PALINGTREK WAS JARENLANG
EEN VAN DE BEST BEWAARDE
GEHEIMEN DER NATUUR
KESTEREN GAAT MOGELIJK
ZELFSTANDIG UITBREIDEN
Midden-Betuwe
wacht herindeling
op korte termijn
VALLEI?
Belt
10550
11079
Raad vanavond in
nieuwe behuizing
Veiling Septer Tiel
Niet voorzien
in prognoses
Alziend oog
op de tribune
Modder
Kweken
y
Bekendmaking
Ruim drie mille
voor
„Sonnevallck',,
Benoeming
Verdoving
Elver
Trek
Marktdievegge
nam ringen weg
Ds. Cazander
vertrekt op
8 september
Kerkhof
Waarom
Hengelaars door
storm en regen
Rioolstelsel aan
onderzoek toe
AGENDA
Zaalsport krijgt
kans in Kesteren
Pagina 5
DINSDAG 20 AUGUSTUS 1968
Het grote vertelboek dat Natuur heet,
heeft zoveel wonderlijke, sprookjesach
tige feiten voor ons in petto, dat het
ondoenlijk zou zijn elk geheim te ont
knopen, laat staan te kennen. Het ge
hele terrein van de rijke Schepping van
levenloze stof en bezield leven te be
heersen is nog nooit iem^id gelukt,
zelfs de knapste geleerde niet, laat
staan de gemiddelde sterveling.
Een typisch voorbeeld daarvan is de
wonderlijke palingtrek
Het had heel wat voeten in de aarde
(en méér nog in het water voor men
er achter kwam hoe het geheim van
de voortplanting bij de paling precies
in elkaar zat. Eieren vond men nooit,
zelfs geen viskuit in de vrouwelijke
palingen.
Jong palingbroed zag men evenmin
en als in het voorjaar miljoenen en
nog eens miljoenen ongevéer vinger-
lange aaltjes de mondingen van onze
grote rivieren binnen zwemmen dan
kan men begrijpen dat dit raadsel
achtige trekken de onderzoekers tot
activiteit begon te prikkelen. U be
grijpt het al wel: de jonge palinkjes
komen van uit zee de rivieren op en
verspreiden zich daarna over sloot en
plas. Veel wijzer maakt dit weten ons
nog niet want nog steeds luidt de
vraag: „Waar komen die aaltjes van
daan?"
Vroeger maakte men zich over zo
iets niet erg druk. Het eenvoudige volk
zei: „Ze ontstaan uit modder." De
vermaarde dominee J. F. Martinet,
die in 1785 in Zutphen zijn „Katechis-
mus der Natuur" publiceerde, schreef:
„De palingen schieten geen kuit, maar
baaren leevende jongen".
Martinet veronderstelde tenminste,
nog een voortplanting. Veel vroeger
nog hield men er de zienswijze op na
dat, indien men haren van een vinger
lang uit een paardestaart trok en in
een sloot wierp, deze begonnen te zwel
len en in palingen veranderden. En
zelfs nu nog zijn er primitief denkende
mensen die geloven in een „genera
trio spontanea", een ontstaan van de
paling uit „niets", een verouderde ver
onderstelling die haar oorsprong vindt
in de totale onkunde over de biologie
van deze vreemdsoortige vis.
De alchimisten maakten van deze
geheimzinnigheid gebruik, door uii
gedroogde „aalenvel", waterlelie
wortel, slootmodder en gemoute
gerst een poeder te malen dat
„treffelick toe veren en de exorbian-
te qwaalen" kon genezen. De „aalen-
vellen" moesten van levende paling
gestroopt zijn. Of men de inhoud van
die palingvellen op een laag pitje
lekker gaar liet sudderen vertelt de
historie niet. Er was een levendige
handel in ontstaan, want een lijst
van vrachttarieven uit 1823 vermeid-
de nog „bundels gedroogde aalsvel-
len"...
In 1856 ontdekte een Duitse geleerde,
dr.~Kaup, een tot die tijd onbekend
visje, dat in grote hoeveelheden de
Atlantische Oceaan bevolkte. Het was
een klein, doorzichtig gevalletje dat
wel wat van een wilgeblaadje weg
had.
