Micro-bioloog dr. Bartlema hoopt op Meisie Arnhem krijgt
verbod chemische oorlogsmiddelen
Nieuwe western op het scherm
Minister Udink wil in Tunesië
samenwerking gaan regelen
Gunsmoke
verdringt
Twee mannen leefden
vijf maanden in grot
Zuid-Limburg en de achtste
medische faculteit
Bonanza
Nederlander in
commissie
die VN. gaat I
adviseren
Wijziging levensritme bleek mogelijk
Hulp aan landbouw en veeteelt
Ruillong voor
Amerikaan
Eigen ritme
lil i 1 *111 filmrol in Zwitserland
Niet veel
Onaanvaardbaar
Romantiek
Braaf
AMSTERDAMS PROTEST
MAANDAG 20 JANUARI 1969
De twee jonge Franse grotonderzoekers Jacques Chabert en Philippe Eng-
lender (van links naar rechts in de helikopter) kort nadat zij weer boven de
grond waren gekomen.
PARIJS Woensdagochtend 15
Januari om half twaalf in de och
tend. In een kille oostenwind is de
Franse bergpolitie bezig hm op een
verijsde hoogvlakte in het bergmas-
sief van Audiberghe, boven Nice,
twee grotonderzoekers naar boven
te halen uit de grot Ollivier: Jacques
Chabert (29) en Philippe Englender
(30). Sedert 23 augustus hebben zij
hier opgesloten gezeten.
Zij zijn vrijwillig afgedaald. Als
proefkonijnen voor een onderzoek
naar eep fenomeen dat voor de toe
komst van de mens van het grootste
belang kan zijn: het menselijk le
vensritme. Hiervoor heeft Jacques
Chabert deze vijf maanden doorge
bracht in onafgebroken kunstlicht;
Philippe Englender leefde 12 van de
48 uur in het donker.
Michel Siffre, onder wiens leiding
deze proeven stonden, heeft uit dit
onderzoek reeds een eerste conclusie
getrokken. Hij weet waarover hij
spreekt. In 1962, toen de proeven be
gonnen, heeft hij zichzelf als eerste
eraan onderworpen. Op basis van
zijn ervaringen heeft hij deze proef
nemingen uitgebreid.
Nu ontwerpt en leidt hij ze voor
het Franse instituut voor weten
schappelijk en technisch onderzoek
en voor de Franse luchtmacht.
Zijn conclusie: „Voor de eerste
maal sedert deze proeven in 1962 be
gonnen, hebben wij een belangrijke
ontdekking gedaan. Die kan'onmid
dellijk worden toegepast op de ruim
tevaart. Deze ontdekking bestaat in
de eigenschap van de mens om vol
gens geheel verschillende ritmes te
kunnen leven.
Wij allen leven volgens een ritme
van 24 uur: ongeveer zestien uur van
activiteit en acht uur slaap. Chabert
en Englender hebben de afgelopen
drie maanden volgens 'n totaal an
der ritme geleefd. Zij wisselden een
activiteit van 36 uur af" met een
slaap van 12 uur. Dit kan worden
uitgebreid tot dagen van 96 uur, na
melijk 74 uur van activiteit gevolgd
door een onafgebroken slaap van 22
uur. Dit nu is volkomen nieuw en
deze gegevens zullen van zeer groot
belang blijken te zijn bij de toekom
stige ruimtevluchten.
Inderdaad is de ontdekking die
men bij deze proef heeft gedaan,
uiterst belangrijk. Men heeft name
lijk altijd gedacht dat het menselijk
levensritme, het menselijk uurwerk,
onverbrekelijk verbonden was aan
het verschijnsel van dag en nacht.
Dat wil zeggen aan de verandering
van de levenssfeer, die veroorzaakt
wordt door de gevolgen van een kos
misch verschijnsel" het draaien
van de aarde om zijn eigen as
met als gevolg de veranderingen van
het licht, de schommelingen van de
temperatuur, en zo verder.
