HITLER LIET IN 1944 'T OORSPRONKELIJKE RIJTUIG OPBLAZEN
Spoorwagon in Frans bos herinnert
aan de wapenstilstand van 1918
Monte Carlo doet
(kas)boekje open
V VJD. wil actieve en dynamische aanpak
Maarschalk Foch
streefde naar
een stemmige
sfeer voor
ontmoeting
Innige band met verleden
Broers trappen
en vasten voor
goed doel
Streven naar
eenheid in
salarissen
katholieke
geestelijken
Klein vorstendom heeft grote plannen
Gesprek met secretaris over bestuurswisseling
Kwart over twee
Niet dezelfde
Vreugdedans
Opgebouwd
Voortreffelijk
Gevaarlijk
Helaas
WOENSDAG 13 NOVEMBER 1968
Jn het kleine museum staat de zusterwagen van de spoorwegwagon waarin
de wapenstilstand werd getekend.
PARIJS Hier was het dan, het kruispunt van Francport. En
even verder de clairière, de open plaats in het bos, waarop vijftig
jaar geleden de schijnwerpers van de hele wereld gericht stonden.
Ik las: „Hier, op het grondgebied van Compiègne, werd op 11 no-
vermber 1918 de wapen stilstand getekend, die een einde maakte
aan de grootste oorlog uit de geschiedenis".
Verder verneem ik, dat deze open plek toen nog niet bestond. Het
was een tracé, waarover twee spoorlijnen liepen, bestemd voor de
opstelling van de zwaarste artilleriestukken. Maar op 8 november
waren de kanonnen verdwenen. Er stonden toen twee treinen te
genover elkaar.
In de ene zaten de Duitse gevolmachtigden, die om een wapen
stilstand kwamen vragen; de andere was de commandopost te
velde van maarschalk Foch. „De stilte van het woud", zo lees ik
verder, „leek hem voor een dergelijke ontmoeting een stemmiger
sfeer te scheppen dan zijn hoofdkwartier".
Deze dichterlijke conclusie, die zo schril en pijnlijk afsteekt tegen de
monumentale en dramatische gebeurtenis, waarop zij betrekking
heeft, vormde voor mij niettemin een innige band tussen het wel
haast vergeten verleden en het ogenblik van nu.
se generaals Huntziger en Bergeret de
wapenstilstand te doen ondertekenen,
waarom ditmaal de Fransen gevraagd
hadden.
Het decreet van Hitier om deze his
torische Duitse(!) wagen als overwin
ningsmonument naar Berlijn over - te
brengen en de bestaande spoorlijnen
te vernielen, trof de Fransen dan ook
diep in hun hart. Voor hen bleef deze
wagen het overwinningssymbool van de
grote oorlog, dat door de verloren
veldslag in 1939 niet teniet gedaan kon
worden. Ook de grote zerk werd door
de Duitsers meegenomen en in stukken
geslagen. Men zou haar later terug
vinden in het door Rusland bezette ge
bied.
De wagen werd aanvankelijk opge
slagen op het station Anhalt bij Ber
lijn. In 1944 werd hij geëvacueerd naar
het dorpje Ohrdruf in Thüringen op
een aftakking van de spoorlijn Eisen
ach'Gotha. Vlak voordat de Ameri
kanen tot daar doordrongen kreeg de
SS opdracht hem in de lucht te laten
vliegen.
Het kost me bepaald geen moeite
om me voor te stellen, hoe in het
holst van de nacht van 11 november,
om kwart over twee, de vier Duitse
gevolmachtigden met gebogen hoofden
en baggerend door de modder naar
de wagen van maarschalk Foch gaan
om er een vernederende wapenstil
stand te tekenen. Ik zie daar generaal
Weygand zitten tegenover de Duitse
kapitein ter zee Vanselow, maarschalk
Foch tegenover generaal von Winter-
feldt, de Engelse admiraal Sir Rosslyn
Wemyss tegenover minister Mathias
Erzberger en vice-admiraal G. Hope
tegenover minister graaf Alfred von
Oberndorf. Zij zijn omgeven door hun
secretarissen, adjudanten en tolken.