Men bekommerde zich verder niet
om het visje, tot in de straat van Mes
sina eveneens grote hoeveelheden ge
vonden werden. Een aquariumhouder
kwam op de gedachte die visjes te
gaan „kweken" en wie schetst zijn
verbazing, dat na verloop van tijd de
visjes veranderden in... elvers, de klei
ne glasaaltjes die bij ons de rivieren
opzwemmen. Die Italiaanse visliefheb-
ber had een wel zeer merkwaardige
ontdekking gedaan.
Nu ging men onderzoeken ('t was
inmiddels 1896 geworden) of de paling
van de vaarten en meren soms naar
zee trok en jawel, ieder najaar zwom
men palingen weg naar zee, terwijl
andere achterbleven. Deze trekkende
paling had een zilverig uiterlijk ge
kregen en bovendien grotere ogen. De
De trek van de paling
larven vanuit de Sara-
gossazee.
Paaigebied: donker ge
stippeld. Palingtarven:
licht gestippeld Glas
aaltjes: gestreept. Bin
nen de lijn, 10 larven
kleiner dan 10 mm.
Bij 15, 25 en 45 alleen
larven van die grootte in
mm. Kaartje uit:
.Hoofdzaken der biologie'
van dr. IJsseling en dr.
Scheygrond.
KESTEREN Bij de Provinciale Staten van Gelderland worden plannen uit
gewerkt voor een herindeling van de Midden-Betuwe. Onlangs verscheen reeds
een nota van Gedeputeerde Staten over de herindeling van de West-Betuwe.
Deskundigen verwachten, dat een nota over de herindeling van de Midden-Be
tuwe nog voor het einde van dit jaar zal verschijnen. De betrokken gemeente
besturen zijn nog niet van de plannen, die bijna gereed zijn, op de hoogte ge
steld.
VEENENDAAL Burgemeester en
wethouders van Veenendaal maken be
kend. dat in verband met de uitvoering
van werkzaamheden, de Groeneveldse-
laan, voor zover gelegen tussen de Pa
rallelweg en de kruising met Industrie
laan en Wageningselaan, tijdelijk is ge
sloten voor het doorgaand verkeer.
De geslotenverklaring zal gelden van
af heden tot 1 november 1968 of zoveel
korter als mogelijk, dan wel zoveel lan
ger als nodig mocht blijken te zijn.
Veenendaal, 12 augustus 1968
Burgemeester en wethouders
voornoemd:
de secretaris, de burgemeester,
Van Manen. J. Hazenberg.
VEENENDAAL De onlangs in
Veenendaal gehouden collecte voor het
sanatorium „Sonnevanck" heeft een
bedrag van ruim 3200,opgebracht.
Dit bedrag ligt circa 500,hoger dan
vorig jaar. Het plaatselijke comité is
alle collectanten en gevers bijzonder
erkentelijk voor hun medewerking aan
deze collecte.
Bij de provinciale staten is men erg
geheimzinnig over de op til zijnde her
indeling. „We vertellen er liever niets
over, want dan is het hek van de dam.
Veel betrokken gemeentebesturen gaan
dan al direct tegen-plannen indienen,
terwijl het plan van de provincie nog
niet eens officieel is verschenen", aldus
een bij de herindeling betrokken amb
tenaar, die met deze uitspraak de ge
ruchten over een herindeling van de
Midden-Betuwe bevestigde. Gedeputeer
de dr. H. J. van Eek, ontkende een
herindeling.
Ondanks dc grote geheimzinnigheid,
die men op het provinciehuis in Arn
hem over de herindelingsplannen be
tracht, staat zo goed als zeker vast, dat
de gemeente Resteren nagenoeg niet
bij de herindeling zal worden betrokken.
Er wordt zelfs overwogen om Resteren
een aanzienlijke uitbreiding te laten on
dergaan, die tot nu toe in geen enkele
prognose is voorzien. De onverwachte
uitbreidingsmogelijkheid zou een gevolg
zijn van het niet doorgaan van de plan
nen van Wageningen om ten zuiden van
de Rijn een satellietstad te bouwen. De
aanvankelijk aan Wageningen toege
dachte uitbreiding zal zeer waarschijn
lijk worden toegewezen aan Resteren
en Zetten. De plannen die hierover be
staan bij de provinciale staten verke
ren echter nog in een beginstadium.
