Dankbaar zijn
voor de herinnering
is beter dan die
te ondergaan als
een kwelling
Eet bsjvï mi ti3 flets 75 jaar geledei
C. BIJ T VUUR.
Rijtuigfabrikant en Constructeur
van Automobielen.
AUTOMOBIEL&MOTORRUW
TENTOONSTELLING
Dit is een afschuwelijk voorbeeld. We tekenden het op uit de
mond van een weduwnaar: „Drie weken nadat de overlijdensadver
tentie in de krant had gestaan kreeg ik een soort zichtzending
thuisgestuurd. Het was een lijst met beschrijvingen van dertig
vrouwen. Namen ontbraken, de vrouwen hadden nummers gekregen".
Met bijna tegenzin in zijn stem zegt hij: „Voor 25 gulden per stuk
kon ik adressen krijgen. Als er met één van de dames contact
zou zijn gelegd, zou een dankbaarheidspremie zijn verschuldigd.
Hetzelfde, maar dan van beide kanten, zou nóg eens moeten ge
beuren voor het geval het tot een huwelijk zou komen. Zo willen
deze hyena's geld verdienen aan onze machteloosheid".
Afgedwongen huwelijken zijn er ook, meer dan wij denken. Zij
worden gesloten uit nood, als de man of vrouw (maar meestal de
man) geen uitweg meer ziet. Dit is een verhaal van een weduwnaar
met vier nog jonge kinderen.
As 11 ^J.1 T
TESTAMENT
RECHT OP AANDACHT
MC""«DES
^Motor DION-BOUTOH. Motor PAMRD.Q
Arnhem.
Motor BÜCHET. Motor GERMAffl.
ZWEPEN
STIL TOT 1918
SPIJKER
Automobielen
yan de Machine- en Motorenfahriefc „GELRIA." j
B. AUGUSTUSES,
SCHAAL VERGROTING
AMSTERDAM
Knagende
„Wat kon ik anders doen dan hulp in huis
halen? Voor veel geld kwam de ene na de
andere wildvreemde vrouw in huis. Vroeger
kochten we wel eens een kop en schotel.
Met die hulpen moest ik ze bij twaalf tege
lijk kopen."
„Telkens draaide het uit op een misluk
king. Ten einde raad heb ik op een huwe
lijksadvertentie van eer» gescheiden vrouw
geschreven. De kinderen had ik al ergens
anders onder dak moeten brengen. Mijn toe
komstige vrouw had zelf een huis, aan het
water, in een andere plaats. Ik ging zonder
dralen een nieuwe baan zoeken, verhuizen
en trouwen. Ik wilde mijn kinderen weer
thuis hebben."
Waartoe komt een man-alleen met kin
deren in de „moeilijke" jaren? Dit vertelde
in alle oprechtheid een derde weduwnaar:
„Als ik 's avonds thuis kom nadat de kinde
ren naar bed zijn, ga ik in de stilte van het
alleenzijn zitten piekeren; over de manier
waarop ik allerlei problemen het beste kan
oplossen. Denk eens aan mijn grotere doch
ters die ik veilig over de weg van het leven
moet loodsen.
Door de week hebben wij overdag hulp,
's avonds, op zaterdag en zondag niet. Voor
minder geld dan nu zouden we iemand dag
en nacht kunnen hebben, maar voor hon
derd gulden minder wil ik mijn vrijheid
niet kwijt, noch moeilijkheden met mijn
kinderen."
Hij wilde maar zeggen: De grootste mis
rekening die een weduwnaar kan maken is
de gedachte: Ik houd tenminste mijn sala
ris. Het gros van de 150.000 weduwnaars kan
geen permanente hulp betalen. Drie- of vier
honderd gulden extra per maand is veel
meer dan de meesten zich kunnen veroor
loven. Vandaar in veel gevallen het noodge
dwongen sluiten van een tweede huwelijk,
al was het maar om de kinderen.
Vijand nummer één, maar onbegrepen
door de samenleving, is de eenzaamheid die
vreet aan de constitutie van al die mannen
en vrouwen. Neem de weduwnaar. Naar bui
ten gedraagt hij zich als de flinke vent.
