Roemenië en Zuid-Slavië
mikpunt van Moskou
Westelijke journalisten
veilig gegidst
NADA BILAK IN MOSKOU
25 king size filters 150
Russen in Praag steeds
sneller geprikkeld
Vrije
gaat
radio
door
CEAUSESCOE EIST
HERSTEL DUBCEK
Reservisten worden opgeroepen
Geen kans voor geheime politie
Tsjechen vluchten
Russen vernielen
t.v.-station
Castro steunt
Russen
RESERVES
SCHERPER
FELLER
„IVAN, GA NAAR HUIS, NATASJA ZIT MET PROBLEEM"
LEUZEN
SCHIETEN
DINSDAG 27 AUGUSTUS 1968
PRAAG Terwql de troepen van het rode leger maar moeizaam hun weg in
Tsjecho-Slowakqe kunnen vinden en vaak geen eten, drinken en dak boven
hun hoofd hebben, kunnen Westerse journalisten met steun van de bevolking
betrekkelijk gemakkelijk dwars door het land reizen, zo schrijft Lionel Walsh,
een verslaggever van Reuter, die er in geslaagd is door bezet Tsjecho-SlowakUe
naar Praag te komen.
PARIJS Volgens Radio Vrij-Praag
zijn op het ogenblik 18 Russische
auto's met meetapparatuur voor de
opsporing van radiozenders in
Praag. De opsporingsfunctionarissen
worden bijgestaan door personeel
van de Russische ambassade, dat in
auto's met een diplomatiek nummer
bord rijdt.
Hetzelfde station meldt dat de bezet
ters een nieuwe radiozender in de
lucht hebben: „Radio-Praag, zender
van de socialistische republiek Tsje-
cho-Slowakije". De zender zou de
luisteraars aansporen al het nieuws
wat zij horen zelf te verifiëren, om
vorming van een foutieve mening te
voorkomen.
In Praag is een vrouw die op de tram
stond te wachten door Russische mi
litairen doodgeschoten. De militairen
verboden vervolgens dat haar stoffe
lijk overschot werd weggevoerd, al
dus de zender Vrij West-Bohemen".
De zender verspreidde ook een protest
van de burgemeester van Praag te
gen de aanhouding van verscheidene
leden van de gemeenteraad en tegen
de belemmeringen die de raad in de
weg worden gelegd. De burgemees
ter gelooft dat de voedselvoorziening
nog enkele dagen normaal zal verlo
pen. Hij vroeg de jongeren zich bij
de ziekenhuizen aan te melden, om
dat die groot gebrek aan personeel
hebben. Ook protesteerde de burge
meester tegen de bezetting van het
nationale schilderijenmuseum en an
dere culturele gebouwen.
De bezettingstroepen zijn overgegaan
tot identiteitscontrole van personen
die gebruik maken van het open
baar vervoer, zo meldt dezelfde
zender. In een trein tussen Chlum-
cany en Vrbno zou een officier van
het Tsjechoslowaakse leger zijn ge
arresteerd.
De vrije zender „Radio Donau" heeft
omgeroepen, dat ondanks tegenwer
king van de bezetters het buitenge
woon congres van de communisti
sche partij van Slowakije in Bratis
lava is gehouden en dat 358 van de
400 afgevaardigden aanwezig waren.
Het congres heeft besloten de zitting
permanent te maken en heeft een
presidium van 20 leden gekozen, on
der wie Alexander Dubcek en Nov-
mestsky. Ook heeft het congres zijn
goedkeuring gehecht aan het houden
van het i4de communistische partij
congres in Praag.
Aan de Hongaars-Slowaakse grens is
volgens Radio-Donau een trein met
Hongaarse tanks aangekomen. Tsje-
choslowaaks spoorwegpersoneel
heeft geweigerd de tanks te lossen,
waarna Hongaarse militairen heb
ben gedreigd het station op te bla
zen.