UW
Tot
17.30 uur
Van 17.30-
19.30 uur
u dan even a.u.b.
dan brengen
wij hem nog
's Zaterd. van 16.30-17.30 uur
LEERSUM In de vacature van lid
van het bestuur der „Woning-
bouwstichtlng Leersum", ontstaan door
het vertrek van de heer H. Schaap,
werd benoemd de heer J. Schippers, M.
C. Verloopweg 32 te Leersum.
vissers noemden ze dan „schierpa-
ling", een soort die voor de handel
minder geschikt was om het dikke vel.
Deze veranderingen ontstaan
waarschijnlijk door de werkzaam
heid van bepaalde hormonen in de
tijd dat het dier geslachtsrijp wordt.
De paaitrek van deze paling weer
houdt de vis er niet van de tocht ge
deeltelijk over land af te leggen. Ze
móéten naar zee, want daar is het do
mein waar de geslachtsrijpe vis kuit
schiet. Zover was de wetenschap dan
al gevorderd.
In zoet water leeft de paling 5 tot 8
jaar en verkeert 's winters in een
soort verdoving. Dan liggen ze apa
thisch in het slijk om weer te ontwa
ken als het lentezonnetje het water
wat verwarmt. Zo leeft de paling
maar door, tot zij de drang in zich
voelt opkomen te gaan trekken. Nie
mand is nog in staat geweest deze in
stinctieve handeling te verklaren.
Tegen de tijd van de trek is de pa
ling zwaar en vet geworden. Veel re-
servevoedsel heeft de vis aangelegd,
het vel is dubbel zo dik geworden en
gaat als metaal glanzen. De borstvin
nen worden spitser en dan vartgt de
grote reis aan.
In Kopenhagen woonde de geleer
de Johan Schmidt, die reeds in zijn
jeugd grote belangstelling voor de
levende natuur aan de dag gelegd
had. Iedere dag kon men hem vin
den tussen de schatten van het Ko-
penhagens museum. Maar Johan
vond dit toch maar tweedehands.
Zelf wilde hij de zeeën bevaren of
las vagebond de continenten door
kruisen.
In 1904 was het geluk hem gunstig
en ging hij als jong geleerde mee met
het Deense stoomschip „Ihor" om on
derzoekingen te doen voor de visserij.
Bij IJsland werd een „elver" gevan
gen van 7% cm lengte en ieder was
stomverbaasd dat die glasaaltjes zo
noordelijk ook al voorkwamen. Johan
Schmidt riep de hulp van veel zeeka
piteins in en in het gehele midden en
noorden van de Atlantische Oceaan
ving men de elvers. Dat prikkelde
zijn onderzoekersgeest en als een gebo
ren detective ging hij eveneens het
spoor van de paling na.
De matrozen, vonden hem maar een
fantast en glimlachten goedmoedig om
die rare Johan Schmidt. Maar deze
zette door. jarenlang en ging in om
gekeerde richting tegen de trekrich
ting van de glasaaltjes in zoeken.
Eindelijk. 1910, vond hij wat hij
zocht. Dicht onder de Amerikaanse
kust bevindt zich de Saragossazee.
Daar is het einddoel van de trekken
de paling. Johan Schmidt wist toen ook
waarom de ogen van de trekpaling zo
groot werden. Iedere diepzeevis heeft
zulke uitpuilende grote ogen.
Op een diepte van 1000 meter onder
de waterspiegel paaien de palingen,
schieten de vrouwtjes hun kuit en spui
ten de mannetjes hun hom over de
eieren.
Johan Schmidt verloor het geloof in
zijn zending nimmer. Vanuit de Sara
gossazee gaat het palingbroed op weg
naar de Europese kusten. Die reis
duurt van 2Vi tot 3 jaar. Heel lang
zaam rijpt op deze lange reis het
broedsel en wordt pas in het 3e jaar
glasaal.
Toch stond Johan Schmidt op een
bepaald moment voor een volslagen
raadsel. Een gedeelte van het paling
broed ontwikkelde zich veel sneller
dan de rest.