Maar 's avonds thuis bespringt de een
zaamheid hem. De zo zorgvuldig opgebouw
de gevel valt om. Ten slotte volgt de beken
tenis: Ik kan er niet meer tegenop.
Er gaat geen dag voorbij of ds. A. Kla-
mer in Hilversum de man van het radio
pastoraat —f krijgt een brief, een telefoon
tje of 'n bezoek van een weduwe of weduw
naar. Wie hem weten te vinden 02150 -
15555 beginnen als sociale ouverture met
om raad te vragen.
Ds. Klamer: „Het draait uit op „uithui
len". Als je wilt helpen, loop je vast in een
moeras van moedeloosheid, machteloosheid.
Je weet niet wat je er op zeggen moet. Het
gemis, dat steeds wordt verzwegen, is de ob
sessie. Zij worden de slaaf van hun eigen
verdriet of herinneringen."
De weduwe is kwetsbaarder dan de we
duwnaar. Het wordt plotseling ontzettend
stil om haar heen. Tegelijk is zij een soort
bezit van iedereen. Medelijden is immers
een vorm van hebzucht Anderen willen be
redderen maar weten er geen weg mee. In
hun alleen zijn worden alleenstaanden gene
geerd.
Hoe beter een woonwijk, hoe groter die
eenzaamheid. In „mindere wijken" vangen
de mensen elkaar gemakkelijker op. Maar
de meeste weduwnaars en weduwen wor
den passief. Zij blijven op hun ellende zit
ten, murw geslagen als zij zijn door de pe
riode die voorafging aan de dood van de an
der. Met de kinderen is het anders: zij zak
ken in elkaar, óf worden in versneld tempo
zelfstandig.
Sinds een jaar is er de Nederlandse We
duwen- en Weduwnaars Bond. „Wij hebben
nooit geweten dat er voor een grote groep
mensen met zoveel problemen zo weinig
wordt gedaan." Dat zijn woorden van de
voorzitter, de heer J. van der Heijden. Zijn
woorden hebben iets van een aanklacht.
„Vóór bejaarden wordt (gelukkig) veel ge
daan; voor ons niets, noch door de over
heid noch door een kerk".
Een clubje mensen dat begon met een
soort sociëteitsgedachte, is uitgegroeid tot
een bond die in het hele land aan sociaal
maatschappelijk werk doet Na een jaar is
het een sneeuwbal geworden. Het gaat niet
meer vooral om hoe komen we aan leden,
maar aan mensen die het werk kunnen lei
den.
„Wij hebben gewoon stug volgehouden",
zo verklaart de voorzitter het succes. „Als
wij hoorden dat ergens in het land iemand
in moeilijkheden zat, dan stapten een paar
van ons in de auto en gingen helpen. Dat
sprak aan. Maar tegelijk helpt meewerken
onze vrijwilligers over een deel van hun
eigen moeilijkheden heen."
4$ De bond heeft de fase van de dansavond
jes overgeslagen. De bestuursleden geloven
ook niet in huwelijksbemiddeling, in welke
vorm dan ook. Zij houden wel steeds voor
ogen, dat er soms kinderen verdwijnen in
een tehuis omdat de vader hun geen „thuis"
meer kan geven. Zo'n man staat op de puin
hopen.
Door bittere ervaring wijzer geworden
zegt voorzitter Van der Heijden tegen „alle
mensen die elkaar nog hebben": „Heeft u
ooit gedacht aan het aanstellen van een
voogd over uw kinderen, voor het geval u
beiden komt te overlijden? Zorg voor een
testament. Vorm een reservefonds waaruit
de vrouw alles kan bekostigen wat nog moet
worden betaald; verzeker het leven van uw
vrouw. De achtergebleven man kan zich
dan financieel wel hulp veroorloven; wij
mensen willen de dood afschuiven. Niet
doen. Bespreek de situatie in goede sfeer."
