Trouwen voor kerk en wet
combineren in Etten-Leur
ONTWIKKELINGSHULP:
RAMINGEN EN
WERKELIJKE UITGAVEN
Kremlin-musea trekken
veel belangstelling
Onmenselijke taferelen op de
grens tussen blank en zwart
Kunstmatige
ademhaling bij
sneeuwpanter
FRANSE „PRESIDENTEUTO"
Burgemeester brengt kerkelijk en
burgerlijk huwelijk onder één dak
Rijkdom der tsaren en de saaie Sovjet-cultuur
MUIZEVAL
„RISKANT" ONDERWERP IN NIEUWE ZUID AFRIKAANSE FILM
E7 TTEN-LEVR - Dank zij
.1 j een speelse gedachte
van burgemeester A. Oder
kerk gaan er in het Brabant
se Etten-Leur revolutionaire
dingen gebeuren. Na de zo
mer van 1969 kunnen
bruidsparen er in één ge
bouwtje terecht voor de
burgerlijke voltrekking èn
kerkelijke inzegening van
hun huwelijk.
Geen voetangels
Kitsch eruit
Geslaagd
Negatief
VERLEDEN
RIJTUIGEN
EERSTE KEER
Eens een protestants kerkje, het vol
gende jaar de plaats waar huwelijken
burgerlijk worden voltrokken en ker
kelijk ingezegend.
Opzienbarender nog is dat beide
handelingen zullen worden verricht
door. naar verkiezing, een katholieke
of protestantse geestelijke. Plaats van
handeling: het nu nog leegstaande en
op de monumentenlijst prijkende her
vormde kerkje.
Voordat het plan werkelijkheid kan
worden, moet er wel een en ander ge
beuren. Om aan het Burgerlijk Wetboek
te voldoen, moet het kerkje „huis der
gemeente" worden. „Ik ben er zeker
van", zegt burgemeester Oderkerk,
„dat de gemeenteraad daarmee zal in
stemmen."
In juridisch opzicht liggen er ook
geen voetangels en klemmen. Het is
inderdaad mogelijk, dat een geeste
lijke optreedt als onbezoldigd ambtenaar
van de Burgerlijke Stand. En het is al
zeker dat enkele pastoors, kapelaans en
dominees daartegen geen bezwaren
hebben. Tenslotte: aan de restauratie
van het kerkgebouwtje wordt gewerkt.
Een pikante bijzonderheid: Dit kerk
je is het eerste als zodanig gebouwde
Nederlands Hervormde kerkje na de re
formatie. Voor de gebruikelijke sym
bolische gulden is het eigendom van de
overheid geworden. Op haar beurt gaat
die overheid het gebouwtje ter beschik
king stellen aan de protestantse en
katholieke groeperingen.
De burgemeester wiens initiatief het
was: „Ik ken nergens een vergelijkbaar
voorbeeld. Althans ik heb nooit gehoord
dat de burgerlijke en kerkelijke plech
tigheden zich in één ruimte voltrekken".
Wat wilt u hiermee bereiken?
„Pratend met Monumentenzorg
kwam de gedachte zo maar bij me op,
maar er zit natuurlijk een bepaalde
filosofie achter.«Tegenwoordig hoor ik
nogal eens: Is een burgerlijk huwelijk
eigenlijk niet voldoende? Deze combi
natie van burgerlijk en kerkelijk vind ik
veel mooier. Vroeger is er in de twee
plechtigheden een scheiding gelegd. Op
aan het sprongetje dat ik heb gemaakt:
't doen trouwen door één persoon. Voor
de rest geen bezwaren. Vrij algemene
opinie: een machtig idee, ook ten ge
rieve van de mensen."
Bij de bevolking, zegt burgemeester
Oderkerk, heeft hij niets anders dan
prettige geluiden gehoord, zij het langs
indirecte weg. „Geen woord van verzet.
