Zeer veel goederen voor Biafra
stranden in 't zicht van de haven
centrale I
verw
Tussen 2000 en 3000
slachtoffers per dag
Nederland klaarde het
Hank Warton9 zakenman
vermomd als filantroop
Gevangene
in Gabon
A. MERKX
PILOTEN WORDEN
MET GOUD BETAALD
Er gebeurt]^»iets met
Voedsel- en wapenzehdingen
broederlijk naast elkaar
Biafras minister van Buitenlandse Zaken:
Pathos
FALEN
ONTWIJKEN
VOORBEELD
VERGEEFS
Aardgas
Oliestookinstallaties
Bedrijfsinstallaties
Lüchtverwarming
Sprinklerinstallaties
WOENSDAG 21 AUGUSTUS 1968
(Van onze speciale verslaggever Link van Bruggen)
SAO TOMÉ De hele wereld is het rampgebied Biai'ra te hulp gesneld, maar de voedsel/endingen stagneren.
De goederen stranden als het ware in het zicht van de haven.
En op het Spaanse eiland Fernando Poo de stank van de rottende stokvis is daar bijna ondraaglijk en op het
Portugese eiland Sao Tomé stapelen de voorraden zich op, zonder dat er uitzicht is op een snelle distributie ter plaat
se.
Het leven van honderdduizenden hongerende Biatranen hangt aan een zijden draad. Slechts enkele vliegtuigen wagen
de overtocht onder bescherming van een donkere tropennacht. De piloten zijn keiharde Amerikanen, die hun zucht
naar avontuur met hun hang naar geld combineren. Men kan ook zeggen dat ze zich voor hun riskant en ogenschijn
lijk menslievend werk met goud laten compenseren.
Hoe ethische Hank te werk gaat,
verneem ik van de Ierse pater Antho
ny Byrne, die namens Caritas Inter
nationales met de distributie van de
hulpgoederen is belast.
„Onze organisatie", zegt hij, „heeft
twee DC-7's van meneer Warton ge
kocht. Hetzelfde heeft een protestantse
hulporganisatie in Duitsland gedaan.
Voor onze eigen toestellen kunnen we
de garantie geven dat er geen wapens
in worden vervoerd. Bovendien zijn we
goedkoper uit".
Als ik 't laatste niet helemaal be
grijp, verduidelijkt hij:
„Voor een retourtje naar Biafra
vraagt meneer Warton 3.800 dollar
(bijna 14.000 gulden - red.). Als zijn
piloten echter op ónze machines vlie
gen, zijn we per vlucht 800 dollar
goedkoper uit. Wij hebben gezamenlijk
een soort huurkoopcontract opgesteld,
waardoor menneer Warton op een later
tijdstip weer eigenaar wórdt van zijn
aan ons verkochte bezit."
Een aan alle kanten falende zaak.
Op het vliegveld van Sao Tomé, dat de
enige, nog bestaande schakel vormt
met die in elk opzicht tekort schieten
de airstrip in Biafra - de zogenaam
de Annabella-strip, die deel uitmaakt
van een verkeersweg - danst iedereen
naar het pypen en de prijzen van Hank
Warton. Noch Caritas Internationales,
noch de Wereldraad van Kerken, het
Internationale Rode Kruis en UNICEF
hebben echter een betere oplossing
kunnen vinden. Geen charteronderne
ming brengt haar machines naar een
gebied, waar luchtafweerkanonnen
blaffen, terwijl er slechts weinig pilo
ten te vinden zijn, die zich willen la
ten beschieten.
Sigaren kauwende en quasi-onver-
schillige vliegers als Raab, Ryder en
Robertson zijn bij nadere kennisma
king niet veel meer dan één brok zenu
wen. Dat komt niet alleen door de ont
ploffende granaten in de lucht, maar
ook door andere gevaren en onvolko
menheden. Het materieel, waarmee
gevlogen wordt, is verre van goed, de
weersomstandigheden zijn in deze tijd
van het jaar bepaald slecht, de radio
bakens zijn zwak, terwijl de Annabella-
strip veel te smal, veel te kort en nau
welijks verlicht is.
