Let bij conserven op
de vitamientjes
centrale
verwarm
in
er
VAA?
A
Hoge prijzen voor
oude automobielen
St. Pauls
herboren
Eens wat anders
in mannenmode
Maori-dodenkano
museum in Keulen
In Australië worden 375 talen
bedreigd met uitsterven
IrvH J
A. MERKX
Restauratie
centrum in
Venetië
Voedingswaarde niet gering
ai i
Haar wordt 5 kilometer dik
De man die Duitsland# president wordt
OM GRIJZE
DAKEN VAN
TE KRIJGEN
Dwars
eer roofoverval
in Londen
Tegenslag voor
Chinezen in
raketprogramma
AndagirinjaMbaram; Wanindiljavgwa
Groenten
Inspraak
Rillerig? Pas dan op voor
Neem direct
Snel, doeltreffend,
betrouwbaar!
Aardgas
Ollestookinstallaties
Bedrijfsinstallaties
Luchtverwarmlng
Sprinklerinstallaties
„Dat gaat niemand aan'*
WOENSDAG 30 OKTOBER 1968
Ten Jaar geleden is Cosraonda Voedingsmiddelen N.V. in Loosdrecht begon
nen met de vervaardiging van soepen en dergelijke van het Duitse merk
Knorr voor de Benelux. Ter gelegenheid daarvan werd onlangs in Amsterdam
een symposium gehouden over „de industrieel bereide voeding en de betekenis
ervan in heden en toekomst". Het werd voorgezeten door dr. ir. J. Weits, direc
teur van de Keuringsdienst van Waren te Amsterdam.
De eerste inleider, dr. E. L. Hellendoorn, hoofd van de afdeling algemene tech
nologie van het Centraal Instituut voor Voedingsonderzoek TNO, kwam tot de
conclusie, dat de moderne huisvrouw haar gezin niet benadeelt als ze een deel
van het voedingspakket, dat zij tot nu vers placht te kopen vervangt door snel
toe te bereiden conserven. Deze hebben namelijk een niet geringe voedings
waarde.
Wel kan het zogenaamde „blanche
ren", een aan het conserven voorafgaan
de bewerking die ongewenste smaak-
en kleurverandering moet tegengaan, er
toe leiden dat in water oplosbare vita
minen van de B-groep en vitaminen C
voor een deel verloren gaan, terwijl
mineralen, suikers en eiwitten worden
uitgeloogd. In een eigen ondeizoek heeft
dr. Hellendoorn het gemiddelde gehalte
aan eiwitten, enige mineralen en vita
minen van kant-en-klaar-maaltijden in
blik vergeleken met de hoeveelheden
van deze stoffen, die een mens bij mati
ge arbeid nodig heeft. Het eiwit bleek in
de maaltijden in relatief ruime mate
aanwezig te zijn. Relatieve tekorten wer
den geconstateerd aan kalk, en aan de
vitaminen A, BI, B2 en waarschijnlijk
ook aan C. Het is echter niet gezegd,
dat dit bij huishoudelijk bereide maal
tijden niet ook het geval zou zijn. Men
hoeft om deze tekorten helemaal niet
bezorgd te maken als men er wat melk
bij drinkt, boter of margerine op het
brood (liefst volkorenbrood) eet en ge
regeld een citrusvrucht nuttigt.
Het Centraal Instituut voor Voedingson
derzoek heeft ook samen met het
Sprenger Instituut gedroogde groen
ten onderzocht. Daarbij is gebleken,
dat gedroogde groenten uit de handel
een zeker niet te verwaarlozen gehal
te aan vitamine C bevatten. Bij diep
vriezen wordt van tevoren het „blan
cheren" toegepast met de genoemde
daaraan verbonden gevaren, maar het
diepvriesproces zelf heeft nauwelijks
een nadelige invloed op gehalte aan
vitaminen. Ir. G. A. J. M. Meijer di
recteur Agrarische Handel en Nijver
heid bij het ministerie van Landbouw
en Visserij sprak over de voedings
middelen industrie en de nationale
economie. Hij noemde 'n paar cijfers.