Er blijft immers sprake van katholieke
en protestantse huwelijken, naar eigen
opvatting en volgens eigen liturgie."
Hoe zullen katholieken het vinden
kerkelijk te trouwen in 'n gewezen pro
testants kerkgebouw?
„Het kerkje gaan we zo sfeervol in
richten, dat protestant en katholiek
er zich thuis zullen voelen. Er ko
men, om maar eens wat te noemen,
geen echte kerkbanken in, maar rie
ten stoeltjes. Wat kitsch is gooi ik er
uit; wat van waarde is en traditie
heeft zullen we beschermen."
De restauratie van het kerkje (zon
der de inrichting en het opknappen
van het orgel uit het begin van de
achttiende eeuw) gaat drie ton kos
ten. Het ministerie van sociale zaken
draagt zestig procent bij, Monumen
tenzorg en de provincie ieder V/t pro
cent en de gemeente de rest. Met het
orgel en de inrichting is dan nog een
ton gemoeid.
In tien jaar tijds is dit het twaalfde
bouwwerk in Etten, dat op de Mo
numentenlijst staat en dat met me
dewerking van het gemeentebestuur
is gerestaureerd.
Burgemeester A. Oderkerk van Etten-Leur: man met een speelse gedachte,
die een diepe achtergrond heeft.
deze manier kunnen we elkaar terug
vinden. Nu de kerk met de wereld
praat en de wereld »met de kerk, vind
ik die kunstmatige scheiding bij een zo
belangrijke gebeurtenis overbodig. Door
er één functionaris bij te hebben, is die
scheiding op te heffen."
Zal er straks ook nog op het ge
meentehuis getrouwd kunnen worden?
„Neen, niet als men mijn advies op
volgt. Ik meen, dat de gemeenteraad er
ook zo over zal denken. De trouwzaal is
bestemd als vergaderruimte. Iedereen
zal dan met de nieuwe situatie vrede
moeten hebben. Overigens is alles een
spel op basis van vrijwilligheden. Een
geestelijke die niet mee wil doen, is
daarin vrij."
Hoe waren de reacties in de kerken
en onder de bevolking?
De burgemeester kan het antwoord
ROTTERDAM Nu de vaste Kamercommissie voor ontwikkelings
samenwerking overlegt over de begroting en over het meerjarenplan
van minister Udink, publiceerde „Economisch-statistische berichten" dezer
dagen een artikel, dat bespreekt „Wat het driejarenprogram voor ontwikke
lingshulp ons biedt, en wat wij erin missen".
Het artikel is van de hand van een tweetal medewerkers van ISMOG, Insti
tuut voor sociaal-economische studie van minder ontwikkelde gebieden aan
de Universiteit van Amsterdam.
De aanvaarding van de 1 procent
norm (de uitgaven voor de jaren 1969,
1970 en 1971 zijn zodanig geraamd dat,
via geleidelijke verhogingen, in 1970
één procent van het netto nationaal pro-
dukt aan ontwikkelingshulp kan worden
uitgegeven) lijkt een stap in de goede
richting. De betekenis ervan wordt ech
ter aanzienlijk gereduceerd, zeggen de
schrijvers, wanneer we ons er goed rê-
kenschap van geven, dat het om ramin
gen gaat, en niet om werkelijke uitga
ven. Een vergelijking van begrote en
gerealiseerde uitgaven voor de Neder
landse ontwikkelingshulp sinds 1960
leert ons namelijk, dat de uitgaven aan
zienlijk lager zijn dan de ramingen.
Ten gevolge daarvan is in de loop der
jaren een formidabel bedrag aan over
heidsmiddelen, bestemd voor ontwikke
lingshulp, in feite niet daaraan besteed.
Uit de cijfers blijkt dat in de loop van
de desbetreffende 8 jaren de niet-beste-
de ontwikkelingshulp maar liefst f 696
miljoen bedraagt, hetgeen neerkomt op
29 procent van het totaal der begrote
bedragen.
