Amerika geeft meer geld voor militaire ruimtevaart Apoll oproject buiten bezuinigingen Saigon wacht op Nixon r Een goed uitende... en een goed begin Spanning rond positie Smrkofsky neemt toe Over de grenzen Feiten VROLIJK VERSLAG VAN ASTRONAUTEN Albert Heijn verwacht verdere groei NASA ONDERGEBRACHT BIJ LUCHTMACHT? Rijbewijs verplieht in België Gesprek in Parijs muurvast Brit wil stuk kopen van maan VERGROTING PROFITEREN WEINIG ONPRETTIG ZINLOOS NADEEL BEDROGEN DRIE PUNTEN DINSDAG 31 DECEMBER 1968 mm 1%/fet wel heel stille trom rijn de afgelopen jaren de uitgaven van de Amerl- kaanse rijksdienst voor luchtvaart (NASA) verlaagd door het Congres. Heel drastisch verlaagd Het heette dat die sterke beknottingen noodzakelijk waren geworden, omdat het militaire conflict in Vietnam zovele miljarden was gaan verslinden. Maar die beweegreden gold niet voor de Amerikaanse militaire ruimtevaartuit gaven Die zijn na het topjaar 1966, in weer wil van de bezuinigingsnoodzaak ten gevolge van de strijd in Vietnam, gelei delijk gestegen. En het ziet er naar uit, dat die militaire ruimtevaartuitgaven verder zullen blijven stijgen. In die richting gaan de wensen van juist die leden van het Congres die de laatste bezuinigingen op de uitgaven van NASA hebben doorgedreven. Dat zijn in overgrote meerderheid Republi keinen, partijgenoten dus van de ko mende man in het Witte Huis, Richard Nixon. Toch was het een door de De mocraten beheerst Congres dat min der geld aan NASA toewees dan de re gering had gevraagd. Hoe dat kan? De Republikeinen verzekerden zich van de steun van Democratische leden van het Congres uit de zuidelijke sta ten. Meivin R. Laird, die het volgende jaar minister van Defensie wordt, heeft als Republikeins lid van het Huis van Afgevaardigden de laatste jaren geijverd voor een vergroting van de Amerikaanse militaire inspanningen op ruimtevaartgebied en meegewerkt aan het beknotten van de uitgaven van NASA. En in het verkiezingsprogram ma van de Republikeinse partij stond duidelijk te lezen dat er bezuinigd zou moeten worden op niet-militaire ruim tevaartuitgaven zolang 's lands finan ciën nog niet weer gezond waren ge maakt. Pas wanneer het zover was konden de voor NASA gewenst geach te bestedingen weer een hoge priori teit krijgen. Toen de afgelopen zomer de bezui- ■igingsbijl viel dachten velen, dat het Amerikaanse ruimtevaartsprookje uit was. Zij hoopten dat van de ongeveer zeshonderd miljoen dollar, waarmee de toch al laag gehouden begroting van NASA was besnoeid, anderen zou den kunnen profiteren. Die anderen waren degenen, die altijd hadden aan gevoerd dat de miljarden van NASA veel beter voor direct aanwijsbaar nut tige taken konden worden besteed. Tot die groep behoorden niet alleen socio logen en beoefenaren van andere maatschappijwetenschappen, maar ook sterrenkundigen en natuurkundigen die vonden dat NASA verhoudingsgewijze veel te veel geld uitgaf voor het pro ject-Apollo en veel te weinig voor zui ver wetenschappelijk onderzoek, waar voor geen bemande ruimteschepen en ontzaglijk grote raketten, zoals de Sa turnus-5 nodig zijn. Die rekensommetjes gingen niet op. Er werd zo weinig mogelijk bij NASA bezuinigd op het project-Apollo, opdat beslist voor het einde van 1969 Ameri kanen op de maan zouden kunnen lan den, en bijzonder veel op tal van ande re - wetenschappelijke - projecten waaraan NASA werkte. En dat bete kende ontslag juist voor velen van de onderzoekers in dienst van NASA die vonden dat hun land het met de „be mande ruimtevaart" wel wat kalmer aan kooi doen." Wat gaat er gebeuren na de landing van Amerikanen op de maan? Is dan de razend kostbare wens van wijlen John F. Kennedy