Het roomse
Duitsland
breekt met de sleur
Kent U Bileam
STEEDS MEER STEMMEN VRAGEN OM
BUITENGEWONE GENERALE SYNODE
BIJ TIENDUIZENDEN
KWAMEN ZE NAAR DE
„KA THOLIKENTA GE"
MOEILIJKHEDEN IN DE VRIJGEMAAKTE GEREF. KERKEN
4- Buitengewone synode
Theologiestudie
zonder gymnasium
De hele wereld
A v
inuunmuumunuHuuuuuunHuunumuuHnuunnuumuunumnmnunnumHumnumnummnnmwv
In het programmablad van de Duitse Katholie
kendag komt een artikel voor, geschreven door
Heinrich Engel van het priesterseminarie te
Essen. Het is kenmerkend voor de geest die op
het ogenblik leeft onder de Duitse rooms-katho-
lieken: een zoeken naar nieuwe vormen en nieu
we mogelijkheden, tevens een kritisch onderzoek S
van het oude dat zoveel eeuwen opgeld heeft j
gedaan. Omdat het zo treffend tot uitdrukking
brengt in welke geest dit gebeurt nemen we het
hieronder (met illustraties) over.
Wat prof. dr. dr. Otto B. Roegele uit
München al had voorspeld is gebeurd:
de 82ste Duitse „Katholikentag" is „een
beslissende gebeurtenis geworden in de
geschiedenis van het Duitse Katholi
cisme". Met een overweldigende meer
derheid van rond 3000 tegen 90 stem
men is in Essen een resolutie aangeno
men waarin op paus Paul us een beroep
is gedaan om zijn encycliek „Humanae
Vitae" te herzien, niettegenstaande de
paus juist diezelfde dag een dringend
beroep had gedaan op alle gelovigen
om deze encycliek te aanvaarden en
gehoorzaamheid te betrachten. „Neen",
zeiden de duizenden deelnemers aan
deze anders zo traditioneel in de sleur
lopende Katholikentag. „Neen, want
de beslissing welke methode voor ge
boorten regeling te verkiezen valt, moet
aan de echtparen zelf worden overge
laten". En verder: „De eis tot gehoor
zaamheid aan de pauselijke leer over
de geboorten regeling kan door de over
grote meerderheid van' de Duitse ka
tholieken naar inzicht en geweten
niet worden gevolgd".
Toch had prof. dr. Otto B. Roe-
gele dat niet bedoeld toen hij in het
(bijzonder fraai uitgevoerde) tijdschrift
dat speciaal voor deze 82-ste Duitse
Katholikentag was samengesteld, als
medewerker aan de voorbereidingen
zijn visie gaf op wat er in Essen zou
gaan gebeuren - op 't moment dat hij
zijn bijdrage schreef was de pause
lijke encycliek namelijk nog niet we
reldkundig geworden. Hij schreef deze
regels omdat er in Duitsland veel
ipeer aan de hand is - de kwestie
van de geboorteregeling heeft dit te
duidelijker aan het licht gebracht
maar was, hoe spectaculair op zich
zelf ook, alleen maar een bewijs te
meer dat men in het katholieke deel
van Duitsland een streep gezet heeft
onder het nogal kleurloze verleden van
de afgelopen decennia.
De „Deutsche Katholikentage"
zijn een traditie zoals de Kirchentage
een traditie geworden zijn. Tegen het
einde van de vorige eeuw zijn ze ont
staan in een periode van grote sociale
omwentelingen. Vele honderdduizenden
rooms-katholieken hebben in de loop
der jaren deze congressen bezocht en
steeds zijn ze demonstraties geweest
van trouw aan kerk en paus, een «af
spiegeling van het Duitse „rijke Room
se leven" dat nog weliger tierde dan
in Nederland in alle mogelijke vormen
van godsvrucht, organisaties en devo
ties. Men kan ze kenschetsen als een
jaarlijkse openbare geloofsbelijdenis en
vele gevierde sprekers uit binnen- en
buitenland hebben er het woord ge
voerd. Ook dr. Herman Schaepman,
de grote emancipator van de Neder
landse rooms-katholieken, heeft er ver
scheidene malen zijn Duitse medege
lovigen toegesproken.
^Maar deze keer is het allemaal an
ders gegaan het was trouwens ook
allemaal anders bedoeld. Niet dat de
liefhebbers van vlaggenparades en
tromgeroffel ook ditmaal niet aan hun
trekken gekomen zijn wat dat be
treft doen Katholikentag en Kirchen-
tag niet voor elkaar onder. Maar veel
meer dan voorheen had men dit jaar
de nadruk gelegd op de discussies
binnen de gespreksgroepen. En binnen
die gespreksgroepen had men zo onge
veer alles aan de orde gesteld wat de
hedendaagse mensheid maar beroert.