Bovendien zijn de in het driejaren-
program vermelde bedragen bruto,
d.w.z. dat er geen rekening is gehou
den met betalingen door arme landen
aan Nederland voor rente en aflossin
gen op leningen. Hoeveel deze „nega
tieve ontwikkelingshulp" precies zal
bedragen is de E.S.B. niet bekend,
maar op grond van enkele cijfers uit
recente jaren schat men dat er onge
veer f 15 miljoen t>er jaar mee is ge
moeid.
Het is niet overdreven te stellen, al
dus het artikel, dat door bovengenoem
de factoren de geraamde 1 procent voor
1971 in een ander daglicht komt te
staan. Natuurlijk weten we niet of in de
komende jaren het verschil tussen be
grote en gerealiseerde uitgaven in de
zelfde orde van grootte (29 procent van
de begrote bedragen) zal zijn als in de
periode 19601967. Indien dit echter
wel het geval is en we voorts rekening
houden met de terugbetalingen en de
andere interpretatie van de leningfinan
ciering van de F.M.O. (Ned. Financie-
rings Maatschappij voor Ontwikkelings
landen) dan zouden de overheidsuitga
ven voor ontwikkelingshulp in 1971 niet
1 procent maar ongeveer 0,64 procent
van het nationaal inkomen bedragen,
hetgeen procentueel nauwelijks meer is
dan in 1967.
zonder dralen geven: „Eerst heb ik ge
sproken met leden van de kerkeraad en
de predikant. Niemand heeft daarbij
het woord ontheiliging of zo in de mond
genomen; ook de katholieke geestelij
ken niet. Zij moesten wel even wennen
Om evëntuele verkeerde indrukken
weg te nemen zegt de burgemeester:
„Etten-Leur is de best-geslaagde indus
triekern van Brabant, zo niet van Ne
derland. De laatste tien jaar zijn er
vierduizend nieuwe arbeidsplaatsen bij
gekomen. In dit opzicht zijn wij na
Eindhoven de grootste. Door de komst
van veel nieuwe industrieën is onze be
volking in elf maanden met 4 3/4 pro
cent gegroeid tegenover lVi procent
provinciaal. Deze maand zijn we de ne
gentienduizend gepasseerd."
jl/TOSKOU Eeuwfn van storm-
•T" achtige Russische politiek heb
ben er voor gezorgd, dat het woord
Kremlin een onheilspellende klank in
het Westen heeft gekregen. De mas
sieve bakstenen muren van het Krem
lin hebben enkele van de meest bizar
re politieke transacties uit de geschie
denis aan het ook onttrokken met als
hoofdfiguren een rijtje personen, dat
loopt van middeleeuwse tsaristische
despoten tot Sovjet-dictator Josef Sta
lin.
Het meeste van wat in het Kremlin
gebeurt wordt tot op de dag van van
daag zorgvuldig geheim gehouden, hoe
wel gedeelten van het reusachtige uit
vijftien gebouwen bestaande complex
de laatste jaren voor Russische en bui
tenlandse journalisten zijn opengesteld.
Uitgebreide restauratie van deze
eeuwenoude gebouwen geeft het Krem
lin zijn huidige, zij het enigszins ste
riele, uiterlijk, waarvan de schoonheid
vermoedelijk niet onderdoet voor die
van vroeger. Voor wat betreft het open
gestelde gedeelte wordt het toerisme
aangemoedigd. Voor de meeste Rus
sen uit de provincies is een bezoek aan
het Kremlin dan ook een „must".
De gouden koepels van de kathe
draal van Maria's boodschap en de
klokketoren van Iwan de Grote verbijs
teren, zoals eens naar men zegt Napo
leon in 1812, ook de hedendaagse bezoe
kers nog steeds.
