DEZE WEEK: nader beschouwd
DE AR TS EN DE KUNST
In 1971 nog weinig nieuws
Bij vreugde èn bij verdriet
Sint Aantjes
Fenomenale
ontwikkeling
in medische
„kunstsector"
He
RUSSISCHE VERVOLMAKING VAN HET KUNSTHART
DOET HARTTRANSPLANTATIE VEROUDERD SCHIJNEN
De kunstnier
Het kunsthart
M. B. BLOCH
door
kolonel-arts
Toen omstreeks anderhalf jaar geleden
het huidige kabinet-De Jong moeizaam in
elkaar werd getimmerd na de nacht van
Schmelzer en de daarop gevolgde inte
rim-periode Zijlstra, toen hebben velen
gedacht: „Dit is de laatste keer geweest!
Het kan niet anders of van nu af wordt
alles vernieuwd: de kieswet, de politieke
partijen, de wijze waarop een kabinet
wordt samengesteld - al die spelregels
van ons politieke bestel gaan op de hel
ling. In 1971 zal het allemaal anders
zijn!"
Nu weten we dan wat er in 1971 alle
maal anders zal zijn: op een paar onder
geschikte punten na zal er in 1971 nog
niéts veranderd zijn. Inderdaad, de op
komstplicht zal dan waarschijnlijk zijn
afgeschaft, de voorkeursstemmen zullen
wat meer waarde krijgen en er zullen in
plaats van 25 dan 100 handtekeningen no
dig zijn om een kandidatenlijst te kun
nen indienen allemaal verstandige
maatregelen. Want opkomstplicht is een
wassen neus als er in een volk geen
werkelijke politieke interesse bestaat. En
een partij die nog geen 100 handtekenin
gen bij elkaar kan brengen doet. er tch
verstandig aan van iedere poging af te
zien.
Slechts een van de voorgestelde wijzi
gingen lijkt wat meer inhoud te hebben:
de afschaffing van het verbod om binnen
de kieskringen kandidatenlijsten met el-
kaar te verbinden. Wat dus zeggen wil
dat het mogelijk is in een bepaalde kies
kring een soort coalitie tot stand te bren
gen en dat lijkt al een beetje op de door
sommigen zo gewenste concentratie van
groeperingen, een beetje vernieuwing
dus. Jammer is dat de Kiesraad ook op
deze vernieuwingsvreugde al weer een
domper heeft gezet: men heeft namelijk
uitgerekend dat het effect nagenoeg nihil
is.
Nu kan men het noch 't kabinet De Jong
noch minister Beernink persoonlijk euvel
duiden dat er niet meer uit de bus geko
men is. De staatscommissie Cals-Donner
die het wonder van de vernieuwing moet
uitbroeden, is namelijk nog niet verder
gekomen. En ook deze commissie op
haar beurt mag men dat niet kwalijk ne
men, want de materie is niet zo eenvou
dig als sommigen het in de roes van 66/
67 voorstelden, én de politieke partijen
zijn nog op geen stukken na aan ver
nieuwingsmaatregelen toe. Wat toch nood
zakelijk is wil er voor de staatscommis
sie een klimaat ontstaan waarin werke
lijke plannen tot stand kunnen komen.
Is het erg dat het allemaal zo loopt?
Is het jammer dat er van die vernieu
wing tot dusverre niet meer is terecht
gekomen? Natuurlijk is dat jammer -
maar het bewijst tevens dat het oude
stelsel toch nog niet zo vermolmd was
als sommigen het lieten voorkomen.
Met hoeveel vreugde men ook kennis
heeft genomen van de (zij het helaas
mislukte en dus voor de ouders triest
geëindigde) poging van een team
van Nederlandse artsen om door
transplantatie van een lever het leven
van een kind te redden - vreugde om
dat de medische wetenschap de laatste
jaren met sprongen vooruit blijkt te zijn
gegaan en een beetje nationale trots ook
omdat een Nederlands team zo'n vooraan
staande plaats blijkt in te nemen in de
ze vooruitgang - toch is er reden hier
bij enkele kanttekeningen te maken en
dan speciaal over de voorlichting. En
dan ook niet over dit speciale geval,
want daarvoor kan men weinig anders
dan lof hebben. Wél over de medische
voorlichting in het algemeen en over de
daaruit voortvloeiende consequenties.
