Nederland constateert met vrijmoedig respect:
Te
wintijaar
li
uuana
ec^ina
Troon staat
nog fier
overeind
j Koningin is ook
echtgenote en...
moeder van dochters die soms voor twee telden
Juliana zoals
wij haar kennen
Samen met de oudste kleinzoon
Werkende vrouw
D- Indonesië
Pijnlijke roddel
Rouw en vreugde
Kwestie-Irene
«- Opnieuw deining
Man uit één stuk
u- Weer een prins
„JULIAANTJE zal het best rooien", zei een oud vrouwtje op
4 september 1948 na de troonsafstand van koningin Wilhel-
mina op de Dam in Amsterdam. Ze heeft het gerooid, deze
week al twintig jaar lang. „Een potje regeren" noemde haar
toen nog zeer jonge dochters het aanvankelijk.
DE KONINGIN HEEFT HET BEST GEROOID!
Niemand op die gedenkwaardige 4de september op de Dam in Amsterdam
heeft kunnen bevroeden tegen welk een stroom Koningin Juliana zou moeten
optornen. Alles zat tegen: het gezag belandde in een vacuum, tradities werden
overboord gezet, nuchterheid zegevierde over romantiek, de monarchie verloor
haar onaantastbaarheid, de kritiek werd vrijmoediger, de privacy enger en de
roddel meedogenlozer.
Nog meer zat er tegen. Zorgen om prinses Christina veroorzaakten bijna een
staatscrisis, trouwplannen, van de prinsessen Beatrix en Irene beroerden het
volk, plannen voor een salarisverhogingstrandden op verzet. Indonesië en
Nieuw-Guinea raakten we kwijt.
TZoningin Juliana heeft het best ge
rooid. Ruim tachtig procent van het
volk staat achter haar en geen zinnig
mens voorziet in Nederland een repu
bliek. Een president in paleis Soestdijk
is even ondenkbaar als een paus in het
Kremlin. Sterke schouders, tact en ver
draagzaamheid moeten nodig zijn ge
weest om het als monarch in deze tijd
zover te kunnen brengen.
Er zijn tegenstanders maar ze besef
fen dat een republiek geen uitzicht geeft
op een zodanige wezenlijke verandering
dat ze ernaar zouden willen streven.
Het streven zelf zou al weinig kans van
slagen hebben.
Koningin Juliana heeft de monarchie
met de tijd mee laten gaan. Onder ko
ningin Wilhelmina was het koningschap
een heilig huisje en wee degene die er
tegenaan trapte. Nu is het gemeengoed
en onderwerp van een open, eerlijke
discussie. Nog nooit is de afstand tus
sen troon en volk zo klein geweest als
nu.
Voor koningin Wilhelmina zo hoog
boven ons verheven hadden we re
spect. Meer durfden we immers niet. Ko
ningin Juliana met haar troon tus
sen het volk zien we meer als de
eerste onzer werkende vrouwen.
Het televisie-interview met toen
nog Claus von Amsberg op de dag
van zijn verloving met prinses Beatrix,
was ook een bewijs van aanpassing aan
de nieuwe veel hardere tijd. Sma
lend schreven de buitenlandse bladen
erover. „Een morele striptease" noem
de een Belgisch blad het.
Ook wij zelf zijn veranderd in de be
leving van het koningschap. We zijn
niet meer zo gauw vertederd, maar
nuchterder en zakelijker geworden. We
lopen niet meer zo gauw te hoop om
een koninklijke stoet te zien. We druk
ken liever op het knopje voor het eerste
net. Vanuit onze luie stoel zien we pre
cies hetzelfde.
„Een zware, maar meer nog, een
mooie taak", noemt koningin Juliana
haar functie, waarnaar ze nooit heeft
verlangd en waarmee ze begon toen de
troon nog stond op de laatste puinhopen
die de Tweede Wereldoorlog had ach
tergelaten.
Met een drievoudig „Leve onze Ko
ningin" en een zoen van haar moeder
werd zij op die vierde september 1948
's middags om twaalf uur op het
balkon van het paleis op de Dam voor
gesteld als Nederlands nieuwe konin
gin. Twee dagen later werd ze ingehul
digd.
Zorg sprak uit haar proclamatie, die
door woorden als verwoesting, verar
ming, weemoed, oorlog en bezetting 20
realistisch was. „Alle hens aan dek.
