PREDIKANT! CAROLINE KAART NAARATËNENDAAL
BERISPT OM
T.V.-BEZIT
r
V roeger
men
de
warme
STOOF
mee
naar
de kerk
PREEK DUURDE
SOMS WEL DRIE UUR
Bekendmaking
Taart voor burgemeester
GETUIGE
GEZOCHT
Opvoedkunde
voor bejaarden
Opbrengst collecte
BIJ OPENBARE SCHOOL
Boventallige leerkracht
weer voor rijksrekening
Kennismaking
met ds. Vlijm
Slofje won het
van de turf
Potkaclxl
Superstoof
Uit de oude doos
door
Rik Valkenburg
Middenklasse
Drie uur
DONDERDAG 31 OKTOBER 1968
mg Wfttfff 88gP
'f.. v r>vvi
ELST Ds. J. van Malenstein, pre
dikant van de Nederlandse Hervorm
de kerk te Eist (Utr.), is door een aan
tal gemeenteleden en later ook door
de kerkeraad aangevallen, omdat hij
zich in een interview voorstander van
het medium televisie heeft getoond.
Tijdens een kerkdienst heeft de predi
kant vanaf de kansel zijn uitspraken
wat verzacht. Volgens hem zouden
«r geen misverstanden zijn ontstaan
wanneer hij het interview voor de pu-
hlikatie had mogen lezen. Ondanks de
rectificatie van dominee Van Malen
stein nemen verschillende gemeentele
den hem zijn standpunt ten opzichte
van televisie nog steeds kwalijk.
De hervormde gemeente in Eist be
staat uit verschillende stromingen. De
Gereformeerde-Bondsgedachte over
heerst echter en met name van deze
zijde werd kritiek geleverd op de uit
latingen van de predikant.
In de omstreden passage uit het in
terview merkt ds. Van Malenstein op:
..Het medium televisie biedt ons volop
gelegenheid kennis te nemen van het
geen er in de wereld te koop ds. Mijn
vrouw en ik houden bovendien van een
goed programma, dat we tevoren met
zorg uitkiezen. Maar jammer genoeg
zijn er nog te veel uitzendingen, die al
leen maar een funeste invloed op de
jeugd kunnen hebben. Dat betreur ik
ten zeerste. Helaas schijnt men aan
dergelijke uitzendingen niet veel te
kunnen veranderen".
Ds. J. van Malenstein wilde gisteren
eigenlijk liever niet op de zaak terug
komen. Desalniettemin merkte de pre
dikant op: „Ik ben geen tegenstander
van de uitvinding „televisie". T.v. kan
zelfs een stap op weg naar de hemel
betekenen, mits het medium maar
goed wordt toegepast. Zelf kijk ik ook
wel t.v., maar dan alleen naar het
journaal of een natuurfilm".
Verschillende kerkeraadsleden wil
den gisteren geen commentaar geven.
„Er is al genoeg over te doen geweest"
merkte een van hen op.
VEENENDAAL Burgemeester en
wethouders van Veenendaal maken
bekend dat, in verband met de uitvoe
ring van werkzaamheden, de Sterke
Arm tijdelijk is gesloten verklaard
voor alle verkeer. Deze geslotenver
klaring zal gelden vanaf heden tot 1
januari 1969 of zoveel korter als mo
gelijk, dan wel zoveel langer als nodig
mocht blijken te zijn.
Veenendaal, 21 oktober 1968.
Burgemeester en wethouders
voornoemd:
De burgemeester, P. Bode
De secretaris, Van Manen.
SCHERPENZEEL. Tydens de eer
ste bejaardenmiddag in het itieuwe sei
zoen sprak de heer Hasselaar van het
rijksopvoedingsinternaat voor jongens
te Overberg. De heer Hasselaar hield
een interessante lezing over zyn werk
zaamheden in het kamp.