Nieuws over belangrijke vorderingen in
de medische wetenschap vereist zorgvul
dige behandeling. Voor alles dient te wor
den voorkomen dat voortijdig te hoge
verwachtingen worden gewekt. Dat is in
de eerste plaats'' in het belang van de
vele lijders aan thans nog ongeneeslijk
geachte zieken en hun naasten. Het is
tevens een gemeenschapsbelang én een
belang dat men in de medische wereld
steeds voor ogen houdt.
Hoe wordt dat belang het best ge
diend? Zeker niet door pogingen, de sa
menleving onkundig te laten van mis
lukkingen van moderne chirurgische in
grepen die nu al meer dan een jaar de
begrijpelijke belangstelling van miljoenen
mensen hebben, zoals levertransplanta
ties. Geruime tijd geleden is de eerste
levertransplantatie in ons land na het
En tenslotte was het dan deze week
ook nog de week van Sinterklaas. Op de
dag dat de goedheiligman zijn verjaar
dag vierde moest in Den Haag de vaste
commissie voor Suriname en de Neder
landse Antillen uit de Tweede Kamer
vergaderen. Het was voor mr. W. Aan
tjes, de anti-revolutionaire voorzitter van
de commissie reden om aan alle leden
en plaatsvervangende leden deze brief te
•turen:
„Graag wil ik langs de weg van dit
schrijven,
U allen met nadruk er op wijzen,
dat de commissie reeds eerder heeft
uitgesproken,
dat om uiterlijk half drie de behan
deling moet worden afgesloten.
Van half elf tot half drie is drie
uur,
te verminderen met een lunchpauze
van korte duur
en enige onvermijdelijke „fric
tie"-verliezen.
U zult dus met zorg uw onderwerpen
moeten kiezen,
want er resteren in totaal slechts
tweehonderd minuten.
Gedraag u dus als geoefenden en niet
als rekruten.
Reken de ene helft voor de Kamer in
eerste termijn,
dan kan de andere helft voor minis
ter, re- en dupliek zijn.
Beperk u tezamen, als u dat kunt,
tot gemiddeld vijf minuten per agen
dapunt;
alleen zo komt de hele agenda op tijd
tot een eind
en blijft uw prestige ongeschokt
overeind.
Nu komt het punt met de meeste
reacties,
namelijk de verdeling over de di
verse fracties.
100 minuten voor de gehele eerste
termijn der vergadering
levert voor de fracties op bij benade
ring
KVP en PvdA kunnen een kwar
tier elk praten.
VVD, ARP en CHU moeten het
bij 10 minuten elk laten
7 d 8 minuten voor de BP (tezamen
alle drie groepen)
Eenzelfde tijd voor de Van Mierlo'se
troepen.
De vijf anderen zullen het elk met 5
minuten moeten doen.
Ken Uw tijd" is derhalve nu de
eerste regel van fatsoen.
Dit wil ik niet alleen tot de leden
duidelijk zeggen,
maar ook aan de bewindsman heel
voorzichtig voorleggen.
Vandaag is ieder van ons gediend
■met een blanke consciëntie
we verdienen allemaal liever de
absuluut dan de penitentie.
Houd u dus aan de tijd, u in rede
lijkheid toegemeten,
dan verdient u vandaag zo'n kraak
helder geweten,
•en geweten, zó wit, het kan niet wit
ter!
Vol verwachting ben ik vandaag
uw voorzitter
mislukken ervan buiten de openbaarheid
gehouden. Dit feit is pas bekend gewor
den na de levertransplantatie die in Arn
hem is verricht. Het voorlichtingsbeleid
dat bij het achterhouden van dat nieuws
bepalend is geweest, achten wij onjuist.