Wanneer men de stenen gangen door
gaat en de uitgesleten trappen in de
kathedralen betreedt komt het rijke
verleden van Rusland tot leven. Ikonen
van onschatbare waarde en de doods
kisten van de tsaren kan men van
zeer dichtbij bekijken.
Russen die een bezoek brengen aan
deze eens heilige bodem doen dikwijls
geen moeite om hun gelovige eerbied
voor de oude orthodoxe kerken te ver
bergen.
„Dit is nu een museum", vertelde
een jonge vrouwelijke gids aan een
groep buitenlandse bezoekers. „Alleen
enkele oude mensen van een andere
generatie komen om religieuze rede
nen hier".
Het komt ook voor dat de musea bin
nen in het Kremlin stampvol zijn met
eenvoudige Russische boeren en fa
brieksarbeiders, die een kort bezoek
aan Moskou brengen. Vele van de oude
mannen, met baard en leunende op
ruwhouten wandelstokken, dragen de
19de eeuwse tuniek met riem. Met gro
te nieuwsgierigheid turen ze op de oude
relikwieën van de Bolsjewistische re
volutie.
Tevens kan men een magnifieke col
lectie achttiende en negentiende eeuwse
rijtuigen, kleding en huishoudelijke
voorwerpen bekijken, alles uit de tsa
ristische tijd. Deze dingen schijnen de
oude mensen buitengewoon te interes
seren.
Wat bovenal opvalt ia deze musea is
het contrast tussen' de buitensporige
rijkdom van de oude adel en de eento-
Het Rode Plein in Moskou; op de achtergrond het Kremlin en rechts het
Lenin-Mausoleum
nige saaiheid van het huidige Russi
sche leven.
Degenen onder de Sovjetleiders die
dagelijks in het Kremlin kantoor hou
den, komen niet in contact met de mas
sa's arbeiders, boeren en buitenlandse
toeristen die dagelijks over de Kremlin-
gronden uitzwermen. De veiligheids
maatregelen zijn zo streng dat de gid
sen niet willen zeggen waar de bu-
„The Mousetrap" de muizeval
het bekende toneelstuk van Agatha
Christie, heeft maandagavorfd in het
Londense Ambassadorstheater zijn
6647ste opvoering beleefd. Volgende
week begint het zeventiende opvoe
ringsjaar van het stuk. Nog nooit
heeft een toneelstuk in een Londens
theater zo lang gelopen.
Sinds de première op 25 november
1952 hebben ruim 2,5 miljoen men
sen „The Mousetrap" gezien. Acht
van de dagbladen, die de première
recenseerden, bestaan niet meer. In
de eerste zestien jaar hebben in to
taal 112 acteurs en actrices de acht
rollen gespeeld.
Agatha Christie schreef zeventien to
neelstukken. Volgens theaterdirec
teur Peter Saunders is „The Mouse
trap" beslist niet het beste. „Maar
we hebben geen plannen om ermee
op te houden", zei hij.
JOHANNESBURG ^Solliciteer naar blank", zo heet het spel en elke
generatie speelt het op dezelfde manier.
Alleen, dit solliciteren naar blank in Zuid-Afrika is geen spel in een plezie
rige betekenis. Het is een dodelijk ernstige en hartverscheurende zaak, die
door duizenden, op de grens tussen blank en gekleurd (mulatten), wordt ver
dragen in de hoop op een beter leven.
Als je geluk hebt ben je wettelijk blank en geniet je de voordelen van de
bevoorrechte heersende klasse. Maar heb je pech. dan word je als niet-blank
gebrandmerkt en is het goede leven buiten je bereik.
Duizenden leven in het wazige nie
mandsland tussen duidelijk blank en
gekleurd. Het zijn degenen wier ge-
Faatstrekken door een bijzonder tribu
naal worden bepaald. De Zuidafri-
kaanse rassenpolitiek schrijft voor, dat
elke persoon volgens ras officieel
wordt geklassificeerd.
