Mechteld lapte alles aan haar laars
Beroep op overmacht
heeft slechts heel
zelden enig succes
Niet
allemaal
tegelijk
Nooit
Te hard
Niet te voorzien
m mmm
k X %kWk
4 mi
m mm m
Mooi stukje geschiedenis
in de streekheraldiek
Slippen op gladde weg
SCHAKEN
DAMMEN
BRIDGE
CRYPTOGRAM
Rampen
Allemaal Cocks
Schimmen
Familienamen
Afwijking
Zelfopoffering
Andere baas
Verbondsbrief
Zelfbewustzijn
Voorwaarts
door H. KRAMER
door J. M. BOM
door H. W. FILARSKI
Tiel werd een speelbal in
„Zuidamerikaanse" politiek
1881, overleed Jan van Chfi-
tillon te Schoonhoven en werd
tn Valenciennes met zijn va
deren verenigd. Mechteld van
Gedre stierf ln 1382 in de klei
ne Gelderse stad Huissen...
geschiedenis schrijven blijkt
in de regel niets anders te
rijn dan een trieste aaneen
schakeling van droevige za
ken. Het mooie en goede moet
men te hooi en te gras er tus-
■artdoor lezen. En de geschie
denis van Tiel vormt al zéker
geen uitzondering. Meer dan
één strijd in dit gebied is om
de uitzonderlijke positie van
Tiel gestreden. Ja, de stad
was definitief tot Gelders ge
bied verklaard, maar er dreig
de nu eens van deze, dan weer
van gene rijde inmenging in
het doen en laten van de ste
delijke magistratuur. Het
ging er in de zeventiger jaren
van de veertiende eeuw in Tiel
bepaald „Zuidamerikaans"
toe. Zo was de éne partij aan
de maaht om prompt daarop
weer door een andere te wor
den opgevolgd. En ieder wilde
dat belangrijke Tiel voor zich
zelf hebben. Ten aanzien van
de toen heersende politieke
spanningen in de nog kleine
wereld van de lage landen bij
de zee kan men een vergelij
king met onze dagen maken.
Alleen barstte toen „de bom"
sneller. En 'n heerszuchtige
vrouw, Mechteld van Gelre,
lapte ieder en alles aan haar
laars, liet zich bij voorkeur
hertogin noemen en probeer
de steeds op de eerste plaats
terecht te komen. Mogelijk be
grijpen wij dat niet zo best.
Dat komt dan omdat wij,
waar het mederegeren betreft,
verwend rijn met juist het
goede slag vrouwen.
Tijdens de Gelderse succes-
sietwisten (1371) tussen de
half-zusters van hertog Rei-
noud III trad al direct Mech
teld op de voorgrond. Zij was
gehuwd met Jan van Chêtillo-
ny. Hij werd ook Blois ge
noemd. Hij stamde uit het
oud-Frans geslacht Chètil
lon. Dit adellijke geslacht
voerde een beroemd wapen en
dit komt langs de Waal voor
al en speciaal in de omgeving
van Tiel zo veelvuldig voor,
zelfs in gemeentewapens, dat
v/ij er wat méér dan gewone
aandacht aan willen besteden.
Het gaat hierbij niet om af
stammelingen van die trotse
„hertogin" Mechteld van Gel
der (Jan van Chètillon) maar
•m bloedverwanten van die
gemaal. Officieel heette hij
Jean de Chètillon comté de
Blois.'Maar er is een belang
rijk herkenningsmiddel om de
familieverwantschap van tallo
ze adellijke personen uit de
Middeleeuwen met deze prins
gemaal van Gelre aan te tonen,
het Chètillon-wapen. Men
verwarre dit niet met het her
togelijke wapen De Coligny
/Chètillon sur Loing! Het
originele wapen Chètillon
(van Jan van Chètillon dus)
vindt u mede afgebeeld in zui
verste vorm zoals dat door de
heren van IJzendoorn en Haaf-
ten gevoerd werd. Richtsnoer
daarbij is 'n veertiende-eeuw-
se zegel van Hugo van Chètil
lon, dat als randschrift heeft:
..Hugonis de Castellione comitis
Blaisois et dni (is dominus of
heer) de Auesnis (is sigilum
Avesnes). Het toont ons een
veld van vair (een gestileerde
bontsoort) met een schild
hoofd van goud.
Opmerkelijk is ook de oud-
Franse schrijfwijze Castellione
(Chastillon!) die een ander ge
slacht in de Hugenoten tijd
ging voeren. Het was de tak
a Blois (hoofdstad van het
Franse departement Loir et
Cher en reeds bekend uit de
Romeinse tijd) die via Hene
gouwen in ons land verzeild
raakte en wonderlijk genoeg
bij ons de naam Cock of Cocq
ging voeren. Men veronder-
steldt dat dit komt van Cocus,
zoals dat reeds in 1274 ge-
achreven werd en als een van
de oudste beroepsnamen geldt,
de adellijke keukenmeester
van de landsheer. Zo voerden
in de Tieler- en Bommeler
woord tal van adellijke fami
lies de naam De Cock én het
aloude Chêtillonwapen! U
kent ze wel: Cock van Beesd,
Cock van Haeften, Cock van
Kerkwijk, Cock van Bruchem.
