Zeer veel goederen voor Biafra stranden in 't zicht van de haven centrale I verw Tussen 2000 en 3000 slachtoffers per dag Nederland klaarde het Hank Warton9 zakenman vermomd als filantroop Gevangene in Gabon A. MERKX PILOTEN WORDEN MET GOUD BETAALD Er gebeurt]^»iets met Voedsel- en wapenzehdingen broederlijk naast elkaar Biafras minister van Buitenlandse Zaken: Pathos FALEN ONTWIJKEN VOORBEELD VERGEEFS Aardgas Oliestookinstallaties Bedrijfsinstallaties Lüchtverwarming Sprinklerinstallaties WOENSDAG 21 AUGUSTUS 1968 (Van onze speciale verslaggever Link van Bruggen) SAO TOMÉ De hele wereld is het rampgebied Biai'ra te hulp gesneld, maar de voedsel/endingen stagneren. De goederen stranden als het ware in het zicht van de haven. En op het Spaanse eiland Fernando Poo de stank van de rottende stokvis is daar bijna ondraaglijk en op het Portugese eiland Sao Tomé stapelen de voorraden zich op, zonder dat er uitzicht is op een snelle distributie ter plaat se. Het leven van honderdduizenden hongerende Biatranen hangt aan een zijden draad. Slechts enkele vliegtuigen wagen de overtocht onder bescherming van een donkere tropennacht. De piloten zijn keiharde Amerikanen, die hun zucht naar avontuur met hun hang naar geld combineren. Men kan ook zeggen dat ze zich voor hun riskant en ogenschijn lijk menslievend werk met goud laten compenseren. Hoe ethische Hank te werk gaat, verneem ik van de Ierse pater Antho ny Byrne, die namens Caritas Inter nationales met de distributie van de hulpgoederen is belast. „Onze organisatie", zegt hij, „heeft twee DC-7's van meneer Warton ge kocht. Hetzelfde heeft een protestantse hulporganisatie in Duitsland gedaan. Voor onze eigen toestellen kunnen we de garantie geven dat er geen wapens in worden vervoerd. Bovendien zijn we goedkoper uit". Als ik 't laatste niet helemaal be grijp, verduidelijkt hij: „Voor een retourtje naar Biafra vraagt meneer Warton 3.800 dollar (bijna 14.000 gulden - red.). Als zijn piloten echter op ónze machines vlie gen, zijn we per vlucht 800 dollar goedkoper uit. Wij hebben gezamenlijk een soort huurkoopcontract opgesteld, waardoor menneer Warton op een later tijdstip weer eigenaar wórdt van zijn aan ons verkochte bezit." Een aan alle kanten falende zaak. Op het vliegveld van Sao Tomé, dat de enige, nog bestaande schakel vormt met die in elk opzicht tekort schieten de airstrip in Biafra - de zogenaam de Annabella-strip, die deel uitmaakt van een verkeersweg - danst iedereen naar het pypen en de prijzen van Hank Warton. Noch Caritas Internationales, noch de Wereldraad van Kerken, het Internationale Rode Kruis en UNICEF hebben echter een betere oplossing kunnen vinden. Geen charteronderne ming brengt haar machines naar een gebied, waar luchtafweerkanonnen blaffen, terwijl er slechts weinig pilo ten te vinden zijn, die zich willen la ten beschieten. Sigaren kauwende en quasi-onver- schillige vliegers als Raab, Ryder en Robertson zijn bij nadere kennisma king niet veel meer dan één brok zenu wen. Dat komt niet alleen door de ont ploffende granaten in de lucht, maar ook door andere gevaren en onvolko menheden. Het materieel, waarmee gevlogen wordt, is verre van goed, de weersomstandigheden zijn in deze tijd van het jaar bepaald slecht, de radio bakens zijn zwak, terwijl de Annabella- strip veel te smal, veel te kort en nau welijks verlicht is. Een medewerker van pater Byrne geeft een rekensommetje van de trans portkosten, die op de hulpgoederen voor Biafra drukken. „U bent zojuist met een Boeing-707 uit Amsterdam aangekomen", legt hij uit. „In dat toestel bevond zich 32 ton babyvoedsel en bewerkte granen met een hoog eiwitgehalte. Voor het ver voer van deze betrekkelijk goedkope levensmiddelen moest ongeveer 100.000 gulden worden betaald. Men moet hier In het stationsgebouw van het vliegveld van Sao Tomé kijken missiezusters naar de aankomende en vertrekkende vliegtuigen. I)e man, die de luchttransporten naar Biafra leidt, is de 48-jarige tot Amerikaan genaturaliseerde Duitser Hank Warton. Hy is een roekeloze vlieger en een groot zakenman. Op Schiphol ging hy er een paar jaar geleden met een Dakota vandoor, die