Eendracht en nog eens eendracht heeft
koningin Wilhelmina ons op het hart
gebonden". Het waren woorden die
klonken als een mobilisatie.
Koningin Juliana's eerste regerings
daad: het verlenen van het ridderkruis
van de Militaire Willemsorde aan haar
moeder „als symbool van het leider
schap in de zwarte tijd van oorlog en
onderdrukking".
„Een van de meest aangrijpende en
ingrijpende gebeurtenissen van deze
tijd" beleefde koningin Juliana ruim
een jaar later, op 27 december 1949.
Met gesloten ogen luisterde ze in de
Burgerzaal van het paleis op de Dam
naar het Indonesische en Nederlandse
volkslied. Even tevoren had ze de soe
vereiniteitsoverdracht ondertekend.
„Wij zijn nu naast elkaar gaan staan,
hoezeer ook geschonden en gesehebrd
en vol van de littekens van wrok en
spijt", zei ze tegen de Indonesische de
legatie. „Er heerst bezorgdheid in Ne
derland om de zware taak op de schou
ders van een jonge natie".
Ruim drie jaar later in de nacht
van 1 op 2 februari 1953 teisterde de
watersnood een groot deel van het land.
Ruim 2000 doden eiste de ramp. In bag
gerlaarzen trok koningin Juliana door
het rampgebied. Dood, verderf, gewon
den en ellende zag ze er. Troostend
reisde ze rond, in boten, jeeps en heli
kopters. In het zelfde jaar nog dichtte
ze in Zeeland officieel twaalf dijken.
Op 15 december 1954 maakte zij weer
geschiedenis. In de Ridderzaal onderte
kende ze het statuut met de West dat
van Nederland, Suriname en de Neder
landse Antillen 3 gelijkwaardige part
ners maakte.
1 was het jaar van de pijnüj-
ke roddel. De koningin had
voor de oogziekte van prinses Christina
de hulp ingeroepen van de „wonderdok
ter" Greet Hofmans. Het was haar laat
ste hoop op genezing. Het Westduitse
blad Der Spiegel fantaseerde echter dat
mejuffrouw Hofmans indirect politieke
invloed had gekregen en zich met haar
adviezen tussen de koningin en de prins
had geplaatst.
„Leugens, niets dan leugens" noem
de premier Drees de kletspraat.
Om de rust te herstellen moest een
driemanschap het ontstaan van de rod
del onderzoeken en adviseren hoe de
moeilijkheden moesten worden opgelost.
Resultaat: de koningin verbrak de rela
tie met mejuffrouw Hoémans, daarmee
haar persoonlijke belangen onderwer
pend aan dat van volk en land. Van ab
dicatie was geen sprake, concludeerde
het driemanschap. „Zelfs aan de schijn
van inconstitutioneel ingrijpen ont
breekt iedere grond."
De ontroerendste Kerstrede die konin
gin Juliana ooit heeft gehouden volgde
enkele maanden later. „Waarom vallen
sommige mensen iemand aan langs
slinkse wegen met onware beweringen?
Waarom trachten zij een wig te drijven
tussen een man en een vrouw in ver
geefse pogingen tot het vernietigen van
een diepgewortelde eenheid?" En even
later: „Wat bezielt zulke mensen dan
toch? Wat zijn hun eigenlijke drijfve
ren? Maar heb ik soms niet het recht
te trachten mijzelf te zijn?"
Het was ook het jaar van prinses
Beatrix, die achttien jaar dus staats
rechtelijk meerderjarig lid van de
Raad van State en lidmaat van de
Nederlandse Hervormde Kerk werd.
1 Q^'7 Breuk met Indonesië. Op
Schiphol landden toestellen
vol evacués. Koningin Juliana ging
troostend rond. „Het is uw eigen land
waar u terechtkomt en het zijn uw
eigen mensen. Ik hoop zo dat u voelt
dat u welkom bent."
Twee foto's met twintig jaar tussenruimte.
Links een aangrijpend schouwspel op het bal
kon van 't paleis op de Dam, de 4de sept. 1948:
De grijze Wilhelmina riep driemaal „Leve onze
Koningin" en stelde daarmee haar dochter voor als
onze nieuwe Vorstin.
De foto rechts is van 17 juni dit jaar: Koningin
Juliana beweegt zich ongedwongen temidden van
haar volk en onderhoudt op prettige wijze contact
met haar onderdanen, zoals hier met een groepje
bejaarden in de paleistuin.