Cock van Delwijnen, Cock van
Opijnen, Cock van Neerrijnen,
Cock van Waardenburg, Cock
van Nederhemert, ja zelfs
Cock van Opmeer en Cock van
Cothen. En dan sla ik er vast
nog een paar over.
lenige van deze Chètillon-
wapens zijn terecht geko
men in de gemeentewapens
van de Tielerwaard. Maar óh!
Wat een klungels zaten in 1818
b.v, daar bij de Hoge Raad
van Adel. Men bedekt dat fei
len nu wel de „mantel der
liefde" jegens dat nu al verre
voorgeslacht: feit is dat een
paar gemeenten het maar met
schimmen van het échte Chê
tillonwapen moeten doen. De
wapens van de gemeenten
Beesd en Waardenburg ruiken
er alleen maar naar. Frappant
goed zijn de gemeentewapens
van Haaften en Ophemert. Ze
vertonen beide de „breuk" in
het schildhoofd van de voor
malige heren van de heerlijk
heid. Haaften heeft de zwarte
barensteel en Ophemert de
wapenfiguren van het geslacht
Mackay in het schildhoofd van
goud. Zo had men Beesd de
zwarte lelie van het geslacht
Cock van Beesd kunnen geven.
Dt heerlijkheden Nederhemert
en IJzendoorn voerden 't Chê
tillonwapen zuiver. De baron
nen van IJzendoorn noemden
zich Blois baron van Isendoorn
tot den Caunenburg. Daar zat
nu letterlijk alles in. En puur
Chètillon met een eigen helm
teken. Een schitterend voor
beeld van zuivere heraldiek!
t'en enkele maal bleef Cock
(Cocaq) achterwege en werd
(Coca) achterwege en werd
de „toenaam" familienaam
(Beesd van Renooi of nóg an
ders Van Voorst van Beesd,
Van Heemskerk van Beesd,
etc.), maar nog steeds is t oude
Chêtillonwapen hét centrale
herkenningsteken gebleven.
Méér dan verwonderlijk is dat
't Oud-Tielse geslacht Lidt de
Jeude dit Chètillon bleef voe
ren, maar ook Willem Voicht
van Tuyl zegelde in 1384 met
Chètillon. Dat slaat nu nergens
op, zo zult u zeggen, maar
dat verandert als u weet dat
zijn vader Johan van Beesd
heette! Die Willem Voicht ze
gelde verder met het wapen
van het huis te Varik in het
vrijkwartier. Het geslacht Van
Beesd, gesproten dus uit Chè
tillon Blois!), is als het be
langrijkste uit de familie te
beschouwen naast Mechteld
van Gelder's gemaal. De pro-
curatrice (huisbewaarster)
van het klooster Westroyen
(waarover in 'n volgend hoofd
stuk) Elizabeth van Beesd ze
gelde nog in 1572 met Chètil
lon. Hadewig van Beesd was
non in 't adellijk concent Ma-
riënschoot te Zennewijnen en
zéér vroegtijdig (1387) zegelde
de kanunnik Henric van Beesd
van Sint-Marie te Utrecht
reeds met Chètillon.
jpen afwijking als het wapen
van de gemeente Beesd
is nooit goed te praten. De
stam Van Beesd voerde het
Chêtillonwapen voluit en-had
het schildhoofd beladen met
'n zwarte (Franse) lelie. Merk
waardig is dat een lid van het
geslacht Van Beesd aansprake
lijk is dat deze lelie naar het
gemeentewapen van C9then
(Utr.) overgeheveld werd. Men
nam daartoe het schildhoofd
van goud met de lelie als breuk
in dit geval keel rood), als
overblijfsel van de ridderhof
stad Rhijnestein die nog be
staat. En alweer beging een lid
van dit illustre geslacht een
fout door in het privé-wapen
Van Kooten het vair te ver
wisselen door contra-vair. In
Veenendaal b.v. wonen nog af
stammelingen van het aloude
geslacht Cock van Beesd ge
zegd van Kooten, nu alléén
Van Ko genoemd. Men late
zich evenwel leiden door het
gemeenschappelijke Chêtillon
wapen. In ons land wonen nog
duizenden rechtstreekse af
stammelingen.
Jan van Chètillon, gemaal
van Mechteld van Gelder,
was zoon van Lodewijk van
Chètillon en van Johanna van
Henegouwen. Hij erfde in 1356
de Hollandse en Zeeuwse be
zittingen van zijn grootvader
Jan van Beaumont; werd na
dien stadhouder van Albrecht
van Beieren, de vermaarde
graaf van Holland die zo ge
ijverd heeft de strijd tussen de
Hoeken en Kabejauwen tot
bedaren te brengen en om wel
ke rede rijn verloofde Aleida
van Poelgeest vermoord werd
in wiens dienst hij eveneens
voor de vrede ijverde. Zijn hu
welijk met Mechteld van Gelre.
weduwe van Adolf van Kleef,
bracht deze gevoelige mens
veel narigheid.
Eer ht zo ver was hij was
dus reeds heer van Tholen,
Gouda en Schoonhoven werd
Jan van Chatillon na het kin
derloos overlijden in 1372 van
zijn ongehuwde broer Lode
wijk II tevens heer van Aves
nes. Hij had officieel de titel
graaf van Blois. Een belangrijk
man met enorm veel invloed.