De ondergrondse in Tsjecho-Slowakije
weet precies waar de Russen en hun
bondgenoten zijn, aldus Walsh, en een
reis door het land zonder te maken te
krijgen met Russische tanks en troepen
is mogelijk dank zij plaatselijke gidsen.
Toen ik zondagavond Tsjecho-Slowa
kije binnenkwam, zo zegt Walsh, wezen
grenswachten mij op mijn kaart de
weg naar Bratislava waarop ik geen
Russen zou zien. Ondanks het feit dat
wegwijzers onleesbaar waren gemaakt
of de verkeerde weg wezen, kon ik mijn
reis vervolgen door de aanwijzingen van
Slowaken, die in elk dorp klaar ston
den om mij te helpen. Geheime zenders
meldden voortdurend dat de Russen
aan alles gebrek hebben, zelfs aan ben
zine. Hun patrouilles hebben dan ook
benzineblikken en eten afgenomen van
automobilisten uit het westen.
De gidsen van Walsh telefoneerden
naar verder op zijn route gelegen plaat
sen, om ervoor te zorgen dat hij ook
daar geholpen werd. „Mits het geen
Russen zijn, doen wij alles voor de
mensen", zo zeiden zij tegen hem. Over
al stonden mensen rond transistorra-
dio's aandachtig te luisteren naar de
aanwijzingen van de geheime zenders.
Als er een boodschap kwam over de ar
restatie van een verzetsstrijder met de
melding dat een bepaalde auto moest
worden aangehouden, nam het leger of
de politie direct maatregelen om in te
kunnen grijpen. De geheime zenders, al
dus Walsh, die zo talrijk zijn en die de
bezettingsmacht maar niet kan opspo
ren, zijn de sleutel voor 't koppige pas
sieve verzet van de Tsjechen en Slowa
ken. Mochten de Russen erin slagen die
zenders uit te schakelen, dan zou dat
wellicht een beslissende slag zijn voor
het moreel van het volk.
BOEKAREST De Roemeense president, Ceausescoe, heeït gisteren het on
middellijke herstel geëist van de wettige Praagse regering en terugtrekking uit
Tsjecho-Slowakije van alle bezettingstroepen.
Zijn verklaring viel samen met een communiqué van de Zuidslavische commu
nistische partij waarin werd gezegd, dat de Zuidslavische strijdkrachten klaar
staan om de onafhankelijkheid van het land en de Zuidslavische opvatting van
het communisme te verdedigen.
A Drie jonge inwoners van de Tsjechische stad Bratislava bezig met het ver
wijderen van een straatnaambord, om op deze wijze de bezetters b.v. het uit
voeren van arrestaties te bemoeilijken.
Tegelijkertijd werd in Belgrado
(Zuid-Slavië) melding gemaakt van
troepenverplaatsingen langs de noorde
lijke grens van Zuid-Slavië met Honga
rije. Ook zou een onbekend aantal re
servisten onder de wapenen zijn geroe
pen.
De verklaring van de Roemeense pre
sident was merkwaardig genoeg in te
genspraak met een voorzichtig gefor
muleerd hoofdartikel in het invloedrij
ke Roemeense partijblad, Scienteia. Of
schoon het blad de bezetting van Tsje
cho-Slowakije afwees gaf het te ver
staan dat Roemenië zich ervoor moet
wachten om de Russen nog meer tegen
zich in het harnas te jagen.
Drie dagen geleden beschuldigde
Moskou Roemenië ervan, dat het aan
stuurt op een contrarevolutie in Tsje
cho-Slowakije. President Ceausescoe
weigerde gisteren hierop in te gaan.
Causescoe hield een toespraak in
Brasov, in het centrale bergland van
Roemenië. In deze plaats had hij zon
dag een onderhoud met de Russische
ambassadeur in zijn land, A. V. Bo-
sov.
Tijdens het weekeinde was Boekarest
het toneel van druk overleg tussen de
communistische partij, de regering en
diplomatieke vertegenwoordigers. Dat
overleg werd gisteren kennelijk voort
gezet. Dat viel althans af te leiden aan
de lange rij limousines voor het rege
ringsgebouw in de hoofdstad.