De omzet van de hele Nederlandse in
dustrie bereikte in 1967 een totaal van
60.7 miljard gulden de voedings- en
genotmiddelen-industrie stond hierbij
met 18,1 miljard op de eerste plaats
van de ranglijst. Met 159.500 personen
komt 14 procent van de gehele indus
triële werkgelegenheid voor rekening
van deze industrie. Bij de export
komt zij na metaal, scheepsbouw en
dergelijke als eerste en de chemische
Industrie als tweede op de derde
plaats met 4,1 miljard gulden, ofwel
21 procent van de totale industriële
exportwaarde.
Prof. dr. J. J. M. van Tulder, adjunct-
directeur van de Nederlandse Stichting
voor Statistiek beantwoordde de vraag
of de consument voldoende inspraak
heeft bij de levensmiddelenindustrie be
vestigend. Voor de voedingsmiddelen
industrie geldt op het ogenblik zeker dat
het tijdperk waarin de produktie pri
mair was en de consument „verleid"
moest grotendeels achter de rug is. De
consument heeft een belangrijke in
spraak gekregen die nog zal toenemen
en waarmee de industrie in toenemen
de mate rekening zal houden ten voor
dele van zowel industrie als consument.
ADVERTENTIE
Het initiatief zal echter steeds van de
industrie moeten uitgaan, omdat de con
sument weinig of geen inventivitet
heeft en net in staat is een „abstract"
produkt, dat wil zeggen een produkt
dat alleen nog maar op papier bestaat,
te beoordelen. Een voorbeeld van de
grote invloed die de consument op reeds
stoffelijk aanwezige nieuwigheden van
de industrie nog kan uitoefenen haalde
prof. Van Tlder uiteraard uit de soep
sector. De eerste stap bij het tosten van
een nieuwe smaakversie van een soep
is de lekentesL Een groep van onge
veer 80 huisvrouwen komt bijeen en
proeft en beoordeelt een of meer soe
pen, soms tot 15 soorten.
De uitkomsten die aangeven op wel
ke punten een soep minder goed wordt
beoordeeld worden gebruikt om verbete
ringen aan te brengen, die opnieuw door
een groep van 80 andere huisvrouwen
wordt getest, in de praktijk blijkt die
tweede beoordeling al aanzienlijk beter
te zijn. Dit proces kan dan worden her
haald tot er helemaal geen negatieve
beoordelingen meer komen.
BERLIJN De
lichtsterkste mi
croscoop - in Ber
lijn ontwikkeld -
is thans aan de
pers gedemon
streerd. De Elmis-
coop 101, die be
stemd is voor het J
medisch-biolo-
gisch, natuurkun
dig, metallurgisch
en chemisch
onderzoek, maakt
vergrotingen tot
het tweeë neen-
halfmiljoenvou-
dige! Zou men
onder deze micros
coop een mensen
haar willen leggen,
dan zou die een
dikte van 5 km
krijgen. Het gaat
hier echter om het
vergroten van het
heel kleine: licht-
optisch fotogra
fisch of televisie-
optisch kunnen
met dit apparaat
nog twee punten
gescheiden worden
weergegeven die
slechts een drie
honderdmiljoen
ste centimeter van
elkaar verwU^erd
liggen.
De foto toont
mevr. dr. Weichan,
de leidster van de
onderzoekings
werkzaamheden,
bezig met de nieu
we microscoop.
Mocht u er een
willen bestellen,
het apparaat kost
„slechts" 220.000
Mark.
GISTAF W. HEINEMANN
politiek naar geweten
BONN Als de liberale FDP erin toestemt, zal in 1969 een outsider tot president
van de Duitse Bondsrepubliek gekozen worden: dr. Gustaf W. Heinemann. eens
mede-oprichter van de CDU, thans bestuurslid van de sociaal-democraten, eens
minister van Binnenlandse Zaken onder Konrad Adenauer, thans Ktesinger*s mi
nister van Justitie.
De man. die vfjf jaar lang (van 1952 tot 1957) de Westdultse buitenlandse politiek
van de verregaande steun aan het Westen in stormachtige campagnes bestreed en
daarmee een boeman van een generatie van orthodoxe anti-communisten werd.
heeft de kans, van de „Rosenburg" (de setel van de minister van Justitie) naar
„Villa Hammerschmidt" te verhuizen.