Daarna ontdekte de onvermoeide on
derzoeker dat dit gedeelte in ongeveer
één jaar de metamorfose doormaak
te en in tegenovergestelde richting
wegtrok. Niet alleen de Europese pa
ling paaide in de Saragossazee, óók
de Amerikaanse soort kwam daar te
recht. Deze had echter een veel korte
re reis te maken naar het zoetwater
domein en groeide dus veel sneller.
Vergissen deden de beide soorten
zich nooit. Ieder ging zjjn eigen weg.
De Europese paling maakte bovendien
VEENENDAAL Marktmeester de
heer Chr. van Rijswijk hield zaterdag
morgen op aanwijzing van de markt
koopman Van Z. uit Zevenaar een
meisje staande die er van werd ver
dacht een viertal ringen te hebben ont
vreemd. Het was de 15-jarige mej. H.
uit Veenendaal die bekende zich aan de
diefstal te hebben schuldig gemaakt.
Het meisje werd door de marktmeester
overgegeven aan de recherche, die het
verdere onderzoek op zich nam.
De Grift b(j de Roode Haan anno 1950.
In het verleden was de grift een
mooi helder water met volop paling.
Deze werd door de Veenendaalse brood
vissers naar de markten gebracht waar
ze gretig aftrek vond. Thans is voor de
palingvangst alléén nog van belang het
stuk Grebbesluis tot Groeneveldse brug.
SCHERPENZEEL In de avond
dienst van zondag 8 september zal ds.
J. T. Cazander afscheid nemen van de
Ned. Herv. Gemeente te Scherpenzeel.
Hij hoopt zich zodoende goed te kun
nen voorbereiden op het winterwerk in
Middelhamis.
gebruik van de golfstroomdrift en
kwam zodoende voor de straat van
Gibraltar, langs de Ierse kust tot IJs
land toe.
Het werd een lange onderzoekings
tocht, van Dr. Kaup in 1856 tot Johan
Schmidt in 1910, toen deze midden tus
sen de Bermuda-eilanden en de West-
indische Archipel de paaiplaatsen van
de paling vond.
Tienduizenden jaren daarvoor reeds
trokken ononderbroken als zilveren lin
ten de stromen glasaaltjes in beide
richtingen weg en brachten brood aan
duizenden vissers, terwijl niemand het
geheim van de paling kende.
De natuur moest het .afleggen tegen
de slimheid van dat éne mensenkind
Johan Schmidt. Hij vond ook het kerk
hof van de miljoenen palingen die
jaarlijks de grote reis aanvaarden, de
dodenmars die zij dwars door de At
lantische Oceaan maken, want daar in
de verre Sardgossazee rusten al die
trekpalingen op de bodem van de zee,
vermagerd en uitgeteerd tot vel over
graat. Hun grote reis is tevens hun
laatste reis. Maar hun kroost keert
weer naar de% lage landen bij de zee
en leeft er 5, °6, 7, 8, ja wel 10 tot 20
en voelt daarna zelf weer de trekdrift
tintelen in het slanke visselichaam.
Taai en soepel van lijf glijdt de vis
door de modder en over land. Voort,
voort... de zee trekt! Onweerstaanbaar,
want de soort moet voortbestaan. Gul
zig schrokt de paling zich vet en
zwaar. Onverstoorbaar wordt de reis
ingezet. Tienduizenden jaren ging dit
al zo en weer tienduizenden jaren zul
len de palinggeslachten in successie
hetzelfde blijden doen.
Groot is de Schepping die de schep
selen met haar eeuwig ritme doortrok
ken heeft. Een huivering doorstroomt
ons bij deze gedachte. Eén enkel tipje
van de sluier werd ons vergund op te
lichten. Eén enkele seconde heeft de
adem van de Eeuwige ons aange
raakt, want nóg is er het geheim van
het waarom en waartoe dit wonder
juist zo is ingesteld. Het is goed dat
het slechts een weinig was, want de
nieuwsgierige mens wil zovéél weten.
RHENEN Vanavond koint de gemeenteraad van Rhenen voor de eerste
maal bijeen in de nieuwe raadzaal, ondergebracht in de semipermanente aan
bouw tussen het gemeentehuis en „Bella Vista". De zaal wordt tevens ge
bruikt voor het voltrekken van huwelijken. De publieke tribune kan aan het
oog worden onttrokken door een schuifwandje. Tegen de muur op die tribune
hangt het „alziend oog", dat voorheen in de oude trouwzaal hing.