vervuld en daarmede het project-Apollo afgesloten? Vermoe delijk niet. De kans is wel groot dat de nieuwe minister van Defensie, Laird, de overheveling van NASA's centrum voor bemande ruimteschepen naar zijn departement zal doordrijven en dus alle astronauten met hun ruimte schepen zal inlijven bij de strijdkrach ten. Het is de vraag of de Amerikaanse luchtmacht groot belang heeft bij ves tiging van militaire basis op de maan. Veel meer belang heeft de Amerikaan se luchtmacht bij het in banen om de aarde brengen van bemande militaire observatieposten. Onprettig daarbij is het voor dr. Wernher von Braun en zijn team van raketbouwers in Hunts- vüle, dat de Amerikaanse luchtmacht voor dat doel de reusachtige Saturnus- 3 niet nodig heeft. Een onprettig voor uitzicht is dat ook voor de wie onder nemingen die samen de Saturnus-5's bouwen. De grootste daarvan zijn North American Rockwell. McDonnell Douglas, Boeing en IBM. Bij de eerst genoemde drie is het afvloeien van personeel enkele jaren geleden, toen vast kwam te staan dat de bouw van de Saturnus-5 een aflopende zaak was, al begonnen. De exemplaren van de Saturnus-5 die ai gereed of nog in aanbouw zijn zullen na de landing op de maan nog wel worden gebruikt. Het zou zinloos zijn deze reuzen, die per stuk onge veer 186 miljoen dollar kosten, op de schroothoop te werpen. Samen met verscheidene exemplaren van de klei nere Saturnus-1B, die altijd nog 42 miljoen dollar per stuk kost, zullen zij na de landing op de maan worden ge bruikt voor het brengen in banen om de aarde van grote bemanbare ruimte stations, en voor lancering s van een of meer grote ruimtesondes in de rich ting van een der planeten. In de hoop wat meer speelruimte te krijgen tussen de geweldenaar Satur nus-5 en de Saturnus-1B bestudeert NASA thans de mogelijkheid van het gebruik van combinaties van verschil lende trappen van die twee raketten. Eén oplossing is bij voorbeeld een Sa turn us die alleen bestaat uit de eerste trap (S-1C) en de tweede trap (S-2) van de Saturnus-5. Zo'n beknotte Sa- turnus zonder de derde trap (S-IVB) van de Saturnus-5, zou een ruimtesta tion van 112,5 ton in een baan om de aarde kunnen brengen. Die oplossing zint McDonnell Dou glas helemaal niet, omdat de S-IVB van die onderneming dan helemaal van de maan is. In de plaats ervan stelt men daar een „Saturnus-5- ju nior", een combinatie van de S-1C (van North American Rockwell) als eerste trap en de S-IVB als tweede trap. Slim bedacht, want daarmee komt North American Rockwell, als maker van de wegvallende tweede trap (S-2) van de Saturnus-5, niet bui ten spel te staan. Toch heeft die oplos sing een nadeel: de „Saturnus-5 ju nior" zal ten hoogste 45 ton in een baan om de aarde kunnen brengen. Maar goed, bij Douglas McDonnell willen ze best een geheel nieuwe - eerste trap gaan maken die, voorzien van vier, aanjaagraketten met vaste brandstof, samen met de S-IVB als tweede trap 48 ton in een baan om de aarde kan brengen. Indien het helemaal ware afgelopen met de ruimtevaartindustrie zou geen enkele grote onderneming nóg de moeite nemen met dergelijke plannen, waaraan vrij kostbaar en tijdrovend rekenwerk ten grondslag ligt, voor de dag te komen. In vele beschouwingen over deze BRUSSEL Met ingang van morgen zal het rijbewijs in België verplicht zijn en zullen alle gegadigden rijlessen moe ten nemen en examen moeten doen, be staande uit een theoretisch en een prak tisch gedeelte. Sinds een jaar en tot 31 december van dit jaar konden automobilisten met een zekere ervaring een rijvergun ning krijgen door eenvoudig een ver klaring te tekenen, dat zij zichzelf rij- vaardig achtten. Daarentegen moesten onervaren