Het ministerie van Cultuur, Recreatie
en Maatschappelijk Werk geeft subsidie
voor pop- en beatmuziek. Welk departement
zou eens willen denken over het verzorgen
van een boekje waarin nieuwe weduwen en
weduwnaars raad kunnen vinden óver alles
wat zij in hun nieuwe situatie moeten doen
(en laten).
Nog één keer ds. Klamer: „De weduwen
en weduwnaars hebben recht op aandacht.
Niettemin zou ik hun .vechtlust wat willen
aanwakkeren. Dankbaar zijn voor de herin
neringen is beter dan die te ondergaan als
een kwelling. Eventuele ergernis van ande
ren duidt meer op machteloosheid dan op
een zekere afkeer."
„Menigeen knapt af op zijn verdriet.
Daarom vind ik de bond verkwikkend en
heel reëel. Het werd hoog tijd dat iemand
of iets ging opkomen voor deze zeshonderd
duizend mensen. Als de maatschappij is
.-akker geschud zal de bond zeker gehoor
nden."
BlUUMÜ^—-75
In een rokerig Amsterdams vergader
zaaltje richtten twintig rijwielfabrikanten
en -handelaren op 17 december 1893 een
vereniging op. Dat was het begin van de
RAI, de Nederlandsche vereeniging de Rij
wiel- en Automobiel-Industrie. De ruim
achthonderd leden van de hedendaagse
RAI vieren de 75ste verjaardag komende
week met een groots diner in het riante,
moderne RAI-gebouw, ook weer in Amster
dam.
De twintig oprichters moeten vooruitstre
vende mensen zijn geweest. Het doel van
de vereniging was een gezamenlijke sales
promotion, zoals het bevorderen van de
verkoop tegenwoordig heet. De automobie
len deden in 1893 nog niet mee. De vereni
ging heette dan ook de Nederlandsche ver
eeniging de Rijwiel-Industrie. De A. van
automobiel zou er pas in 1901 bij komen.
De eerste activiteit van de Rijwiel-Indus
trie was een tentoonstelling van rijwielen,
die in februari 1895 werd geopend door
voorzitter Edo Bergsma van de nog jonge
fietsclub de A.N.W.B. De tentoonstelling
v^rd een grote sof. Het vroor dat het
kraakte en in de expositieruimte in het Pa
leis voor Volksvlijt was het steenkoud. Het
publiek liet de rijwielen voor wat ze waren
en ging schaatsen.
Dat bekoelde de geestdrift van de Rij
wiel-Industrie danig. De daaropvolgende
jaren beperkte men zich tot het incidenteel
meedoen aan plaatselijke tentoonstellingen,
zoals die van de Amsterdamsche Wielrij
ders Bond, in een zaaltje boven een café
in de Kalverstraat. Dat werd ook al geen
Breack Tonneau of Phnéton double 6' j pk.
f 2500, 9 pk. met regulateur f 2800, cn iz pk.,
2 cilinders en regulateur f 3600.
Mijn Motorrijtuigen .hebben allen houten wielen,
patent assen (geen kogels), ChAssis de bois armé,
stuur irréversibles, drie versnellingen en achteruit,
motor Aster, geen riemen of kettingen, en zijn
afgewerkt, zooals men zulks van een rijtuig gewoon is.
W Levering direct.
nachts van de fabriek naar het Paleis voor
Volksvlijt geduwd.
Voor het publiek was de automobiel lou
ter een curiositeit. Auto's waren onbereik
baar duur. Speelgoed. Drie Twentse textiel
fabrikanten kochten bijvoorbeeld samen
één auto. Het waren vooral de artsen die
de auto uit de speelgoedsfeer haalden. Zij
zagen er een kans in om van hun dokters
koetsjes af te komen. Wat de auto's toen
kostten? Vijf- tot achtduizend gulden, maar
dat waren dan wel hele beste en zeer koop
krachtige guldens.
De eerste RAI-tentoonstelling waarop de
auto de boventoon voerde was die van 1902.
Die werd dan ook geopend door de voor
zitter van wat later de KNAC zou worden.
Het was de eerste RAI-tentoonstelling die
alle beschikbare ruimte van het Paleis voor
Volksvlijt innam.