„Midden in deze wereld" was het
hoofdthema en daarmee kan men in
derdaad alle kanten uit. En dat men
inderdaad al die kanten uit wilde be
wijst de schematische voorstelling die
in het speciale programmablad *was
opgenomen en waarin niet alleen de
onderwerpen waren genoemd die door
de zes forums en de zevenentwintig
gespreksgroepen moesten worden be
handeld maar bovendien nog zo'n vijf
tien kolommen waren gevuld met vra
gen over al deze onderwerpen. Plus
dan nog het verzoek aan alle lezers
en congresdeelnemers om toch vooral
nog hun eigen vragen op papier te zet
ten en in te sturen.
Om enige indruk te geven van het
veelomvattende werk dat men daar
in die eerste septemberweek in Essen
heeft verzet, laten we hieronder heel
in het kort volgen welke vragen in de
verschillende forums aan de orde zijn
geweest.
Het eerste forum heeft zich bezig
gehouden met het thema „Deze
wereld en het Woord van God". Het
christelijk geloof, zo wordt gesteld,
maakt op de mensen-van-nu een onwe
reldse, misschien zelfs een wereldvij-
andige of een wereldvreemde indruk.
Het geloof lijkt voor het aardse leven
nauwelijks van waarde. En dan komen
de vragen. Vragen over het bestaan
van God. Over de mens, gezien in het
licht van de nieuwe natuurwetenschap.
Over de onsterflijkheid van de ziel en
over de opstanding uit de dood. Ook
typisch rooms-kathólieke vragen: naar
de zin van het kloosterleven en van de
orden. Naar de zin van het celibaat en
zo verder.
Tweede forum: Huwelijk en gezin.
Toen het programma werd opge
steld was er nog geen pauselijke en
cycliek nu hebben 20.000 mensen
deze forumdiscussies bijgewoond en ge
luisterd naar wat hun leiders te zeg
gen hadden. De geboortenregeling heeft
deze discussies beheerst en haast una
niem hebben alle deelnemers zich ach
ter de Duitse bisschoppen geschaard
die al eerder hadden verklaard dat de
katholieken weliswaar hun gehoorzaam
heid dienden te tonen door kennis te
nemen van de pauselijke encycliek,
maar dat deze gehoorzaamheid niet
het blindelings opvolgen ervan moest
betekenen.
Het forum dat zjch bezighield met
vragen van de cultuur was mis
schien het minst spectaculaire, maar
de deelnemers hebben er zich niet met
een handomdraai van af gemaakt. Het
ging over kunst („Kan een atheïst re
ligieuze kunstwerken voortbrengen en
wat is het verschil tussen een kunst
werk van een gelovig en van een onge
lovig mens?" Maar het ging over
veel meer dan kunst alleen: over de
pers en andere moderne communica
tiemiddelen. En over de christelijke
school en de christelijke verenigingen.
Nogmaals: men wilde op deze katho
liekendag geen enkel heilig huisje ont
zien!
Het vierde forum had betrekking
op de maatschappelijke verhoudin
gen met vragen over medeverantwoor
delijkheid en medezeggenschap van de
arbeider in zijn bedrijf, over de plaats
van de vrouw binnen het maatschap
pelijk leven, over de mens in zijn le
vensavond zijn wensen en zijn mo
gelijkheden, over sociale zekerheid en
over woningpolitiek een reeks van
vraagpunten waarover men jaren kan
studeren.
Hetzelfde kan men met recht en
reden stellen van het vijfde forum
dat zich bezig moest houden met de
staat, in Duitsland zeker geen gemak
kelijk onderwerp. Netelige vragen zijn
gesteld: Zijn wij als christenen de de
mocratie toegedaan uit overtuiging of
alleen omdat het nu eenmaal moet?
Hoe staat het met de opvoeding tot
democratie in ieders persoonlijk
leven en gezinsleven? Speelt het pa
triarchale (dikwijls het begin van het
dictatoriale) in het Duitse leven niet
een grote rol? En andere, meer poli
tieke vragen: de verhouding tot de
DDR., de onderlinge verhouding tus
sen de landen-staten van de Bondsre
publiek, de verhouding tot het radica
lisme, zowel links als rechts.