Ik zie dit alles ter plaatse in het
kleine museum, waar de spoorwegwa
gen 2419 D staat, waarin dit alles ge
beurde. Het is een gewone bruine res
tauratiewagen van de Compagnie In
ternationale des Wagons-Lits, zoals
men die een tien jaar geleden op de
internationale lijnen nog kon zien
rondrijden.
„Maar het is niet dezelfde, waarin
zich dit alles heeft afgespeeld", zegt
mij luitenant-kolonel Duquesnoy, de
conservator van het museum. „Dit is
een zusterwagen van de echte, die in
1944 door de SS in Duitsland werd op
geblazen. De commandopost te velde
van maarschalk Foch bestond uit drie
wagens, die met het rijtuig, waarin
de wapenstilstand werd ondertekend,
in 1919 aan de Franse spoorwegen zijn
teruggegeven."
Van die twee andere is er één om
gebouwd van een kopie van de wapen
stilstandswagen, die tussen de twee
wereldoorlogen zowel de trots, als de
schande van Frankrijk vormde. De
schande, omdat het ministerie van
Oorlog deze wagen, die het onderge
bracht had op de binnenplaats van het
museum van de Invalides liet verrot
ten. Pas toen hij in 1925 praktisch ver
gaan was, zwichtte het ministerie voor
de 150.000 francs van de Amerikaanse
mecenas, Arthur Henry Fleming, om
het rijtuig te laten repareren en over
te brengen naar Compiègne.
De trots, omdat het voor de Fransen
het symbool was van de overwinning
op hun eeuwige erfvijand, de Duitsers.
„Hier ging op 11 november 1918 de
misdadige hoogmoed van het Duitse
keizerrijk tenonder, overwonnen door
de vrije volkeren, die het beweerde
Deze mannen zorgden dat. de wa
penstilstand een feit werd. Van
links naar rechts de Duitse kapitein
Vanselow, minister von Oberndorf, de
Duitse generaal Winterfeldt, kapitein
Marriott, de Duitse minister Erzber
ger, vice-admiraal Hope, admiraal
Wemyss, maarschalk Foch en gene
raal Weygand.
onderworpen te hebben", staat er op
de imposante zwarte zerk te lezen, in
het midden van het herdenkingsplein.
Daarom kan men zich de schizofre
ne vreugdedans van Hitier begrijpen,
die hij daar uitvoerde, kort voordat
hij met maarschalk Goering, admiraal
Raeder en de maarschalken von
Brauchitsch en von Keitel, deze wa
gen binnenstapte om er door de Fran-/
Alles is nu weer in zijn oorspronke
lijke staat hersteld. De wagen, die ge
tuige was van deze grote gebeurtenis,
die door trompetter Pierre Sellier nu
vijftig jaar geleden werd geblazen,
staat er weer als plaatsvervanger
van die, waarin de oorlog beëindigd
'werd, die 3,5 procent van de Franse be
volking het leven kostte en waarin bij
na 8 miljoen soldaten het leven lieten.
De zerk is er door Duitse krijgsge
vangenen weer opgebouwd en de spoor
lijnen opnieuw aangelegd.
Daarmee is de Clairière de I'Ar
mistice opnieuw geworden tot een le
vende getuigenis van de onoverwinne
lijke kracht, die alleen de samenwer
king en eensgezindheid tussen vrije
volkeren tot stand kunnen brengen. Op
deze vijftigjarige herdenkingsdag zou
het huidige Frankrijk dit eens ernstig
moeten overwegen.
De stilte van het woud van Com
piègne schiep voor maarschalk
Foch een stemmiger sfeer dan zijn
hoofdkwartier.
Johnny en Ferry Pietersen, twee half
broers uit Breda, maken er deze
week iets bijzonders van. Johnny is
zaterdagochtend om twaalf uur in
café als fakir verkleed in een glazen
kast gekropen, waarin hij een week
wilde blijven zitten zonder te eten.