Dit „alziend oog" is een symbolische
voorstelling van de gerechtigheid. Hoe
wel dit schilderij niets te maken heeft
met het huwelijk, heeft het op deze
plaats zijn juiste bestemming gekre
gen. Heel vroeger hing het in het oude
kantongerecht op de Vismarkt. Er ko
men verschillende symbolische voor
stellingen op voor, waaronder het
zwaard en de weegschaal. Daarboven
prijkt de afbeelding van het menselijk
oog, ongeveer tienmaal vergroot weer
gegeven.
In één van de hoeken staat te lezen:
RHENEN Niet minder dan 100
hengelaars trokken in Rhenen naar de
waterkant om hun geluk te beproeven.
Het was slecht weer, maar de vissers
stoorden zich er niet aan. Voor de or
ganiserende vereniging „De Voorn"
was het een meevaller ondanks de re
gen zoveel deelnemers te kunnen re
gistreren.
De uitslag was als volgt: 1. Gerard
Lodder 599 gram; 2. G. van Baaren
520 gram; 3. Hendrik Pleijler 510
gram; 4. H. Terschegget 313 gram; 5.
J. v. Manen 273 gram; 6. H. Tabbers
269 gram; 7. N. ter Burg sr. 260 gram
8. Van Ravenswaaij 259 gram; W.Looy-
en 248 gram en 10. G. J. Lodder met
240 gram.
Zaterdagmiddag 24 augustus zal een
grote hengel wedstrijd worden gehouden
in Ochten met als eerste prijs een
koelkast. Deelnemers kunnen zich tot
1 uur opgeven in het café „Lingebrug".
RHENEN In verband met de toe
komstige bouw van een rioolzuiverings
installatie en de realisering van ver
schillende uitbreidingsplannen is het
noodzakelijk dat het gehele rioolstelsel
van Rhenen wordt onderzocht, opdat
het nodige inzicht kan worden verkre
gen in de toestand waarin het verkeert.
Tevens kan dan worden nagegaan of
de capaciteit nog voldoende is. Het on
derzoek zal plaats vinden door het
technisch adviesbureau van de vereni
ging van Nederlandse gemeenten. Aan
de raad wordt voor dit doel een krediet
gevraagd van 20.000,Deze kosten
zullen gedekt moeten worden uit het
fonds voor rioolwaterzuivering.
„Ziet wat gij doet, want gij en houdt
het Gerichte niet de mensche maar
den Heere, en de hy is bjj U in
de zake van het gerichte, nu dan de
verschrikkinge des Heeren zij op U
lieden: nemet waar, en doet het:
want bij den Heeren onsen Godt en
is geen onrecht; nochte ontfanginge
van geschenken." 2 Cronica 19 6 en 7.
De trouwlustigen, die binnenkort het
noodgebouw zullen gaan betreden om de
gewichtige stap van hun leven te wa
gen, zullen ontvangen worden in een
vertrek, dat aan die gewichtigheid geen
afbreuk meer zal doen. Alleen de
bruidsmars uit „Lohengrin" zal nog
niet ten gehore worden gebracht.
De nieuwe raadzaal is voorzien van
een bijzonder doelmatige verlichting.
De stoelen uit het oude vertrek zijn
met beige bekleed (voorheen donker
rood) en doen het uitstekend. De wand
achter het college van burgemeester en
wethouders is bekleed met decowal. In
het midden is de kopie van het schil
derij. „De innehminge van Rheenen"
aangebracht, dat tot nog toe ook op de
oude raadzaal hing. In de hoeken van
de zaal staan prachtige planten en bloe
men in bijpassendebloembakken. Het
geheel is eenvoudig maar zeer stijlvol.
Heden, dinsdag 20 augustus
VEENENDAAL
16.30 uur: Rondgang Utrechtse politie-
kapel.
Terrein voor nieuwe politiebureau,
2021 uur: Concert Utrechtse politie-
kapel en brandweerdemonstraties.
RHENEN
Gemeentehuis: 20 uur: Raadsvergade
ring.
AMERONGEN
Andrieskerk, 20 uur: Zomeravondcon
cert.