En daarbij aansluitend dan de vra
gen van het zesde forum, maar
dan in het internationale vlak. Vragen
over de toekomst van Europa, over
oorlog en vrede, over ontwikkelings
hulp al die problemen die in heel de
wereld ten volle in discussie zijn. Ze
zijn op deze Duitse Katholiekendag
niet geschuwd ook al heeft men er net
zo min als elders een afdoende ant
woord kunnen vinden. Overziet men
het geheel dan kan men zeggen: er is
geen stukje terrein overgebleven waar
over de Duitse katholieke kerk niet in
discussie wil treden. Niets wordt meer
als vanzelfsprekend aangenomen ge
zocht wordt naar een christendom voor
de wereld van nu en dat zonder enige
schroom of terughoudendheid.
Daarmee heeft Duitsland de wereld
verbaasd zo mag het wel gesteld
worden. En men vraagt zich af hoe
deze opleving tot stand is gekomerf
Onwillekeurig gaan dan de gedachten
uit naar het nieuwe boek van dr. Hans
Küng, misschien de meest vooruitstre
vende van alle rooms-katholieke theo
logen. „De toekomst van de kerk"
heet dit boek en het heeft in Duitsland
(en ver daarbuiten) grote aandacht
gekregen. Dr. Küng het was bekend
is namelijk de grote voorvechter
voor een structuurhervorming van de
rooms-katholieke kerk en daarvoor
heeft hij in Duitsland vele medestan
ders gevonden.Vorige week publiceer
de een van de meest invloedrijke Duit
se kranten, de Frankfurter Allgemeine,
een samenvatting van het boek en we
geloven dat, wil men iets gaan begrij
pen van deze rooms-katholieke ople
ving in Duitsland, het nuttig is van
deze samenvatting kennis te nemen.
Dit is het waarnaar dr. Küng streeft:
Vernieuwing van de theologie op
een solide exegetische, historische
systematische en oecumenische basis.
De theologen dienen volledig vrij te
zijn in hun werk. Daarom moeten ook
de laatste uit een absolutistische tijd
stammende censuurmaatregelen wor
den afgeschaft. Voorts zal een repre
sentatieve commissie van theologen uit
alle delen van de wereld gevormd
moeten worden om de paus van ad
vies te dienen. Dergelijke commissies
moeten ook ten dienste staan van bis
schoppenconferenties. Tenslotte zal er
overleg moeten plaats hebben tussen
de paus en de bisschoppen voordat be
langrijke documenten (zoals encyclie
ken) worden gepubliceerd.
0 Doorvoering van de op het Twee
de Vaticaanse Concilie aanvaarde
collegialiteitsgedachte. De collegiali
teit mag niet slechts geëist worden van
de Romeinse Curie, maar van alle or
ganen van de kerk. Zij zal niet ver
wezenlijkt kunnen worden zonder de
samenwerking van bisschoppen, pas
toors, kapelaans, theologen en leken.
Een goed model hiervoor, zo schrijft
dr. Küng, is het Nederlandse Pasto
raal Concilie, waar vrij en openlijk
over de modernisering van de kerk
wordt gediscussieerd.
Hervorming van het kerkelijke
recht. Kerkelijk recht mag onder geen
beding heerschappij-recht, maar moet
altijd dienend recht zijn. Een totale
herziening van de Codex naar opbouw
vorm en inhoud is daarom dringend
nodig. Een nieuwe Codex mag niet,
zoals tot dusver, gedomineerd worden
door de mentaliteit van de Romeinse
Curie, die in de grond van de zaak
geen wetgevend, maar een administra
tief bestuur is.
Het recht om mee te beslissen
5 Zijn verhaal wordt verteld in hoofdstuk 23 van het derde
J boek van Mozes: Bileam, de man die niet alleen moeilijk-
heden had met;zijn spreekwoordelijk halsstarrige ezel, maar
ook nog zijn opdracht zag mislukken. In plaats van een ver-
J vloeking over het volk der Joden werd het een zegening.
Profeten in deze Bileam-stijl vindt men heden ten dage
5 meer dan genoeg. Alleen staat nog niet vast of al datgene
wat zij menen aan het volk Gods na het concilie te moeten
J voorhouden, een vloek dan wel een zegen inhoudt. Statistici
5 komen opdraven met hun nieuwste cijfermateriaal en pro-
j feteren een steeds toenemende „vergrijzing" van de kerk.