Dit kosmisch ritme nu schept de
levenssfeer, die door tussenkomst
van onze zenuwstelsels ons een be
paald levensritme bezorgt. De basis
van het levensritme van de mens is
het waken (wakker zijn) en het sla
pen. Een bewijs, dat hiervoor vaak
wordt aangehaald, is dat de mens
minder lang zonder slaap kan dan
zonder voedsel.
Het bestaan van een eigen mense
lijk levensritme dus onafhankelijk
van de dag en de nacht is alleen
maar zichtbaar bij pasgeborenen.
Maar naarmate de baby ouder wordt
begint ook zijn levensritme te ver
anderen en pas als hij 'volwassen is
heeft het zich volkomen bij de dag
en nacht aangepast.
De laatste proefneming van Michel
Siffre, waaraan Chabert en Englen
der zich hebben onderworpen, heeft
de conclusie bevestigd die uit bo
venstaande vanzelf naar voren komt:
door zijn levenssfeer te veranderen is
de mens in staat zich een eigen le
vensritme te scheppen, dat niet lan
ge? meer is afgestemd op de natuur,
maar op de verhouding tussen „in
spanning" en „herstel vap krachten".
Dit nieuwe ritme, dat verkregen
werd zonder het organisme al te veel
schade te berokkenen, schijnt de
mens bovendien vrij lang te kunnen
volhouden. Volgens de laatste proef
tenminste drie maanden.
Het merkwaardigste resultaat van
deze proef dat overigens logisch
uit de eerste conclusie voortspruit
is echter, dat de mens zijn activiteit
kan verdubbelen, als hij erin slaagt
zijn slaap met een derde van de tijd
te verlengen. Het is vooral dit feno
meen, dat de grote ontdekking van
deze proef vormt, omdat het overal
in de praktijk kan worden gebracht.
Bij de kosmonauten in de eerste
plaats, omdat daardoor hun arbeids
mogelijkheden in de ruimte sterk
vergroot kunnen worden. Verder bij
de bemanningen van de nucleaire
onderzeeboten, bij de bezetting van
de radarposten, bij het personeel in
continubedrijven en bij de vliegtuig-
bemanningen voor intercontinentale
vluchten.
In al hun omstandigheden is het
levensritme van 24 uur niet meer
noodzakelijk voor het vervullen van
hun taak. Mogelijk hebben zij er be
lang bij dit ritme te veranderen en
door hun slaap met een korte periode
te verlengen, zichzelf nieuwe gewel
dige arbeidsmogelijkheden te schep
pen.
«Oi-
TJR. H. C. BARTLEMA Is in 1923
in Friesland geboren. Hij stu
deerde medicijnen aan de Utrechtse
universiteit en promoveerde in 1965
op het proefschrift LuchtbesmeWing
en luchtsanering. Hij was .toen al
gespecialiseerd in de micro-biolo-
gie. Nadat hij enkele jaren was ver
bonden als bacterioloog aan het
streeklaboratorium van de volksge
zondheid in Alkmaar, trad .hij in
1961 in dienst van de Rijks Verdedi-
gings Organisatie.
DEN HAAG Uit de eerbiedige
stilte van zijn laboratorium is de
45-jarige micro-bioloog dr. H. C.
Bartlema onverwacht in de publi
citeit gekomen: op voordracht van
de Nederlandse regering is hij door
Oe Thant, de secretaris-genraal van
de Verenigde Naties, benoemd in
een internationale commissie die de
Verenigde Naties moet adviseren
over de gevolgen van chemische en
bacteriologische oorlogsvoering.
Dr. Bartlema toont zich bedreven in
het gesprek, ook al zijn de vragen
soms wat moeilijk voor hem als
hoofd van de bacteriologische afde
ling van de Rijks Verdedigings Or
ganisatie. Velen verwijten het im
mers juist het leger dat de oorlog
voering een dergelijke verschrikke
lijke ontwikkeling heeft gfekregen:
de vijand wordt met gassen of met
wolken vol ziektekiemen bespoten.
Dat kan ook langs sluippaden
gaan: een vijand dringt met enkele
kleine capsules het gebied van zijn
tegenstander binnen en vernietigt he
le steden door bijvoorbeeld het
drinkwater of het voedsel te vergif
tigen.