Het menselijke leed in de betrokken fa
milie is door dat beleid hoegenaamd niet
verkleind. Omgekeerd zou dat verdriet
niet groter zijn geworden indien de mis
lukking wél in dp openbaarheid was ge
komen. In dat laatste geval zou het pu
bliek eerder dan thans het besef zijn
bijgebracht, dat de kans op redding van
ongeneeslijk zieke leverlijders kan wor
den vergroot indien spoedig veel meer
menselijke levers voor transplantatie be
schikbaar komen.
Over het geringe aantal donors voor le
vertransplantaties, dat in .ons land be
schikbaar is en de gevolgen daarvan, zei
dr. M. N. van der Heyde onlangs in een
rede in Groningen dat er voorlopig heel
weinig van die ingrepen in ons land zou
den kunnen worden verricht. Hij ver
volgde: „..en ik vrees dat er weinig
hoop is dat er dit laatste op korte ter
mijn verandering komt, omdat wij onaf
hankelijk blijven van het geringe aanbod
van donors."
Het is ons bekend dat er een streven
naar meer openheid in de medische be
richtgeving aan de samenleving is in de
Koninklijke Nederlandsche Maatschappij
tot Bevordering der Geneeskunst. De
voortvarendheid die daarbij aan de dag
wordt gelegd, lijkt ons niet overdreven
groot. Dat is, in weerwil van de ruime
mate van mededeelzaamheid in Arn
hem na het uitlekken aldaar, dunkt ons
gisteren wéér gebleken.
De organisatie van de Nederlandse ge
neeskundigen behoort met het modernise
ren van een algemeen voorlichtingsbeleid
in dezen niet te wachten tot het ieden-
congres van het volgende jaar. Goede en
degelijke voorbereiding van de samenle
ving op medisch nieuws dat emoties los
maakt, is nu nodig. Daarmee is het be
lang van de gehele samenleving gediend.
Ër schuilen onder de artsen
kunstenaars het is bekend.
Hans Henkemans is arts, zij het
in zijn carrière componist en pia
nist en de auteur Vestdijk begon
zijn loopbaan als student in de
geneeskunde. En als goed staats
manschap en diplomatie ook een
kunst is: de grote Franse staats
man Clemenceau was van oor
sprong arts en de Amerikaanse
arts Baruch volgde zijn voetspo
ren want hij was (voor de oor
log geruime tyd ambassadeur in
Den Haag voor de Verenigde Sta
ten.
Over deze vormen van kunst
gaat het niet in het artikel dat
onze medische medewerker op
ons verzoek schreef als de
arts het beroepshalve over kunst
heeft dan gaat het over de ver
vangende lichaamsdelen en lede
maten waarmee hij tegenwoordig
de patiënt al dan niet blijvend
en al dan niet functioneel kap
helpen beter met zijn ziekte of
invaliditeit te kunnen leven. Welk
een hoge vlucht deze vorm van
kunst de laatste jaren heeft geno
men is ook deze week weer. be
wezen met de levertransplantatie
In het gemeentelijk ziekenhuis te
Arnhem.
Van tevoren enkele verduide
lijkingen waarin dan tevens een
stukje historie verweven is. Al
lereerst de vraag wat de arts be
doelt als hij het heeft over „func
tioneel". Dit: een kunstbeen ver
vangt een been dat verloren
ging niet slechts in de verhulling
van de misvorming, maar de pa
tiënt kan er ook op lopen. Een
kunstoog daarentegen verhult wel
maar geeft de patiënt niet 't ver
loren zicht terug. Het kunstbeen
is functioneel dat is duidelijk.
Of het kunstoog toch ook in zeke
re mate functioneel is, daarover
straks.
Een tweede punt: de kunst van
het fabriceren van (kunstlede
maten is niet nieuw. Het kunst
been in de vorm van een stok.
van onderen bekleed met leer of
stof die bij slijtage kan worden
vervangen zodat de stok zelf dus
niet slijt, en van boven afgewerkt
met een soort trechter waarin de
dijstomp past, moet al honderden
jaren oud zijn hoe oud hebben
we overigens nergens vermeld
kunnen vinden.