Q Jaarlijkse opening
der Stat en-Generaal
Spontaan dankend
na een huldiging
••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••I
Op 6 maart 1961 had koningin Julia
na er 12V« jaar als vorstin opzitten.
Een menigmaal bewogen periode"
noemde ze die tijd.
Intussen had ze een formeel begin ge
maakt met de ontwikkeling van het
Europoort-project en had ze het Veer-
se Gat gesloten: een hoogtepunt in de
Delta-geschiedenis. Op 7 juli liep ze
arm in arm met prinses Beatrix door
Leiden waar de kroonprinses was ge
slaagd voor het doctoraal examen rech
ten, vrije studierichting.
IQ/I9 Rouw en blijdschap. Rouw
om de treinramp bij Harme
ien bijna honderd doden waar
voor koningin Juliana haar vakantie
onderbrak. De doden bracht ze de laat
ste eer, de gewonden troost.
Op 28 november overleed koningin
Wilhelmina. „Ik ben overtuigd dat het
Nederlandse volk met de mijnen en mij
de grote dankbaarheid zal delen die
wij voelen voor wat ons door dit leven
werd gegeven", zei haar dochter die
dag in de Staatscourant.
Op 4 december werd de overleden
vorstin bijgezet in Delft. Een witte be
grafenis symboliseerde het eeuwige le
ven. Ze was niet meer eenzaam, noch
alleen.
Het was ook het jaar van de zilveren
bruiloft en een unieke samenkomt van
vorsten. Een echt Hollands bruilofts
feest werd het. Twee jeugdcentra
schonken koningin en prins het volk.
Zeer bezorgd was koningin Juliana
over de ontwikkelingen in Nieuw-Gui-
nea, vanwaar zeshonderd evacués naar
Nederland kwamen. „De regering hoopt
dat de toekomst van de papoea's, waar
voor de Verenigde Naties verantwoor
delijkheid hebben aanvaard, voorspoe
dig zal zijn", zei ze in de Troonrede.
1 QfiA Het jaar van prinses Irene.
Op 10 januari ging ze een
paar weken logeren by de Nederlandse
ambassadeur in Madrid. Geruchten
zwollen aan: de prinses gaat zich ver
loven met een Spaanse edelman. „De
wens is de vader van de gedachte",
reageerde Soestdijk.
De 29e bleek dat prinses Irene hei
melijk rooms-katholiek was geworden.
Een fotograaf had haar in Spanje ter
communie zien gaan.
Op 4 februari kwam het koninklijk
paar hals over kop van de Olympische
winterspelen in Innsbruck terug. „Onze
dochter Irene (die nog steeds in Span
je was) heeft laten weten dat een op
handen zijnde verloving niet doorgaat",
zei de koningin bedroefd voor de tele
visie. Koningin en prins maakten een
mysterieuze reis naar Parijs. De prins
vloog naar Innsbruck om zijn dochters
Beatrix en Margriet op te halen en in
Soestdijk kwamen en gingen ministers
voor urenlange gesprekken.
Op 8 februari maakten de Bourbon
Parma's in Madrid alvast de verloving
van de Carlistisdhe prins Carel Hugo
met prinses Irene bekend. Nederland
hoorde het pas 's avonds. Irene en Ca
rel Hugo kwamen over en de „Nacht
van Soestdijk" brak aan.
Prinses Irene weet de late bekend
making aan „ernstige redenen van par
ticuliere aard" en kondigde aan dat ze
„hier niet zou blijven wonen". Op 7
april ging ze niet mee op staatsiebezoek
naar Mexico omdat ze „op uitdrukkelij
ke wens van haar verloofde nu al aan
diens werk wilde deelnemen".
Dramatisch was het vertrek van ko
ningin Juliana, prins Bernhard en prin
ses Beatrix naar Mexico, even drama
tisch als het vertrek van prinses Ire
ne, de volgende dag, naar Parijs.
Op 29 april trouwde prinses Irene in
Rome haar Carel Hugo. De manier
waarop de Bourbon Parma's ons ko
ninklijk gezin hadden behandeld maak
te het onmogelijk dat haar familie de
trouwerij bijwoonde. Dit was voor ko
ningin Juliana wel een heel smartelij
ke dag.