En naast deze zo tolerante
figuur, die niets liever dan de
vrede wilde, stond dan de
heerszuchtige „hertogin" Mech
teld! Jan van Blois hééft enorm
veel pogingen ondernomen om
de gespannen toestand op te
klaren. Hij was per slot van re
kening de meest gedupeerde!
Lees slechts verder!
De stad Tiel werd de eer
waardig gekeurd in de jaren
1371 en '72 het hertogelijke
echtpaar binnen haar poor
ten te begroeten. En nu zou in
de stad een bijzondere vorste
lijke ontmoeting plaats heb
ben. De Utrechtse kerkvorst
Arnold van Horn zou met een
groot gevolg naar Tiel komen
om de politiek van die dagen
te bespreken. Heel de stad
werd in een feestdos gesto
ken en toen op de grote dag
het illustre gezelschap Tiel
naderde verkeerde de stad in
de grootste opwinding. Dat dit
bezoek Tiel al weer in de nes
ten zou brengen, daaraan
dacht geen mens. Zelfs de
overheid vond het niet nodig
op de muren wachtposten te
plaatsen. Er werd een groot
openluchtbanket aangericht
zodat ieder zich kon verga
pen aan de pracht en praal
van beide hofhoudingen. De
wat
pasteibakkers van Tiel kon
den het wertc bijna niet aan.
Het feest ging door tot diep
in de nacht. En toen... Ja, en
tóén gebeurde het onverwach
te! Temidden van het feest
gedruis rond de allergenoeg
lijkste bijeenkomst klonken
fanfares. Ieder verstomde. Als
een schim was het leger van
hertog Willem IV van Gulik
gekomen tot de poorten van
Tiel en eiste de stad op met
alle hoogwaardigheidsbekle
ders die er op dat moment ver
toefden erbij. Die hertog Wil
lem kwam niet voor zichzelf
maar voor de zoon van Wil
lem junior. En hertog Willem
was nog wel de zwager van
Mechteld. Niet rij, maar de
zoon van haar zuster Maria
moest hertog van Gelre wor
den. Zo wilde de partij van
de Bronkhorsten het óók. Bis
schop Arnold van Hom wist
via het Tolhuis bij de stads
muur te ontkomen. En de vol
gende dag (8 september 1372)
kwamen de bisschoppelijke
soldaten hun heer uit zijn be
narde positie ontzetten. En
bleven toen meteen maar ook
Hertog Willem was één nacht
de baas in Tiel geweest. Bij
de nadering van de troepen
van de bisschop trok hij zich
ijlings terug, een groot getal
Gelderse edelen met zich mee
voerende naar de stad Nijme
gen. Waar het hem om begon
nen was, zijn schoonzuster
Mechteld en haar gemaal, die
kreeg hij evenwel niet in han
den. Deze hadden er voorlo
pig schoon genoeg van en trok
ken zich terug op de burcht te
Schoonhoven. Er hoe verras
send hertog Willem van* Gu
lik de overval bij nacht - en
ontij ook had uitgevoerd, al
wéér had Tiel een andere
baas. De bisschop van Utrecht
nu. Niet lang evenwel, want
in 1373 verscheen de Heke-
rense partij onder bevel van
Reinoud van Brederode op het
appèl en dié waren op hun
beurt weer op de hand van
hertogin Mechteld. Tiel bleef
tot 1377 bezet voor de herto
gin, die rich evenwel niet liet
zien. Het oude vuur tussen de
Hekerens en Bronkhorsten
was weer fél opgelaaid.
Aan al die wisselingen op
landsheerlijk gebied scheen in
1377 een einde te komen toen
in de stad Bommel (Zaltbom
mel) hertogin Mechteld en
Jan van Chètillon een ver
bondsbrief met de meeste ede
len van Gelre, alsmede met
de zes grootste steden geza
menlijk bezegelden. Deze z.g.
Landsvrede kwam zéker voor
een groot deel tot stand door
besprekingen die de gemaal
van Mechteld van Gelre ge
voerd had. Maar óh wee! De
ze verbintenis werkte als een
rode lap op een stier bij de
jonge troonpretendent Wil
lem junior. Zoals in onze da
gen het Verdrag van Versail
les een latente bedreiging w>or
de vrede vormde, zo deed die
Landsvrede dat in die dagen.
Jan van Chètillon zou volgens
dat verdrag met de edelen en
steden van Gelre de nieuwe
hertog worden, maar reeds
een jaar later zag hij daar
van af ten gunste van zijn
neef Willem van Gulik. die
als hertog Willem I de troon
van het furstendom Gelre be
steeg in 1373. Hij keerde zich
tóén tegen de partij van zijn
gemalin, terwijl Mechteld tot
1379 de strijd voortzette. Te
vergeefs evenwel.