Over de geruchten dat Roemenië re
servisten onder de wapenen heeft ge
roepen was geen bevestiging te krij
gen. Dit was inmiddels wel het geval
in Zuid-Slavië. In Belgrado, de Zuid
slavische hoofdstad, werden sterke een
heden van de militaire politie samen
getrokken, terwijl geen militairen wer
den gedemobiliseerd.
De Zuidslavische communistische
partij veroordeelde gisteren in een re
solutie de interventie van het Pact van
Warschau in Tsjecho-Slowakije, „Deze
militaire actie", aldus de resolutie,
„heeft opnieuw bevestigd dat de poli
tiek van blokvorming geen waarborg is
voor vrede in gelijkwaardigheid of on
afhankelijkheid."
Onze correspondent in Bonn telefo
neerde ons gisteravond het volgende:
In Oost-Duitsland neemt het commu
nistische bewind maatregelen om de
protesten tegen de inval in Tsjecho-Slo
wakije de kop in te drukken. Voor de
Tsjecho-Slowaakse ambassaderaad in
Oost-Berlijn, waar vele Oostduitsers
hun sympathie voor de Tsjechen ko
men betuigen, controleerde de volkspo-
litie de papieren van iedereen die de
ambassade binnenging of bleef staan
voor de fotovitrines aan de gevel, die
sinds de invasie met rode anjers zijn
gesierd.
De politie arresteerde een groep tele
visiejournalisten en jonge schrijvers,
die pamfletten tegen de invasie hadden
verspreid. In vele Oostduitse steden
worden leuzen zoals „Ivan ga naar
huis" en „Leve Dubcek en Svoboda"
op de muren geklad. Gemeentewerklie
den zijn druk in de weer om die steeds
weer uit te wissen. Na een demonstra
tie in Oost-Berlijn werden twee zoons
gearresteerd van de Oostberlijnse pro
fessor Havemann, die door zijn onor
thodoxe communistische opvattingen al
dikwijls in botsing is geweest met het
regime.
De Oostduitse pers blijft het drama
in Tsjecho-Slowakije hardnekkig af
schilderen als een grootmoedige hulp
verlening aan het Tsjechische broeder
volk tegen reactionaire onruststokers.
De mensen zijn echter van de ware ge
beurtenissen redelijk óp de hoogte om
dat ze doorgaans westelijke radiozen
ders kunnen ontvangen, en in de grens
gebieden ook westelijke televisie. Niet
alleen de bevolking maar ook een deel
van de communistische partijleden
schijnen zich tegen de bezetting van
Tsjecho-Slowakije te kanten.
aan de
is het
Aan de Oostduitse grens, en
sectorgrens van Oost-Berlijn,
toezicht op het meenemen van weste
lijke kranten en andere verboden za
ken nog scherper dan te voren. De
Oostduitse grenswachten doorsnuffelen
elke auto zorgvuldig, en ze laten vele
reizigers hun tassen uitpakken en hun
zakken leeghalen.
Feller dan ooit zijn de Russen maan
dag uitgevaren tegen Roemenië en
Zuid-Slavië als gevolg van de veroor
deling door deze landen van de bezet
ting van Tsjecho-Slowakye. Een com
mentator van de Russische televisie
LONDEN De geheimzinnige verdwUning uit Engeland van het zeventienjarige
Tsjechische meisje Nada Bilak kreeg gisteren een sinistere wending door een me
dedeling van de Russische ambassade: „Ze is donderdag langs de normale weg
van Engeland naar Moskou gevlogen".
Daarentegen meent de Tsjechische ambassade dat Nada Bilak is ontvoerd door
de Russen. Haar vader, Vasil Bilak, een tegenstander van Alexander Dubcek,
neemt in Moskou deel aan de onderhandelingen over de toekomst van Tsjecho-
Slowakije.