we gens onbetaalde rekeningen aan de ketting was gelegd. In Kameroen werd hij zes maanden achter slot en grendel gezet, toen hy daar met hetzelfde toestel, maar nu vol wapens, een noodlanding moest maken. LIBREVILLE Onderweg naar Sao Tomé, het Portugese eiland voor de kust van Nigeria, waarvan daan Biafra van voedsel wordt voor zien, moest het vliegtuik, waarin on ze speciale verslaggever Link van Bruggen zich bevond, wegens panne uitwijken naar Gabon. Tussen de landing op en het ver trek van het vliegveld van Libre ville was onze reporter de gevange ne van deze even boven de evenaar liggende Afrikaanse staat. Hem werd huisarrest opgelegd in het ho tel, waarin hy zich gedurende der tig uur bevond. Waar hij ook ging of stond, overal doken zijn bewakers op: politiemannen, die in Gabon als „gardiens de Ia paix" door het le ven gaan. De foto werd genomen, nadat Link van Bruggen erin was geslaagd on gemerkt het hotel te verlaten om een wandeling langs het strand te maken. Ver kwam hij echter niet. Al na een paar honderd meter hadden de „bewakers van de vre de" hem ingehaald. Het is onze verslaggever nog al tijd niet bekend waarom hij in Li breville dag en nacht werd be waakt. Hij weet alleen dat dit in opdracht van de directeur van de veiligheidsdienst gebeurde. Als vermoeden spreekt hij uit dat men in deze voormalige Franse kolo nie niet gesteld is op onverwachtse bezoeken van buitenlandse journa listen. Daarnaast is hem uit gesprekken met zijn bewakers duidelijk gewor den dat men de lading van het ge strande vliegtuig niet vertrouwde men dacht aan wapens in plaats van babyvoedsel hoewel Gabon een van de vier Afrikaanse staten is, die Biafra officieel hebben er kend. Op Sao Tomé, waarvandaan de ge brekkige luchtbrug met Biafra onder houden wordt, zegt Warton, die een schichtige indruk maakt, dat de ellen de, die hij „aan de overkant" heeft ge zien, hem tot het voeren van een hulp actie heeft aangezet. „De vliegtuigen, die in dit gebied zijn ingezet, zijn eigendom van een Amerikaanse maatschappij, waarvan ik directeur ben. Dat invliegen van al die goederen is een riskante zaak. De Nigerianen nemen onze toestellen her haaldelijk onder vuur. De stukken luchtafweergeschut, die op de grond staan opgesteld, worden waarschijnlijk door Engelsen bediend". ..Wat vervoert u?" vraag ik hem. „Levensmiddelen en ook wel medica menten". „Geen wapens?" „Nee, nauwelijks," aarzelt hij. „Dat deden we vroeger wel". Terwijl Hank Warton op min of meer ontwijkende wyze met me praat, taxiet op nog geen honderd meter een Constellation voorbij. Het toestel - een van de zes, waaruit de luchtvloot van de Amerikaan bestaat - is volgestouwd met wapens. Op het platform brullen de motoren van een tweede Constella tion van de schimmige maatschappij. In de laadruimte bevindt zich niet min der dan tien ton ammunitie. A Pater Anthony Byrne, die namens Ca ritas Internationales op Sao Tomé is gestationeerd en daar de voedseldis tributie in handen heeft. nog eens een bedrag van 100.000 gulden bijtellen omdat de lading uit Amerika kwam en in Nederland moest worden overgeslagen. Voor het vervoer van die 32.000 kilo van Sao Tomé naar Bia fra moeten drie tot vier vluchten wor den gemaakt. Er is dus nog een derde bedrag mee gemoeid van ongeveer 60.000 gulden. Tel nu maar op. In to taal moeten 260.000 gulden worden uit gelegd, of wel bijna 8 gulden per ki lo." Dezelfde man vertelt nog dat er ook een andere berekening te maken is. Deze komt volgens hem hierop neer dat ongeveer de helft van het bedrag, dat in Nederland voor hulp aan de hon gerende Biafranen werd ingezameld, aan transportkosten moet worden uit gegeven. Pater Byrne, die tien jaar in Biafra gewerkt heeft, is vol lof over de be manning van twee Zweedse vliegtui gen, die via Sao Tomé naar de Anna bella-strip waren doorgevlogen. „Dat gebeurde midden op de dag", zegt hij. „Men vloog zo laag dat geen luchtafweerkanon de kans kreeg ge richt vuur af te geven. Ongevraagd en ook onbetaald gaven die Zweedse vlie gers een voorbeeld, waardoor de pilo ten hier een enorme kick gekregen hebben. Onmiddellijk daarna zijn ook de mannen van Warton op