Een medewerker van pater Byrne
geeft een rekensommetje van de trans
portkosten, die op de hulpgoederen
voor Biafra drukken.
„U bent zojuist met een Boeing-707
uit Amsterdam aangekomen", legt hij
uit. „In dat toestel bevond zich 32 ton
babyvoedsel en bewerkte granen met
een hoog eiwitgehalte. Voor het ver
voer van deze betrekkelijk goedkope
levensmiddelen moest ongeveer 100.000
gulden worden betaald. Men moet hier
In het stationsgebouw van het vliegveld van Sao Tomé kijken missiezusters naar
de aankomende en vertrekkende vliegtuigen.
I)e man, die de luchttransporten naar Biafra leidt, is de 48-jarige tot Amerikaan
genaturaliseerde Duitser Hank Warton. Hy is een roekeloze vlieger en een groot
zakenman.
Op Schiphol ging hy er een paar jaar geleden met een Dakota vandoor, die we
gens onbetaalde rekeningen aan de ketting was gelegd. In Kameroen werd hij zes
maanden achter slot en grendel gezet, toen hy daar met hetzelfde toestel, maar
nu vol wapens, een noodlanding moest maken.
LIBREVILLE Onderweg naar
Sao Tomé, het Portugese eiland
voor de kust van Nigeria, waarvan
daan Biafra van voedsel wordt voor
zien, moest het vliegtuik, waarin on
ze speciale verslaggever Link van
Bruggen zich bevond, wegens panne
uitwijken naar Gabon.
Tussen de landing op en het ver
trek van het vliegveld van Libre
ville was onze reporter de gevange
ne van deze even boven de evenaar
liggende Afrikaanse staat. Hem
werd huisarrest opgelegd in het ho
tel, waarin hy zich gedurende der
tig uur bevond. Waar hij ook ging
of stond, overal doken zijn bewakers
op: politiemannen, die in Gabon als
„gardiens de Ia paix" door het le
ven gaan.
De foto werd genomen, nadat Link
van Bruggen erin was geslaagd on
gemerkt het hotel te verlaten om
een wandeling langs het strand te
maken. Ver kwam hij echter niet.
Al na een paar honderd meter
hadden de „bewakers van de vre
de" hem ingehaald.
Het is onze verslaggever nog al
tijd niet bekend waarom hij in Li
breville dag en nacht werd be
waakt. Hij weet alleen dat dit in
opdracht van de directeur van de
veiligheidsdienst gebeurde.
Als vermoeden spreekt hij uit dat
men in deze voormalige Franse kolo
nie niet gesteld is op onverwachtse
bezoeken van buitenlandse journa
listen.
Daarnaast is hem uit gesprekken
met zijn bewakers duidelijk gewor
den dat men de lading van het ge
strande vliegtuig niet vertrouwde
men dacht aan wapens in plaats
van babyvoedsel hoewel Gabon
een van de vier Afrikaanse staten
is, die Biafra officieel hebben er
kend.
Op Sao Tomé, waarvandaan de ge
brekkige luchtbrug met Biafra onder
houden wordt, zegt Warton, die een
schichtige indruk maakt, dat de ellen
de, die hij „aan de overkant" heeft ge
zien, hem tot het voeren van een hulp
actie heeft aangezet.
„De vliegtuigen, die in dit gebied
zijn ingezet, zijn eigendom van een
Amerikaanse maatschappij, waarvan
ik directeur ben. Dat invliegen van al
die goederen is een riskante zaak. De
Nigerianen nemen onze toestellen her
haaldelijk onder vuur. De stukken
luchtafweergeschut, die op de grond
staan opgesteld, worden waarschijnlijk
door Engelsen bediend".
..Wat vervoert u?" vraag ik hem.
„Levensmiddelen en ook wel medica
menten".
„Geen wapens?"
„Nee, nauwelijks," aarzelt hij. „Dat
deden we vroeger wel".