J Of een toenemende „vervrouwelijking". Of een toenemende
„verkinderlijking". Sociologen op hun beurt wijzen op de
autoritaire en patriarchale structuur van de kerk en advi-
seren die te doorbreken. En zij plakken het gewone trouwe
J kerkvolk etiketjes op als „maatschappelijk gefrustreerden"
dan wel „gebrekkig aangepasten"./ Theologen treden naar
voren en eisen van ons dat we in naam der wetenschap de
S bijbel „ontmythologiseren". Missionarissen vertellen ons in
koor dat men overal goede mensen aantreft en dan voor-
al blijkbaar buiten de kerk. Wie tot zijn dood toe eerlijk en
trouw geleefd heeft, die is toch een christen en kan de he-
j mei niet mislopen. Kortom: al deze profeten nemen de
5 kerk bij de halster zoals Bileam zijn ezelin. Zij spreken
haar krachtig toe: wees toch niet zo eigenzinnig, gooi toch
eindelijk eens de vensters open en hou op met dat steriele
J en conservatieve gedoe.
5 Wie zal nu al durven beweren, dat al deze zo dreigend
5 klinkende boodschappen van al deze nieuwe profeten wer-
5 kelijk een vloek zijn? Praten zij over de ontmythologise-
ring van de Bijbel alleen omdat zij dan niet meer hoeven
te geloven? Is het niet mogelijk dat het resultaat zal zijn
5 een dieper, zuiverder geloof? Zien zij in de heidenen al-
leen maar daarom „anonieme christenen", omdat zij op
die manier het zendingsbevel van Christus kunnen ontlopen
5 of... is het echt hun bedoeling op die manier dit bevel be-
ter uit te voeren? En als verkondigd wordt dat Christus
J „kosmisch"" is, doet men dat dan omdat men af wil zijn van
kruis en Golgotha of... omdat Christus werkelijk de alpha
en de omega is van mensheid en wereld?
En nog een punt: als de kerk haar maatschappelijke po-
i sities verliest, geen rol meer speelt als machtsfactor in de
wereld, maar zich aan staat en maatschappij moet gaan
j aanpassen en als de kerk geen volkskerk meer is, maar
g alleen nog maar gelovigenkerk betekent dat dan dat de
J kerk afziet van haar universaliteit en haar katholiciteit?
Heeft zij dan verraad gepleegd aan haar opdracht alle
Z volkeren Gods heil te prediken? Of is het mogelijk dat zij,
J dusdoende, juist veel meer het zout der aarde wordt, het
licht der wereld, de stad op een berg?
De houding van de christen die heden in en met de kerk
leeft, zal zich moeten kenmerken door een kritisch optimis-
me. Voor alles kritisch, want hij zal zorgvuldig moeten
schiften. Andera kan het gebeuren, dat hij in plaats van de
J bevrijdende Geest van God geesten oproept, die niet meer
J te keren zijn. Maar anderzijds ook optimistisch. Alleen de
j pessimist is bang en omdat hij bang is blijft hij óf behoud-
g zuchtig achter de kachel zitten óf hij neemt de vlucht vóór
S alles en iedereen uit wat men dan ten onrechte progres-
sief noemt! De kerk zal ons iets moeten leren van het
g kritische optimisme van Abraham. Abraham ging zijn weg,
g niet wetend waar hij zou komen maar dat het Gods weg
J was, daar was hij heel zeker van!
nnramnumwunuununnv
voor de leden van de kerk, ook voor kloosterorden.
Het noch door de originele nieuw-testamentische
kerkopvatting, noch door het huidige democratische
denken gedekte autoritaire één-mans regime moet
vervangen worden door een collegiale kerkelijke lei
ding op alle niveau's: parochie, bisdom, natie, we
reldkerk. Daarmee samenhangend: vrije verkiezin
gen voor het ambt van pastoor, bisschop, paus. De
keuze van een Paus, zo schrijft dr. Küng, dient zo
snel mogelijk van het in generlei opzicht represen
tatieve en in elk geval anachronistische college van
kardinalen overgedragen te worden aan een Raad
van bisschoppen en leken. Het ongehuwd zijn in
kerkelijke dienst moet, zoals dat altijd in de met
Rome verbonden oosterse kerken is geweest, ook
weer in de Latijnse kerk een persoonlijke en vrije
beslissing van de priesters worden.
0 Consequente doorvoering van de schoorvoetend
begonnen hervorming van de Curie: internatio
nalisering, decentralisatie, inkrimping van het bu
reaucratische apparaat, afschaffing van de absolu
tistische redeneertrant, het overwegen van de nood
zakelijkheid van een wereldlijke diplomatie, af
schaffing van alle anachronistische Vaticaanse hof-
titels en orden, die met de kerk van Christus niets
te maken hebben (en die ook door de jongste prij
zenswaardige hervormingen niet ongedaan zijn ge
maakt) en in plaats van pauselijke hofdignitarissen
bevoegde vakmensen in de diverse Romeinse con
gregaties.