HU zou misschien „politici die verwerpen" en „partijen die goedkeuren" kunnen
integreren en het gesprek tussen de generaties activeren; sinds zfjn televisietoe
spraak tijdens de „hete" Paasdagen na de aanslag op Rudl Dutschke is hfl ook
voor vele studenten accepts be L Hfj zou er ook voor kunnen zorgen, dat In Duits
land lets van de „collectieve schaamte" blijft bestaan, die Theodor Heuss, eerste
president van de Bondsrepubliek, van zfjn volk verlangd heeft.
Reeds in 1964 had de Bondsdag in een
omstreden beslissing het begin van de
verjaringstermijn voor nazi-misdaden
deze bedraagt volgens het Duitse
recht 20 jaar op het jaar 1949 vast
gesteld, omdat pas van dat moment af
een geordende rechtspleging mogelijk
geweest zou zijn. De parlementariërs
hoopten dat in de nog resterende vijf
jaar ook de laatste misdaden opgehel
derd zouden kunnen worden. Het was 'n
ijdele hoop.
Heinemanndie in het Derde Rijk tot
de oppositionele „Bekennende Kirche"
behoorde, meent, dat de vergeldingsbe
hoefte van de publiciteit eist dat er
gestraft wordt Ook na 20 jaar.
ADVERTENTIE
EIJSDEN De bewoners van enkele
Zuidlimburgse dorpjes ondervinden veel
last van een Belgische cementfabriek,
die vlak over de grens in Lixhe op Bel
gisch grondgebied staat. Deze fabriek
verspreidt een grote hoeveelheid stof,
dat zich vastzet op daken van huizen,
op de fruitoogst in de boomgaarden en
op kassen.
Onlangs deed burgemeester E. Duy-
sens van de gemeente Eijsden, mede
namens de gemeenten Gronsveld en St.-
Geertruid, zijn beklag over deze situatie
tijdens een vergadering van de Stichting
Btreekontwikkeling Zuid-Limburg.
„In hele woonwijken van mijn ge
meente hebben de huizen in enkele ja
ren tijd grijze daken gekregen doordat
er zoveel stof in de lucht zit. Enkele
bloemisten in de omgeving moeten om
de paar jaar de ruiten van hun kassen
vernieuwen omdat het zonlicht er niet
meer door kan. Geoogst fruit moet eerst
worden gewassen voordat het naar de
veiling kan worden gebracht. Het ge
volg is dat de opbrengst kleiner is",
vertelde ons de burgemeester.
Volgens hem zal de situatie in Zuid-
Limburg er niet beter op worden nu in
het eveneens vlak over de grens gele
gen Chertal een staalfabriek is geko
men, die permanent een roze wolk de
lucht in spuit.
De heer Duysens heeft de Stichting
Streekontwikkeling Zuid-Limburg ge
vraagd het onhoudbare van de situatie
voor te leggen aan het provinciaal be
stuur dat op zijn beurt de juiste Bel
gische instanties kan zoeken die een
einde aan de overlast kunnen maken.
„Wij hebben al verschillende keren
in België geklaagd, maar het heeft niets
geholpen. Het wordt tijd dat deze kwes
tie internationaal wordt geregeld", al
dus de heer Duysens.
VERWARMINGS- EN STOOKTECHNISCH BEDRIJF N.V.
APELDOORN
Kanaalpad 1, Tel. (05760) 13879
Vestigingen te Beverwijk «n Bussum
A
J^ONDEN Het gaat er wat robuu
ter toe, wat meer flamboyant ei
venijniger dan bij de kunstprodukten
die Sotheby doorgaans veilt, maar ook
bij de oude auto's en tweewielers weet
men van bieden.
Meer dan drieduizend mensen waren
dezer dagen getuige van hoe In een
grote hal voor meer dan een miljoen
gulden aan antieke voertuigen werd
verhandeld. Dit was de zesde en tot
dusverre ook de belangrijkste veiling
die Sotheby op dit gebied organiseerde.
Het automuseum van Turijn werd
voor circa 80.000 gulden eigenaar van
een 54 jaar oude Rolls-Royce, maar
dat was dan ook nog een veteraan uit
de Eerste Wereldoorlog, compleet met
kogelgaten in de trotse radiateur. Het
transport naar Turijn is geen pro
bleem; over de weg, op eigen kracht!
Een ander uitzonderlijk stuk was de
tijgerjacht-Lanchester van een Indi
sche maharadja. De maharadja liet
de wagen in de twintiger jaren speciaal
voor de jacht bouwen, met zittingen op
de spatborden voor de jagers.