Terwijl Hank Warton op min of meer
ontwijkende wyze met me praat, taxiet
op nog geen honderd meter een
Constellation voorbij. Het toestel - een
van de zes, waaruit de luchtvloot van
de Amerikaan bestaat - is volgestouwd
met wapens. Op het platform brullen
de motoren van een tweede Constella
tion van de schimmige maatschappij.
In de laadruimte bevindt zich niet min
der dan tien ton ammunitie.
A Pater Anthony Byrne, die namens Ca
ritas Internationales op Sao Tomé is
gestationeerd en daar de voedseldis
tributie in handen heeft.
nog eens een bedrag van 100.000 gulden
bijtellen omdat de lading uit Amerika
kwam en in Nederland moest worden
overgeslagen. Voor het vervoer van
die 32.000 kilo van Sao Tomé naar Bia
fra moeten drie tot vier vluchten wor
den gemaakt. Er is dus nog een derde
bedrag mee gemoeid van ongeveer
60.000 gulden. Tel nu maar op. In to
taal moeten 260.000 gulden worden uit
gelegd, of wel bijna 8 gulden per ki
lo."
Dezelfde man vertelt nog dat er ook
een andere berekening te maken is.
Deze komt volgens hem hierop neer
dat ongeveer de helft van het bedrag,
dat in Nederland voor hulp aan de hon
gerende Biafranen werd ingezameld,
aan transportkosten moet worden uit
gegeven.
Pater Byrne, die tien jaar in Biafra
gewerkt heeft, is vol lof over de be
manning van twee Zweedse vliegtui
gen, die via Sao Tomé naar de Anna
bella-strip waren doorgevlogen.
„Dat gebeurde midden op de dag",
zegt hij. „Men vloog zo laag dat geen
luchtafweerkanon de kans kreeg ge
richt vuur af te geven. Ongevraagd en
ook onbetaald gaven die Zweedse vlie
gers een voorbeeld, waardoor de pilo
ten hier een enorme kick gekregen
hebben.
Onmiddellijk daarna zijn ook de
mannen van Warton op Biafra gaan
vliegen, zy 't niet overdag, maar des
avonds."
Ik dwaal wat rond op het vliegveld
van Sao Tomé en kom in een door Por
tugese militairen bewaakte opslag
loods terecht. Gevangenen uit Angola
- door de eeuwen heen is het eiland
een strafkolonie geweest - zijn daar
bezig met het stapelen van de blikken
en dozen, die uit alle delen van de we
reld lijken te komen.
In een hoek bevinden zich hoog op
getaste houten kisten. Op sommige er
van is het Tsjechische woord voor
ADVERTENTIE
„breekbaar" geschilderd. Als ik er één
opendraai, stuit ik op stalen contai
ners, die mortiergranaten bevatten. In
andere kisten liggen fonkelnieuwe ma
chinegeweren, in weer andere hand
granaten en munitie.
Er is niets geheimzinnigs bij. Op Sao
Tomé staan de wapenkisten in dezelfde
opslagplaatsen als de melk- en graan-
produkten. Iedereen weet dat, ook de
Nigerianen. die de internationale hulp
door de lucht op alle mogelijke manie
ren dwarsbomen.
In de verte klinkt motorengeronk.
Niet lang daarna landt er een DC-7.
die door de schijnwerper op de ver
keerstoren wordt binnengeloodst. Cap
tain Sherif, ook een Amerikaan, stapt
als eerste uit het toestel, dat drie uur
tevoren voor een vlucht naar Biafra is
vertrokken. „M'n kist zit nog vol",
verklaart hij. „Ik ben er niet in ge
slaagd Biafra te bereiken. Op m'n ra
darscherm zag ik dat de aanvliegroute
vergeven was door Nigeriaanse ka
nonneerboten. Ik waag niks; ik heb
mezelf en m'n toestel veel te lief. Ik
zal er altijd voor blijven zorgen dat die
„bastards" niet de kans krijgen me
naar beneden te schieten".