Hij vertelde o.a. dat het aantal jon
gens binnen afzienbare tijd uitgebreid
zal worden van 75 tot 100. De bedoe
ling van het kamp, aldus de heer Has
selaar, is de jongens opnieuw op te voe
den om ze later weer als volwaardige
mensen in de maatschappij te kunnen
plaatsen.
Na beëindiging van de lezing werd er
door de aanwezigen nog gebruik ge
maakt van de mogelijkheid tot het stel
len van vragen! Ds. De Bie, die de lei
ding van deze middag had, kreeg ten
slotte bloemen aangeboden in verband
SCHERPENZEEL De in Scherpen-
*eel gehouden NOVIB-collecte (anti-hon-
geraktie) heeft f. 1608.26 opgebracht.
Het onlangs opgerichte Novib-comité is
met het behaalde resultaat bijzonder te
vreden.
VEENENDAAL De alt Ca
roline Kaart komt naar Veenendaal.
Vooral de laatste jaren verwierf zij
dank zij de televisie alom in den
lande grote bekendheid. Op
woensdag 6 november zal zij tijdens
een kerkconcert in de Pet raker k te
Veenendaal te horen zijn.
Behalve Caroline Kaart zullen
aan het kerkconcert van volgende
week woensdag deelnemen de ba-
s riton Jaap Hunze, de organist
pianist Geert Gringhuis, het Lun-
terens Evangelisatiekoor en het
Gereformeerde Kerkkoor ,,Soli
Deo Gloria". De algehele leiding
zal berusten bij Jos de Jong.
Caroline Kaart zal zingen,,He
was despised" van G. F. Handel
en ,,Bist du bei mir" en ,,Et Exul-
tavit" van J. S. Bach. Jaap Hunze
zingt ,,Auf, auf zu Gottes Lob" van
Joh. W. Frank, ,,Dank sei dir
Herr" van G. F. Handel en twee
geestelijke liederen. Door de heer
G. Gringhuis zal een orgelimprovi
satie over Psalm 150 worden ge
geven. De koren vertolken negro
spirituals en geestelijke liederen.
Het kerkconcert begint om 20.00
uur.
SCHERPENZEEL
Eiermarkt: Aanv. 850.000 eieren. Prij-
kippeëieren f. 15.25f. 16.- en - henne
eieren f. 11.00—f. 14.50, alles per 100 st.
Handel vlug
Varkensmarkt: Aanvoer 193 biggen.
Prijzen f. 68.0078.00 per stuk.
Handel matig.
SCHERPENZEEL Dinsdagavond werd, in de o.l.-school aan de Dorpsstraat de
jaarlykse ouderavond gehouden. De avond werd geopend door de voorzitter de
heer J. Valkenburg die in zyn openingswoord mededeelde dat de in de school
aangestelde boventallige leerkracht reeds met ingang van oktober weer voor re
kening van het ryk zal komen en niet zoals het er eerst voorstond ingaande 1
januari 1968.
Sedert januari j.l. had de school
reeds een boventallige leraar, die van
af dat tijdstip voor het grootste deel
door de ouders van de schoolkinderen
zelf betaald werd. Tevens sprak de
voorzitter er zijn vreugde over uit dat
een zo groot aantal ouders op de
avond aanwezig was. Hierdoor, aldus
de voorzitter, wordt de band tussen ou
ders en leerkrachten versterkt.
Tevens deelde de voorzitter mede,
dat de oi.-school aan de Dorpsstraat
dit jaar in het scholentoernooi de Po
seidon ,59 zwembeker had gewonnen.
Hij bedankte de voorzitter de heer F.
Huibers voor de bijzondere wijze waar
op hij de geldinzamelingsactie voor
het behoud van de overtollige leraar
had geleid.
Vervolgens werden de aftredende le
den van de oudercommissie mevr. van
Schaik-De Koning en de heer Dors
man herkozen.