automobilisten, die hun eers te auto hadden gekocht of zich niet rij- vaardig achtten, reeds een examen af leggen, dat in het bijzonder afgestemd was op hun kennis van de verkeers regels. Hetzelfde gold voor jongelui met een leeftijd van 18 jaar, de minimum leeftijd voor een automobilist kwestie wordt overigens geen reke ning gehouden met de militaire ruim tevaartuitgaven. Die zijn verdubbeld in de jaren 1960-1962 en zullen het vol gend jaar meer dan tweemaal zo hoog zijn als in 1962. Mocht het centrum voor bemande ruimteschepen van NASA in Houston inderdaad worden ondergebracht bij de Amerikaanse luchtmacht dan zullen de Amerikaan se militaire ruimtevaartuitgaven die van NASA spoedig overtreffen. Op zo'n nieuwe, eigenlijk onderge schikte, plaats voor NASA. wil de ko mende minister van Defensie, Laird, aansturen. NASA moet dan de dienende taak krijgen, die de voorganger van NASA, NACA (National Advisory Committee for Aeronautics) vroeger altijd heeft vervud. NACA was inder tijd vergelijkbaar met ons \Toegere Nationale Luchtvaartlaboratorium, maar zeer veel groter. Dr. Von Braun en zovele anderen die de Saturnus-5 graag in de naaste toekomst zouden zien gebruikt voor het ondernemen van langere expedi ties- naar de maan en nu nog dromen van ontdekkingsreizen in bemande ruimteschepen naar de planeet Mars in de nabije toekomst zullen dan be drogen uitkomen. En toch zal dan op een redelijk hoog besteding speil nog heel veel ruimtevaartwerk door hon derden grote en kleinere Amerikaan se ondernemingen worden verzet. 0 De bemanning van het ruimte schip ApoIlo-8 in Houston is begonnen aan de „nazorg" van hun historische tocht rondom de maan. Zij moeten nu een groot aantal vra gen beantwoordenwaarvan de ant woorden van belang kunnen zijn voor toekomstige maanvluchten. Op de foto van links naar rechts: Lovell, Borman en Anders die hier vrolijk verslag doen van hun bevin dingen. ARIJS De Vietnam-besprekin gen in Parijs rijn gisteravond in ADVERTENTIE ZAANDAM De omzetvergroting van het Albert Heijn-concern in 1968 is geheel volgens de verwachtingen ge weest. Ook wat de bouwactiviteiten be treft is er precies gebeurd wat de di rectie zich had voorgesteld. Dit ver meldt het oudejaarsnummcr van A.H.- flitsen. Voor 1969 verwacht de directie, dat de omzet verder zal groeien en dat, in het algemeen, de lijn van 1968 kan worden doorgetrokken. Er verschijnt echter nieuwe concurrentie in de vorm van discount houses, witte schuren, enz. Deze ondernemingen hebben reeds vele klanten gewonnen. Zij kunnen de prij zen laag houden door te werken met een klein assortiment, een goedkope winkel inrichting, en door zich regelmatig niets van de verticale prijsbinding aan te trekken". De directie acht deze vorm van detailhandel een gezond verschijn sel. dat echter wel de constante aan dacht nodig heeft. De directie constateert voorts: een kwart van de Nederlandse horecabe drijven is noodlijdend. Er moeten in de ze sector andere wegen worden inge slagen, die leiden tot een efficiëntere be drijfsvoering. „Albert Heijn is met zijn restaurants al een eind onderweg en is er van overtuigd dat, bij een verdere stijging van de welvaart, het buiten-de- deur-eten in Nederland steeds meer in zwang zal raken. Dat betekent, dat voor doelmatig geleide restaurants wel de gelijk grote mogelijkheden zullen op doemen". Bij een eventuele verdwijning van de verticale prijsbinding zouden, vol gens de directie, de prijzen van de merkartikelen ongeveer vijf pet. om laag kunnen. In januari zal worden aangekondigd, dat rekening moet wor den gehouden met een emissie van per- soneelsaandelen in mei 1969. Voorts ver meldt „flitsen", dat begin december in het