A Hank Warton, de tot Amerikaan genaturaliseerde Duitser, die aan de voedsel- en
wapenvluchten naar Biafra miljoenen verdient.
Het verhaal van de zenuwachtige en
naar drank stinkende gezagvoerder
vindt weinig geloof. Op Sao Tomé
wordt Captain Sherif „de vergeefse
piloot" genoemd, omdat hij bijna al
tijd tot degenen behoort, die onver
richter zake naar hun basis terugke
ren.
„Hij heeft ze weer heel gemakkelijk
verdiend vanavond", wordt er gemom-
ADVERTENTIE
VERWARMINGS- EN STOOKTECHNISCH BEDRIJF N.V.
APELDOORN
Kanaalpad 1, Tel. (05760) 13879
Vestigingen te Beverwijk en Bussum
peld. „Duizend dollar voor een beetje
klungelen langs de kust met een nog
altijd geladen machine".
Twee andere piloten lukt het die
avond wel de Annabella-strip te berei
ken. Eén van hen is gezagvoerder van
een wapenkist. De ander slaagt erin
zeven ton voedsel aan de grond te zet
ten - niet meer dan een druppel op een
gleoiende plaat.
A N'bu Matthew, minister van buiten
landse zaken van Biafra.
(Van onze speciale verslaggever Link van Bruggen)
LIBREVILLE Een merkwaardige ontmoeting midden in de nacht op het don
kere en verlaten vliegveld van Libreville. Op de trap van het stationsgebouw
schenk ik in papieren bekers whisky uit aan de Biafraanse minister van Buiten
landse Zaken. Nbu Matthew en aan diens politieke en militaire adviseurs.
Langs een geheime weg is het uit zes personen bestaande gezelschap naar Gabon
gekomen. Het wacht op een vliegtuig naar Addis Abeba, waar keizer Haile Se
lassie persoonlyk bemiddelt in de moeizame en op het punt van afbreken staande
vredesonderhandelingen tussen Nigeria en Biafra.
De 38-jarige minister, die de eerste
Nigeriaanse Hoge Commissaris in Lon
den was en later tot ambassadeur in
Washington werd benoemd, is gebeten
op de Engelsen en op de BBC. Hoewel
hij minzaam glimlacht, geeft hij er tel
kens weer blijk van de „Britse kliek"
intens te haten.
„Zij, de Engelsen, hebben Biafra ver
raden en in 't ongeluk gestort. Als Lon
den en ook Moskou, Nigeria niet mili
tair en politiek zouden helpen, was on
ze strijd, die een vrijheidsstrijd is, al
lang beëindigd. Al veertien maanden
houden we stand tegen een geweldige
overmacht. We geven 't echter niet op.
Velen van ons zullen misschien nog
sterven, maar ten laatste zullen we ze
gevieren over de krachten van vanda
lisme, die ons belagen".
A Een Biafraans stamhoofd, die de be
sprekingen in Addis Abeba heeft bij
gewoond, wacht op een vliegtuiglift
naar z'n land.
(Van onze speciale verslaggever
Link van Bruggen)
SAO TOMÉ Nog nooit in de ge
schiedenis van Sao Tomé was er
een straalvliegtuig geland, dat tot
de klasse van de giganten mag
worden gerekend.
De Nederlandse charteronderne
ming Transavia speelde 't eehter
klaar haar gloednieuwe Boeing-
707 320 C die de naam Prins
Bernhard draagt, op dit voor de
kust van Nigeria liggende Portu
gese eiland feilloos aan de grond
te zetten. In één keer konden hier
door niet minder dan 32 ton wor
den toegevoegd aan de voorraad
hulpgoederen, die op verzending
naar Biafra ligt te wachten.
Een gewaagde onderneming? Een
riskante zaak?
„Nee", zegt gezagvoerder Jan van
den Engel (zie foto), die mij in de
ze reuzenmachine naar Sao Tomé
vloog. „Alles was van tevoren
zorgvuldig uitgekiend. We wisten
precies waar we aan begonnen.