De Russen doen het voorkomen alsof er niets van waar is dat het meisje vorige
week woensdag is weggelokt uit een arbeidskamp bij Carlyle door een onbekende
man en vrouw die Russisch met haar spraken. „We hebben haar gewoon door
middel van een Russische student, die toevallig in Carlyle was, de boodschap
doorgestuurd van haar moeder in Moskou dat ze ziek is", aldus de Russen.
De dag erop zou Nada op de Russische ambassade in Londen om een visum heb
ben gevraagd maar daar kreeg ze, aldus de Russische lezing, te horen dat dit
voor Tsjecho-Slowakije niet nodig is. Ze kocht haar vliegtuigbiljet en vertrok de
zelfde dag naar Moskou.
Het is een raadsel hoe Nada voor haar vlucht naar Moskou kon betalen. Toen
ze onlangs in Engeland aankwam had ze maar drie pond sterling bij zich, zegt de
Tsjechische ambassade.
verklaarde dat „de officiële politiek
van Zuid-Slavië en Roemenië nu te ver
gelijken is met die van NAVO- en
soortgelijke mogendheden" en „niets
gemeen heeft met het marxistisch-le-
ninistische internationalisme". Hij vond
ook dat de twee landen, die diploma
tieke betrekkingen met West-Duitsland
onderhouden, te zachtaardig staan te
genover de „revanchistische politiek"
van die staat.
Voorts nam hij het ze kwalijk dat ze
voedsel hadden gegeven aan de berich
ten uit het Westen, als zou een Rus-
sisch-Bulgaarse invasie in hun landen
op handen zijn. „Het is merkwaardig
dat Boekarest en Belgrado zich in de
zen tot stilzwijgen menen te moeten
beperken en, wat nog verbijsterender
is, kennelijk zelfs bereid zijn door
middel van sommige verklaringen die
daar zijn afgelegd dit dóór vijanden
van het socialisme in het Westen ver
oorzaakte kabaal aan te moedigen", al
dus de commentator.
Het Russische regeringsblad Izvestia
beperkte zich in zijn kritiek tot Roeme
nië. Nadat de Sovjet-pers zondag al de
Roemeense president Ceaucescoe met
name had gekritiseerd, gispte de Iz-
westia hem nu omdat hij de Tsjechi
sche ministers Ota Sik en Frantisek
Vlasak na de bezetting van hun land
in Boekarest had ontvangen. Deze mi
nisters hadden volgens het blad, geen
officiële status meer.
WENEN De voorzitter van de Tsje
choslowaakse journalistenbond, Peter
Kettner, is uit Praag naar Oostenrijk
gevlucht. Hij deed een oproep tot alle
journalistenbonden en persorganisaties,
het geweten van de wereld te mobilise
ren. „Het gaat om 't leven van de jour
nalisten. De Tsjechoslowaakse collega's
worden, evenals schrijvers en intellec
tuelen, door collaborateurs en verra
ders bedreigd. U hebt de pers in han
den, de zogenaamde zevende macht.
Wij weten zelf, welke geweldige kracht
daarin steekt. Daarom hadden de Sov
jets al in Cierna nad Tisou herinvoe
ring van de perscensuur geëist, aldus
Kettner.
Uit München wordt gemeld dat tot
dusver 36 Tsjechoslowaakse vluchtelin
gen in Beieren zijn aangekomen, van
wie de helft op normale manier met
goede reisdocumenten. Zij hebben poli
tiek asiel gevraagd.
WENEN Radio-Pilsen deelt mee,
dat Russische troepen een modern tv-
en radiostation in het nabije Pasov gis
teravond vernield hebben.
Tanks die voor het station stonden,
hebben het personeel bevolen het te
verlaten waarna alle apparaten en ook
de radiotoren vernield werden, aldus
radio-Pilsen. Niemand werd gewond.
De radio waarschuwde de bevolking
van Pilsen voorzichtig te zijn met wat
zij de aanwezigheid van vreemdelingen
noemt. De Sovjet-geheime politie, aldus
de radio, heeft mannen gestuurd die
volmaakt Tsjechisch spreken. Zij dragen
spijkerbroeken en geruite overhemden
en mengen zich tussen de mensen
om opstandige gesprekken af te luiste
ren.
