Toppatent
tarwebloem
CO-OP
zonder politieke invloed
VAKANTIEBOOTJE VOOR TWEE
Mussert, lakei van Hitier
NEDERLAND WEES NATIONAAL-SOCIALISME DUIDELIJK AF
Nog meer onrust in Nigeria
Wat moet i
op oudejaarsavond
met
en dubbeltjes voordeel
CO-OP wenst u
een gezellige oudejaarsavond.
Neem die dubbeltjes
maar op de koop toe!
A. W. de
WEEKEND
RECLAME
Bolderman's
Bakkerij
Dagblad
DE VALLEI
12415
HRRDEVELD
Soekarno onder
huisarrest
Overstromingen
in Turkije
Hele moot tonijn _0
Frambozen-bessenwijn
Augurken—^^79 Jus d'orange J0599
een héél kilo
van 85
Stemgemberbolletjes
Sardines in oiufone
Augurken zoetzuur
99
Boerenkaas ,cQ
Cocktailprikkers on
Liter York bier
Chips naturel oq
Chips paprika QR
Groenmerk slaolie
99
Roodmerk thee co
Zonnebloemolie ^129 Zilveruitjes zoetzuur V3POt69
Poedersuiker
Rozijnen Smyrna Sultana
89
LunchworstHo* qq
Jimenez sherry „QC. CocktailzoutjesN"l"""l< <,Q
Cocktailzoutjes0,iew pakje3g
Zoute pinda's 11Q
Moroso sherry medium
Fiorelli vermouthrodd wi,0 ,c
Gehakte sukadeDiamant Smeerkaas Miikana 7t-
Dubbelblik zalm _.Q
Roggebrood
steeds vérs voorradig
Mayonaise
Eieren
Vleesragöut
Ragóutbakjesdoos|>16>|uks180
Roodmerk koffieCirk"
dubbelpak500 gram 34e 319
steeds vers voorradig
OUDEJAARSAVOND
LEKKERNIJEN
BANKETBAKKERIJ
C. J. J0USTRA
GLAS-
VENTILATOREN
Trouwpartij
euen
uw
kleding
VftUOA* 27 DECEMBER 1968
De Toocanis een nieuw soort
bootje, dat is ontworpen door de
Brit Charles Currey en gemaakt is
van kunststof. Het biedt plaats aan
twee personen, die tegenover el
kaar zittend, de fietspedalen bewe
gen, waardoor een schroef wordt
aangedreven. Het bootje is ruim 5
meter lang, weegt ongeveer 65 kg
en wordt speciaal aanbevolen voor
kampeertochten.
BARCELONA Een hardnekkige
brand aan boord van het Nederlandse
vrachtschip Arendskerk heeft de
brandweer van Barcelona gedurende
da kerstdagen handenvol werk gege
ven. De brand kon echter tot één ruim
worden beperkt en de sdhade aan het
twintig jaar oude schip valt mee.
IB AD AN Hoewel niet te vergelij
ken met de burgeroorlog in Biafra. is
de onrust in de westelijke staat van de
federatie Nigeria groot. Binnen een
maand zijn daar ongeveer 35 mensen
gedood en de toekomst ziet er somber
uit.
De oppositie krijgt de schuld van
een aantal rellen en vechtpartijen.
Maar van goed ingelichte Nigeriaanse
en buitenlandse waarnemers is verno
men, dat het hier gaat om politieke
tweestrijd in de Joroebastam, ontevre
denheid over de burgeroorlog en ande
re plaatselijke grieven.
Ibadan, de hoofdstad van de land-
bouwstaat West-Nigeria en samen met
Kinsjasa in Kongo een van de twee
grootste negersteden ter wereld (een
miljoen inwoners) heeft een avondklok
van zes uur 's avonds tot zeven uur
's morgens.
Deze avondklok is maandagavond in
gesteld toen de militaire gouverneur R.
A. Adebayo, van zijn inlichtingendienst
hoorde dat er tot nieuwe onlusten
werd aangezet.