VEENENDAAL De hostesses
van de felicitatiedienst hebben in de
elf jaar dat deze dienst bestaat in
totaal 500.000 bezoeken afgelegd. Ter
gelegenheid van dit feit hebben de
hostesses gisteren aan 160 burgemees
ters een taart uitgereikt, als erkente
lijkheid voor de medewerking, die de
gemeente verlenen bij het verstrek
ken van de adressen van de bruid
jes.
De foto toont het moment, dat hos
tess mevr. Wilma de Jong-Boom, een
taart overhandigt aan de burgemees
ter van Veenendaalde heer P. Bode.
Hierna was het woord aan het hoofd
der school de heer T; H. v. d. Hoeff
die zowel de ouders en de kinderen be
dankte voor de geldelijke steun. In
zijn dank betrok hij ook het gemeente
bestuur daar het zonder zijn mede
werking niet mogelijk was geweest de
heer Hoefnagel te handhaven.
Het hoofd der school deelde mee. dat
binnenkort een fietsenbewaarplaats
naast de school zou worden gebouwd
en dat er een deel van het meubilair
zou worden vernieuwd en gemoderni
seerd.
Vervolgens vertelde hij, dat aan de
leerlingen van de 6e klasse een formu
lier mee was gegeven waarin staat dat
zij zich tegen een vergoeding van f5,-
kunnen laten testen. De test aldus de
heer v. d. Hoeff zal dit jaar op 8 no
vember plaatsvinden en geeft als uit
slag alleen maar een advies.
Ook de heer Hoefnagel die tenslotte
aan het woord kwam bedankte ieder
een nog eens voor de spontane mede
werking.
Na de rondvraag en de pauze wer
den door de leerlingen van de school
diverse spelletjes opgevoerd. De Leer
lingen van de le klas toonden hun be
kwaamheden in de poppenkast en de
leerlingen van de 6e klas beëindigden
de avond met volksdansen.
SCHERPENZEEL, Woensdagmid
dag is de door de Ned. Herv. Kerk be
roepen ds. Vlijm uit Capelle aan de
IJssel komen kennismaken met de ge
meente. 's Middags werd hij in de ge
meente rondgeleid, 's Avonds kwam de
kerkeraad bijeen met de beroepen pre
dikant en later was er een bijeenkomst
onderlei ding van de consulent ds. De
Bie uit Ederveen.
De gemeenteleden kregen daarbij de
gelegenheid met ds. Vlijm kennis te
maken en voorzover zij dit wensten
met hem van gedachten te wisselen.
VEENENDAAL De hoofdinspec
teur-korpschef van gemeentepolitie
•le Veenendaal verzoekt de bestuur
der van een bruinrode personen
auto. merk Peugeot, die op vrijdag
25 oktober getuige was van een on
geluk op de kruising Hoofdstraat/
Hoogstraat Zandstraat zich met hem
in verbinding te willen stellen.
Het gaat om het ongeluk, dat die
vrijdag omstreeks 18.15 uur plaats
vond tussen een auto en een brom
fietser.
De getuige wordt verzocht zich te
melden op het politiebureau aan het
Boompjesgoed, of telefonisch onder
nummer (08385) 19019.
Ook in de Oude Kerk op de Markt de voeten van de kerkgangers te ver
te Veenendaal toerden vroeger om warmen stoven verhuurd.
Voor de huurprijs per maand van een huidige flatwoning in het mo
derne Veenendaal. kocht men in de oude tijd een nieuw huis. Maar dan
was er uiteraard wel enig verschil in inrichting. Kocht men vroeger een
huis, dan kreeg je dat „kaal" in bezit vrijwel zonder enig comfort.
Momenteel, is er een douche ingebouwd alles volledig geëlektrifi
ceerd gasaanleg centrale verwarming en noem maar op. Om nu
op dat laatste terug te komen: De verwarming in het oude Veen. Wat
een verschil met waar men nu huis, werkplaats, fabriek, kantoor en kerk
mee verwarmt. Niet meer te vergelijken. Onze eerste gedachte is wel
aan de oude vaderlandse potkachel, met de grote stookplaat er voor.