Biafra gaan vliegen, zy 't niet overdag, maar des avonds." Ik dwaal wat rond op het vliegveld van Sao Tomé en kom in een door Por tugese militairen bewaakte opslag loods terecht. Gevangenen uit Angola - door de eeuwen heen is het eiland een strafkolonie geweest - zijn daar bezig met het stapelen van de blikken en dozen, die uit alle delen van de we reld lijken te komen. In een hoek bevinden zich hoog op getaste houten kisten. Op sommige er van is het Tsjechische woord voor ADVERTENTIE „breekbaar" geschilderd. Als ik er één opendraai, stuit ik op stalen contai ners, die mortiergranaten bevatten. In andere kisten liggen fonkelnieuwe ma chinegeweren, in weer andere hand granaten en munitie. Er is niets geheimzinnigs bij. Op Sao Tomé staan de wapenkisten in dezelfde opslagplaatsen als de melk- en graan- produkten. Iedereen weet dat, ook de Nigerianen. die de internationale hulp door de lucht op alle mogelijke manie ren dwarsbomen. In de verte klinkt motorengeronk. Niet lang daarna landt er een DC-7. die door de schijnwerper op de ver keerstoren wordt binnengeloodst. Cap tain Sherif, ook een Amerikaan, stapt als eerste uit het toestel, dat drie uur tevoren voor een vlucht naar Biafra is vertrokken. „M'n kist zit nog vol", verklaart hij. „Ik ben er niet in ge slaagd Biafra te bereiken. Op m'n ra darscherm zag ik dat de aanvliegroute vergeven was door Nigeriaanse ka nonneerboten. Ik waag niks; ik heb mezelf en m'n toestel veel te lief. Ik zal er altijd voor blijven zorgen dat die „bastards" niet de kans krijgen me naar beneden te schieten". A Hank Warton, de tot Amerikaan genaturaliseerde Duitser, die aan de voedsel- en wapenvluchten naar Biafra miljoenen verdient. Het verhaal van de zenuwachtige en naar drank stinkende gezagvoerder vindt weinig geloof. Op Sao Tomé wordt Captain Sherif „de vergeefse piloot" genoemd, omdat hij bijna al tijd tot degenen behoort, die onver richter zake naar hun basis terugke ren. „Hij heeft ze weer heel gemakkelijk verdiend vanavond", wordt er gemom- ADVERTENTIE VERWARMINGS- EN STOOKTECHNISCH BEDRIJF N.V. APELDOORN Kanaalpad 1, Tel. (05760) 13879 Vestigingen te Beverwijk en Bussum peld. „Duizend dollar voor een beetje klungelen langs de kust met een nog altijd geladen machine". Twee andere piloten lukt het die avond wel de Annabella-strip te berei ken. Eén van hen is gezagvoerder van een wapenkist. De ander slaagt erin zeven ton voedsel aan de grond te zet ten - niet meer dan een druppel op een gleoiende plaat. A N'bu Matthew, minister van buiten landse zaken van Biafra. (Van onze speciale verslaggever Link van Bruggen) LIBREVILLE Een merkwaardige ontmoeting midden in de nacht op het don kere en verlaten vliegveld van Libreville. Op de trap van het stationsgebouw schenk ik in papieren bekers whisky uit aan de Biafraanse minister van Buiten landse Zaken. Nbu Matthew en aan diens politieke en militaire adviseurs. Langs een geheime weg is het uit zes personen bestaande gezelschap naar Gabon gekomen. Het wacht op een vliegtuig naar Addis Abeba, waar keizer Haile Se lassie persoonlyk bemiddelt in de moeizame en op het punt van afbreken staande vredesonderhandelingen tussen Nigeria en Biafra. De 38-jarige minister, die de eerste Nigeriaanse Hoge Commissaris in Lon den was en later tot ambassadeur in Washington werd benoemd, is gebeten op de Engelsen en op de BBC. Hoewel hij minzaam glimlacht, geeft hij er tel kens weer blijk van de „Britse kliek" intens te haten. „Zij, de Engelsen, hebben Biafra ver raden en in 't ongeluk gestort. Als Lon den en ook Moskou, Nigeria niet mili tair en politiek zouden helpen, was on ze strijd, die een vrijheidsstrijd is, al lang beëindigd. Al veertien maanden houden we stand tegen een geweldige overmacht. We geven 't echter niet op. Velen van ons zullen misschien nog sterven, maar ten laatste zullen we ze gevieren over de krachten van vanda lisme, die ons belagen". A Een Biafraans stamhoofd, die de be sprekingen in Addis Abeba heeft bij gewoond, wacht op een vliegtuiglift naar z'n land. (Van onze speciale verslaggever Link van Bruggen) SAO TOMÉ Nog nooit in de ge schiedenis van Sao Tomé was er een