Op kerstavond zijn in Ibadan honderd
mensen gearresteerd. In Iban zouden
op kerstavond bij onlusten mensen zijn
gedood. De politie ontkent dit echter.
l^en oordeel over de invloed van de
Nationaal-Socialistische Beweging
in Nederland hinkt op twee gedachten
Enerzijds is er het geruststellende feit
dat de NSB nimmer kans heeft gezien
een meerderheid van de bevolking ach
ter zich te krijgen, anderzijds zijn er
toch nog altyd enige honderdduizenden
Nederlanders geweest, die mede door
Musserts activiteiten In de oorlogsjaren
de Duitse zijde kozen. Een (vaag) ge
tal dat groot genoeg is om een smet te
werpen op de soms nogal overdreven
beschrijvingen over de eensgezindheid
en heldhaftigheid van ons volk tijdens
de bezetting. Na 1945 was er dan ook
een duidelijke tendens in de algemene
opinie om de NSB als on-Nederlands
te kwalificeren, maar daarmee was
men natuurlijk niet klaar. Het nationaal
socialisme van Mussert was wel de
gelijk een Nederlandse uitingsvorm van
een algemeen Europese stroming, „een
anti-rationalistische reactie die zich
keerde tegen de gedachte van een
steeds verder voortschrijden van de
mensheid op de weg naar vrijheid, ge
lijkheid en algemene welvaart", aldus
dr. A. A. de Jonge in zyn interessante
boek „Het nationaal-socialisme in Ne
derland" (uitgeverij Kruseman, Den
Haag).
Al wekte de NSB in 1935 bij de Sta-
tenverkiezingen grote bezorgdheid
(zij kreeg 7.94 procent van het stem-
mentotaal), een fascistisch-nationaal-
socialistische dreiging vanuit Nederland
zelf heeft er niet bestaan. Musserts an
ti-democratisch negativisme onderging
in de periode van 1931 tot 1945 enige in
grijpende wijzigingen, die kenmerkend
waren voor de onpersoonlijkheid van de
Nederlandse „leider". De beweging, die
in 1931 was begonnen als een actie
groep van burgerlijke nationalisten,
Deze foto werd gemaakt tijdens de landdag van de NSB in Valkenburg;
nationaal-socialisten brengen de Hitler-groet.
kreeg na 1933, toen Hitler in Duitsland
aan de macht kwam, fors de wind in
de rug. Dit gunstige tij was echter niet
de enige verklaring voor Musserts aan
vankelijke succes. Dr. De Jonge vat het
aldus samen: „de NSB heeft beter dan
andere fascistische bewegingen van de
ontwikkelingen in die zorgelijke jaren
voor de Europese democratieën gepro
fiteerd, waarbij de volgende factoren
een rol hebben gespeeld:
1. de onmiskenbare feeling van Mus
sert en zijn naaste medewerkers voor
organisatie.
blik 200 gram van i99yö
TiterVnjik 210
De patentbloem van CO-OP is van
een kwaliteit die u de lekkerste olie
bollen garandeert. Zuiver uritte bloem
van de beste Amenkaanse tarwe.
Neem voor uw oliebollen geen ge
noegen met mindere kwaliteit. De
beste bloem die in ons land te koop
is, koopt u voor de vaagste prijs bij
CO-OP.
rj pot 250 gram 1 dO
blik 200 gram
Hterpot
Goudse belegen 250 gram 1053
doosje 100 stuks dU
2 euroflessen van liter ou
reuzen zak 200 gram Ov7
reuzenzak 200 gram
fles
100 gram van jSflf Dy
250 gram
500 gram
blik 340 gram van 1Q& yy
^Helnz flacon 149
medium dry literfles'van 425 OyO pakje Oy
400 gram I iy
3 flessen a 0.7 liter 1U."
literfles 395 O40
100 gram 69 4 smaken pakje 75
100 gram
Canadese Import 440 gram d^VÖ
tube 200 gram
blik 42S gram
gratis zegels voor eeri aandeel
in de winst - ook bij merkartikelen
Prijzen geldig t/m 31 december CA 68-52.
Hoefijzer banket
Hors d'Oeuvre Varié p.p.
Bittergarnituur p.p.
Opgemaakte toastjes p.p.