Dat is alvast niet gelukt, want
maandag eiste de Bredase politie
het geld op dat hij en passant inza
melde. Een voorbarige ingreep,
want de officier van justitie hield de
politie voor dat hier geen sprake
was van een collecte, maar van een
vertoning. Als de mensen zo gek zijn
geld te geven, kan ik het ook niet
helpen, redeneerde de officier. Waar
op Johnny weer in zijn kast kroop.
Ferry is zondagmorgen begonnen met
een poging het wereldrecord home
trainerrijden te verbeteren. Ook hij
zetelt in een café, ook hij heeft een
geldpotje. Johnny wil de opbrengst
(na aftrek van onkosten) afstaan
aan de Mgr. Bekkersstichting voor
spastische kinderen, die nog moet
warden opgericht. Ferry schenkt de
opbrengst aan het Groene Kruis in
's-Gravenmoer.
De exploitanten van de twee Bredase
cafés kregen geen vergunning om 24
uur van de dag open te blijven.
Johnny verlaat daarom om tien
voor twee 's nachts zijn glazen kast
en betrekt tot tien voor vijf 's mor
géns in de particuliere vertrekken
van zijn cafébaas een doodkist.
Ook Ferry moest 's nachts om tien
voor twee zijn café verlaten. Hij zet
te zijn recordpoging voort in een ca
fé in 's-Gravenmoer, dat wel vergun
ning heeft gekregen om 24 uur open
te blijven. Om de regels van het
spel te eerbiedigen de renner mag
maar tien minuten uitrusten
werd Gerry met hometrainer en al
opgesteld in een verhuiswagen. Opdat
hij zich fietsend naar 's-Gravenmoer
kon laten rijden.
JQe hervormde predikanten kragen
volgend jaar ay2 procent opslag
en in de toekomst zal men zich meer
gaan richten naar de lonen in het
bedrijfsleven bij het bepalen van de
tractementen. Hoe zit dat met
het inkomen van de pastoors en ka
pelaans?
T?r wordt al geruime tijd in bis-
J schoppelijke financiële commis
sies gedokterd aan een systeem dat
orde moet scheppen in de vrij wil
lekeurige financiële regelingen voor
rooms-katholieke geestelijken. In de
meeste gevallen is tot dusver het sa
laris van een pastoor onafhankelijk
van de inkomsten van zijn parochie.
Zijn salaris wordt door het kerkbe
stuur in overleg met de economische
deskundigen van het bisdom vast
gesteld op basis van' de ontvangsten
uit stipendia (vergoedingen voor het
opdragen van missen, een bron van
inkomsten die de laatste tijd sterk
terugloopt), vergoedingen voor
trouw- en rouwmissen, kaarsengeld
en dergelijke.
Gezien de grote bedragen die jaar
lijks aan het onderhoud van de pa
rochiekerk moeten worden uitgege
ven, is het basissalaris van een pas
toor meestal niet zo hoog en moet
een groot deel van zijn inkomen
komen van wat in vaktermen wordt
aangeduid als „de warme hand", het
toestoppen van extraatjes door be
middelde parochianen.
Voor kapelaans, die meer nog dan
de pastoors op de „warme hand"
waren aangewezen, is enkele jaren
geleden een financiële regeling ge
troffen, op basis van het aantal
„dienstjaren", die er als volgt uit
ziet:
van 0 tot 5 jrf 2550 p.j?
van 6 tot 10 jrf 2700 p.j.
yan 11 tot 15 jrf2850 p.j.
van 16 tot 20 jrf3150 p.j.
van 21 tot 20 jrf 3300 p.j.
boven 25 jrf 3450 p.j.
"üen kapelaan betaalt geen kost en
inwoning. Hij moet wel voor zijn
eigen kleding, studieboeken en der
gelijke zorgen.
In vele parochies is intussen de
collecteschaal afgeschaft en vervan
gen door gezinsbijdragen, een vaste
maandelijkse bijdrage van de diver
se parochiële gezinnen. De zeven
bisdommen streven ernaar dit sys
teem in alle kerken door te voeren.
Het jaarlijks inkomen van de kerk
krijgt daardoor een solidere basis
en het zal dan ook mogelijk worden
meer eenheid te brengen in de sala
rissen van pastoors, waarvoor op
het ogenblik geen vaste regeling be
staat.