Ondertussen was in Tiel een
zeker zelfbewustzijn ont
waakt. Tiel was een échte
handelsstad en het was de
burgers zo'n beetje om het
even geworden waar ze ston
den. Het spreekwoord dat het
om het even is of door de
hond dan wel door de kat ge
beten wordt huldigde men
doorgaans als het op zaken
doen aankwam. Men kon best
van twee wallen eten. Wat
voor onbestaanbaar werd ge
houden dat gebeurde. Einde
lijk wilde men wel eens we
ten waar men aan toe was.
De burgers raakten onderling
slaags. Over en weer vielen
er doden, waaronder de ma
gistraten Govert van Arkel en
Brynen van Honswijck. Dit
viel voor op de Paasmaandag
van het jaar 1378, de dag die
in de geschiedenis van Tiel
als „kwade maandag" ge
boekstaafd bleef. Wie weet
heden ten dage nog in Tiel
wat met „kwade maandag"
bedoeld wordt? Ziehier de op
lossing. van dat raadsel.
IJeeds in 1379 keerde het ge-
tij en moest Mechteld van
Gelre het onderspit delven.
Zo óóit het gezegde „dat één
vrouw duizend mannen te erg
is" bewaarheid werd, dan in
dié voor Tiel zo moeilijke
tijd. Willem I van Gulik werd
definitief als hertog over ge
heel Gelre erkend, nadat hij
de Hekerense partij met haar
gehele aanhang op de knieën
gedwongen had. De burgers
van Tiel zwoeren en bloc her
tog Willem trouw. Het verle
den werd vergeten en men be
sloot eendrachtig voorwaarts
te gaan. Niet lang daarna, in
Tiel heeft in dié dagen ont
stellende rampen te doorstaan
gehad. Het begon reeds in
1400 met grote branden en
dijkdoorbraken. De ergste
ramp trof de stad toch wel in
1420 toen zo goed als alle hui
zen in de as gelegd werden.
Alléén de Sint-Walburgiskerk,
de Sint-Maartenskerk, het Tol
huis en nog tien andere ste
nen huizen bleven gespaard.
Men zal zich afvragen hoe zo
iets mogelijk was. Bedenken
wij evenwel dat een middel
eeuwse stad voor het grootste
deel uit houten huizen be
stond. Op Snt-Lambertusavond
(17 september) ging zelfs de
pastoor met zijn koorknapen
rond om de huizen te zegenen
en te wijden tegen het dan zo
veel grotere brandgevaar! De
brand op Sacramentsdag
(donderdag na zondag na
Pinksteren) van het jaar 1420
is mogelijk wel de grootste
ramp geweest die Tiel ooit ge
troffen heeft. Maar ook deze
„Hirosjimaanse" toestand
kwam Tiel te boven. De bur
gers herbouwden de stad béter
dan ze ooit te voren geweest
was. Ja, de burgers van Tiel
bouwden voort! Voor de zo
veelste maal!
Adriaan P. de Kleuver
Y7olgens artikel 25 van de
Wegenverkeerswet is het
verboden zich op een weg zo
danig te gedragen, dat de vei
ligheid in gevaar wordt ge
bracht. Op grond van dit arti
kel kan een automobilist ge
straft worden, die gevaarlijk
rijdt zonder een bepaalde ver
keersregel te overtreden. Kan
dit artikel zo wordt ons
nogal eens gevraagd ook
worden toegepast, indien een
autobestuurder als gevolg van
gladheid van de weg in een
slip raakt en daardoor een on
geval veroorzaakt?
Onze juridische medewer
ker geeft een voorbeeld: een
automobilist moest plotseling
vaart verminderen voor een
auto, die eerst vóór hem reed,
vervolgens rechts van de weg
stopte en enkele seconden la
ter weer wegreed naar 't mid
den van de rijbaan. De auto
mobilist remde, maar rijn
auto slipte en botste tegen de
achterkant van de andere auto.
Op grond van artikel 25 van
de Wegenverkeerswet werd de
slippende automobilist straf
rechtelijk vervolgd, omdat hij
zich zodanig gedragen had,
dat de veiligheid op de weg in
gevaar werd gebracht Voor de
rechtbank zei hij, dat het on
geval uitsluitend aan over
macht te wijten was. Maar de
rechtbank verwierp rijn be
roep op overmacht Het feit,
dat de auto is gaan slippen op
een gladde weg, is geen om
standigheid, welke een beroep
op overmacht kan doen sla
gen, ook niet, wanneer dit slip
pen een gevolg is geweest van
'n remmanoeuvre, welke nood
zakelijk werd door de fout van
een andere weggebruiker.
Met deze motivering werd
de automobilist veroordeeld tot
een geldboete van f 40,-.
Van dit vonnis kwam de
automobilist in cassatie bij
de Hoge Raad, waar hij de
Advocaat-Generaal aan zijn
zijde vond. Deze gaf toe, dat de
door de rechtbank bedoelde
omstandigheid slechts zelden
een beroep op overmacht zal
kunnen doen slagen. Dat dit
nooit het geval zou kunnen
zijn, leek de Advocaat-Gene
raal echter niet juist.
Het gaan slippen op 'n glad
de weg kan zich onder zodani
ge omstandigheden voordoen,
welke een beroep op over
macht rechtvaardigen. Dit kan
bij voorbeeld het geval zijn,
wanneer het slippen het ge
volg is geweest van een nood
zakelijke remmanoeuvre we
gens de fout van een andere
weggebruiker, waarop de be
stuurder van de geslipte auto
in redelijkheid niet bedacht
behoefde te zijn, aldus de Ad
vocaat-Generaal.