0 Op het gebied van de oecumene: onvoorwaarde
lijke erkenning van wederzijdse dopen, geregel
de uitwisseling van predikanten en theologieprofes
soren, gemeenschappelijke kerkdiensten, grote vrij
heid in het deelnemen aan plechtigheden in andere
christelijke kerken.
Regeling van het vraagstuk van de gemengde
huwelijken door erkenning van de geldigheid
van alle gemengde huwelijken en door de beslissing
over doop en kinderopvoeding over te laten aan de
echtgenoten zelf.
0 Grotere plaats van de vrouw in de kerk: volle
dige deelneming van de vrouw aan het kerke
lijke leven op basis van gelijkwaardigheid. Opne
ming van vrouwen in de Raad van bisschoppen en
leken. Herziening van de talrijke liturgische teksten
en kerkrechtelijke artikelen, die discriminerend zijn
voor de vrouw. Het toelaten van vrouwelijke diakens
en een ernstig onderzoek naar de concrete voor
waarden voor de wijding van vrouwen, waartegen
geen bijbelse of dogmatische gronden bestaan.
De moeilijkheden die er reeds verschillende
jaren bestaan in de Gereformeerde Kerken
Vrijgemaakt worden steeds groter we
hebben er ai eerder over geschreven en toen
de veronderstelling geuit, dat er een buiten
gewone algemene synode aan te pas zal moe
ten komen, wil het niet tot onherstelbare
scheuringen komen. Zet men die moeilijkhe
den op een rijtje dan komt men als het ware
tot drie hoofdpunten:
0 De zo langzamerhand alom bekende
Open Brief aan de z.g. Tehuisgemeente
in Groningen heeft grote spanningen op
geroepen. Deze Open Brief is twee jaar
geleden door vijfentwintig leden van de
vrijgemaakte kerken geschreven aan de
groep die achter ds. A. van der Ziel te
Groningen stond en die de Tehuisge
meente vormde, zo genoemd omdat zij
haar kerkdiensten hield in Het Tehuis
in Groningen. Het gevolg van dit con
flict was dat een aantal leden van de
kerk van Kampen zich afscheidde en
dat er nu in Kampen twee kerken zijn,
namelijk een kerk-Bos en een kerk-Grit-
ter, zo genoemd naar de respectievelijke
scriba's, de heren J. Bos en D. J. Gritter.
0 De opvattingen van ds. B. Telder, eme
ritus-predikant te Bilthoven, hebben tot
moeilijkjjeden geleid. Ds. Telder heeft
enkele boeken gepubliceerd over het le
ven na de dood velen in de vrijge
maakte kerken achten deze leer in strijd
met de bijbel.
0 Een soortgelijke controverse is ontstaan
door de visie die ds. J. O. Mulder en ds.
G. Visee te Kampen hebben ontwikkeld
betreffende de wet en vooral betreffen
de het vierde gebod. Deze predikanten
achten de wet en dus ook dit gebod wel
bindend voor Israël, maar niet voor de
Nieuwtestamentische kerk. En dat heeft
uiteraard ook consequenties voor de
viering van de zondag.
Door al deze geschillen zijn er op ver
schillende plaatsen scheuringen ontstaan.
In Utrecht is de kerkeraad uiteengevallen en
gingen de twee predikanten een verschillen
de weg. Ds. W. G. Visser die een preek ge
houden had over Zondag 12 van de Heidel-
bergse Catechismus, waartegen bezwaren ge
maakt werden, is lid van de kerkeraad, die
meent dat de Open Brief geen reden geeft
om met predikanten te handelen.
Zijn collega ds. G. A. Hoekstra is lid van
de andere kerkeraad. Een van de zaken, die
in Utrecht aanleiding hadden gegeven tot
deze geschillen, was het besluit van de kerke
raad een van de ondertekenaars van de
Open Brief, ds. J. Keizer te Brouwershaven,
vcor te laten gaan in de kerkdiensten.
Ook in de classis Middelburg heeft ds. Kei
zer vanwege zijn handtekening onder de
Open Brief moeilijkheden gekregen. Deze
classis meent dat de kerk van Brouwersha
ven met haar predikant moet handelen,
maar zowel de kerk als ds. Keizer ziet
daar geen aanleiding toe. Onlangs verklaar
den zij op de classis Middelburg, dat zij het
laatste woord hierover gesproken hadden!