Het waren jaren waarin veel gebeurde op
automobilistisch gebied. Kort na elkaar gin
gen 2 Arnhemse autofabrieken Gelria en
Bij 't Vuur en de Haarlemse fabriek
Van Altena failliet. Spijker, Simplex en
Eysink hadden het moeilijk. De eerste ging
er later ook aan, de andere twee redden
het als rijwiel- en motorenfabrieken. Het
aantal merken dat werd ingevoerd, was
enorm. Soms stelde een merk een officiële
importeur aan, vaak werd te hooi en te
gras wat ingevoerd. De importeur die een
merk kwijtraakte, ging naar de eerstvol
gende Parijse autotentoonstelling en zocht
zich een nieuw merk uit.
Agrarisch Nederland bedreigde en mis
handelde de met veel herrie door de dre
ven snellende automobilisten, die op hun
beurt zwepen meevoerden om zich te ver
weren. De overheid stelde snelheidslimie
ten in. De gemeente Assen verbood het rij
den met automobielen op haar wegen. De
gemeente Den Haag stond het rijden met
auto's toe, mits de auto's maar werden ge
trokken door een paard.
Koningin Wilhelmina en haar man hiel
pen de automobiel een flinke stap vooruit
door een eerste autorit te maken, van De
venter naar Het Loo, met een Peugeot die
werd gereden door de toenmalige impor
teur. Koningin Wilhelmina was niet bang.
Zij vroeg „vooral full speed" te rijden.
Zo werd de RAI-tentoonstelling van 1906
een hoogtepunt. De opening werd door de
minister van Landbouw en Nijverheid ver
richt. Maar liefst 13.166 bezoekers betaal
den entree, waardoor de exposanten 85 pro
cent van hun standhuur terug kregen en
de kas van de RAI aanzienlijk werd ver
sterkt. Dat was fijn, want de RAI was tot
de ontdekking gekomen dat het Paleis voor
Volksvlijt te klein was geworden. Voor
achtduizend gulden werd er een loods bij
gebouwd. Geen slechte investering, want de
bouwkosten kwamen er door verhuur snel
weer uit.
De RAI-tentoonstelling van 1908 werd ook
nog een succes, maar dan wordt het min-
succes. In 1897 werd een poging gedaan de
Rijwiel-Industrie nieuw leven in te blazen.
Tot voorzitter werd de nu legendarische
J. Leonard Lang gekozen, die duizend gul
den ter beschikking kreeg voor het organi
seren van een nieuwe tentoonstelling van
rijwielen en automobielen dit keer, waar
aan alleen de leden van de Rijwiel-Indus
trie mochten meedoen. Deze tentoonstel
ling, in maart 1899, trok drommen publiek.
Of de mensen nu kwamen kijken naar de
honderden fietsen of naar de drie automo
bielen hebben de leden van de Rijwiel-In
dustrie maar niet uitgemaakt. Wel voegden
ze twee jaar later de automobielen aan de
naam toe. Sindsdien is het dé RAI.
De automobiel werd in die jaren snel be
kender. De roemruchte wedstrijd Parijs-
Amsterdam v.v. van 1898 dit jaar ter
herdenking in omgekeerde volgorde her
haald met antieke auto's droeg veel tot
het toenemen van de belangstelling bij. De
overheid ging experimenteren met post
auto's. Er werd een vierdaagse betrouw-
baarheidsrit De Bilt - Groningen gehouden.
Spijker bouwde aan de Amstel een Neder
landse autofabriek. De RAI-tentoonstelling
van 1900 „van automobielen, motorfiet
sen, rijwielen en andere sportartikelen"
werd dan ook een volgend succes.
Op de RAI-tentoonstelling werd de eer
ste Spijker geïntroduceerd die geheel in
eigen huis was gemaakt. De motor deed
het nog niet. Daarom werd de auto des
m
/-r
Verzuim niet te bezichtigen Stand N°. 30.
te ARNHEM.