Derde punt is dat sedert de
eerste en nog meer sedert de
tweede wereldoorlog een enorme
ontwikkeling in deze vorm van
kunst op gang is gekomen. Welke
kunstlichaamsdelen zijn er eigen
lijk verkrijgbaar? Vrij zeker moet
de pruik al van 't begin der vroe
ge middeleeuwen in zwang als ver
fraaiing, als eerste worden ge
noemd. Van het oorspronkelijke
doel week men later af toen men
de pruik ging benutten om hin
derlijke kaalheid te bedekken.
Een nog verdere ontwikkeling in
het gebruik van haarstukjes of
hoe men ze verder ook moge
noemen) kwam enige jaren gele
den in het middelpunt der belan-
stelling te staan, toen ze aan bra
ve maar weinig behaarde borsten
werden aangeboden met de be
doeling deze jonge mannen een
wat meer mannelijk uiterlijk te
verschaffen.
Hier zien we dus hoe we er
ook over mogen denken de
„pruik" als vervanging van een
typisch mannelijk kenmerk.
Zelfs moet zich afvragen of deze
haarstukjes in feite niet toch
functioneel werken: ze nemen
ongetwijfeld een deel van het ge
brek aan zelfvertrouwen weg,
dat de kopers van deze „vach
ten" tot de aanschaffing inspi
reert.
Hetzelfde geldt voor het kunst-
oog. Het heeft in de eerste plaats
een verhullende taak we zei
den het hierboven want de
misvorming die het gemis van
een oog steeds veroorzaakt,
wordt sterk verhinderd. Maar
ook wordt met dit cosmetisch/
esthetisch effect zonder twijfel
het zelfvertrouwen van de patiënt
versterkt. Niet iedereen im
mers is genegen genoegen te
nemen met het „merkteken van
Dayan" en met het kunstoog ge
tooid heeft de patiënt zijn „eigen
gezicht" weer. In deze zin kan
men in dit geval dus ook van
„functioneel" spreken we wil
len hieronder deze term toch lie
ver reserveren voor het kunst-
produkt dat in staat is de oor
spronkelijke functie te vervullen.
Nog een voorbeeld waar het
gebruik van andere middelen een
psych(olog)isch effect heeft: een
aantal vrouwen lijdt dusdanig
onder het verslappen van het
weefsel bij het ouder worden, dat
zij door operatie (platische chi
rurgie) dan wel door inspuiting
va bepaalde stoffen als parafi-
ne trachten hun figuur van jonge
vrouw terug te krijgen. Tussen
haakjes: er zijn op dit gebied ook
pillen verkrijgbaar en ze worden,
gezien de vele advertenties, ken
nelijk grif verkocht. Maar ze zijn
dikwijls waardeloos en dikwijls
ook niet zonder gevaar!
Ook het ontbreken van de neus
leidt tot ernstige misvorming
van het gelaat. Lange tijd nam
men ook hier zijn toevlucht tot
een prothese, onderhuids uit de
aard der zaak, maar de plasti
sche chirurgie nam deze taak
over en „bouwt" nu met eigen
weefsel een nieuwe neus op!
Maar nogmaals: dit alles gaat
over niet-functionele vervangin
gen. Dikwijls heel kunstig maar
toch niet de kunst waarover wij
dokter Bloch vroegen een artikel
te schrijven. Die kunstledematen
en -organen namelijk waarmee
men een ernstig invalide tracht te
helpen en een dodelijk zieke traoht
het leven te redden.
[et moet in het begin van de twintiger jaren zijn geweest, dat ik een
man ontmoette, wiens beide benen onder de knie waren geampu
teerd. Toch liep hij, zij het vrij moeilijk. Maar ik heb hem ook in het
zwembad gezien, voortkruipend op zijn knieën. Als ik aan hem denk
zie ik ook weer die jongen terug uit de jaren na de Tweede Wereldoor
log. Een knaap van een jaar of 20, slachtoffer van het toen noodza
kelijke mijnenruimen. Hij verspeelde er beide benen mee maar en
kele jaren later kon hij weer (min of meer) meekomen op het voetbal
veld en ook nam hij weer deel aan dansavondjes. Twee mannen van
twee verschillende generaties zij demonstreren beter dan wat ook de
ontwikkeling die in deze „kunstsector" na de Tweede Wereldoorlog
heeft plaatsgevonden, een ontwikkeling die men alleen maar met „feno
menaal" kan kenschetsen.
