VIJF FOTO'S - VIJF
en hun eigen
MOMENTEN
verhaal
De mens zelf
zal moeten
kiezen
ZIEZO
u
GESPREK met
prof. Dr. M. Euwe
r
E'
Vy
ZATERDAG 4 JANUARI 1969
7 m m s wm
1 en maal per jaar kan men in Den Haag de wereld zien.
Op de tentoonstelling World Press Photo geven vele
fotojournalisten uit vele landen hun visie op het lief en leed
van de mensheid. Wat betreft de komende expositie, die in
maart 1969 in het nieuwe Congresgebouw wordt gehouden,
kozen wij uit de duizenden, nog niet gesorteerde inzendin
gen, willekeurig beelden die ons om verschillende redenen
aanspraken.
0 The lucky goal" noemde de Zweed Sven Erik Sjö-
berg de dynamische sportfoto waarop een ons niet be
kende voetballer de vreugde over een doelpunt bejubelt.
Hier is sprake van een werkelijke persfoto, waarop een eens
actueel moment met vakmanschap en waarschijnlijk met
een forse dosis geluk werd getroffen.
0 Niet zelden vertellen foto's verhalen zonder woorden.
Goedbeschouwd is de inzending van Erwin Döring uit
Oost-Duitsland geen nieuwsplaat. De wat nietszeggende,
uniforme hoofden worden nog uniformer door de petten,
een strak, zelfs wat dreigend beeld. Dan opeens ontdekt
men het wonder dat kind heet, onschuldig aandoenlijk op
een soldatenarm.
0 Een luchtaanval op Saigon niet zonder levensgevaar
vastgelegd door Bob Ohman bant de vertederde glimlach snel van ons gezicht.
Door een angstig wegrennend knaapje worden wij herinnerd de taak van een regi
strerende journalist aan de „rücksichtlosheit" van een totale oorlog.
0 De lege rolstoel aan het strand werkt ook, maar anders, dramatisch. Men ver
moedt de vreugde van de verlamde die zich vrijer kan bewegen in het water,
een sfeerbeeld gezien door de Amerikaan R. Miller.
0 Kors van Bennekom is de maker van de impressie van de dirigent Bruno Mader-
na, geconcentreerd aan het werk tijdens een orkestrepetitie. Zien door
de ogen van een goede fotograaf blijft een artistieke belevenis.
ll§pi m
Er wordt in Nederland aan „computer-
sociologie" en „computerfilosofie" niet veel
gedaan. Er is in de wereld van deskundi
gen nogal wat verwarring over de vraag:
zal er door de invloed van de computer
en de automatie-machine een geheel an
dere wereld met een geheel andere mens
ontstaan? Over één van de gevolgen van
de invloed van de computer schijnt men
het wel eens te zjjn: de vrye tijd die de
mens in de toekomst zal krijgen.
Voorlopig lijkt dat 1 ij k t dat nog
een ver toekomstbeeld. De mens krijgt het
steeds drukker.
Een treffend voorbeeld: een onzer re
dacteuren vroeg een van Nederlands be-
kendste computerdeskundigen, prof. dr.
Max Euwe, om een vraaggesprek over de
computer. De agenda van prof. Euwe was
zó volgeschreven, dat onze redacteur ten
slotte tot een afspraak kon komen in de
auto van de ene bespreking op weg
naar de andere
Prof. dr. M. Euwe is 67 jaar. Hij is sinds
1964 hoogleraar in de Automatische Infor
matieverwerking aan de Economische Ho
gescholen van Rotterdam en Tilburg. Hij
studeerde wiskunde en werd in de jaren
dertig in Nederland een begrip als .schaak-
wonder'. Van 1935 tot 1937 was deze
schaakgrootmeester wereldkampioen scha
ken. Wie herinnert zich niet zijn overwin
ning op de Rus Aljechin?
In die jaren was dr. Euwe wiskunde
leraar in Amsterdam. Enkele jaren daarna
werd hij directeur van de Stichting Stu
diecentrum Automatische Informatie-ver
werking.
r|e ene helft van de mensheid gelooft er
niet in en de andere helft is er bang
voor: het computertijdperk deftiger ge
zegd: het tijdperk van de automatische in
formatieverwerking. Dat tijdperk is begon
nen met een simpele gedachte: een groot
aantal mogelijkheden in een machientje
rangschikken en door contactjes de machine
de enig juiste mogelijkheid laten kiezen op
een bepaalde vraag.
Zoals met alle grote vindingen had de
mens aanvankelijk amper in de gaten dat
er iets revolutionairs was uitgevonden. Toen
vele duizenden jaren geleden in Voor-Azië
een heldere geest het wiel uitvond, hebben
de mensen ook niet meteen aan autosnelwe
gen en vliegtuigen gedacht.
Het revolutionaire van de computer is dat
de machine nooit iets vergeet. Al zou men
een gegeven, dat men eenmaal in het me
chanische geheugen heeft gestopt, twintig
jaar niet nodig hebben, dan komt dat ge
geven toch prompt te voorschijn die ene
keer dat men juist dat gegeven nodig heeft
om een volledig overzicht van een bepaalde
situatie te krijgen. Daarin is de computer
onbetwist de meerdere van de menselijke
geest, die in meer of mindere mate vergeet
achtig pleegt te zijn.