T^en voorbeeld van een parochie
die haar bron van inkomsten
ontleent aan gezinsbijdragen: het
salaris van de pastoor bedraagt 7200
gulden per jaar plus 1000 gulden
representatiekosten. Het kerkbe
stuur betaalt de huur van de pasto
rie, verwarming, gas en licht.
Een voorbeeld van een parochie,
waar zondags de collecteschaal nog
rondgaat: de pastoor van deze paro
chie, tevens deken van het dekenaat
waartoe zijn parochiekerk behoort,
ontvangt 2000 gulden per jaar plus
de opbrengst van het kaarsengeld,
een nogal wisselvallige factor.
De SBM Monte Carlo heeft de kaarten op tafpl gelegd. Onder deze naam, de
Société Anonyme des Bains de Mer et du Cercle des Etrangers, gaat de grootste
onderneming van het vostendom Monaco schuil. Deze onderneming die het
legendarische casino herbergj en voorts een aantal kolossale, luxueuze en prij
zige hotels, zwembaden, strandterrassen, nachtclubs, golflinks en tennisvelden,
heeft haar jaarverslag vrijgegeven, het eerste openbare verslag in de geschie
denis van de onderneming.
Tot vorig jaar was de SBM een nogal patriachaal instituut. Onassis zwaaide er
voornamelijk de scepter. Sinds de ruzie tussen de reder en prins Rainier van
Monaco is er in de boezem van het bedrijf het een en ander veranderd.
Onassis is verdwenen en in zijn plaats benoemde de prins, die zelf een grote
aandeelhouder van de SBM is, de Monegask Marcel A. Palmaro, firmant van
een groot bankiershuis in New York, tot president-directeur.
Het bedrijf is sindsdien opener geworden en meer democratisch ook. Hiervan
getuigt het jaarverslag dat de periode behandelt van 1 april 1967 tot en met
31 maart 1968.
MONTE CARLO Ruim 71 miljoen
francs ruim 51 miljoen gulden
zijn in de periode 1 april 1967 31
maart 1968 de kassen van de S.B.M.
Monte Carlo binnengevloeid. Daarvan
waren 47 miljoen francs 34 miljoen
gulden afkomstig uit de speelzaal,
de opera en de badgelegenheden van
het bedrijf.
Zij staan in het lijstje van ontvang
sten bovenaan, gevolgd door de ont
vangsten uit de hotelexploitatie, die bij
na 21 miljoen francs bijna 16 miljoen
gld. hebben bedragen. Tegenover 'n
totaal van 71,2 miljoen francs staan uit
gaven ter grootte van 67,7 miljoen
francs, waaruit dan een brutowinst is
behaald van bijna 31/* Vsmiljoen francs
tegen een tekort in het vorige jaar van
650.000 francs.
Deze cijfers mogen prins Rainier dan
wel als muziek in de oren klinken, dege
nen van wie de maatschappij het een en
ander te vorderen heeft, zijn niet alle-
m&al zulke goede schuldenaren als hij
wel zou wensen. Immers van deze bru
towinst van 2'/« miljoen gulden moet 2,2
miljoen gulden opzij worden gelegd voor
twijfelachtige vorderingen, zodat het
bedrijf, dat van vorige jaren 'n verlies
meetorste van bijna twee miljoen gul
den, dit verlies heeft kunnen terugbren
gen tot 1,6 miljoen gulden.
Maar de S.B.M. is op de goede weg.
Het bedrijf is begonnen aan een gewel
dige moderniserings- en uitbreidings
programma. Dit heeft ten doel deze
„parel van de Riviera" zijn glans van
vroeger terug te geven. Die opgepoet
ste parel moet vele categorieën toeris
ten trekken.
„Nog altijd", zegt Marcel Palmaro,
..is de speelzaal onze grootste bron van
inkomsten. Maar zij mag niet het enige
doel zijn van een bezoek aan Monte
Carlo. De speelzaal moet de apotheose
zijn van dat bezoek. Men moet hier ko
men om sportbeoefening, in de zon te
spelen, zich 's avonds te amuseren, de
goede tafels te ontdekken, te profiteren
van culturele en artistieke manifesta
ties, congressen te houden, enz.".