De moderne ontwikkeling onderscheidt voet,
onderbeen, been tot boven de knie en het
gehele been. Ingenieus uitgekiende scharnie
ren we zouden bijna zeggen: „hang- en
sluitwerk" brengen een bijna normale
gang tot stand, waarbij overigens wel moet
worden aangetekend, dat niet alleen de vol
maaktheid der prothesen hier essentieel is,
maar dat ook een ijzëren wilskracht en door
zettingsvermogen vereist zijn om het zover te
brengen.
Voor kunstvingers, kunsthanden en kunst
armen geldt iets dergelijks met dien ver
stande dat het hier veel fijnere bewegingen
betreft. Daarbij bestaat er een groot verschil
tussen het verlies van een vinger en van de
duim. Deze is immers opponeerbaar, kan met
andere woorden tegenover de andere vingers
worden geplaatst om iets te pakken. De duim
wordt, voor zover ons bekend, nooit door een
kunstvinger vervangen als alleen deze vinger
verloren gaat.
Plastische chirurgie biedt de gelegenheid
met behulp van handpalm en overige vin
gers een functioneel gunstig resultaat te be
reiken. Is de gehele hand verdwenen, dan
komt wel de kunsthand in aanmerking en
hier is door precisiewerk van instrument
makers in combinatie met chirurgen en fy
siologen (kenners van de bewegingsleer in de
natuur) een perfectie bereikt, die men moet
hebben gezien om het te geloven: inschenken,
aansteken van een sigaret of pijp, insteken
van een draad in een naald, enz. zijn even-
zovele gecompliceerde bewegingen die de pa
tiënt met twee kunsthanden en zelfs kunst
armen kan maken. Hierbij wordt gebruik ge
maakt van nog aanwezige spieren (van bo
ven- en/of onderarm) en er zijn constructies
waarbij nek- en schouderspieren worden be
nut om de vingerbewegingen van een kunst
vinger en handbewegingen tot stand te bren
gen. De elektronica speelt in dit verband me
de een rol.
worden ingebracht. Als enig probleem werd
aanvullend gemeld, dat nog een permanen
te „pacemaker" moet worden geconstru
eerd. Het is duidelijk, dat bij dit kunst-
hart een andere gangmaker nodig is
dan hierboven genoemd.
Indien de Russische berichten waar zijn
en er is geen reden hieraan te twijfelen,
daar de Russen met wetenschappelijke me
dedelingen altijd zeer voorzichtig zijn
wil dit zeggen dat de nog nauwelijks één
jaar in de praktijk toegepaste harttrans
plantatie binnenkort de archieven in zal
gaan als een verouderde methode. Wel een
eclatant bewijs voor de snelle ontwikkeling
der wetenschap in de huidige tftd.
Hoe spectaculair dit alles ook is en hoe
zeer zij ook als het ware nieuw leven moge
lijk maken voor een invalide, met nog meer
ontzag mag men spreken over kunstorganen
als het kunsthart en de kunstnier die leven
mogelijk maken waar de levenskaps nog
maar heel klein scheen. Daarbij laten we de
transplantaties buiten beschouwing, omdat die
buiten het kader 'van dit artikel vallen en
ook omdat daarover in de afgelopen weken al
veel is geschreven.
De overeenkomst met het nu in gebruik
zijnde kunsthart bestaat daarin, dat ook hier
de patiënt moet worden „bevestigd" aan de
min of meer immobiele apparatuur. Wil men
de patiënt dus mobiel houden, dan moet de
kunstnier evenals het kunsthart slechts tij
delijk toegepast kunnen worden. (De enige
uitzondering op dit gebied vormt de beade
mingsapparatuur in de vorm van de ijzeren
long. Deze wordt echter uitsluitend toegepast
op patiënten, die vrijwel totaal verlamd zijn,
dus uit anderen hoofde toch niet kunnen be
wegen.)