Als er een conflictsituatie ontstaat komt
hef nogal eens voor dat enkele ambtsdra
gers de gemeente wegroepen van achter de
nr hun mening ontrouwe kerkeraad. Dat
is onlangs gebeurd in Amsterdam-Zuid en
in 's-Gravenhage-Zuidwest. Men gebruikt
daarvoor, evenals in 1886, wel de term „do
leren". Wanneer er in zulk een situatie een
classisvergadering wordt gehouden, dan ko
men er ook vaak in het classisverband moei
lijkheden. Zo zijn de classes Alkmaar-Zaan
dam en Haarlem gescheurd. Soms ontstaan
er in een classis zulke conflict-situaties als
het binnen een classis niet meer willen sa
menwerken met ondertekenaars van de Open
Brief.
Overigens staan deze ondertekenaars niet
allen op hetzelfde standpunt. Er zijn onder
hen predikanten die de vrijgemaakte kerken
hebben verlaten en zijn toegetreden tot de
gereformeerde kerken: drs. R. Brands te
Oegstgeest-Valkenburg, ds. J. P. van der
Stoel en ds. P. Wulffraat te Amsterdam-Cen
trum. Maar anderen hebben verklaard, dat
zij daarvoor geen enkele aanleiding zien. Zo
heeft ds. Mulder te Kampen gezegd dat er
voor vereniging met de gereformeerde ker
ken nog minder reden is dan ongeveer 25
jaar geleden, toen de vrijmaking tot een
scheuring leidde.
Zeer uitvoerig heeft vooral de particuliere
synode van Overijssel zich met al deze za
ken bezig gehouden. Vele dagen heeft zij
vergaderd over de situatie in Kampen. Zij
heeft uitgesproken: a. dat de leer van ds.
Mulder en ds. Visee inzake de wet en voor
al inzake het vierde gebod in strijd is met
de Heilige Schrift en met de belijdenis van
de kerk; b. dat de bezwaren die bij de clas
sis Kampen zijn ingebracht tegen de Open
Brief, gegrond zijn; c. dat de kerkeraad van
Kampen, door de generale synode van Rot-
terdam-Delfshaven niet te erkennen en door
zijn predikanten ongehinderd te laten voor
gaan in de diensten van de Tehuisgemeente
in Groningen, de regels van het kerkverband
heeft geschonden en dit verband zelf heeft
aangetast; en d. dat de kerkeraad van Kam
pen de leer van ds. Telder ten onrechte in
bescherming heeft genomen. Deze leer wijkt
volgens de particuliere synode af van wat
de catechismus zegt over het leven na dit
leven.
In Kampen ligt ook de Theologische Ho
geschool en ook deze wordt belemmerd in
haar arbeid. Toen de senaat van deze hoge
school besloot een nadere verklaring te vra
gen aan studenten die zich wilden laten
inschrijven en daarbij een verklaring toon
den van een kerkeraad die achter de inhoud
van de Open Brief staat, wilden twee lec
toren hieraan niet meewerken. Daarop wer
den deze beiden, dr. H. M. Mulder en drs.
D. J. Buwalda, geschorst. Bij de rectoraats
overdracht aan het einde van vorig jaar ont
stonden ook moeilijkheden: prof. C. Veenhof
heeft niet, zoals gebruikelijk, in het openbaar
het rectoraat overgedragen aan zijn opvolger,
prof. dr. L. Doekes.
Het is niet vreemd, dat er in deze moei
lijke situatie steeds meer stemmen opgaan
om een buitengewone generale synode bijeen
te roepen. Bovendien moet er 'n nieuwe hoog
leraar te Kampen worden benoemd in de
vacature van prof. Veenhof, die. met emeri
taat is gegaan. De eerstvolgende generale sy
node, die zal worden samengeroepen door de
kerk van Hoogeveen of door de kerk van
Hattem, zou op *7 april 1970 bijeen moeten
komen. Maar de spanningen waardoor inte
rim-situaties zijn ontstaan, maken volgens
velen een buitengewone synode noodzakelijk.
Het bijeenkomen van zo'n synode is mo
gelijk op grond van artikel 50 van de ker
kenordening. Dit artikel bepaalt dat de ge
nerale synode gewoonlijk eens in de drie jaar
gehouden zal worden, „ten ware dat er enige
dringende nood ware om de tijd korter te
nemen". Het artikel bepaalt verder dat de
roepende kerk een buitengewone algemene
synode binnen drie jaar kan samenroepen
als tenminste twee particuliere synoden van
oordeel zijn dat dit noodzakelijk is. De roe
pende kerk moet dan advies of goedkeuring
ontvangen van de particuliere synode waar
onder zij zelf ressorteert.