straalvliegtuig geland, dat tot de klasse van de giganten mag worden gerekend. De Nederlandse charteronderne ming Transavia speelde 't eehter klaar haar gloednieuwe Boeing- 707 320 C die de naam Prins Bernhard draagt, op dit voor de kust van Nigeria liggende Portu gese eiland feilloos aan de grond te zetten. In één keer konden hier door niet minder dan 32 ton wor den toegevoegd aan de voorraad hulpgoederen, die op verzending naar Biafra ligt te wachten. Een gewaagde onderneming? Een riskante zaak? „Nee", zegt gezagvoerder Jan van den Engel (zie foto), die mij in de ze reuzenmachine naar Sao Tomé vloog. „Alles was van tevoren zorgvuldig uitgekiend. We wisten precies waar we aan begonnen. Niemand kan zich veroorloven met een kist te spelen, die 36 mil joen gulden kost". „Om precies te zijn: de landings baan van het vliegveld van Sao Tomé is 1953 meter lang. Een boeing van de klasse, die ik vlieg, heeft minimaal 1500 meter nodig om tot stilstand te komen. Om enige reserve over te houden, is 't dus zaak de wielen daar neer te zetten, waar het beton begint terwijl het maximum aan rem- vermogen moet worden gebruikt". Transavia, de enige Nederlandse maatschappij, die voor haar lucht transport de nieuwste en modern ste versie van de befaamde Boe ing-707 gebruikt, zal nog meer voedselvluchten naar Sao Tomé ondernemen. En steeds weer zul len de Portugezen naar het vlieg veld stromen om de Nederlandse wolkenridders en hun pakhuis van een kist op een afstand te be wonderen. De minister, evenals z'n begelei ders, goed gekleed, goed gevoed en goed gemanierd, spreekt niet zonder pathos. De term „overlevingsoorlog" komt herhaaldelijk uit z'n mond. „In mijn door God gegeven vaderland", zegt h(j doet zich 't grootste vluchte lingenprobleem voor, dat ooit in de wereld heeft bestaan. Meer dan vijf miljoen mensen zwerven dakloos rond. Ze hebben niets om zich mee te voe den en niets om zich mee te bedek ken". „Met de hulp van de Britse rege ring", zo gaat hij verder, „heeft Nige ria een onbeschrijfelijke tragedie over ons land gebracht. De anti-Biafra-pro- paganda die door de BBC wordt ge voerd, heeft ertoe geleid, dat geen re der het waagt ons een schip met hulp goederen te zenden. Slechts een enkel vliegtuig slaagt er in de blokkade te doorbreken. Voor Lagos is de uithonge ring en oorlogswapen om ons op de knieën te brengen". De Biafraanse bewindsman ontkent niet dat er nog altijd wapens naar zijn land worden gevlogen. Hij is daar zelfs trots op. Ook trouwens op het feit, dat in zijn land een oorlogsindustrie op gang gekomen is, die, zij 't nog mond jesmaat, geweren, handgranaten en munitie produceert. „Tot het bittere einde zullen we de strijd voortzetten", verklaart hij. „De Nigeriaanse bewering dat Biafra op 't punt staat zich over te geven, is de grootste leugen van deze eeuw. Overal in 't land wordt nog hevig gevochten, ook in het zogenaamde bezette gebied. Onze guerrilla's zijn daar dag en nacht actief. Ze hebben de vijand reeds on noemelijke schade berokkend". Over het aantal slachtoffers als ge volg van het voedseltekort heeft minis ter Matthew kennelijk geen eigen me ning. „Ooggetuigen verklaren", zo be weert hij, „dat er elke dag tussen de twee- en drieduizend Biafranen van honger omkomen. Misschien zijn 't er wel meer. 't Is een verschrikkelijke toestand. De zwaarste tol wordt door onze vrouwen en kinderen betaald. Ik moet er echter aan toevoegen dat een mensenleven niet telt bij ons. Het land is heiliger dan zijn bewoners". Een militaire adviseur, die vragen over zijn rang en functie lachend ont wijkt, merkt nog op dat Biafra in de eerste plaats behoefte heeft aan wa pens en pas in de tweede plaats aan voedsel. „Zend ons geweren en ma chinepistolen", pleit hij. „We zijn be reid er het vier-, vijf- of zelfs het tien voudige voor te betalen. De Nigerianen zijn lafaards. Ze schü- wen de strijd omdat ze niet weten waarvoor ze vechten. Als we net zo goed uitgerust waren als onze tegen standers dan bezweer ik u, dat wij er binnen veertien dagen in zouden sla gen Lagos te bezetten".

Digitale periodieken - Gemeentearchief Veenendaal

De Vallei | 1968 | | pagina 10