Maar we herinneren ons ook het niet minder populaire verwarmings
attribuut: de voetstoof, kortweg de stoof genaamd. Een afleiding van
het Engelse woord footstove (voetkacheltje). Vroeger als vierkant hou
ten geval van ca. 25 x 25 x 17 cm, een welhaast onmisbaar huiskamer
attribuut. Momenteel in diverse verbasteringen met pluche bekleed of
anders uitgedost, laag en langwerpig, nóg wel onder de naam stoof be
kend, echter alleen maar dienend als versiering, of hier en daar nog
als steuntje onder de voeten.
commode gewassen, maar.op
schoot. Dan moest er dus wel een
verhoging onder de voeten van moe
der, de vrouw om deze taak naar
behoren te kunnen verrichten.
Was het kil in huis, dan werd er
'n verwarmde stoof met flanel om
wikkeld om dan op een stoel naast
de baby geplaatst te worden. Er
straalde dan een zachte warmte uit
naar de baby, op moeder's schoot,
die na de behandeling weer in diver
se „pakdoeken" gewikkeld werd.
Het hoofdje stevig ingebakerd met
een schulprandje erom heen.
Zoals reeds gezegd, was de stoof
een vierkant houten geval, dat van
voren open was; er kon dus iets in
geschoven worden. Dat was ook de
bedoeling, de zgn. test! Een stenen
bakje (soms ook metaal) met een
steel eraan, of een oor. In dit bakje
werd wat „vuur" gelegd uit de ka
chel en daar ging dan een „slofje"
(briket) of een turf op. Zachtjes be
gon dat te gloeien en weldraa steeg
een behaaglijke warmte door de
stoofgaten naar boven. Ideaal voor
koude voeten. Zo'n slofje of turf
bleef urenlang gloeien, waarbij het
slofje het glansrijk won van de turf.
„Als er visite kwam, kregen de
oudere vrouwen desgewenst elk een
warme stoof. De mannen deden wel
zonder, en namen meestal plaats
rond de potkachel waar de spuug-
bak stond. Ze konden hun voeten
warmen aan de grote hete voorplaat.
Iedere huisvrouw was daar trouwens
niet van gediend, want het was een
heel gepoets om die plaat schoon te
houden. En niet ieder had schone
klompen of schoenen aan.
Sommige huisvrouwen beschikten
echter over een speciale mogelijk
heid voor deze mannen. Er bestond
namelijk een superstoof, die aan
minstens drie paar mannenvoeten
plaats bood. Een grote, lange, wat
platte stoof dus. Later raakte dit
ding in onbruik. Natuurlijk kon hij
ook door de vrouwen gebruikt wor
den, maar die hadden liever een wat
hogere stoof.
De stoelen waren vroeger in door
snee veel hoger dan tegenwoordig.
Daarom bleef de stoof ook 's zomers
in gebruik. Een huismoeder kon hem
niet missen. Immers als zij de baby
een beurt gaf, werd eveneens de
stoof ingeschakeld. De baby werd na
melijk niet op de tafel of op een
Een goede moeder wist dus ook
vroeger wel wat haar baby toe
kwam. We zouden echter de waarde
van de stoof in de oude tijd tekort
doen, als we niet over nog een ter
rein verhaalden, waar dit attribuut
eveneens schitterende diensten be
wees: de kerk!
In de oude tijd stond er, in het
vaak grote kerkgebouw, één machtig
grote potkachel. Datwas dan ook
de enige verwarming (de stoven niet
meegerekend). „Wie er vlak bij
kwam te zitten, verging van de hit
te, en kreeg een hoofd als een pioen,
waarna men een groot scherm voor
de kachel schoof, terwijl men ach
ter in 4e kerk met een dikke jas aan
nog zat te vernikkelen. En koude
voeten dat je kreeg!".
Geen wonder dus, dat er een le
vendige stovenhandel bloeide in de
„voorhoven" van het kerkgebouw.
In lange rijen stonden de stoven op
gestapeld in voorportaal of bijge
bouw. De koster droeg er zorg 'voor.