Huzarensalade p.p.
Croquetten
en bitterballen
Hambroodjes
Saucqzebroodjes
Amandelbroodjes
Gemberbroodjes
Appelbollen
Appelcarrés
Appelflappen
Appelbeignets
Oliebollen
Puddinkjes
Sneeuwballen
Gevulde pasteitje»
enz. enz.
Bestelt op tyd
Het best bereid
Hoofdstraat 21 - Tel. 12186
VEENENDAAL
SPECIAALZAAK In
GLAS.VER F «/1 BEHANG
VEENENDAAL
TELEFOON 12646
VOOR UW
-net auto's zijn wij
SPECIAAL ingericht
4-8 pers. auto's disponibel.
Inlichtingen ook s avonds
Dr. Colijnstraat 47, Vee-
nendaal en Verbindingswee
14, Eist.
N.V. v/h Fa. Wed.
Kerkewijk 91 - Telef. 12845
aaaaaaaaaasaeWWWMWWK
Profiteert vrijdag en
zaterdag weer van onze
Achterkerkitr. 60
Tel. 12937
Hoofdstraat 66 Tel. 12273
VEENENDAAL
is de krant met de
blik op de wereld.
Daarom kunt U di«
krant niet missen 1
2. hij stelde een program samen, dat
vaag en elastisch genoeg was om een
grote diversiteit van fascistisch denken
den bijeen te brengen en te houden.
3. hij voerde een propaganda en strijd
wijze, die een handige combinatie wa
ren van „legaliteit" en revolutionaire
dynamiek.
Tn de beginjaren had de NSB reeds
een tendens naar radicalisering;
dat was o.a. op te maken uit de kritiek
loze bewondering voor het Hitler-regi
me en het wankele, tweeslachtige
standpunt, dat de aanhangers van Mus
sert innamen ten aanzien van de Joden.
De Statenverkiezingen ('35) vormden, ge
rekend tot de inval van de Duitsers in
1940, het hoogtepunt .voor de beweging.
In agrarische gebieden, zoals Drente,
kreeg Musserts negativisme een warm
onthaal. Maar daar niet alleen; ook in
de middenstandsbuurten van de grote
steden. Voor velen was dit verkiezings
succes alarmerend genoeg om duidelijk
te laten blijken wat men van Musserts
idealen vond. Het verzet kwam op
gang, van de overheid, politici, intellec
tuelen en last but not least, de kerken.
Wat waren de oorzaken van de neer
gang in populariteit, die de NSB na 1935
al spoedig moest verwerken? Vele
sympathisanten waren geschrokken van
de toenemende agressiviteit in de Euro
pese politiek, waarvoor, dat was niet
moeilijk te constateren, het fascisme/
nationaal-socialisme in hoge mate ver
antwoordelijk was. Hitier ging steeds
driester te keer (vooral t.a.v. het anti
semitisme), het Rijnland werd opnieuw
bezet, Italië viel Abessynië binnen, al
die verwikkelingen deden velen aan de
doelstellingen van het nationaal-socia
lisme twijfelen. Maar, zo zegt de auteur,
deze gebeurtenissen mogen dan wel
van invloed zijn geweest op de dalende
populariteit van de NSB onder het Hou-
zee-roepende deel der Nederlanders, de
houding van de beweging zelf ten op
zichte van deze kwesties (vergoelijkend
en goedkeurend) heeft de NSB meer
schade berokkend.