In Budojavice, deelde de vrije radio
van Zuid-Bohemen mee, dat Russische
troepen de nacht hebben doorgebracht
met het afscheuren van afbeeldingen
van president Ludvik Svoboda en par
tijleider Alexander Dubcek.
De soldaten die de tekst in Latijnse
letters van sommige biljetten niet kun
nen lezen, scheurden oók talloze be
kendmakingen af van een damesavond
die deze week ïou worden gegeven.
MÜNCHEN Vierentwintig inzitten
den van de Nederlanse bus die zater
dag bij München verongelukt is wor
den verpleegd in vier verschillende
ziekenhuizen. Twee van hen, een vrouw
en de chauffeur, verkeren nog in le
vensgevaar.
Nieuwe
Gladstone Mild
heeft meer:
PRAAG Sovjet-tanks en gevechtswagens houden nog steeds het centrum van
Praag bezet, maar de meeste bewoners hebben klaarblijkelijk besloten er geen
notitie van te nemen.
Overal in de stad zijn aanplakbiljetten met „Negeer de bezettingstroepen".
Duizenden mensen die op weg zijn naar hun werk worden gewoon door de Sovjet
soldaten genegeerd, die gemakkelijk in hun voertuigen zitten of by de tanks en
gevechtswagens op wacht staan. Het beste wat de communistische autoriteiten
op dit ogenblik kunnen verwachten is het contact tot het minimum te beperken.
Daardoor zyn de kansen op bloedvergieten minder.
Zondag was er meer contact. Langs
de oever van de Vlata zaten drie jonge
tanksoldaten op een bank, genietend
van de zon en in druk gesprek met een
oude vrouw. „Ivan, ga naar mammie
terug", aldus een biljet in het Russisch
op een muur in de nabijheid.
Op het plein voor het oude stadhuis
werd verbitterd geredetwist tussen sol
daten en jonge Tsjechen, die de Sovjets
beschuldigen van schieten in de stad
zonder reden. Op het Wenzeslausplein,
het drukste van de stad, raakte meer
dan een opgewonden jongeman in con
flict waarbij getrokken en geduwd werd
met geduldige Russen in camouflage
pakken.
Aan een einde van het plein brand
den kaarsen en werden bloemen gelegd
bij het gedenkteken van een onbeken
de 14-jarige jongen die afgelopen
woensdag daar door Sovjet-soldaten
werd doodgeshoten. De Sovjets bleven
enige meters van het monument weg.
Als het te heet toeging tussen de
Tsjehen en de Sovjets, versheen ge
woonlijk een Tsjechische soldaat en
slaagde erin hen weer tot kalmte te
brengen.
Op de pamfletten wordt een opsom
ming gegeven van de talloze biljetten
en leuzen die op de muren geschilderd
A Wat er ook gebeurd, bwod moet men in Praag ooft eten. Scène voor een bakkers
winkel, waar het brood schaars wordt.
worden, waarvan vele in het Russisch:
„Ivan ga naar huis, u bent altyd wel
kom als toerist, maar s.v.p. niet in uni
form en zonder wapens".
Veel leuzen zijn humoristisch, zoals
die met het opschrift: „Ivan ga naar
huis, Natas ja zit met een sex-pro-
bleem". Het was versierd met kleine
hartjes in het rood.
Andere leuzen over hetzelfde thema
zijn in rauwere taal gesteld en tenmin
ste een schilder voelde zich gedwongen
te pleiten: „asjeblieft niets vulgairs".
Op een biljet, onder de kop „de
onwaarachtige waarheid" (Pravda bete
kent waarheid) worden de berichten be
streden over Tsjecho-Slowakije die in
het blad van de Sovjef-partij Pravda
verschijnen.
„Gelooft u wat er in uw bladen staat
wat u met uw eigen ogen ziet?" aldus
een van de biljetten in een vraag aan
de Russen.
Toen de avond viel werden de Rus
sen evenals alle soldaten die in een
vijandige stad zijn zenuwachtiger.