Bovendien kan de computer onmenselijk
snel werken. Het maken van bereke
ningen en het afwegen van mogelijkheden,
waaraan de mens jarenlang zou moeten
arbeiden met het doorlopende risico van
een menselijke fout worden door een
computer in enkele uren of minuten
foutloos gemaakt. Door dit laatste is de
mens in staat berekeningen te maken waar
voor hij anders gewoon geen tijd zou heb
ben gehad!
Nu klinkt dat alles ver van onze dagelijk
se beslommeringen vandaan. Die berekenin
gen zijn dan erg geschikt voor de ruimte
vaart en dat feilloze geheugen is prettig
voor het miljoenenbedrijf dat in enkele se
conden kan weten hoe groot het gemiddel
de aantal ziektedagen is van zijn werkne
mers tussen de 45 en 55 jaar.
Indirect zal de computer het leven van
iedere mens wel gaan beïnvloeden, maar
voor velen is het niet duidelijk wat die
computer voor hen persoonlijk kan gaan be
tekenen.
Een onzer redacteuren stelde dr. M.
Euwe de volgende zes vragen:
Is de computer een zo beslissende uit
vinding dat het leven van de mens er
wezenlijk door zal worden veranderd?
„Iedere uitvinding heeft invloed gehad
op het menselijk leven. De computer is
een zeer ingrijpende uitvinding en zijn in
vloed zal dan ook ongetwijfeld groot zijn".
Er zijn uitvindingen die de mensheid
in een ander tijdperk doen belanden. De
uitvinding van het wiel bijvoorbeeld. Zou
u de computer met een dergelijke uitvin
ding willen vergelijken?
„Dat zou wel zo kunnen zijn, al zal de
ontwikkeling zeer geleidelijk gaan. De mens
zal zeker de tijd krijgen om telkens op
nieuw aan een nieuwe fase te wennen".
De computer zal de mens op den duur
ontlasten van bijna alle lichamelijke en
geestelijke routine-arbeid. Zal dit tot ge
volg kunnen hebben dat de mens het ver
mogen vindt om de werkelijk grote le
vensvragen op te lossen?
Een gedeelte van de Buil General
Electric-computer, die onlangs in
dienst werd gesteld bij de Rijksbelasting
dienst in Apeldoorn (berekeningen in 3,9
miljoenste delen van een seconde
„De mens zal door de computer meer
tijd en meer kracht voor scheppende ar
beid krijgen. Of hij daardoor beter de we
zenlijke levensvragen zal kunnen benade
ren, weet ik niet. Uiteindelijk zal de mens
altijd zelf zijn uitgangspunten moeten kie
zen, voordat hij de computer een opdracht
kan geven".
Is de computer niet precies op tijd ge
komen, omdat de mens zo gevaarlijk is
gaan leven dat hij het risico van routine-
fouten niet meer kan nemen?
„U denkt aan de kernbewapening. Die
is uiterst gevaarlijk en het ziet er naar uit
dat de mens het middel tot zelfvernietiging
heeft. Maar ik kan me voorstellen dat de
mens toen hij het buskruit uitvond, ook
dacht dat hij tot vernietiging van zijn eigen
soort in staat was. Achteraf is dat toch
wel meegevallen. Ik hoop oprecht dat ook
thans, naast de inspanningen van de mens,
zelf, de techniek een handje zal helpen om
het gevaar te keren".
Toen de mens uit het stenen tijdperk
trad en hij geen dagelijks terugkerende
angst voor het naakte voortbestaan meer
behoefde te hebben, kon de mens begin
nen aan het ontwikkelen van zijn geest.
Kan de computer hem wellicht ruimte
geven om de menselijke gemeenschap in
harmonie te brengen?
„Daar kan ik geen antwoord op geven.
De computer zal de mens een machtig hulp
middel worden, maar het blijft de mens zelf
die zal moeten kiezen".
Doordat de mogelijkheden voor de
mens groter worden materiële over
vloed en verlossing van de overbodige be
lasting van de geest zou er een ande
re mens kunnen komen, die bijvoorbeeld
zou kunnen leren om in vrede met zich
zelf en met zijn omgeving te leven?
„ik geloof dat de menselijke geest geheel
buiten de computer zal blijven staan, tenzij
men de mens zozeer zal gaan ontleden
bijvoorbeeld zijn positieve en negatieve
impulsen lokaliseren dat men in staat is
langs technische weg een betere mens te
maken. Ik betwijfel of dat ooit mogelijk
zal zijn, al zijn er anderen die zoiets wel
voor mogelijk houden".
„Door overvloedseconomie zou men de
grootste drijfveer naar menselijke dishar
monie, de menselijke hebzucht kunnen uit
schakelen. Nogmaals, ik betwijfel het. Door
zijn hele waarneembare geschiedenis
heen, heeft de mens hulpmiddelen gevonden
maar er is nooit een in alle opzichten be
tere mens gekomen. Ik ben op dat punt
nogal pessimistisch".