Naast de overeenkomst is er echter tussen
handhaving van een bepaald peil, een be
paalde concentratie, van de zouten in het li
chaam. U kunt dit het best vergelijken met
(kunst)mest, pekelen of inleggen in het zuur.
In alle genoemde voorbeelden wordt een goe
de uitwerking alleen gegarandeerd bij juiste
concentratie van de werkzame stof. Hoewel
nu de werking in het lichaam veel gecom
pliceerder is, is toch ook hier een bepaalde
concentratie (niet te hoog, maar ook niet te
laag denk aan het zoutverlies bij transpi
ratie) vereist vooreen goede gezondheid.
Nog enkele voorbeelden: als de suikerstofwis
seling gestoord is (suikerziekte), komt er sui
ker in de urine en nemen we vitamine C in
te grote hoeveelheid, dan wordt de overmaat
met de urine verwijderd.
De nieren filtreren dus bepaalde (afvalstof
fen uit het bloed, maar uit het bovenstaan
de blijkt, dat er sprake is van een drempel
waarde. Deze waarde van de concentratie
(zie vitamine C) moet in het bloed worden
overschreden vóór de nieren de stof uitfilte
ren. Van de stoffen, die bij overschrijding van
de drempelwaarde in de urine terecht komen
is er een aantal vergiftig. Dat is op zichzelf
logisch: het zijn immers afvalstoffen. Eén van
die stoffen is ureum, een afbraakprodukt van
de eiwitten, die een bestanddeel uitmaken van
ons dagelijks voedsel.
We hebben hierboven twee functies van de
nier genoemd: de normaliserende (handhaving
van de concentratie) en de filterwerking. In
het bijzonder ten aanzien van de laatste func
tie is het duidelijk, dat een afwijking, een
„dichtslaan" van het filter zoals men dit in
laboratorium- of keukentermen pleegt te noe
men, snel tot ernstige ziekteverschijnselen
moet leiden, mede ten gevolge van de opho
ping van het zojuist genoemde ureum. Dit
de eerder genoemde kunst-lichaamsdelen en
TT UlilK van ll^L LUI Uldb eciiuuiuuc UlCUlll. l/h
brS "pSnp.X - —ten duS woeden verwij-
derhoudt terwijl in het hart operatief wordt
ingegrepen, dan wel de nieuwste ontwik
keling het gehele hart wordt vervangen.
Ingrepen in het hart vinden hun oorzaak vrij
wel steeds in geboorte-afwijkingen, waarbij
prenatale openingen zich na de geboorte niet
hebben gesloten, dan wel in aangeboren of
later ontstane klepafwijkingen. Men maakt
hierbij ook gebruik van kunstkleppen! Het
kunsthart is bij al deze operaties noodzake
lijk, omdat de belangrijkste organen in het
menselijk lichaam, in het bijzonder de herse-
defd.
Het is de verdienste van de Nederlandse ge
leerde W. J. Kolff, dat hij, zich baserende
op het reeds veel eerder bekende principe
van de semipermeabele membranen (membra
nen, die selectief bepaalde stoffen wel en an
dere niet doorlaten) zowel als op het natuur
kundig principe van de osmose, een toestel
heeft geconstrueerd, waarbij bloed uit de slag
ader van een patiënt wordt gevoerd door een
buis van bijv. cellofaan (de semipermeabele
membraan) om, ontdaan van het teveel aan
nen, maximaal vijf minuten zuurstofonthou- schadelijke stoffen, weer in een andere te
worden teruggevoerd. Deze wijze van filtreren
noemt men dialyse. (Ter verduidelijking: os
mose is het natuurkundige verschijnsel dat
stoffen in een bepaalde vloeistof, wanneer zij
door een semipermeabele membraan geschei
den zijn van een andere vloeistof zonder die
zelfde stoffen, trachten aan beide zijden van
het membraan dezelfde concentratie te berei
ken.) Dank zij de uitvinding van Kolff kan
men dus nu chronisch nierpatiënten perio
diek aansluiten aan de kunstnier, terwijl zij
toch in staat blijken hun dagelijks werk te
doen.