Een auto verspreidde nummers van de
Pravda op het Wenzeslausplein. Jonge
lui raapten ze snel op en maakten er
een vuurtje van. Als gevolg daarvan
werd geschoten, klaarblijkelijk in de
lucht. Het plein was onmiddellijk leeg,
maar slechts voor een ogenblik.
In het centrum van Praag hebben on
geveer 20 Tsjechoslo waken een vrouw
afgetuigd, die met een Russische tank
bemanning had aangepapt. Westerse te
levisieverslaggevers waren getuige van
de scene. De vrouw was ongeveer 30
jaar en zwaar opgemaakt. De televisie
journalisten kregen echter niet de kans
dicht bij te komen. Na korte tijd greep
de politie in en werd de vrouw ontzet.
„Er is maar een ding veranderd met
de Russen, sinds ze ons in 1945 bevrij
den. Ze stelen nu geen horloges meer.
Maar het is nog net zo'n armzalig stel
letje als vroeger", zo zei iemand.
Een ander zei: „man, vertel de we
reld over deze ten hemel schreiende
schande. Deze troepen kwamen ons
land binnen in de verwachting er een
contrarevolutie aan te treffen. Nu heb
ben ze er bijna een. Oh, wat een slech
te dienst heeft Breznjef het socialisme
bewezen.
Een oudere man zei: „wij Tsjechen
zijn geboren om ongelukkig te zijn. Het
schijnt onze bestemming te zijn om
door iemand bezet te worden. Daar wa
ren Habsburgers, toen kwam Hitier en
nu hebben we de Russen wij zullen
ze nu nooit meer kwyt raken.
Een rouwende menigte heeft zich ver
drongen in een kleine kapel in het Vi-
nohradsky crematorium om een laatste
groet te brengen aan een Tsjechoslo-
waak, die op de eerste dag van de be
zetting door een Russische vrachtwa
gen werd overreden. Volgens ooggetui
gen van het ongeluk zat de 27-jarige
Zdenek Prihoda op zijn motorfiets aan
de rand van de Vinohradska-straat toen
een Russische vrachtwagen hem met
opzet tegen de grond reed en doodde.
„Er was ruimte genoeg en de vracht
wagen zou hem hebben kunnen ontwij
ken", zo zei een man.
Later bracht de menigte in hetzelfde
gebouw het laatste eerbewijs aan de
14-jarige Milan Kadlec, die op 21 augus
tus werd neergeschoten op de treden
van het Wenzeslaus-monument.
Een woordvoerder van de politie deel
de mee dat er sinds de intocht van de
Russische troepen in Praag, minstens
22 mensen om het leven zijn gekomen
en rond 200 gewond zijn geraakt. Circa
honderd politieke leiders, intellectuelen
en journalisten zyn volgens deze woord
voerder gearresteerd, het merendeel
door collaborateurs in de geheime poli
tie. De woordvoerder ontkende dat de
Russen zich aan bepaalde gruweldaden
zoals het beschieten van Rode-Kruis-
auto's hadden schuldig gemaakt. Een
chauffeur van een ziekenwagen van het
Rode Kruis zei echter tegen een ver
slaggever van Reuter, dat hij en een
arts voor hun leven hadden moeten ren
nen, toen een Russische tank op de
Rode-Kruiswagen begon te schieten
waarmee zij zaterdagavond door de
stad reden.
MIAMI De Cubaanse premier Fi
del Castro heeft zich gisteravond voor
stander verklaard van de Russische be
zetting van Tsjecho-Slowakije.
Castro, de laatste belangrijke com
munistische leider die zijn standpunt
bekendmaakte, sprak zijn volk over ra
dio en televisie toe. Zijn rede werd in
Miami beluisterd.
„Het bewind in Tsjecho-Slowakije
was op weg naar het kapitalisme", al
dus Castro. Hij verklaarde dat de po
litieke toestand in Tsjecho-Slowakije
voor de inval snel verslechterde en dat
het land in handen van het imperialis
me dreigde te vallen.