Overeenkomstig diens con
clusie vernietigde de Hoge
Raad het vonnis van de recht
bank en verwees de zaak naar
het gerechtshof.
Voor het gerechtshof ver
klaarde de bestuurder van de
van achteren aangereden auto
als getuige, dat hij in zijn
achteruitkijkspeigel een perso
nenauto met zeer grote snel
heid zag naderen, waarna de
ze auto tegen de achterkant
van zijn auto botste, die daar
door 3 a 4 meter naar voren
schoof. Na de botsing schoot
de andere auto naar de linker
kant van de weg en reed daar
het voetpad op.
Een andere getuige, een voet
ganger, schatte de oorspron
kelijke snelheid, waarmede
de automobilist kwam aanrij
den, op ongeveer 70 km per
uur.
Op grond van deze getuigen
verklaringen nam het gerechts
hof aan, dat de automobilist
gezien het vochtige wegdek
met een te grote snelheid had
gereden. Zodoende had de au
tomobilist het aan zich zelf te
wijten, dat hij in omstandig
heden kwam te verkeren, waar
door hij bij het remmen de
macht over zijn stuur verloor.
Aldus veroordeelde het ge
rechtshof de automobilist tot
een geldboete van f 40,-.
Van dit arrest kwam de au
tomobilist opnieuw in cassatie
bij de Hoge Raad. Hij deed
een beroep op overmacht en
afwezigheid van alle schuld.
Hij stelde rich op het stand
punt, dat de bestuurder van
de voor hem rijdende auto een
niet-voorzienbare fout had ge
maakt, welke hem noodzaakte
tot het maken van een ma
noeuvre, ten gevolge waarvan
rijn auto onbestuurbaar werd.
Doch ditmaal werd zijn be
roep door de Hoge Raad ver
worpen.
„Alstublieft niet allemaal te
gelijk met vakantie"
ook dit jaar zal de Stichting
Recreatie ons vragen de va
kantie zoveel mogelijk te sprei
den. De campagne onder het
motto „Mijd de vakantiepiek"
wordt vooral gericht op hen,
die eigenlijk ook wel in de
voor- of de nazomer met va
kantie kunnen gaan, omdat zij
geen schoolgaande kinderen
hebben of niet in collectief
sluitende bedrijven werken. Zij
kunnen er zelf profijt van heb
ben meer ruimte, minder ver
keer, terwijl het ook gemakke
lijker is om onderdak t^ krij
gen, terwijl tenslotte het weer
vaak beter is dan in het hoog
seizoen.
J^e collectieve bedrijfsvakan
ties zijn als volgt vast
gesteld
Van 30 juni t/m 12 juli de be
drijven in het westen van Ne
derland (Noord- en Zuid-Hol
land, Utrecht, alsmede Gelder
land ten noorden en westen
van de grote rivieren) plus de
metaalindustrie, voor zover de
metaalbedrijven niet regionaal
spreiden.
Van 14 juli t/m 26 julide be
drijven in het gedeelte van Ne
derland bezuiden de grote ri
vieren (Noord-Brabant), Lim
burg en Zeeland).
Van 28 juli t/m 9 augustus de
bedrijven in 't oosten en noor
den van Nederland plus de
bouw- en nevenbedrijven plus
de textielindustrie, voorzover
de textielbedrijven niet regio
naal spreiden.
FtOEBSSOR dr. Ruwe heeft eens
gezegd, dat d« Amerikaanse schakers
wat betreft hun theoretische kennis ln
het algemeen niet vooraan staan, maar
dat ze tactisch dikwijls zo gevaarlijk
zijn, dat men bij wijze van spreken
voortdurend de stukken moet tellen. Het
komt namelijk nog al eens voor dat een
speler bij het opmaken van de balans
plotseling tot de onaangename ontdek
king komt, dat hij bij de voorafgaande
verwikkelingen, tussen de bedrijven
door, een stuk heeft verloren.
Aan deze uitspraak moest lk denken
bij het naspelen van verschillende partij
en uit het toernooi te Palma de Majorca
In de volgende partij zijn de rollen ech
ter omgekeerd: de jonge Finse kampioen1
Westerinen laat zich door Benkö niet
van zijn stuk brengen en blijkt de stel
ling telkens Iets beter bekeken te hebben
dan zijn Amerikaanse tegenstander.
Wit: WESTERINEN Zwart: BENKft.
(Palma de Majorca 1968).
Zuldslavische verdediging.
1. e2e4, g7—g6 2. d2—d4. d7d6 3.
Pbl—c3, Lf8g7 4. Pgl—f3. c7—cfl 5. a2-a4
(Het is van belang de mogelijkheid
b7—b5 zo snel mogelijk uit te schakelen.)
Pg8—16 6. Lil—e2, -----
Pd7b6 14. Lf3e2, Tf8—e8 16. Tal—a3
(Dekt het paard en heeft verder het
voordeel dat de toren gereed staat om
BENKÖ
deel te nemen aan een plotselinge aanval
tegen de vijandelijke rochadestelllng.) 15.
e7e6 16. d5xe€ Te8xe6 17. Le3—f4!.