Een voorname Daimler uit 1925
kreeg een Nederlandse meester. Louw
mans Automuseum in Leidschendam
werd met een bod van circa achtdui
zend gulden eigenaar van de wagen.
Verscheidene van de geveilde auto's
hebben rollen gespeeld in bekende
films. Dat zijn filmsterren die zich nu
eens laten voorstaan op hun leeftijd.
Een felgroene Napier uit 1907, die mee
deed in een Engelse film, ging van de
hand voor zestigduizend gulden. In mei
van dit jaar reed de eigenaar er nog in
veertien uur mee van Londen naar
Edinburgh.
Zo had elk van de tientallen auto's,
elk van de monsterachtige stoomfietsen
ik van de aandoenlijke trapfietsen
eigen verhaal te vertellen.
<^en hard-gele Renault limousine lan-
daulette van 1911, ging voor 55.000 gul
den weg....
ADVERTENTIE
St. Paul's Cathedral is na vijf jaar ont
daan van de steigers en in zijn volle
luister hersteld. In deze periode heeft
men het gebouw schoongemaakt en ge
restaureerd. Met deze werkzaamheden
is een bedrag gemoeid geweest van
400.000 pond. Sir Christopher Wren's
klassieke meesterwerk is nooit eerder
schoongemaakt sinds het 250 jaar gele
den werd voltooid. Voor vele Londena-
ren scheen de oude, vuile kathedraal
het symbool van de heldhaftige dagen
uit de Slag om Engeland, toen grote
gebieden rondom de kathedraal door
bominslag werden verwoest, en zij wa
ren van mening dat het gebouw zo
moest worden gelaten als het was. Maar
nu betwisten weinigen de spectaculaire
gedaanteverwisseling van het unieke,
sierlijke gebouw.
TTet weer is er helemaal
naar. De tijd ook. En
hoeveel mensen lopen er
al niet te snuffelen en te
niezen en wrijven met een
zakdoek hun neus kapot.
Ja, 't is weer zover. Om
de mottenballen uit de
winterkostuums te halen.
Waarbij dan en passant
de winterjas ook maar
vast uit de kast wordt ge
hangen.
Heeft u er al over ge
dacht wat u dit seizoen
aan uw kleding gaat
doen? Nee, die vraag is
niet gericht tot de dames
maar tot de heren. Ge
woon een pak kopen, mis
schien een nieuwe winter
jas, zcü het antwoord wel
luiden. Waarom zo sim
pel gedaan?
Waarom niet een cape
gekocht. Zo'n hele wijde.
Plus een broek zonder
vouw van elastisch mate
riaal. Verder wat over
hemden zonder boord
waar je geen das bij
nodig hebt. Pantalons
waar een schoen onder
gesmolten zit, zijn ook
niet gek. Evenmin als
borstschilden die een
overhemd vervangen. Die
de hals bloot laten en
een strook van het mid
denrif laten zien. Met
zo'n cape, een borst
schild, een broek die als
een tweede huid sluit en
een helm op je hoofd
voel je je toch wel heel
wat als je in je auto zit.
"LI elemaal dwaas om je
in zulke kleding te
steken? Zegt u dat niet
te hard. Er zijn mensen
op modegebied die vast
en zeker geloven dat we
er over een jaar of tien,
zo rond 1980, zo bij zul
len lopen.
Vast overtuigd daarvan
is de Mexicaan Ruben
Torres, die m Parijs
woont en daar in zifn bu
reau heftig aan de gang
is met de nieuwe mode
voor mannen. De gang
bare stoffen heeft hij af
gezworen. Hij werkt met
plastics, lycra, dacron en
dralon. In samenwerking
met laboratoria laat hij
stoffen maken voor zijn
ontwerpen.
„Voor mij hoeft dat al
lemaal niet. Ik houd me
bij het oude, bij het kos
tuum, het colbertje en de
pantalon," zegt u mis
schien. Natuurlijk, ook in
1980 zullen er nog wel
mannen zijn die er net
zo bij lopen als nu. Maar
wat kan er tegen een
borstschild en een helm
zijn, tegen een cape.