In de Eerste Wereldoorlog' hebben
de veldheren voor het eerst gifgas
gebruikt. Verbijsterd door de gevol
gen zijn in 1925 een aantal landen in
Genève bijeengekomen om daar de
Conventie van Genève te sluiten: in
de oorlog zouden geen chemische of
bacteriologische middelen meer mo
gen worden gébruikt.
Van deze conventie is niet zo heel
veel terecht gekomen. De Verenig
de Staten hebben haar niet onder
tekend en zij gebruiken thans om de
vijand op te sporen dn uit te put
ten in Vietnam chemische middelen
om oogsten te vernietigen en bossen
te ontbladeren. Egypte heeft tegen
Jemen gifgas gebruikt. In de afge
lopen jaren werd bekend dat in vele
landen driftig gewerkt wordt aan het
samenstellen van steeds venijniger
gassen en ziekteverspreiders.
Overal ter wereld zijn gruweljike
voorraden opgeslagen, die de mens
heid ongekende rampen kunnen
brengen.
Dit is voor .Oe Thant, daartoe te
vens aangespoord door de Algemene
Vergadering van de Verenigde Na
ties, aanleiding geworden weten
schapsmensen uit veertien landen,
waaronder ook Rusland en Ameri
ka, uit te nodigen op zeer korte ter-
ni al gereed zijn hem te advise-
ni al gereed zijn hem te adviese
ren. Vandaag komen de deskundi
gen onder wie ook dr. Bartlema, al
in Genève bijeen om een werkpro
gramma op te stellen.
Gaat u naar die commissie met
een zedelijk standpunt of be
schouwt u uw taak zuiver weten
schappelijk, vroegen w(j hem vo
rige week?
„Mijn laak in de commissie is zui
ver wetenschappelijk, maar ik hoop
dat de commissie zal concluderen
dat deze vorm van oorlogvoering on
aanvaardbaar is".
j MAASTRICHT Minister Verin-
ga (Onderwijs en .Wetenschappen)
zou de 8e medische faculteit willen
vestigen in Maastricht (zie ons blad
van zaterdag). Hij zou zijn besluit
om de achtste medische faculteit in
Maastricht te vestigen, hebben ge
baseerd op drie overwegingen:
1. de vestiging van de achtste me
dische faculteit in Limburg zou
er de achtergebleven wegen en ver
bindingen ten goede komen;
2. Bij de stemming over de vesti
gingsplaats in de commissie-Van
Walsum zijn de stemmen van de
zeven adviseurs bij die van de acht
leden gevoegd. Zodoende werd de
uitslag onbeslist: vier stemmen op
Maastricht; vier op Eindhoven, drie
op Twente en drie op Tilburg, terwijl
één ambtelijk lid zich niet aan een
uitspraak wenste te binden.
De meerderheid van de acht com
missieleden was echter vóór Maas
tricht. Vier stemden er op Maas
tricht, drie op Til burg-Eindhoven en
één op Twente;
3. De vestiging van een achtste me
dische faculteit in Limburg past
beter in de spreiding van het hoger
wetenschappelijk onderwijs.
Minister Veringa zou met zijn be
sluit voorbij zijn gegaan aan het al
gemene oordeel van de commissie-
Van Walsum. Commissie-voorzitter
Van Walsum heeft indertijd zijn per
soonlijke voorkeur voor Eindhoven
uitgesproken. Daartegenover staat
dat de vier medici in de commissie-
Van Walsum Maastricht als vesti
gingsplaats prefereren.
Maastricht mag ook op grote steun
in de Tweede Kamer rekenen. Prof.
dr. I. A. Diepenhorst, onderwijsspe-
cialist van de ARP en oud-minister
van Onderwijs, heeft eerder al ge
pleit voor Maastricht.
De 2 onderwijsdeskundigen van
de PvdA, dr. J. C. H. Tans en mr. J.
W. Masman, vinden vestiging in
Eindhoven in strijd met een gezon
de spreiding van het wetenschappe
lijk onderwijs. Zij achten zowel in
Maastricht als in Enschede een in
richting voor klinisch hoger onder
wijs noodzakelijk.