5.
Lc8i
6-0 7. 0—0,
-g4 8. Lel—e3 Pb8—d7 9. h2—h3.
f3 10. Le2xf3. Dd8—c7 11. bZ—b4,
•a5 an aanmerking kwam eerst 11.
Tac8.) 12. b4—b5!, c«—c5 13. d4-d5,
Lg4xf:
a7—a
Ta8—d8 (Na 17Pxe4 18. Pxe4, Lxe4 II.
Lxd6, Dc8 20. c3! dreigend 21. Lg4. f5 22.
Lf3 komen de witte lopers tot grote
activiteit.) 18. Lf4—g5, Td8—e8 19. Le2—f3,
c5c4 20. Lg5e3, h7—h5 (Niet direct 20.
Pfd7 wegens 21. Lg4, T6e7 22. Ld4 en
zwart wordt in de verdediging gedrukt.)
21. Ddl—d2, Pf6d7 22. Tfl—dl, Pd7—c5
23. Le3—d4, Lg7—e5 24. Ld4xe5, d6xe5 25.
Pc3—d5!, Pb6xd5 26. e4xd5, Te«—d6 27.
Dd2h6!. Dc7e7 28. Lf3xh5! (Dat nu 28.
gxh5 29. Tg3ï Tg8 30. Txg6t, fxg« 31
Dxg6t tenminste tot remise voor wit
leidt, heeft Benkö natuurlijk wel gezien.
Hij meende echter listig te zijn.) 28
De7h41? (Met de bedoeling: 29. Tg3.
Pe4! 30 Tg4, Dxf2t, maar de volgende
zet doorkruist dit plan.) 29. Dh6—e3!,
b7b6 30. Lh5—eZ. c4—c3 31. Ta3xc3.
Dh4xa4 32. Tc3—c4! (Met dit krachtige
pionoffer hervat wit zijn aanval op de
vijandelijke residentie.) 32Da4xb5 33.
Tc4h4, Db5b2(Om na 34. Dh6, e4! de
dame aan de verdediging te laten deel
nemen.)
De opgave van de week: wat is de
beste voortzetting van wits aanval vanuit
de diagramstelllngT
Het antwoord vindt U in d« volgende
8
7
§R 1
6
/WW/. fWW*.. 8 v/si
5
4
a
3
a
2
1
t
abcdefgh
WESTERINEN
rubriek, als U het tenminste niet self
gevonden hebt.
OPLOSSING: De stand was: Wit
(Larsen): Kgl, Db5, Tel en el. Lc6, pion
g2. Zwart (KorchnoJ): Kg8. Dh4. Ta2 en
dl. Lc2. pionnen e6. f7, g6. Er volgde: 35.
Lc2e4! 36. Db5b8t, Kg7-$7! 37.
Lc6xe4, Td2xg2t! 36. Le4xg2, Dh4—O? 99
Kgl—h2. Df2xgl mat.
IN BEIDE groepen van de nalve finale
(de toegangspoort naar de eindstrijd
om de persoonlijke nationale titel i
heeft zich de strijd al ln de eerste
helft met grote felheid ontwikkeld. In de
eerste groep leidt Drs. Roozenburg met
naast zich de Jeugdige Cees Bakker uit
Alblasserdam, op de voet gevolgd door
Varkevisser. Voor de vierde plaats ko
men practisch alle overige candidate:!
nog in aanmerking. In de tweede groep
is de situatie nog onoverzichtelijk. Had
Bronstring gedurende de eerste ronden
de leiding, Douwe de Jong verrichtte
hier een opmerkelijke prestatie. Na een
nogal verrassende nederlaag in de eerste
ronde won hij gedecideerd drie partijen
achter elkaar. Van zijn scoringsdrift
werd ln de Jongsleden zaterdag gespeelde
vierde ronde leider Bronstring slaohtof
fer en het heeft er alle schijn van,
hoewel nog veel gebeuren kan in de nog
te spelen vijf ronden, dat de Groningse
vertegenwoordiger zich met vlag en
tylmpel zal klasseren voor de eindstrijd.
Vooral zijn schitterende combinatie ln
de tweede ronde tegen de Gelderse ver
tegenwoordiger Storm (die overigens
heel erg teleur stelt!) willen wij de le
zers niet onthouden. Hlronder dit fraaie
duel:
Wit: D. de Jong; Zwart M. Storm;
Arnhem 22 dec. 1968.
1. 32—28 18—22; 2. 37—32 12—18: 3. 41—37.
Waarschijnlijk is 31—26 de scherpste
voortzetting van deze „Damme-Variant"
van het moderne Frans. Zwart moet dan
oppassen, niet ongemerkt in het de
fensief te raken b.v. (7—12) 36—31 (1—7)
41—36 en na (19—23) 28x19 (14x23) kan
gunstig 32—28! met aantrekkelijke
hekstedllng, terwijl na (20—25) 31—27
(22x31) 26x37 zwart met een minder pret
tige randsehljf blijft zitten. 3.7—12;
4. 4641 1—7; Het verschil met de spel
wijze 36—31 op de derde zet is. dat hier
wit de Deslissing moet nemen. Wit kiesi
de flankbezetting van het centrum:
5. 34—29 20—25; Scherper ls direct
(19—23) 28X19 (14x34) 40x29 (17—21) of nu
<20—25). 6. 39—34! 19—23; Een ander idee
is (22—27) enz. om wit uit te nodigen tbt
een flankaanval over 24. 7. 28x10 14x23 8.