Indrukwekkend was de manifestatie
van aanhankelijkheid de volgende dag,
Koninginnedag. Premier Marijnen en
vice-premier Biesheuvel flankeerden de
vorstin op het bordes van paleis Soest
dijk. „U hebt ons door uw hartelijkheid
en medeleven door deze moeilijke en
treurige periode heengedragen", zei ko
ningin Juliana de volgende dag voor
de radio. „Wij hebben dit gevoeld."
1 Prinses Margriet verloofde
kZ/SJ-J zich met Pieter van Vollenho
ven. „Een zoon van het volk", noemde
premier Marijnen hem. „Een aardige
jongeman" vond de prins. In hetzelfde
jaar verloofde Beatrix zich met de
Duitse diplomaat Claus von Amsberg.
Een heimelijk genomen foto van het
jonge paar in de tuin van Drakensteyn
had de romance aan het licht gebracht.
„Een goede vriend van prinses Bea
trix", noemde de Rijksvoorlichtings-
Stralende gastvrouwe
van groten der aarde
dienst Claus aanvankelijk. Op 7 mei
werd zijn naam onthuld. Koningin Ju
liana deed een dringend beroep om
prinses Beatrix toch „de rust te gun
nen voor een weloverwogen beslissing".
De discussies over Claus' Duitse af
komst zwollen aan. Vooral in verzets
kringen was men tegen. De voorzitters
van de Eerste en Tweede Kamer, de
fractievoorzitters en de ministerraad
van het koninkrijk kwamen bijeen. Al
les wees erop dat de Goedkeuringswet
er straks „door" zou komen.
Op 28 juni werd de verloving bekend
gemaakt. Het televisie-interview werd
voor Claus een toelatingsexamen, „het
zwaarste dat ik ooit heb meegemaakt".
Koningin Juliana bezwoer: „Ik kan u
verzekeren: het is goed".
„Ik zal mijn best doen en proberen
uw vertrouwen te winnen", zei Claus.
Kritiek maakte daarna plaats voor en-
thousiasme. Claus was geslaagd. In al
le provinciehoofdsteden werden prinsef
Beatrix en hij bejubeld.
Op 17 februari 1966 gingen ze in
Baarn in ondertrouw. Op 10 november
was de Goedkeuringswet aangenomen
met 312 stemmen voor en 9 tegen. De
10e maart 1966 brak aan, de trouwdag
in Amsterdam. „Je bent een man uit
één stuk, die ongetwyfeld op de jou
eigen toegewijde rustige manier de
weg naar vele harten in Nederland zal
weten te vinden", zei prins Bernhard
aan de feestdis tegen zijn schoonzoon.
„Ik zou graag willen vragen ons de
kans te geven om samen met u allen
aan een nieuwe toekomst te bouwen",
vroeg de kersverse prins Claus het volk.
De huwelijksreis voerde naar Mexico,
de Verenigde Staten en Canada.
Op 10 december 1966 gingen prinses
Margriet en mr. Pieter van Vollenho
ven in ondertrouw. Op 10 januari van
het volgende jaar trouwden ze in Den
Haag. Hun huwelijksreis voerde naar
Zuid-Amerika en de Nederlandse Antil
len.
Op 27 april 1967 werd prins Willem-
Alexander geboren. Eindelijk een prins
van Oranje-Nassau. Een paar maanden
later liep prins Claus de Vierdaagse
mee en uit. Het jonge gezin op Draken
steyn zont zich in een ongekende popu
lariteit.
17 april 1968: weer een prins: Mau-
rits Willem Pieter Hendrik. Diens va
der, mr. Van Vollenhoven, verliet in
tussen de dienst en zal in Arnhem gaan
werken bij de Nederlandse Heidemaat
schappij.
Intussen worstelde het koninklijk huis
met financiële perikelen. In juni 1968
trok het kabinet-De Jong het inkomen
van de Kroon op tot 5,2 miljoen gulden.
Daartegenover stond dat paleis Soest
dijk verkocht zal worden aan de staat.
Twintig jaar van wel en wee zijn
verstreken en de troon staat fier
overeind. „Juliaantje zal het best
rooien", zei het oude vrouwtje op
die vierde september op de Dam in
Amsterdam. Ze heeft gelijk gekre
gen!
Een recente foto van het koninklijk paar met prins Willem-Alexander, tij
dens de vakantie in Porto Eroo.le.
I