Het is hoewel niet dikwijls voor
gekomen dat enkele leden van een
gezin tot blanken werden verklaard,
terwijl andere niet-blank bleven. Het
aldus splitsen van een gezin betekende
onder andere, dat de leden niet wettig
bijeen konden wonen, tenzij de niet-
blanken als bedienden werden be
schouwd.
Solliciteren naar blank" is het ris
kante onderwerp, dat een van Zuid-
Afrika's top-filmproducers Emil Nofal
voor zijn eerstvolgende film heeft geko
zen. De censors zullen misschien moei
lijkheden maken. Zuid-Afrika's „tradi
tionele manier van leven" is bij hen
een gevoelig punt. Met wantrouwen be
kijken ze films waarin andere rassen-
betrekkingen worden uitgebeeld dat de
van de regeringswege voorgeschrevene.
Buitenlandse films zoals „In the heat
of the night", die een prijs kreeg en
waarin zwart gelijk met blank wordt
gesteld of hoger aangeslagen, zijn in
Zuid-Afrika verboden.
De in Zuid-Afrika geboren producer
Emil Nofal moet dus eerst proberen
zijn film door de censuur te krijgen.
Daarna pas beginnen zijn financiële
zorgen.
Met zijn assistent Jans Rautenbach
heeft Nofal 300.000 rand dollar, gelijk
staande aan 420.000 Amerikaanse dol
lars in „Katrina" (titel van de film) ge
stopt. Dit is maar weinig vergeleken
met de budgets voor de meeste Ameri
kaanse films maar meer hebben ze niet.
„Dit wordt de eerste keer dat dit tra
gische onderwerp, waarmee zo vele
duizenden in geheel Zuid-Afrika te ma
ken hebben in een film wordt behan
deld", zegt Nofal.
Volgens Rautenbach zal het er voor
al om gaan of de censors een scène zul
len doorlaten, waarin door personen van
verschillend ras aan een party wordt
deelgenomen. „Of de censors al of niet
bezwaar hiertegen zullen maken hangt
af van de vraag hoe eigenwijs en stijf
koppig ze zijn", zegt hij ronduit. „Ik
hoop dat wanneer ze scènes zoals deze
in de context van de film zien, ze die
zullen doorlaten. Wij zullen de apart
heid humaan behandelen, maar we zul
len ons beslist niet aan de propaganda
storen. Wij praten niemand schoon en
we zullen de goede en de slechte kanten
van kleurlingen zowel als van blanken
laten zien. Wij hopen dat ons werkstuk
een zuivere analyse van de situatie zal
worden."
De film vertelt het verhaal van
Katrina, een vrouw die haar hele leven
als blanke heeft geleefd, dan wordt
plotseling ontdekt dat zij 'n kleurlinge
is. Twee mannen zijn op haar ver
liefd, de een is een blanke geestelijke,
de ander een niet blanke die een leiden
de rol speelt in de strijd voor de iden
titeit van de gekleurde bevolking.
Katrina's 21-jarige zoon is verliefd op
een blank meisje van een vooraan-
staande familie. De ontdekking dat
Katrina (en haar zoon) kleurlingen zijn
doet problemen ontstaan die, naar No
fal zegt „de kern van onze samenleving
raken". „Vooroordelen voeren onvermij
delijk in alles de boventoon met al$ ge
volg een tragedie", aldus Nofal.
Een gedeelte van de film zal worden
opgenomen in door kleurlingen bewoon
de sloppenwijken en de maleise buurt
van Kaapstad met niet-blanke acteurs
en actrices. De hoofdrollen worden door
blanken gespeeld. Volkszangeres Jill
Kirkland speelt als Katrina haar eerste
filmrol. Ian Strauss, zoon van de vroe
gere minister Jacobus Strauss, speelt
Katrina's zoon. Joe Stewardsone is de
geestelijke en Cobus Raussouw de
kleurlingenleider.