Niemand kan zich veroorloven
met een kist te spelen, die 36 mil
joen gulden kost".
„Om precies te zijn: de landings
baan van het vliegveld van Sao
Tomé is 1953 meter lang. Een
boeing van de klasse, die ik vlieg,
heeft minimaal 1500 meter nodig
om tot stilstand te komen. Om
enige reserve over te houden, is
't dus zaak de wielen daar neer
te zetten, waar het beton begint
terwijl het maximum aan rem-
vermogen moet worden gebruikt".
Transavia, de enige Nederlandse
maatschappij, die voor haar lucht
transport de nieuwste en modern
ste versie van de befaamde Boe
ing-707 gebruikt, zal nog meer
voedselvluchten naar Sao Tomé
ondernemen. En steeds weer zul
len de Portugezen naar het vlieg
veld stromen om de Nederlandse
wolkenridders en hun pakhuis
van een kist op een afstand te be
wonderen.
De minister, evenals z'n begelei
ders, goed gekleed, goed gevoed en
goed gemanierd, spreekt niet zonder
pathos. De term „overlevingsoorlog"
komt herhaaldelijk uit z'n mond. „In
mijn door God gegeven vaderland",
zegt h(j doet zich 't grootste vluchte
lingenprobleem voor, dat ooit in de
wereld heeft bestaan. Meer dan vijf
miljoen mensen zwerven dakloos rond.
Ze hebben niets om zich mee te voe
den en niets om zich mee te bedek
ken".
„Met de hulp van de Britse rege
ring", zo gaat hij verder, „heeft Nige
ria een onbeschrijfelijke tragedie over
ons land gebracht. De anti-Biafra-pro-
paganda die door de BBC wordt ge
voerd, heeft ertoe geleid, dat geen re
der het waagt ons een schip met hulp
goederen te zenden. Slechts een enkel
vliegtuig slaagt er in de blokkade te
doorbreken. Voor Lagos is de uithonge
ring en oorlogswapen om ons op de
knieën te brengen".
De Biafraanse bewindsman ontkent
niet dat er nog altijd wapens naar zijn
land worden gevlogen. Hij is daar zelfs
trots op. Ook trouwens op het feit, dat
in zijn land een oorlogsindustrie op
gang gekomen is, die, zij 't nog mond
jesmaat, geweren, handgranaten en
munitie produceert.
„Tot het bittere einde zullen we de
strijd voortzetten", verklaart hij. „De
Nigeriaanse bewering dat Biafra op 't
punt staat zich over te geven, is de
grootste leugen van deze eeuw. Overal
in 't land wordt nog hevig gevochten,
ook in het zogenaamde bezette gebied.
Onze guerrilla's zijn daar dag en nacht
actief. Ze hebben de vijand reeds on
noemelijke schade berokkend".
Over het aantal slachtoffers als ge
volg van het voedseltekort heeft minis
ter Matthew kennelijk geen eigen me
ning. „Ooggetuigen verklaren", zo be
weert hij, „dat er elke dag tussen de
twee- en drieduizend Biafranen van
honger omkomen. Misschien zijn 't er
wel meer. 't Is een verschrikkelijke
toestand. De zwaarste tol wordt door
onze vrouwen en kinderen betaald. Ik
moet er echter aan toevoegen dat een
mensenleven niet telt bij ons. Het land
is heiliger dan zijn bewoners".
Een militaire adviseur, die vragen
over zijn rang en functie lachend ont
wijkt, merkt nog op dat Biafra in de
eerste plaats behoefte heeft aan wa
pens en pas in de tweede plaats aan
voedsel. „Zend ons geweren en ma
chinepistolen", pleit hij. „We zijn be
reid er het vier-, vijf- of zelfs het tien
voudige voor te betalen.
De Nigerianen zijn lafaards. Ze schü-
wen de strijd omdat ze niet weten
waarvoor ze vechten. Als we net zo
goed uitgerust waren als onze tegen
standers dan bezweer ik u, dat wij er
binnen veertien dagen in zouden sla
gen Lagos te bezetten".