We zijn al zolang de
zelfde mannen in dezelf
de pakjes. Zou het niet
wat zijn die doodsaaie
hledinggewoonte eens te
doorbreken. Met heel an
dere kleding. Getooid met
sieraden. Dure of van
plastic. Uiteindelijk is er
ook een tijd geweest
waarin mannen gekleed
gingen in fluweel, schoe
nen met gespen droegen
en wit gepoederde prui
ken de hoofden sierden.
Je zo opdoffen past er
nu niet bij. Wel het
borstschild en de helm.
Om hef vele dat op ons
hoofd komt en tegen ons
aandringt te kunnen we
ren. Er zijn mensen die
onder dat alles bedolven
raken. Daar hebben ze
mogelijk geen of minder
last van als ze anders,
veel robuuster en manne
lijker gekleed gaan. Laat
alles maar op me afko
men, m'n schild kan er
tegen, zeggen ze dan.
Waarom zullen we ons
ook niet in die nieuwe
kledij steken? Ofschoon,
je krijgt er dan wel een
hoop zorgen bij. Name
lijk of de kileur van het
borstschild wel past bij
de tint van dé broek, of
het model van de helm
wel overeenstemt met de
omvang van de cape. Een
klein dik mannetje dat
natuurlijk een zeer wijde
cape moet hebben, kan
niet volstaan met een
helmpje. Maar te groot
kan dat ding ook weer
niet zijn, anders blijft er
niets van z'n hoofd over
't Wordt wel een gezanik
om goeie combinaties te
maken.
Tja, waar gaan we
naar toe? Met zulke su-
permannen-kleding zal de
strijdlust wel toenemen.
De zin om er op te slaan.
Te laten zien dat je
borstschild een flinke op-
zaniker kan verdragen, 't
Is nog maar kort geleden,
dat de meeste mannén
een hoed droegen. Die ze
afnamen als ze een be
kende tegenkwamen. Zo
iets doe je niet met een
helm. Die geeft een prik
kel om erop te slaan
Het oeroude rechtsprincipe „Geen
straf zonder wet" Is 't, waartegenover
Heinemann in alle discussies over de
verjaringstermijn zijn standpunt bepa
len moet. En verder wordt er ge
vraagd: kunnen misdaden ook na twin
tig jaar nog zo volledag worden opge
helderd, dat een veroordeling van de
verdachte gerechtvaardigd is?
Voor de minister van justitie zijn bei
de argumenten niet steekhoudend. Met
vele andere juristen is hij van mening,
dat verjaringstermijnen tot het proces
recht en niet tot het materiële recht be
horen. Zij zijn derhalve niet onderhevig
aan het „nulla poena sine lege". En hij
houdt een vrijspraak wegens gebrek
aan bewijs altijd nog voor beter ,dan
wanneer „na 20 jaar een moordenaar
opdiuJct en zegt: Nu kunnen jullie me
niets meer maken".
Heinemann wil voor zijn overtuiging,
ondanks bezwaren en weerstanden
dwars door alle partijen, Instaan. Hij
weet dat een meerderheid van de
Bondsregering achter hem staat. En hij
dringt erop aan, dat de Duitse verja
ringsparagrafen veranderd worden,
voordat de Verenigde Naties oorlogsmis
daden en misdaden tegen de mensheid
voor onverjaarbaar verklaren.
Hoe nauwkeurig hij zijn politieke han
delen toetst aan zijn geweten, heeft Hei
nemann al eenmaal bewezen. Dat was
in 1950, toen de minister van Binnen
landse Zaken Heinemann uit protest
tegen de regeringsmethoden en tegen
de politiek van kanselier Adenauer uit
het Bonnse kabinet stapte. Voor zijn
geweten moest hij zeven jaar boycot
als pacifist en vermeende „fellow-tra
veller" van de communisten doorstaan,
tot hij in 1957 bij de sociaal-democraten
een nieuw tehuis vond.
Als SPD-afgevaardigde in de Bonds
dag rekende hij in 1958 tijdens een ge
denkwaardig debat van de Bondsdag af
met de Duits!and-politiek van de rege
ring Adenauer en brak tevens „het
monopolie van de CDU op de theologi
sche motivering van haar politiek".
De 69-jarige tweemalige doctor en in
dustrie-manager beleefde in 1966 bij
de vorming van de Grote Coalitie uit
Christen-Democraten en Sociaal-Demo
craten zijn rehabilitatie. Heinemann
geniet het vertrouwen van de aanhan
gers van een vooruitstrevende rechtse
politiek. Betreffende de verjaringskwes
tie wil hij bewijzen, dat hij erin slaagt,
zijn ethische principes ook in politiek
om te zetten.