Ds. D. van Dijk, emeritus-predikant te Gro-
ningen-Noord, heeft in de Kerkbode van Gro
ningen, Friesland en Drenthe reeds op een
vervroegde synode aangedrongen. Ook het
curatorium van de Theologische Hogeschool
(waarvan ds. Van Dijk voorzitter is) deelt
deze mening. In een brief aan de kerken
heeft dit curatorium gevraagd alles in het
werk te stellen om een generale synode te
doen bijeenroepen. Enkele kerken hebben
aan dit verzoek al gehoor gegeven. Zo heeft
de kerk van Groningen-Zuid bij de classis
Groningen een instructie ingediend, waarin
werd gevraagd om een vervroegde particu
liere synode. Aan dit verzoek voldeed de clas
sis Groningen niet omdat de kerkeraden zich
over deze zaken niet hadden kunnen uitspre
ken. Maar ook de kerk van Bedum heeft
nu een poging ondernomen. Aan de roepen
de kerk van Hoogkerk heeft zij verzocht de
classis Groningen vervroegd bijeen te roe
pen. En de classis Amersfoort ontving van
de kerk van Bunschoten-Spakenburg een
voorstel om in de kerkelijke weg te komen
tot een vervroegde generale synode.
Het is de vraag of zo'n synode de eenheid
in de vrijgemaakte kerken zal kunnen her
stellen. Wat zij wel zal kunnen doen is een
einde maken aan vele interim-situaties. Wan
neer men bedenkt dat er van de vijf hoog
leraren aan de Theologische Hogeschool vier
staan achter de kerkeraad-Gritter die grote
bezwaren heeft tegen de kerkeraad-Bos, maar
dat de heer Bos, scriba dus van deze laatste
kerkeraad, pedel is van de Hogeschool, dan be
grijpt men dat er verhoudingen ontstaan, die
voor een rustige ontwikkeling van het kerke
lijk leven grote bezwaren opleveren. Zou er
een buitengewone generale synode worden
bijeengeroepen dan zal het uiteraard toch
nog wel geruime tijd duren voor zij bijeen
kan komen zeker niet voor het begin van
1969. Maar ook dat zou kunnen betekenen,
dat een jaar eerder aan onhoudbare toestan
den een einde kan worden gemaakt.
/i
,.lk zeg u: deze ging af gerecht
vaardigd in zijn huis, meer dan
die. Want een ieder die zichzelf
verhoogt, zal vernederd wor
den, en die zichzelf vernedert,
zal verhoogd worden".
Luc. 18:14
Dit woord van Jezus staat aan het
einde van de gelijkenis van de fari-
zeër en de tollenaar. Een overbekende
gelijkenis. Toch is het de vraag of deze
gelijkenis wordt verstaan. Als we deze
gelijkenis lezen, dan kiezen wij direct
voor de tollenaar. Er schijnt voor ons
niets verrassends in deze gelijkenis. In
Jezus' dagen verwekte deze gelijkenis
echter opschudding. De tollenaar was
immers een verachte en de farizeër een
geëerde. Als we ons verplaatsen in de
tijd, waarin Jezus leefde en sprak dan
kunnen we, als we een eerlijk oordeel
willen vellen, maar niet zonder meer
kiezen voor de tollenaar. Het evange
lie, dat Jezus verkondigt, is een vreemd
evangelie. Het is het evangelie van de
vreemde vrijspraak. Slechts weinigen
verstaan dit evangelie. Men geeft wel
voor het te verstaan. Men doet wel als
of men het verstaat, maar in de prak
tijk van het leven bewijst men het te
gendeel. Laten we toch eens eerlijk
worden, we kiezen maar zo niet voor
de goddeloze. In ons aller hart zwaait
de farizeër de scepter. We hebben al
len de neiging te denken dat we beter
zijn dan de ander. De farizeër dankt
God, dat hij niet is als de ander. Hij
meent beter te zijn. Nog nooit heeft hij
ontdekt dat hij met alle mensen op één
grote hoop ligt. Ware dit het geval ge
weest dan had hij in zijn gebed wel een
toontje lager gezongen. In zijn gebed
verhoogt de farizeër zichzelf. De tolle
naar vernedert zichzelf daarentegen.
Hij belijdt zich zodanig hij is. En in
derdaad was de tollenaar geen beste.
Het was geen wonder dat men hem
verachtte. Hij had het ernaar gemaakt.