Tentoonstelling
Raadhuis/Nieuwe politiebureau Veenen
daal: t. e. m. 7 september a.s. dubbel
expositie „Kiek en Kunst". Geopend
van ma. t. e. m. vr. 918 en 1921
uur en za. 1518 en 1921 uur.
's Zondags gesloten.
Bioscoop
Luxor Theater, Veenendaal. Geen voor
stelling.
Morgen, woensdag 21 augustus
VEENENDAAL
Raadhuisstraat, 22 uur: Vuurwerk.
RHENEN
Veerplein, 20 uur: Nachtelijke Rijnvaart
LEERSUM
Hotel ,,'t Centrum", 10.30 uur: Raads
vergadering.
Tentoonstelling
Raadhuis/Nieuwe politiebureau: Vee
nendaal: t.m. 7 september a.s. dubbel
expositie „Kiek en Kunst". Geopend
van ma. t. e. m. vr. 918 en 1921
uur en za. 1518 en 1921 uur.
's Zondags gesloten.
Bioscoop
Luxor Theater, Veenendaal, 19.30 uur:
Ontembare Angelique.
RESTEREN Door het gereedko
men van het gymnastieklokaal in het
komende najaar bestaat straks voor
het eerst in Resteren de mogelijkheid
zaalsporten te beoefenen.
Liefhebbers hiervoor kunnen zich nu
reeds opgeven, en wel voor: de afde
ling gymnastiek (alle leeftijden) bij:
mej. H. van Breda, Stationsstraat 3;
mevr. S. Meijer, Adriaan van Ostade-
straat 44; de heer D. A. Th. Hendrik-
sen, Gerard Doustraat 18; mevr. M.
J. v. d. Made, Gerard Doustraat 10.
De afdeling volleybal bij: de heer Joh.
van Eldik, Van de Zandestraat 10; d«
heer J. A. v. d. Made, Gerard Doustr.
10.
Beide afdelingen zullen deel uitma
ken van de in oprichting zijnde sport
vereniging „Kesteren".
TO/75 65/70 60/65 55/60
26—28
45—52
28—49
44—55
28—52
35—44
21—40
28—30
21—24
75—78
40—49
34—47
43—49
23—25
25—27
15—23
55—57
32—45
22—42
34—45
38—44
34—36
1
22—35
11—23
21—52
71—74
19—21
44—49
16—34
15—33
21—36
19—26
16—30
20—26
Opgave na klasse mm maat.
Appelen 75/opw
Bloemee
Early Victoria k.2
Mantet
x James Grieve k.l
x James Grieve k.2
James Grieve geel
Manks Codlin k.2
Zigeunerin k.2
Tydeman Worchester k.l 80—82
Fabrieksfruit per 100 kg f 8,00
Peren:
x Clapps Favourite k.l
x Clapps Favourite k.2
x Precose de Trevóux k.l
x Precose de Trevoux k.2
Noordholl. Suikerpeer k.2
Franse Wijnperen
Perenkroet per 100 kg f 3.00
Bramen per doosje van 250 gram 3046
Aardbeien per doosje van 250 gram 5968 3540
Rode bessen per doosje van 250 gram 4865
Meloenen per stuk 7299 5865
Pruimen:
Saarpruimen 2590 1239, x Wijnpruimen 60115 3064, Reine Claude d'Ouillin
2859 1226, x Reine Claude Verte 4389 2547 blok een 35 blok 6 twee 15,
x Reine Victoria 2684 11—47, Washington 3033 1928, x Belle de Louvain
2564 1134, dubbele boerenwitte 3249. Reine Claude d'Althan 3061
Groenten:
Andijvie 2831, bloemkool per stuk 6196 10—38, x prinsessebonen 6089
2848, x staakprinsessen 75139, savooiekool 18-21, komkommers groene per
stuk 2426, x snijbonen 50112 3559, prei 3538, uien 1821, rode kool 2327
sla per 100 krop f 2022.00, tomaten per kistje van 6 kg export a f 2,503,00, ex
port b f 2,50—2,70, export c f 1,602,20, tomaten per kistje van 6 kg binnenland
f 1,902,70 1,301,60, aardappel middel 9—17.
x is hoofdaanvoer.
Alles in centen t per kg tenzij anders vermeld.