Palmaro en zijn mensen pakken het
steyig aan. Twee zalen van het Casino
zijn geheel vernieuwd. Het cabaret van
het Casino is gemoderniseerd en omge
doopt in Black Jack Club. Een salon
des Ameériques is genstalleerd. Ver
fraaiing en verlichting van de tuinen
zijn ter hand genomen, in een aantal
hotels is airconditioning aangebracht,
evenals in alle zalen van het casino en
in de opera. Het Café de Paris is ver
groot, evenals de Monte-Carlo Sea-
Club.
Op het kunstmatige schiereiland dat
in de Middellandse Zee is gebouwd van
5Vj Vïha, zal een luxe hotel verrijzen met
vierhonderd kamers. Er zullen verschei
dene restaurants worden gevestigd van
de klassificatie „vier sterren". Tal van
winkels moeten de verwachte toeristen-
stroom daar gaan trekken. Een nieuw
congresgebouw met tweeduizend plaat
sen zal er verrijzen, een nieuw casino
dat het hele jaar open zal zijn, moder
ne huizen zullen er worden gebouwd,
zwembaden worden aangelegd. Kort
om Monte Carlo krijgt een nieuwe in
jectie.
Dat is dan ook wel nodig, want dat
met het enorme apparaat waarmee de
S.B.M. werkt en dat aan 1.749 mensen
werk geeft van wie 961 in het casino
en 788 in de hotels, een winstje wordt
gemaakt van iets meer dan een half
procent van de totale ontvangsten is
maar een bijzonder pover resultaat, al
zullen er wel diverse slagen om de arm,
worden gehouden.
zien dat het liberalisme de drijfveer
was van de belangstelling voor de
VVD".
Zijn er dan niet meer overtuigende
socialisten dan overtuigende liberalen?
„Ik denk van wel, al zou ik het pro
centueel niet weten. Ongeveer vijf pro
cent van onze kiezers is lid van de
WD. Van die vijf procent bezoekt
slechts een deel regelmatig onze verga
deringen. Men komt dus slechts van
een zeer klein deel der kiezers te we
ten waarom zij de VVD steunen".
„Ik heb echter de persoonlijke over
tuiging dat wij sinds 1963 ook binnen
de partij een grote politieke opleving
meemaken. Dat komt tot uitng in de
resultaten van onze - studiegroepen
waarin vraagstukken van zeer prakti
sche politiek worden behandeld".
Vertrekt ir. Van der Pols omdat de
VVD een actievere politicus als voorzit
ter wenst?
„Toen de heer Van der Pols in 1963
voorzitter werd, zou hij zich vooral
richten op de organisatorische vernieu
wing van de VVD. Dat heeft hij voor
treffelijk gedaan. Zijn vertrek betekent
dus per se niet dat de VVD nu zou
hebben besloten tot een nieuwe koers.
Wel is de heer Van der Pols, samen
met het hoofdbestuur, tot het besluit
gekomen dat de voorzittershamer op
dit moment beter kan worden gehan
teerd door iemand die dynamisch kan
deelnemen aan de actieve politiek".
Is het jaar 1963 voor de VVD een
mijlpaal geweest?
„Ja. Vlak na de oorlog was er door
de liberalen met veel geestdrift ge
werkt. Omstreeks 1958 was de VVD
echter wat ingeslapen en uit de dom
mel ontwaakte zij met een schok bij
de voor haar zeer teleurstellende resul
taten van de Statenverkiezing in 1962.
Toen is voor de VVD de partijvemieu-
wing begonnen. Er is toen vooral bin
nen de partij een grotere activiteit ge
komen en deze lijn loopt nog steeds
door".
Na de reorganisatie binnen de par
tij komt dus een activering naar bui
ten. Duidt dit op een radicalisering van
de VVD?
„Het woord radicalisering vind ik ge
vaarlijk. Sinds 1963 zoeken we naar
wegen om te komen tot een verhoogde
activiteit en een dynamischer aanpak.