voornaamste oorzaak van de te-
ruggang is daarom geweest: de
radicalisering van de beweging, waar
door zij zich transformeerde van een
Nederlandse fascistische organisatie
in een ideologische agentuur van nazi-
Duitsland", aldus dr. De Jonge. De
„volkse" denkbeelden begonnen door te
dringen in de opvattingen van de
NSB-leiders, waarmee een einde kwam
aan de hegeliaanse invloed (staatsabso-
lutisme) binnen de beweging. De eerste
stap werd gezet naar een rassenleer;
termen als „volksvreemd", oergerma-
nen" en „bloed-en-bodem" werden
geïntroduceerd, quasi-wetenschappelijk
geschrijf over raszuiverheid vorm
de de inleiding tot de ordinaire anti-
Joodse hetze, waaraan zich later voor
al Rost van Tonningen schuldig zou
maken. De Kamerverkiezingen in 1937
gaven ons land reden tot opluchting:
overal was de NSB-aanhang sterk te
ruggelopen. Een „harde kern", zoals
Mussert zijn trouwe „supporters"
noemde, bleef over, maar de Neder
landse kiezers hadden toch duidelijk la
ten. weten, dat zij geen belangstelling
hadden voor „het geniepig anti-semitis-
me van de NSB, haar goedkeuring van
buitenlandse agressieve staten, haar op
zettelijke ordeverstoringen en haar met
de goede smaak spottende propagan
da".
Het povere aantal stemmen was aan
leiding tot gerommel in de partij, het
heeft toen niet veel gescheeld of Mus
sert had de leiding van de NSB vaarwel
kunnen zeggen. Een der „oproerlingen"
was de Apeldoornse advocaat jhr. mr.
W. van der Goes van Naters, die in 1937
hoofd van de NSB-Persdienst werd.
F)e beweging kreeg vier zetels in de
Tweede Kamer. Mussert had er op
minstens tien gerekend....De Statenver
kiezingen in 1939 leverde dit resultaat
op: van de 44 Statenzetels verloor de
NSB er 23. Het isolement van Mussert
en zijn volgelingen ten opzichte van de
rest van het volk was volkomen gewor
den. In de sfeer van het nazisme was
de hoop op het winnen van het volk
langs normale weg vervlogen. De au
teur zegt over de periode van 1937 tot
mei 1940: „Slechts het hoopvol opzien
naar de Duitse zusterbeweging hield de
BELLEN
ZNW
holen
en be
zorgen
STOMER'J
Beatrtxstr. 37 - Tel. 12415
VEENENDAAL
fanatieke NSB'ers staande. Mensen, die
zo gestemd waren moesten de Duitse
overweldiging van ons land al hebben
verreweg de meesten van hen die waar
schijnlijk niet bewust gewenst wel
begroeten als het aanbreken van een
nieuwe tijd met nieuwe kansen".
Binnen de NSB groeide intussen een
kloof, voornamelijk door toedoen van
de zeer extreme Rost van Tonningen,
die de aanpak vafi Mussert verwierp
en de stille hoop koesterde de leiding
van de beweging over te kunnen ne
men. Deze verdeeldheid is van grote
invloed geweest in de periode van de
Duitse bezetting. Na 1940 kreeg Mus
sert tal van teleurstellingen te slikken:
het uitblijven van het volledige vertrou
wen van de regering in Berlijn in zijn
NSB en de macht, die de Nederlandse
SS toebedeeld kreeg, waardoor Mus
sert naar het tweede plan zou verschui
ven.
Fen NSB-regering is er nooit geko
men. De bezetters gebruikten de
beweging als reservoir voor handlangers
in bestuurlijke, politieke en militaire
functies. Hitier wilde niet verder gaan
dan Mussert de titel geven van „leider
van het Nederlandse volk", waarbij de
toezegging werd gedaan, dat de NSB in
het bestuur van het land zou worden in
geschakeld. In 1943 stelde Mussert een
„Secretarie van Staat" in, die door de
Duitsers nooit au sérieux is genomen.
Hij werd een lakei, zo zegt dr. De Jon
ge, goed genoeg om de bezetter mensen
te leveren, maar zonder invloed op de
politieke ontwikkeling. Hij heeft die rol
gespeeld, al was het met een bezwaard
hart, omdat hij niet de morele moed be
zat te erkennen, dat zijn plan mislukt
was".
Deze situatie leidde hem naar zijn
enige houvast: Hitler, in wie hij een
groot vertrouwen bleef stellen. Pas
toen hem in april 1945 werd verteld,
dat Hitier dood was, werd zijn geloof
in de Duitse eindoverwinning geschokt,
zo zou Mussert zelf na zijn arrestatie
hebben gezegd.