32—28 23x32; 9. 37x28 16—21: De geijkte
methode in dit flankensysteem. Het is
echter de vraag, of b.v. met (22—27)
zwart niet beter de verdediging kan voe
ren.
10. 41—37 21—26; Waarom dit? Afwach
ten hoe wit verder voortzet, met b.v.
(10—14) te veel sterker. 11. 37—32 26x37; 12
32x41 22—27.
Het Russische recept, om weer door
(11—16) (16—21) de omsingeling te hante
ren. verdient meer aanbeveling. Wtt gaat
nu oppermachtig in het centrum heersen.
13. 44—39 18—22; Zwart doet geen enke
le poging wits ontwikkeling te belemme
ren. Sterker is gewoon (17—22) 28x17
(11x22) 14. 50-44 10-14; 15. 35-30! Gaat
het sped ook aan deze vleugel ln handen
nemen. 15. 8—10; 16. 40—35 14—20; 17.
42—37 13—18: 18 48—42 9—147
Wat moet dit stuk aan deze vleugel?
Afgezien van de bijzondere omstanar»-
heid. dat deze zet de Inleiding ls tot de
prachtige combinatie van wit, past hU
bovendien niet ln het spelprincipe.
verstandiger ware ge wee at (9—13) 44—40
(3—9). Hoewel wit ook dan voordeel
heeft, ls het zeer moeilijk dit definitief
tot uitdrukking te brengen.
19. 4440 3—9?? (zie diagram)
Een pluim op de hoed van Douwe de
Jong, die ln deze stelling de schitterende
combinatie vond, die de partij onmiddel
lijk tot een beslissing bracht. Het type te
misschien niet origineel, maar de vorm
is uitermate lastig voor het bord te vin
den! Aan onze lezers de eerste opgave
voor het nieuwe Jaar: Met welke combi
natie werd zwart tot directe capitulatie
gedwongen?
OPLOSSING
De stand was:
Wlt( :T. Drost) 22. 24, 18.
29. 32. 34. 36. 37. 38. 39. 43, 44, 45, 47, 48 (15
st.) zwart: (Van Leeuwen) 2,
3, 4. 6, 9. 11. 12. 13, 14, 15, 18 20, 21, 25. 38
(15 st).
Wit dreigt met 34—30 zich te herstellen.
Op (13—19) 24X13 (9x27) niet 47-42 en
tegen 37—31 met terugwinnen van de
schijf is geen verweer, maar direct weer
34—30! (25x23) 28x10! Na (14—19) speelt wit
38—33 (19x30) 22—17! (11x22 28x19 20—24)
met voordeel voor wit. Zwart speelde
echter zeer verrassend: <1217!!) Belet
hiermee 34—30 (25x23) 28x10 (17x28) 32x23
(20x18) en wint steeds een schijf, want er
dreigt (9—14) en op 10—5 volgt (18—23!)
met (11—17) of (21—27) al naar wit slaat,
in de partij volgde: 44—40 (14—19) 40—35
(19x30) 35x24 (13—19) 24x13 (9x27) met kort
daarop partijwinst.
rrutJ uw laatste bridgepartijtjus ln hot
Li vorige Jaar goed afgelopen? De mijne
waren allergezelligst, vooral het
door meesterklasse r Herman Ravesteyn
georganiseerde vrienden- en echtparen-
wedstrijdje in Geldermalsen, alwaar
„Raaf" voor zijn talrijke goede diensten
een opgezette zwarte raaf kreeg aangebo
den. De berichten over de aankomst van
de Apollo-8 waren die dag aanzienlijk
gunstiger dan de afloop der bridgeavon-
turen die ik samen met mijn echtgenote
beleefde, Hans Kreyns bood mooie slem-
metjes samen met een dame uit Venlo,
een altijd fantasierijke Amstelveense
deed verkeerde biedingen ditmaal op het
verkeerde ogenblik, Arie van Heusden
moest tegen zijn- zin ten slotte een vijf
tigtal kwartjes in de verllezerspot stor
ten kortom aan alle voorwaarden was
voldaan om een volledig geslaagd derde
kerstdag-evenement te garanderen. De op
windende gebeurtenissen van die dag wor
den goed geïllustreerd door het volgende
partijtje:
6
CP A H B 9 4
O A 4
«f 7 5 4 3
M V B 9 6
O H 10 9 8
7 5 2
8
A 10 8
CP V 10 7 5
O V B 3
A V 2
7 4 3 2
Q}832
O 6
4» H B 10 9 8
West gever, OW kwetsbaar. Twee Jae-
ren zaten respectievelijk op de west- en
de zuidplaatsen, hun echtgenoten oost en
zuid, welke bezetting véél over het hier
na volgende biedverloop verklaart. West
eén ruilen noord één harten oost
drie SA (een best bod) zuid pas
west vier schoppen noord vijf harten,
met de bedoeling te laten merken rvu
eens niet bang te zijn oost doublet
zuid pas west vijf schoppen noord
en oost pasten. Wat doet men nu met
het zuidspel? Om de uitkomst tegen een
eventueel slembod te markeren, deed ik
het fraaie bod van zes klaver: als u goed
kijkt ziet u, dat Juist klaveruitkomst de
winst van zowel zes ruiten als zes schop
pen garandeert! West zei toch maar zes
ruiten noord en oost pasten zuid
zes harten, doch nu het toch al zo hoog
gegaan was, besloot west nog maar zes
schoppen te bieden. Noord en oost pas
ten opnieuw, waarna de Kerstman mij
zeven harten influisterde. Hoeveel dat
down ging vertel ik lekker niet, maar de
vraag rees of zes schoppen gemaakt zou
zijn. Het lijkt onmogelijk dat noord
met ruitenaas start, dus slag 1 zal wel
hartenaas heten, die west troe6t. Nu
twee rondjes troef en dan ruiten spelen,
die noord wint met ruitenaas. Slechts
wanneer noord thans opnieuw een hoge
harten speelt, sneuvelt west omdat hij
troefarm wordt. Om te onthouden tot
volgende kerst!