ITtrttgtntooordiger voor DVoord-JCollandW
fflolenpad 20, Amsterdam.®
Dc Automobielen «GELRIA* hebben geheel X.
nieuwe type van Motoren met dubbele verticale
cylinders en zijn voorzien van Electro-magnetisch
(X apparaat (Dynamo) waardoor lastige behandeling van
'I; anders noodzakelijke kostbare accumulatoren ter elc-
trische ontsteking, zooals opnieuw vullen, etc. ver-
l'tj meden is. (j)
De Automobiel „GELRIA" model Dos Dos,
/yj rijtuig voor 4 personen wordt geleverd f 1650
(Vzijnde 45 pCt goedkooper als door anderen in den®
'••handel gebrachte.
x
i Langdurige cn degelijke garantie.
GeriiJ Beuiinubrill, gmu stel leid a sierlijke aodeDei.
I Pli eaio u iMtulKu toer kd kun tu viite {ruls. j
Voor scrieusc cliënten steeds gelegenheid tot.®
j het maken van proeltochten onder leiding van
X een bekwaam chauffeur met de Dos k Dos, Auto- -'X
'i mobiel voor 4 personen. X
Het wakkere tentoonstellingscomité
van de RAI in 1905. Van links naar
rechts: P. W. Scheltema Beduin, R. G.
Merry, M. W. Aertnijs (de eerste automo
bielimporteur van Nederland), Charles
Stokvis, J. Lepnard Lang (voorzitter van
de RAI) en Hugo Smit.
der. Het wagenpark groeide wel, maar
langzaam. In 1900 waren er tweehonderd
auto's in Nederland, in 1904 vijfhonderd, in
1909 vijftienhonderd, in 1912 circa 3500. De
laatste jaren voor de Eerste Wereldoorlog
was er weer een opleving. Dan ligt de zaak
stil tot 1918.
Na de oorlog ging het opeens hard. Het
leek wel of het publiek de verloren jaren
wilde inhalen. De overgang van exclusief
vervoermiddel naar massa-motorisatie was
begonnen. Dan komen bovendien de vrolij
ke twintiger jaren, met hun perspectief
van onbegrensde mogelijkheden.
De RAI dacht ook in het groot en vond
het Paleis voor Volksvlijt nu definitief veel
te klein. Het besluit viel om een eigen ge
bouw te zetten, iets waar in nog geen enkel
land een vereniging als de RAI aan toe
was gekomen. In maart 1922 werd de eer
ste tentoonstelling in eigen huis gehouden.
In 1933 en 1938 werd het gebouw nog uit
gebreid, want het bleef de RAI goed gaan.
Vlak voor de Tweede Wereldoorlog uit
brak, reden er honderdduizend auto's rond
in Nederland. Dan komt de RAI voor de
tweede keer op non-actief.
In 1946 legde J. Leonard Lang het voor
zitterschap neer. Hij haalde de vijftig jaar
net niet. Een dankbare RAI maakte hem
ere-voorzitter. De nieuwe voorzitter, de di
recteur van Simplex, de heer W. M. Leeu
wenberg, hielp de vereniging door de moei
lijke jaren vlak na de oorlog.
Dan komt in 1952 de derde voorzitter, da
heer E. F. Eriksson, die van even grote be
tekenis wordt als Leonard Lang. Eriksson
stuwde de RAI energiek omhoog. Hij
stroomlijnde de vereniging en hij joeg de
planiien voor de bouw van een nieuw
groot tentoonstellingsgebouw het huidige
RAI-gebouw erdoor. Halverwege de
bouw overleed hij. Hij had de RAI een wa
re schaalvergroting doen ondergaan.
In 1961 werd het nieuwe RAI-gebouw ge
opend, waarmee de huidige fase in het le
ven van de RAI begon. Het is een fase van
enorme tentoonstellingen van personen
auto's, bedrijfswagen, gereedschappen,
kampeerwagens, fietsen en motoren, elk
apart. Het zijn tentoonstellingen die door
honderdduizenden worden bezocht. Het zijn
tentoonstellingen waarmee de RAI van het
RAI-gebouw steeds weer het hart van rij
dend Nederland maakt
A.I