„Het Nederlandse volk bestond in
1940-1945 evenmin als enig ander volk
uit alleen maar helden; de helden
vormden er zelfs maar een klein deel
van. Maar wél wees dit volk in zijn
overweldigende meerderheid het natio
naal-socialisme, dat in strijd was met
zijn beste tradities, onvoorwaardelijk
af; zelfs de schijnbare Duitse onover
winnelijkheid van het eerste oorlogs
jaar heeft die afwijzende houding bij
slechts heel weinigen doen wankelen",
aldus dr. De Jonge. Het hoogste leden
tal van de NSB werd in 1941 gere
gistreerd: 80.000.
/~\ver de na-oorlogse bijzondere
rechtspraak (een dertigtal NSB-
ers is na de oorlog terechtgesteld, on
der wie Mussert en de journalist en ra
diospreker Max Blokzijl) zegt de au
teur, dat bijna steeds de zaken ernstig
en gewetensvol werden onderzocht,
met andere woorden dat er recht is ge
sproken. Toch is er bij hem een ge
voel van onvoldaanheid op dit punt,
doordat men zich t.a.v. de gronden der
berechting geheel heeft gehouden bin
nen de formeel-juridische begrijfpen
„landverraad" en „hulpverlening aan
de vijand". Aan het begrip „misdaden
tegen de menselijkheid", dat in het in
ternationale proces van Neurenberg is
gehanteerd, is men in Nederland niet
toegekomen. Daardoor is naar de me
ning van dr. De Jonge de ware ernst
van wat de NSB heeft misdaan een
ernst die uitgaat boven de het strikte
„landverraad" niet voldoende tot
uitdrukking gekomen. En bovenal:
daardoor is een kans gemist om het
rechtsbewustzijn van het Nederlandse
volk op een hogere trap te brengen
door duidelijk uiting te geven aan het
groeiende besef van boven-nationale
vormen van menselijkheid.
"Ifoorts worden in het aanbevelens
waardige boek van dr. De Jonge
onder meer het Nederlandse fascisme
in de twintiger jaren behandeld, de wij
ze van voorlichting en propaganda der
NSB, het optreden van figuren als Rost
van Tonningen, Van Geelkerken, Graaf
de Marchant et d'Ansemböurg en
Feldmeyer, het Guyanaplan van Mus
sert, het Zwart Front, enz.
De schrijver besluit met een waar
schuwing tegen de bedenkelijke onver
schilligheid voor de democratie, waar
aan in onze dagen extreme groepen
van links en rechts zich schuldig ma
ken. „Wie mét de feilen van ons staats
bestel de democratie opzij wil schui
ven, roept krachten op, die duizend
maal erger zijn dan alles, wat hij van
daag afkeurt."
C. van Ditshuizen.
DJAKARTA Ex-president Soekar
no van Indonesië is van zqn huis in
Bogor naar Djakarta overgebracht, al
dus is van welingelichte zyde in de In
donesische hoofdstad gezegd. Bogor ligt
65 km ten zuiden van Djakarta.
Soekarno zoO thans onder recht
streeks toezicht staan van de Djakar-
taanse garnizoenscommandant, gene-
raal-majoor Amir Machmoed. Zaterdag
zei generaal Machmoed in een rede ter
gelegenheid van het 19-jarig bestaan
van het garnizoen, dat zijn troepen
klaar staan om met wie dan ook af te
rekenen, die zou pogen Soekarno in zijn
macht te herstellen.
MERSIN Vijfentwintig mensen
worden vermist en zijn naar men vreest
om het leven gekomen bij grote over
stromingen in het Zuidturkse gebied
van. Cukurova, aan de Middellandse
Zeekust.
Tienduizenden hectaren vruchtbaar
land en citrusplantages staan onder wa
ter.
Een aantal dorpen zijn geheel van de
buitenwereld afgesloten. De weg van
Adana naar Ankara was afgesneden en
de telefoonverbindingen tussen de
drukke havenplaats Mersin en de an
dere gebieden warer. verbroken.
In Tarsus hebben honderden mensen
voortijdig al een toevlucht gezocht op
de daken van huizen en Moskees. Heli
kopters van de luchtmacht zijn bij het
reddingswerk ingezet