Een van de (nog altijd vrij zeldzame) foto's van het gebruik van de kunstnier.
De apparatuur is vrij ingewikkeld desalniettemin is het mogelijk dat een (goed
geïnstrueerde) leek thuis van een dergelijk apparaat gebruik maakt. Het moeilijke
probleem is echter dat de kosten zeer hoog zijn dat geldt trouwens voor vrij
wel alle kunstledematen en -organen. Wat medisch mogelijk is is daarom sociaal nog
niet altijd mogelijk......
ding kunnen verdragen zonder blijvend be
schadigd te worden. Men moet dus de zuur
stofvoorziening met behulp van de bloedcir
culatie in stand houden.
Nog een hartafwijking kan in een aantal
gevallen met kunstmiddelen zo niet ver-, dan
toch wel geholpen worden: wij bedoelen de
arythmieën, toestanden waarbij de hartslag
(de pols!) niet meer die regelmaat toont, die
voor een goede bloedcirculatie is vereist. Deze
'regelmaat is te danken aan een elektrische
..centrale" die normaal in een tempo van
plm. 70 per minuut, maar aangepast aan li
chamelijke arbeid en aan emoties, impulsen
prikkels) uitzendt die een normale hartcon-
tractie te weeg brengen. Bij de hier bedoelde
afwijkingen is de prikkelbaan „onderbroken",
zodat de delen van het hart elkaar niet meer
■net de normale regelmaat van de samentrek
king opvolgen. Men is er in geslaagd in be
haalde gevallen het normale ritme weer te
hereiken met een zgn. „pacemaker" (gang-
naker), die onder de huid in de borstwand
vordt aangebracht.
De nieuwste ontwikkeling is, nu wij dit
chrjjven (1 december), twee dagen oud:
van Russische zijde is bericht, dat 'n kunst
hart is geconstrueerd, dat blijvend kan
de kunstnier een groot verschil: we hebben
hier niet te maken met een mechanisch of
elektronisch vervangmiddel, maar hier wordt
een fysiologische functie overgenomen.
Hiertoe eerst zeer kort iets over de functie
van de nieren. Het lichaam kent vier manie
ren om de afvalstoffen kwijt te raken, die
bij het levensproces worden geproduceerd.
Dit proces bestaat uit het opnemen van eten
(vast), drinken (vloeistof, in het bijzonder wa
ter) en gas (zuurstof). Met behulp van deze
zuurstof vindt in het lichaam de verbranding
plaats, die de energie levert voor onze arbeid
en voor de vervanging van verloren gegaan
weefsel (cellen). De afvalstoffen raken wij
kwijt via de uitademing (koolzuur), stoelgang
(vaste slakken), uitwasemen (vocfit), vluchti
ge stoffen (knoflook!) en urine (zouten, op
gelost in water). Bij sterk zweten verliezen
wij ook zouten, waaronder keukenzout (NaCl).
Dit is geen afvalstof en bij groot verlies
(tropen, grote inspanning, enz.) moet dit ver
lies dan ook worden aangevuld door middel
van zouttabletten of extra zout in eten of
drinken.
De nieren hebben in het lichaam een veel
ruimere taak dan alleen die urineproduktic.
Zij zijn. in samenwerking met andere orga
nen dan wel hun produkten, belast met de
Eén bijzonderheid nog om u te doen be
ieffen hoe snel de ontwikkeling gaat: in
L 946 moest Kolff in zijn boek „De kunstma
tige nier" nog waarschuwen dat het nut van
deze en dergelijke methoden niet moest wor
den overschat. Nu, 22 jaar later, breekt men
zich het hoofd over de mogelijkheid voldoen
de van deze zeer kostbare kunstnieren te
fabriceren, zodat allen die ervan zou
den kunnen profiteren ook werkelijk de ge
legenheid krijgen dit te doen. Het feit, dat
men al bezig is met installaties voor huisge
bruik, waarbij de patiënt (al dan niet met
hulp van een huisgenoot) zichzelf aan de
apparatuur kan aansluiten, vormt in deze ont
wikkeling vermoedelijk de volgende stap.