VENETIë Dank zij bijdragen van
de Verenigde Staten, Engeland, West-
Duitsland en Nederland bezit de stad
Venetië thans het grootste centrum
voor restauratie van kunstwerken ter
wereld.
Het is ondergebracht in de voorma
lige kerk van Sint Gregorius, een go
tisch meesterstuk uit de 15e eeuw dat
zelf restauratie behoefte.
De Venetiaanse dienst voor toezicht
op de kunst had herhaaldelijk gevraagd
om een groot gebouw voor het restau
reren van kostbare werken die te
groot waren voor de bestaande labo
ratoria.
Financiële moeilijkheden hadden de
oplossing van het vraagstuk steeds ver
traagd maar na de overstromingen
van november 1966 kon een beslissing
niet langer worden uitgesteld. Honder
den meesterwerken waren door water
en vocht beschadigd.
De gemeente Venetië bekostigde de
werkzaamheden die nodig waren om
het kerkgebouw in zijn oorspronkelijke
luister te herstellen. Bijdragen uit het
buitenland hebben de zwaarste last, de
kosten van de technische uitrusting
voor het laboratorium, gedragen.
Het nieuwe centrum bestaat uit een
restauratielaboratorium in de kerk met
een belendend gebouw waarin speciale
werkruimten voor chemie, natuurkun
de en fotografie zijn ondergebracht.
De eerste meesterwerken die ter be
handeling naar de deskundigen aldaar
gaan zullen negen schilderijen zijn van
de renaissancechilder Jacobo Robusti
bekend als Tintoretto welke een aan
eengesloten reeks vormen.
Deze schilderijen meten 6 bij 15 me
ter. Zij zijn in april uit de kerk van
de Madonna dell'Orto verwijderd en
hebben sindsdien gewacht op de ope
ning van het nieuwe restauratiecen
trum.
1572
ALVA VERLIEST ZIJN BRIL
EN NEEMT ANDERE GLAASJES,
GEVULD MET "VLEK".
Wel wis en waarachtig was In die tijd
"Vlek" er al. Van 1550 af wordt 'Vlek"
volgens hetzelfde oude recept uit zuiver
graan gestookt. Ook die extra zachte
jonge Jenever Vlekje". De goedkoopste
van alle merkjenevers. 10.25 per liter.
ANNO
1550
LONDEN Vier gewapende mannen
hebben dinsdag een gepantserde geld
wagen van een bank met de chauffeur
en twee bewakers ontvoerd en z(jn er
vandoor gegaan met zes geldzakken
waarin 120.000 pond (ongeveer 1 miljoen
gulden).
De overvallers sloegen toe, toen de
drie mannen de bank in de voorstad
Romford uitkwamen, op weg naar de
wagen.
Zij dwongen de mannen in hun eigen
auto te stappen en reden met hen naar
een zijstraat waar zij hen dwongen de
sleutel van de binnencabine af te geven.
De chauffeur heeft verwondingen aan
het hoofd opgelopen.
HONGKONG Volgens het blad The
Star in Hongkong, heeft het Chinese
raketprogramma vertraging opgelopen
door de ontploffing, vorige maand, van
een intercontinentaal ballistisch projec
tiel in de lanceerinstallatie. Daarbij wa
ren veel slachtoffers gevallen.
Eigen bronnen in China citerend,
schreef het blad, dat vier vooraanstaan
de raketspecialisten de schuld van de
explosie hebben gekregen. Het incident
was in Peking geheim gehouden.
De talen en dialecten van de kleine
kroesharige, oorspronkelijke inwoners
van Australië dragen klankrijke na
men. De oerbevolking behoort tot de
oudste mensenrassen ter wereld. Vol
gens een onderzoek van dr. A. Capell
(in 1964 gepubliceerd onder de titel
„Survey of Australian Linquistics")
konden in totaal 663 inheemse talen
worden geregistreerd. Hiervan zijn er
intussen al vermoedelijk 73 uitgestor
ven en van 31 andere mist men op het
ogenblik iedere aanwijzing over de ma
nier waarop zij destijds werden gespro
ken. Dan lopen 375 andere talen op het
ogenblik grooi gevaar eveneens volle
dig uit te sterven.