produktiebedrijf Wijhe de tienmil joenste vacuum verpakte rookworst van de in september 1967 ingestelde produk- tielijn is gerold. Inmiddels is men al flink op weg naar het volgende miljoen. NATUURZUIVER OPWEKKEND VERKWIKKEND W7ENEN/PRAAG De contro- verse in Tsjecho-Slowakije over de vraag, of de voorzitter van 't par lement, Smrkofsky, zijn functie na de federalisatie van Tsjecho-Slowa kije behouden zal of aan een Slo- waak zal moeten afstaan, schijnt zich op nieuw toe te spitsen. Het pro en contra Smrkofsky kwam gisteren weer in de pers en in de monstraties tot uitdrukking. Op het Wenceslausplein, in het cen trum van Praag, is gisteren bij het mo nument van de nationale heilige Wen- ceslaus een portret van Smrkofsky ge plaatst. Volgens een. bericht van het Tsjechoslowaakse persbureau Ceteka was er een opschrift bij in het Slo- waaks, luidend: „Wij Slowaken staan achter je Ceteka heeft overigens de laatste dagen steeds meer stemmen uit Slowakije laten horen, die tegen een af lossing van Smrkofsky door een Slo- waak zijn. Maar de Slowaakse commu nistische leider Husak en zijn centrale comité in Bratislava pleiten evenwel voor vervanging van Smrkofsky door een Slowaak. Politieke waarnemers in Wenen mer ken op, dat de Sovjet-Unie zich herhaal delijk kritisch over Smrkofsky heeft uit gelaten. In het Slowaakse communisti sche orgaan Pravda heeft de hoofdre dactrice Maria Sedlakova zich tegen een „anti-Husakstroming" gericht. Zij vestigt er de aandacht op, dat de wet t.a.v. de federalisatie van Tsjecho-Slo wakije in Bratislava door drie Tsje chen - president Svoboda, premier Cer- nik en Smrkofsky - is ondertekend, maar niet door 'n Slowaak. „Bij d on dertekening van de wet noemden de Tsjechen dit 'n gmis. maar als het cen tral# comité van de communistische partij van Slowakije thans de eis stelt, dat een der sleutelposities door een Slo waak bezet dient te worden, kan men Tsjechische communisten aantreffen, die aan Slowaakse communisten schrij ven, deze eis van het centrale comité van de Slowaakse communistische par tij niet te kunnen ondersteunen. De Praagse televisie heeft gister avond gezegd, dat de steunbetuigingen en petities ten gunste van Smrkofsky, de huidige voorzitter van de nationale vegadering, blijven toestromen. Uit al le delen van het land en alle groeperin gen in de maatschappij wordt erop aan gedrongen, dat Smrkofsky ook onder de nieuwe regering zijn functie behoudt. Een van de petities was afkomstig van de arbeiders in de staalfabrieken van Kosice (Oost-Slowakije). Dit is een van de grootste fabrieken in Slowakije. Een Russische delegatie heeft gisteren de fabriek bezocht en gesproken met de arbeiders over de huidige situatie. een volkomen impasse geraakt door de voorwaarden die Hanoi stelt en de houding van Saigon, dat schijnt te wil len voorkomen dat er een doorbraak komt in Parijs, zoals president John son zou wensen, vóór deze zijn ambt overdraagt. De belangrijkste voorwaarde die Ha noi stelt voor vooruitgang der bespre kingen, is op 19 december aan de Amerikaanse bemiddelaar Cyrus Van ce overgebracht door kolonel Ha Van Lau. Vance heeft er dit over gezegd: De vorm van de conferentie moet vaststaan, voordat er over enig ander onderwerp kan worden gespro ken. Deze eis van Noord-Viëtnam, waarin aan het nationale bevrijdings front een gelijke en evenwaardige sta tus wordt toegedacht als aan de ande re drie delegaties, heeft de voorlopige besprekingen in een gevaarlijke im passe gebracht. Het verzet van Sai gon kwam goed op gang, toen de de legatie van de Zuidviëtnamese rege ring in Parijs de indruk probeerde te wekken, dat de Amerikaanse gedele geerden bereid waren het met de com munisten op een akkoord te gooien eer president Nixon op 20 januari aan treedt. 