De kandidaat die het hoofdbestuur de
ze week zal voordragen past in deze
lijn".
ROTTERDAM Tot nu toe had de
VVD zich altijd veilig buiten partijpo
litieke woelingen weten te houden,
maar eind vorige week dreef ook deze
partij mee op een golf van berichten
over organisatorische veranderingen
binnen enkele belangrijke Nederlandse
partijen.
Goed, het bericht dat drs. W. K. N.
Schmelzer in 1971 niet langer fractie
leider van de KVP wilde zijn omdat
hij dan minister wilde worden, werd
ijlings tegengesproken, maar dat dr. J.
G. H. Tans als voorzitter van de PvdA
zal worden vervangen door prof. dr. ir.
A. Vondeling bleek uit goede bron te
komen. Evenals de melding dat mr. H.
J. van Lookeren Campagne de voor
zittershamer van D'66 zal overdragen,
al is dit laatste slechts een uitvloeisel
van een reglement.
Het bericht van de VVD. kwam zelfs
voor ingewijden wat onverwacht: ir.
K. van der Pols zal als voorzitter plaats
maken voor mevrouw G. V. van Some-
ren-Downer.
Mr. F. Korthals Altes, secretaris van
het hoofdbestuur der VVD, meent dat
er over deze bestuurswisselingen in al
le openheid gepraat kan worden. Hij
ziet zelfs kans om in enkele uren een
plaatsje op zijn agenda voor mij te
vinden, hoewel hij een drukke advoca
tenpraktijk heeft.
Over de opvolging van ir. Van der
Pols praten, vindt mr. Korthals Altes
wat moeilijk, want het hoofdbestuur
moet deze week over de kandidatuur
van mevrouw Van Someren-Downer
nog beslissen: officieel is er dus nog
geen kandidaat.
Komt het vertrek van de heer Van
der Pols onverwachts?
Hij was niet aan de beurt van aftre
den, want hij was dit jaar nog voor
drie jaar herkozen. Hij heeft echter
altijd gezegd dat hij onmiddellijk als
voorzitter zou aftreden als de VVD
een betere voorzitter zou vinden. Hij
was in feite erg zwaar belast door
zijn maatschappelijke functies, maar
tot nu toe was onze keuze erg beperkt,
te meer omdat er slechts vier parle
mentsleden in het hoofdbestuur mo
gen zitten".
Waarom heeft de VVD voor haar
is zo weinig keuze?
.,A1 onze functies worden vervuld
door amateurs. Wij willen geen gesala
rieerde functionarissen".
Schort het binnen de VVD ook niet
aan partijgeestdrift?
„Dat is een bekend verwijt en niet
helemaal ten onrechte. Wij menen dat
we sinds 1963 geslaagde pogingen doen
om in de WD overtuigde liberalen te
activeren".
Wordt het stemmen op ei. lid-zijn
van de VVD door velen niet gezien als
de bevestiging dat men tot een be-
9
paalde maatschappelijke groep be
hoort?
„Deze ihiage heei. de VVD helaas.
Onze partij zou natuurlijk veel liever
\|R. F. Korthals
Altes, sinds 1967
secretaris van het
hoofdbestuur van
de V.V.D., is 37
jaar. Hy studeerde
rechten in Leiden
en vestigde zich in
1958 als advocaat in
Rotterdam. Hy kent
het gezegde: „Wie
op twintig jaar
geen socialist is,
heeft geen hart en
wie het op veertig
jaar nog niet is,
heeft geen ver
stand" maar het
is op hem niet van
toepassing. Hy is
altyd liberaal ge
weest vooral ge
boeid door de poli
tieke visie van prof.
Oud.
Als ik hem voor
houd dat prof. Oud
in 1945 lid van de
P.v.d.A. is geweest,
zegt hy: „Dat is zo,
maar toen had ik
myn politieke keu
ze nog niet ge
maakt. Daar was ik
toen nog te jong
voor, al las ik als
jongen van veertien
wel alle kranten
om een politiek in
zicht te krygen.
Ik heb een zelf
standige keuze ge
maakt al moet ik
erby zeggen dat ik
uit een liberaal mi
lieu kom".