Er zijn voorbeelden waarbij een taal
nog maar door enkele oude mensen
soms zelfs nog maar door één enkeling
wordt verslaan en gesproken. Ster
ven deze mensen, dan sterft met hen de
stamtaal.
De Australische regeling heeft deze
ontwikkeling niet passief gadegeslagen.
In 1960 stelde W C. Wentwoth, rege
ringsgedelegeerde voor inheemse aan
gelegenheden, voor om op nationaal ni
veau een wetenschappelijk onderzoek
in te stellen naar de talen, zeden en ge
woonten van de Australische inheemse
bevolking. In 1961 werden hiervoor de
eerste subsidies ter beschikking ge
steld. De uitbreiding van het werk leid
de tenslotte in 1964 tot de stichting van
een instituut voor inheems bevolkings
onderzoek (Australian Institute of Abo
riginal Studies).
Wetenschapsmensen, taalonderzoe
kers en veel van hun assistenten door
kruisen sindsdien het hele land met
filmcamera en bandrecorder om op
deze manier dansen, liederen .overle
veringen en talen optisch en akoestisch
te verzamelen. Wanneer men tegenwoor
dig door de zalen van het instituut
in Canberra loopt, heeft men de resul
taten duidelijk voor ogen: een indruk
wekkende verzameling films en planken
vol geluidsbanden. Tot nu toe heeft
men meer dan 1800 uur op de band ge
registreerd en dagelijks komt er meer
bij.
De catalogus van het archief ver
meldt tot nu toe 124 inheemse talen.
Van een deel daarvan konden alleen nog
maar fragmenten worden geregi
streerd, terwijl men er bij andere in
slaagde bijna de hele taal vast te leg
gen. Een groot deel van de banden be
vat muziek, van korte fragmenten tot
hele gezangen, die bij bijzondere ritu
ele gebruiken behoren. Men is bezig de
teksten te noteren en deze zo mogelijk
in het Engels te vertalen.
De filmafdeling van het instituut
heeft ook reeds 9 kleurenfilms met ge
luid vervaardigd. Een daarvan „The
Waljbiri Ritual at Ngama" werd in
1967 als enige Australische bijdrage tot
het filmfestival van Florence toegela
ten. Deze films hebben tot doel de be
langstelling van de niet-wetenschappe-
lijke wereld voor de oorspronkelijke be
woners van Australië levend te houden.
Het verzamelfen en verwerken van
h»t materiaal zal nog vele jaren in be
slag nemen. Het uitsterven van vele
talen, zeden en gebruiken zal men
moeilijk kunnen verhinderen, maar
voor geïnteresseerden blijven zij nu
echter bewaard.
KEULEN Een wereldsensatie is
deze Maori-dodenkano, die een me
cenas het volkenkundige museum in
Keulen permanent in bruikleen heeft
gegeven. Het is het enige goed bewaard
gebleven cultusschip van dit waar
schijnlijk grootste zeevaardersvolk der
geschiedenis, uit het duurzame hout
van een Nieuwzeelandse naaldboom
met primitieve stenen werktuigen ge
sneden en rijk versierd en met oker rood
geschilderd. Een getatoeëerde kop
steekt boven de boeg van de 7.50 me
ter lange dodenkano, eens bestemd voor
een vorst, uit en werd vermoedelijk
rond 1790 door Britse zeelieden uit een
grot aan de Bay of Islands naar Enge
land gebracht.
De laatste eigenaar, een Londense
kunsthandelaar, was erg zuinig op de
met witte albatrosveren versierde (zij
symboliseren de schuimkoppen ter
hoogte van de waterlijn) pronkkano,
die een waarde van meer dan 100.000
Mark vertegenwoordigt en stelde vast,
dat zijn erven pas tot verkoop moch
ten overgaan.
NIEUWLEUSEN Het raadslid voor
de Boerenpartij in 't Overijsselse Nieuw-
leusen vindt dat het niemand aangaat
achter wie hij staat: achter Koekoek of
achter Binding Rechts van Harmsen.
Hij gaf dat tijdens een vergadering van
de raad te kennen, toen de C.H.U.-er A.
Paasman hem op de man af vroeg voor
wie hij nu eigenlijk in de raad stond te
praten.