Verwacht wordt dat een groot deel
van de KVP-fractie in de Tweede
Kamer de kandidatuur van Maas
tricht straks zal steunen. De beslis
sing over de vestiging van de Euro
pese Technische Hogeschool in Maas
tricht zal op 13 en 14 februari in
Parijs worden genomen door de mi
nisters van Buitenlandse Zaken uit
de landen die zijn aangesloten bij de
Organisatie voor Economische Sa
menwerking en Ontwikkeling. De
Nederlandse regering heeft 'n bedrag
van f 250.000 op de onderwijsbegro
ting uitgetrokken om deze kandida
tuur van Maastricht te steunen.
U werkt voor de Nederlandse
verdedigingsorganisatie; kunt u
onafhankelijk in de commissie
werken?
„Voor een Nederlander is dat erg
eenvoudig. Nederland heeft geen en
kele voorraad voor chemische of
bacteriologische oorlogvoering. Daar
door kan in Nederland iedere weten
schapsman onbezwaard bacteriolo
gisch onderzoek doen, want men
weet dat Nederland de vindingen
nooit voor oorlog zal gebruiken".
Verwacht u dat het advies aan
Oe Thant ook de wetenschap zal
waarschuwen?
„De wetenschap mag zich niet
langerbuiten de actualiteit houden.
Een wetenschapsman moet weten
waarvoor zijn vindingen worden ge
bruikt. Soms is dat erg moeilijk:
een medicus die serum kweekt, kan
meewerken aan een bacteriologische
oorlogvoering, als zijn regering be
sluit zijn voorraad ziektekiemen
daarvoor te gebruiken".
Verwacht u een doeltreffende
uitspraak?
„Ik hoop oprecht dat er een zeer
duidelijke uitspraak komt en dat
niemand die uitspraak uit de weg
kan gaan. Ik bedoel: ik hoop op een
absolute afwijzing van alle chemi
sche en bacteriologische oorlogsmid
delen, ook al zouden ze niet direct
bijzonder schadelijk zijn. Ja, bij
voorbeeld ook de ontbladeringsgas-
sen die Amerika in Vietnam ge
bruikt. In feite hoop ik' op een nieu
we conventie die aan alle leden van
de Verenigde Naties wordt voorge
legd.
Zal dat veel effect hebben? De
Conventie van 1925 is ook niet op
gevolgd!
„Daardoor zal in elk geval ieder
land, dat. chemische of bacteriologi
sche strijdmiddelen gebruikt, door
de publieke opinie worden gebrand
merkt".
Is er controle op de naleving
van zo'n conventie mogelijk, voor
al me»t betrekking tot wetenschap
pelijk onderzoek en voorraadvor-
ming?
„Het adviseren over controlemo
gelijkheden behoort niet tot de taak
van de thans ingestelde commissie.
Ik verwacht dat spoedig na ons rap
port een commissie zal worden be
noemd die dit vraagstuk zal bezien."
De zeventienjarige Lucie van der Lelie uit Arnhem in spiegelbeeld
gaat binnenkort in Zwitserland een filmcarrière beginnen.
Een paar dagen geelden werd zij op een auditie in Amsterdam gekozen uk
een groot aantal gegadigden om een rol te spelen in een „komische film over
kostschoolmeisjes", die in juni in Zürich wordt opgenomen.
Lucie, die vorig jaar haar Mulo-examen aflegde, werkt op het ogenblik ak
mannequin en fotomodel.
HILVERSUM De K.R.O. gaat
het wat zuiniger aan doen met Bo
nanza. De roemruchte Western,
waarvan jarenlang elke veertien
dagen een aflevering te zien was,
zal binnenkort wat minder vaak
op het televisiescherm komen.
De vrijgekomen zendtijd wordt ge
bruikt om een voor Nederland gloed
nieuwe Western een kans te geven.
Een Western, die van zijn Ameri
kaanse makers de veelbelovende ti
tel „Gunsmoke" (kruitdamp) mee
kreeg.