Daarom belijdt hij zich ook zodanig
hij is. Zondaar. Daarom??? Neen, niet
daarom, maar omdat de Heilige Geest
hem overtuigd had van zonde, gerech
tigheid en oordeel. Het is niet vanzelf
sprekend, dat wij ons belijden, zodanig
we zijn. Het is veel vanzelfsprekender
dat we ons als de farizeër verhogen.
Wie wil er nu zijn, die hij is? Of we nu
tot de Hervormde Gemeente, tot de
Gereformeerde Kerk, Christelijk Gere
formeerde Kerk, Gereformeerde Ge
meente behoren, we liggen allen op één
grote hoop. We zijn allen verdoemelijk
voor God. Slechts wie zich oprecht be
lijdt zodanig hij is, wordt gerechtvaar
digd. Er is niemand, die goed doet, ook
niet tot één toe. Wanneer we onszelf
een klein beetje leren kennen zullen
we dit moeten erkennen. Dan ontdek
ken we de farizeër in onzelf en belijden
we onzelf als zondaar. En?? En wor
den gerechtvaardigd om niet!!! Dan le
ren we de gelijkenis van de farizeër
en de tollenaar verstaan. Overduide
lijk is het ons natuurlijk, hoop ik, dat
Jezus in deze gelijkenis niet suggereert:
leef maar als een beest, het komt wel
in orde, u wordt wel behouden; maar
wie zichzelf vernedert, wordt ver
hoogd.
VEENENDAAL, Ds. T. Langerak
De mogelijkheden om theologie te
gaan studeren zijn in de laatste jaren
aanzienlijk toegenomen. Dit is voorna
melijk het gevolg van een wetswijzi
ging. Sinds 1963 kan men ook met gym
nasium B direct beginnen. En verder
kunnen allen, die de hbs of een hogere
beroepsopleiding achter de rug hebben,
toegang krijgen tot de theologische exa
mens. Maar deze laatsten moeten dan
eerst het zogenaamde voortentamen of
colloquium afleggen. Dit heeft er toe ge
leid dat er op het hervormd opleidings
centrum „Nieuw Ruimzicht" in Doorn
en aan de verschillende theologische
faculteiten colleges worden gegeven aan
degenen die zich daarop voorbereiden.
Het voortentamen omvat alleen de
vakken latijn, grieks en oude geschie
denis, en is bedoeld voor de hbs-ers
Het colloquium vraagt meer. Heeft
men bijvoorbeeld het diploma kweek
school, dan dient men ook een frag
ment wetenschappelijk proza uit het
Frans, Duits en Engels in goed Neder
lands te kunnen vertalen. Komt iemand
van de hts, dan wordt er bovendien
nog een portie algemene en vaderland
se geschiedenis geëxamineerd. Is men
dertig jaar of ouder dan zijn er nog
weer andere regelingen.
Er is ook in ons blad al uitvoerig ge
schreven over de zogenaamde extranei-
opleiding. Deze opleiding, die dit jaar
in Utrecht en Groningen van start gaat,
vormt een volledige theologische studie
door middel van colleges, die uitslui
tend op zaterdag worden gegeven. Zij
is bedoeld voor degenen die door hun
werkkring of om andere redenen de
universiteit op de overige dagen niet
kunnen bezoeken. Het blijkt dat deze
nieuwe studiemogelijkheid in een on
verwacht grote behoefte voorziet. In
Utrecht kan men nu al rekenen op een
tachtig deelnemers.
Deze ontwikkeling is van groot be
lang met name voor de hervormde
kerk, waar het groeiende tekort aan
predikanten binnen afzienbare tijd tot
meer dan 300 onvervulbare vacatures
zal leiden. Dit heeft het Bestuur van
het hervormd opleidingscentrum er toe
gebracht eens na te gaan of een twee-
of driejaarlijkse zaterdagcursus ter
voorbereiding op het voortentamen of
colloquium op een even grote belang
stelling zou mogen rekenen. Via deze
weg zouden velen zonder gymnasium
opleiding later theologie kunnen gaan
studeren en wel met behoud van hun
huidige werkkring. Uiteraard kan
ieder, van welke kerk of geloofsrichting
ook, deelnemen. De cursus zal in
Utrecht worden georganiseerd en over
ongeveer 30 zaterdagen per jaar wor
den verdeeld, elk met vijf tot zes col
lege-uren. De praktische uitwerking
van deze plannen hangt echter af van
de belangstelling. Alleen bij voldoende
deelname kan een redelijk programma
worden ontwikkeld.
(Hervormd Persbureau)