Hij en zijn vrouw moesten er vroeg
voor hun bed uit, om al die stoven
in gereedheid te brengen. De testen
moesten worden klaargemaakt en in
de stoven geschoven worden. Daarna
dienden ze op de plaats van bestem
ming gedeponeerd te worden.
De „rijkelui" hadden een gereser
veerde stoof, die zij per seizoen af
huurden. Zij hoefden zich dus ner
gens zorgen over te maken: hun
stoof stond 's zondagsmorgens auto
matisch bij hun zitplaats. Daar had
de koster, die als een ware jongleur
wei met een stuk of zeven stoven op
elkaar door de kerk balanceerde, al
voor gezorgd.
Nu waren er ook broeders en zus
ters in de „middenklasse", die zich
niet elke week de weelde van een
warme stoof konden permitteren en
dus zo nu en'dan, als het erg koud
was, een stoof huurden. Dat kon. In
het voorportaal stonden elke zondag
morgen een aantal stoven gereed om
voor een „vierduit" (een halve stui
ver) gehuurd te worden. Contant te
betalen s.v.p. Deze stoven waren ook
bestemd voor gasten of voor mensen
die geen vaste zitplaats hadden en
dan deze gehuurde stoof meenamen
naar die bank waar nog een plekje
voor hen open was.
Voor Jan Boezeroen was die halve
stuiver een onoverkomelijk bezwaar.
Hij had al moeite genoeg met het
„halfje" (halve cent) voor de collec
te-zak. Moest Jan met de Pet dan
maar kou lijden?... Nee, dat nu ook
weer niet. De kleine man is en was
altijd vindingrijk. Thuis maakte hij
een „hengsel" voor zijn stoof en
nam hem daaraan mee naar de kerk
heerlijk voorverwarmd. Meestal
mocht één van de kinderen de stoof
dragen.
In de kerk werd de stoof steeds
doorgeschoven. Ieder op zijn beurt
een poosje warmen. Begrijpelijk,
met zo veel stoven, dat, als je een
kerkgebouw binnenkwam, er 's win
ters wel een bepaald luchtje hing.
Maar daar gaf men niet veel om.
Dit verergerde nog als de test bri
ket, wat te hard gloeide en de vrou
wen hun ultra-lange rokken schroei
den aan de stoof. Maar ook dat nam
mep op de koop toe.
„Natuurlijk waren er ook die nooit
een stoof gebruikten. Kregen zij kou
de voeten, of werden zij helemaal
een beetje kleumig, dan ging men
gewoon een poosje staan. Het was
dan ook niet verwonderlijk, of iets
ongewoons, als er tijdens een dienst
een stuk of 5, 6 mannen staande luis
terden. De kerkdiensten duurden 2
tot 2V« uur, dus een beetje afwisse
ling in de luisterhouding was geen
overbodige luxe.
Ook zaten er heel wat mannen die
tijdens de preek hun pet ophielden.
Bij het bidden ging die dan voor de
ogen en de neus. Dan kon je hem niet
ophouden. Dat was erg „astrant"»
(onfatsoenlijk of oneerbiedig). De
toenmaals bekende en beroemde do
minee Fraanje uit Barneveld, fikste
het een keer in Veenendaal 'n avond
dienst aan te houden van 5 uur tot
ruim half acht, steeds onde de preek
betuigend: „Om kort te gaan"... of
„om niet uit te weiden"
Het sterkste verhaal, en beslist
waar gebeurd, is dat eens een Vee-
nendaalse ouderling, die preeklezen
moest, de dienst rekte van half tien
tot half één. Om half één waren er
praktisch geen jongelui meer te be
kennen en ook verschillende ouderen
verlieten het kerkgebouw. Vindt men
nu met drie, vier of vijf punten de
preek al vrij uitgebreid verdeeld,
deze preek bestond uit niet minder
dan 36 punten!! Veel oude Veenenda-
lers kan men er nog over horen....