0 De Zuidviëtnamezen hebben het on derwerp van de vorm van de ta fel tot principieel zowel als tactisch punt van houvast gekozen. Vice-president Nguyen Cao Ky en am bassadeur Pham Dang Lam hebben er hun Amerikaanse vrienden niet over in het ongewisse gelaten, dat zij liever de besprekingen de rug koeke ren dan aanvaarden dat de Viët-Cong een evenwaardige status krijgt. Achter het standpunt, dat Lam en Ky innemen en dat waarschijnlijk door president Thieu wordt gedeeld ligt de nauwelijks verhulde me ning van Saigon, dat Nixon meer sympathie en steun zal geven aan het regime in Saigon dan Johnson. Johnson heeft van de Amerikaanse frustatle ten dezen blyk gegeven toen h(j zei: „de Verenigde Staten willen zo gauw mogeiyk een einde zien aan al deze beuzelarijen; het eindeloos praten over waar je moet zitten aan de conferentietafel, wie het eerst binnen mag komen, wie het eerst mag spreken, enz." Johnson had gehoopt, dat echter vier zijdige besprekingen zouden beginnen op 6 november dat wil zeggen onge veer acht weken en ongeveer 1100 Amerikaanse doden terug, als men re kent dat het gemiddelde verliescijfer 20 doden per dag is. Op het ogenblik zullen slechts wei nig functionarissen durven voorspellen dat de vier-partijenbesprekingen voor februari op gang komen als zij al ooit zullen beginnen. Want natuurlijk heeft Nixon als hij is aangetreden, enkele weken nodig om zijn eigen programma uit te stip pelen en daarna ten uitvoer te leggen En dat programma moet eerst door Saigon, Hanoi en de Viët-Cong worden bestudeerd voor er in Parijs iets van te merken zal zijn. De stand wat be treft de vorm van de tafel is nu als volgt: Saigon, gesteund door de Amerika nen, wil een ovale tafel, in tweeën gedeeld om- te beklemtonen, dat het een tweezijdige conferentie is. Hanoi en de Viët-Cong willen een cirkelvormige tafel, waaraan alle delegaties een gelijke plaats krijgen. Amerikaanse en Zuidviëtnainese ge delegeerden zijn inmiddels iegoonen met besprekingen over drie punten, die pas aan de orde zijn als de vier- partijericonferentie op gang is geko men. Hierdoor willen zij klaarblijkelijk la ten zien. dat zij ernstig streven naar één standpunt en één beleid. De drie punten, die door deskundigen in sub commissies worden behandeld zijn Vraagstukken met betrekking tot de terugtrekking der Amerikaan se troepen uit Zuid-Viëtnam. Herstel van de gedemilitariseer de zone in zijn oorspronkelijke status van bufferzone tussen Noord en Zuid-Viëtnam. Methoden voor het controleren van de infiltratie uit Noord-Viët- nam naar het zuiden via Laos, Cam bodja en andere routes. De deskundigen bespreken ook de mo gelijkheid de internationale controle commissie, die toezicht moet houden op de naleving van de Geneefse ak koorden, te versterken en grote faci liteiten te geven. Inmjddels gaat de Zuidviëtnamese actie in Parijs tegen de uitlatingen en de eisen van de com munisten onverminderd voort. - ■BMBWWiHPP' 35 ':-x- V- Qeweld schijnt iets te zyn, dat niet uit de menseiyke samenleving is weg te branden. Het schynt er mee verweven. En toch zal men hieraan een einde dienen te maken, wil men tot een leefbare wereld komen. Vooral In de politiek is geweld een ver werpelijke zaak. Het nare is, dat het niets oplost en alleen maar nieuwe problemen schept. Het bedryven van geweld, louter als een doel op zich, veroorzaakt een wanhopige kringloop, waarbij de waarde en de eerbied voor de mens ten slotte volkomen zoek ra ken, in de eredienst die men aan het geweld gaat wyden. Uet is wel zonder meer duideiyk, dat wy hier het oog op de gebeurtenis sen van de laatste dagen