Vitosha. Ik keek neer op
de duizenden lichtjes waartussen 1,2
miljoen mensen wonen in de hoofd
stad Sofia met zijn vierhonderd
parken een waarlijk groene stad.
Omdat ik er wellicht nooit meer
kom, dwaalden mijn gedachten ver
der 't land in. Niet naar Baltsjik aan
de kust waar de Roemeense konin
gin Maria dat vreemde zomerpaleis
met christelijke en mohammedaan
se motieven liet bouwen.
In mijn herinneringen werd ik wel
vastgehouden in Plovdiv op het
groentenmarkje waar „Baba (groot
moeder) Elena uit Varna" heel ern
stig een boeiend verhaal vertelde
toen ze mij voor enkele kwartjes
twee soorten kruiden verkocht.
In het ene pakje zat een middel
om de liefde van een beminde op te
wekken. De blaadjes moesten in wa
ter worden gedompeld en wie de lief
de wilde ontvangen moest zich ermee
besprenkelen. Een gedeelte van de
kruiden moest onder het hoofdkussen
van de beminde worden gelegd en
verstopt op plaatsen waar zij kwam.
Het andere papier bevatte wat in
elkaar gedraaide stengeltjes en een
paar stukjes schors. Daarmee kon
worden bereikt dat een ontrouwe
vrouw haar minnaar zou gaan haten.
De man moest het spul in water op
koken en er een scheutje van in de
wijn van zijn vrouw doen.
Ik mijmerde erover welk kruid aan
het Bulgaarse volk het meeste geluk
zou kunnen brengen. Als het vol
hardt in zijn voorkeur voor Rusland,
kan het misschien een zekere on
trouw worden verweten omdat het
zij het gedwongen zijn vrij
heidszin en onafhankelijke geest ver
loochent. Wénst het dat niet, dan
moet het tweede pakje uitkomst
brengen.
Maar wie sjjeelt bij toepassing van
het eerste kruid de rol van beminde?
Is dat het Westen waaruit in steeds
grotere stromen de toeristen komen?
Dan het eerste pakje gebruiken.
Beide goed? Of voeden zij alleen
maar het bijgeloof? Zou er dan he
lemaal geen kruid tegen gewassen
zijn?
Bij de gratie van het Bulgaarse staatsreisbureau Balkantourist danst deze
inheemse beer op de muziek van een bruiloftslied dat zijn baas op de zelfge
maakte gadulka speelt.
Twee miljoen buitenlandse toeristen worden dit jaar verwacht aan het Zonne
strand (ten noorden van Boergas) en de Goudkust (noordelijk van Varna) langs
het Bulgaarse deel van de Zwarte Zee. Daar zijn In tien jaar tijds meer dan 160
hotels verrezen (foto onder).
In het dorp Klisura is het voor deze In hun beste kleren gestoken mannen
en vrouwen een verzetje als er op zondagmiddag een trouwpartij Ie.