MOOI PROBLEEMPJE
Hans Kreyns wist meteen een feilloze
analyse te geven van de manier waarop
het onderstaande vier-hartencontract
moet worden gespeeld. Ik geef u er vijf
minuten voor om dit eerste probleempje
van het laar op de Juiste wijze af te
spelen r Zr.
A 10 8 4
H 10
O 10 9
A 10 9 8 4 2
5
CP A B 9 7 5 2
OAB8
H V 5
Zuid gever, allen kwetsbaar.
Het bieden had niets geheimzinnigs:
zuid één harten OW pasten noord
één SA zuid drie harten noord vier
harten einde.
Tegen vier harten kwam west uit met
klaveraas, vervolgde in slag 2 met kla
ver zeven waar oost de klaverboer op
bijspeelde, zodat zuid met klavervrouw
aan slag kwam. Hoe speelt u verder,
vooropgesteld dat het maken van eei
overslag bij de geldende wedstrijdvorm
(viertallen) niet w> belangrijk ls?!
Horizontaal: 1. Zij scheppen voor 63. af; 64. vleet; 65. riant; 67. vink;
de aardigheid (13), 8. Wie dit krijgt 68. Esso;
heeft niet veel meer te doen (6), 9.
Haar man kan een kaas zijn (6), 12. Verticaal: 1. ba; 2. aan; 3. traag; 4.
Men kan dit net zo goed niet invul- Edam; 5. piek; 6. roman; 7. Ens; 8.
len (5), 13. Pa en Ma (9). 14. Gaat op }d-i 10. ereis; 11. Beira; 12. bast; 13.
en neer, of heen en weer (4), 15. later; 16. Bahia; 17. Ares; 19. Nero;
Vaders vrouw is fijn gewreven (4),
17. Schepenstad in Duitsland (4), 19.
Wie dit in handen weet te houden
blijft de baas (4), 22. Zuigliften (9),
24. Dit duurt nooit lang (5), 25. Dit is
en maakt gevoelloos (6, 26. Zulke
taal ls niet netjes (6), 27. Zij maken
het niet altijd beter (13).
Verticaal: 2. Hierin mag men niet
geloven (6), 3. Deze zeemansknoop ls
geen vloek (9), 4. De topfunctionaris
sen zitten in een lijstje (5), 5. Zui
derling (6), 6. Dit duurt nooit lang
(13), 7. Hollandse telex (13), 10. Deze
groef is er niet tegen (4). 11. Van
hem heeft iedere mam zijn aardje
(4), 16. Om te kunnen spelen, moeten
zij met z'n tweeën zijn (9), 18. Een
vrucht op de balk (4), 19. De ham ln
het zuiden (4), 20 De murmelaar der
poëten (6), 21. Zulk een kerel ls
niet groot (6). 23. Op dit eiland kan
een rabauw zich niet helemaal ver-
bergen (5).
Oplossing vorige
kruiswoordraadsel
Horizontaal; 1. bate; 5. prei; 9.
Aarde; 11. blond; 12. B.L.; 14. naar;
15. Eems; 16. ba; 18. aan; 20. Ameri
ka; 22. sar; 23. steeg; 25. Ier; 26.
Nethe; 28. term; 29. Assam; 31. maïs;
32. roman; 34. aroma; 36. elke; 37.
vlot; 38. Marie; 41. Elias; 44. Bali;
-15. raten; 48. enig; 50. Rilke; 52.
nol; 53. aster; 54. are; 55. trapgat;
58. Ena; 39. me; 60. Eton; 61. Ella;
21. rest; 22. stam; 24. Emmerik; 27.
emoties; 29. anker; 30. malen; 33.
Ali; 35. rol; 38. maire; 39. alle; 40.
stop; 42. ante; 43. Siëna; 44. Bram;
46. amant; 47. elger; 49. graf; 51.
Etten; 53. Atlas; 56. roek; 57. Alie;
60. Eli; 62. Ans; 64. v.v.; 66. To.