Nofal weet dat hij zich met deze film
op gevaarlijk gebied begeeft, maar hij
vindt dat de jonge Zuidafrikaanse film
industrie „de problemen van het heden
daagse leven" moet durven aanpakken,
zelfs indiend dit een botsing met de
censuur betekent. Hij had ook moeilijk
heden met de censuur over zijn laatste
film, getiteld „Die kandidaat". Hierin
werden de verschillen tussen de twee
voornaamste blanke groepen in Zuid-
Afrika behandeld: de Afrikaners (boe
ren) en degenen die van Engelse ori
gine zijn.
„Kunst heeft als functie zich met
de waarheid bezig te houden en wij ge
loven werkelijk dat de Zuidafrikaanse
filmindustrie het ogenblik van de waar
heid heeft bereikt", aldus Nofal.
reaus van de leiders zich bevinden.
Het is bekend dat het bureau van pre
mier Kosygin zich op enkele honderden
meters afstand van de zes kerken bin
nen de Kremlinmuren bevindt. Hij ont
vangt buitenlandse diplomaten in zijn
von houten wandpanelen voorziene bu
reau, waarin verder een grote confe
rentietafel en verscheidene oprolwand-
kaarten zijn aangebracht.
Zijn zes telefoons, elk een andere
kleur, houden hem in contact met zijn
plaatsvervangers en met Breznjef, de
secretaris van de communistische par
tij-
AMSTERDAM In Artis maakt
men zich ernstig bezorgd over de ge
zondheid van het sneeuwpantermanne-
tje Naltar. Dit dier vertoeft als gast in
Artis. Het is namelijk eigendom van de
Londense dierentuin. Toen men onge
veer anderhalf jaar geleden in Londen
met de bouw van een nieuwe roofdie
rengalerij begon, vroeg men of de
sneeuwpanter gedurende enkele jaren
in Artfis kon worden ondergebracht.
Kortgeleden lag de sneeuwpanter zeer
plotseling ernstig ziek in zijn buiten
verblijf. Toen men de schuif naar het
nachtverblijf opende, sleepte het dier
zich naar binnen. Het hield de kop
scheef en men kreeg de indruk dat het
in de achterpoten verlamd was. De on
middellijk gewaarschuwde dierenartsen
achtten de toestand dusdanig ernstig,
dat zij besloten de panter te verdoven
en aan den lijve te onderzoeken.
Tijdens het toedienen van de verdo
vingsinjecties stopte eensklaps de adem
haling, doch dank zij snel en vakkun
dig ingrijpen, waarbij o.m. kunstmati
ge ademhaling werd toegepast, slaag
den de artsen, bijgestaan door enkele
verzorgers, erin de ademhaling weer op
gang te brengen. Bij het daarna inge
stelde onderzoek kwam men tot de con
clusie dat een hersenbloeding de ver
moedelijke oorzaak van de verlam
mingsverschijnselen was.
De op een dik stronest, diep slapen
de sneeuwpanter moest na de behan
deling diverse malen worden omge
draaid, opdat geen stagnatie in de
bloedstroming zou ontstaan. Gelukkig
bleek hij later goeddeels uit zijn verdo
ving te zijn ontwaakt en was hij uit
zichzelf op een andere zijde gaan lig
gen. Gedurende enkele dagen heeft het
dier nauwelijks gegeten.
Doch geleidelijk aan kwam zijn eet
lust terug. Ofschoon zijn toestand nog
allesbehalve rooskleurig is hoopt men
toch dat hij zover zal opknappen dat
hij over enkele maanden de terugreis
naar Londen kan aanvaarden.
I Citroen heeft een speciale „pre
sidentenauto" geconstrueerd. De
6.35 meter lange en 2.13 meter brede
wagen kan urenlang met zeer lage
snelheid rijden; dit met het oog op
parades. Een auto van dit type zal
aan president De Gaulle worden aan
geboden.