in het Mid den-Oosten hebben. Er is daar geweld po kleine maar wel zeer intensieve schaal gepleegd. Maar zy, die nu plotseling klaar staan met een oordeel, zullen toch de his torische achtergronden niet uit 't oog mogen verliezen. Er zyn in deze streken drie oorlogen geweest de laatste twintig jaar. Er is 'n staat gesticht, Israël, die zich drie maal zyn buren van het ïyf heeft moeten houden, buren die er waar achtig geen doekjes om wonden, dat hun plannen en bedoelingen geweld dadig waren. Men kan het toch moeiiyk de Israëli verwyten. dat zy het Palestynse vluchtelingenprobleem hebben ge schapen of in stand gehouden. De Arabieren hebben twintig jaar tyd gehad, om de vluchtelingen in hun sociaal achteriyke samenleving te in tegreren. Zy hebben er letteriyk niets voor gedaan, om deze lieden, die nu als martelaren moeten opdraven, ook maar enigszins op te vangen. De huis vesting, de voeding en het onderwys zyn door de Verenigde Naties betaald. MOSJE DAJAN terugslaan Als de Arabieren maar een tiende van de kosten die zy aan bewapening heb. ben besteed, aan hun vluchtelingen hadden gespendeerd, zou er than* geen probleem zyn, of althans een minimaal. Dat de Palestynse Arabieren voor de materiële betere zorg bezwyken en dienst nemen in het z.g. Palestynse bevrydingsfront, is hun niet kwaiyk te nemen. Maar de machthebbers, die elke regeling hebben afgeslagen en thans hun toevlucht zoeken by het ge weld, mag men het ach en wee ge roep wel kwaiyk nemen. lyTen krijgt de indruk, dat de Arabische staten de Palestynse vluchtelinr- gen slechts als dèkmantcltje hebben laten fungeren voor hun eigen ge welddadige acties. Er is immers met de beste mogeiykheid van de wereld niet uit het hele conflict de destil leren, dat de Israëliërs met geweld zyn begonnen. Niet in 1947 en nu niet Bovendien pleit voor de reactie van de Israëliërs, dat zy pas sloegen, toen er eerst was geslagen en dat hun werk louter materiële schade veroorzaakte. Dat is toch nog wel iets anders dan de aanval op neutraal terrein op een verkeersvliegtuig vol burgerpassa giers. W/eer geheel iets anders is het, of de Israëliërs er wel helemaal goed aan hebben gedaan Libanon als doel wit voor hun acties te kiezen. Men kan niet zeggen, dat de Libanezen enthousiast met de Arabische acties hebben meegedaan. Zeker niet actief militair. Evenzo is het mogeiyk, dat zich onder de Israëlische militairen een geest kan ontwikkelen, die de leer van het geweld te zeer gaat aanhangen. Maar de Veiligheidsraad kan toch by dit alles niet voorbygaan aan de feiten, zoals die historisch zyn gegroepeerd. Als ieder zich laat meeslepen door tydeiyke sentimenten, zou dat een vertroebeling van de situatie met zich meebrengen. MANCHESTER (Engeland) De heer John Harrison, een welgesteld makelaar in onroerende goederen uit Manchester, wil een stuk van de maan kopen. Hij heeft agenten opgedragen uit te zoeken, wie eigendom van de maan is, als een landing zal zijn uitgevoerd. „Dit is niet zo maar een beuzelach tig onderzoek", verklaarde hij. Men sen op de Bahama-eilanden zijn thans multi-miljonairs, omdat zij indertijd terreinen hebben gekocht, die onbruik bare moerassen leken." Harrison zei dat zijn idee is, dat een stuk van de maan een goede investe ring voor zijn kleinkinderen zou zijn. De agenten deelden mee, dat zij om voorlopige inlichtingen hebben ge vraagd aan het Amerikaanse natio naal bureau voor lucht- en ruimte vaart (NASA). By K.B. is benoemd tot comman deur in de orde van Oranje-Nassau, met de zwaarden, bij bevordering, de luitenant-generaal F. van der Veen, van de generale staf.

Digitale periodieken - Gemeentearchief Veenendaal

De Vallei | 1968 | | pagina 13