Ben Cartwright, zijn .Pond er os a -
jongens en de helden uit Rawhide,
High Chaparral en Cimarron Strip
hoeven voor hun populariteit welis
waar niet direct bang te zijn, maar
toch krijgen zij er met „Gunsmoke"
een geduchte concurrent bij.
„Gunsmoke" bevat alle ingrediën
ten om ook in Nederland een groot
publiek tevreden te stellen. Goed en
kwaad, lijnrecht tegenover elkaar,
van dramatiek en romantiek drui
pende situaties, keiharde gevechten,
helden en schurken, alles geënsce
neerd en gespeeld, zoals alleen de
Amerikanen dat kunnen.
De nieuwe KRO-serie is in Ame
rika al jarenlang één van de meest
populaire Westerns. De eerste afle
vering werd al in september 1955
op de televisie gebracht. Later werd
er een radiostrip van gemaakt, die
het drie jaar uithield. In 1961 werd
de serie op de Amerikaanse tele-
televisie voor het eerst in kleur uit
gezonden en kreeg zij haar huidige
lengte (afleveringen van elk één uur),
„Gunsmoke", dat wordt geprodu
ceerd door de Amerikaanse televisie
maatschappij CBS, speelt zich af in
en om het stadje Dodge City in Te
xas, waar marshal Matt Dillon (Ja
mes Arness) tracht zijn burgers te
gen veel dreigend kwaad te bescher
men. Andere figuren, die straks on
getwijfeld tot de kennissenkring van
vele kijkers zullen behoren, zijn Doe
Adams, het meisje Kitty en de
vreemde Festus Haggen.
Vrijdag 31 januari zendt de KRO
de eerste aflevering van de serie
uit. „De bron" heet het Nederlands
debuut. Het gaat over de laatste bron
van Dodge City, die door de grote
droogte niet meer functioneert.
Evenals de andere Westerns wordt
ook „Gunsmoke" in kleur op het
scherm gebracht. Een redelijke kwa
liteit kleur, althans zo leek het bij de
voorvertoning op filmscherm. Naar
we hopen is die kwaliteit op het
kleurenscherm in de huiskamer be
ter dan de kwaliteit van de andere
Westerns, die in Nederland worden
uitgezonden en die veelal wat kleur
betreft niet te genieten zijn.
Van „Gunsmoke" heeft de KRO
voorlopig dertien afleveringen ge
kocht. Alleen al gezien het succes,
in Amerika zou dit aantal over eni
ge tijd best eens voor uitbreiding in
aanmerking kunnen komen.
Vurige paarden, zwiepende saloon-deurtjes, losse handen en vooral veel kruitdamp zijn ingrediënten van de nieuwe serie Westerns die de K.R.O.-televisie
gaat vertonen. Kruitdamp in kleuren. De geuren moet men er bijdenken.
DEN HAAG Minister Udink wil
deze week in Tunesië een overeen
komst afsluiten waarin de gehele
ontwikkelingssamenwerking tussen
beide landen wordt geregeld voor de
jaren 1969 tot en met 1971. De hulp
zal zich vrijwel geheel richten op
één veelomvattend project op het ge
bied van landbouw en veeteelt. Ver
snippering van de hulpverlening
wordt zodoende vermeden.
Deze nieuwe aanpak komt voort
uit het Nederlandse meerjarenpro
gramma voor ontwikkelingssamen
werking, waarin samenballing van
de "hulp wordt nagestreefd. Tunesië
is een van de twaalf landen waarop
Nederland de hulp concentreert. De
overeenkomst die op stapel staat,
sluit aan bij het Tunesische vierja
renplan voor economische ontwikke
ling.
Het grote ontwikkelingsproject zal
vooral financieel worden gesteund.
In de periode 1963'67 heeft Neder
land voor 10 miljoen gulden aan Tu
nesië geleend.
Naast *het grote project worden
nog enkele kleinere technische hulp
projecten voorbereid. Voor verbete
ring van de opbrengsten van de vis
serij en vermindering van de kosten
zullen drie visserijkapiteins met een
trawler naar Tunesië worden uitge
zonden. De kosten belopen driehon
derdduizend gulden.
Tunesië heeft ook gevraagd om
een onderzoek naar de mogelijkhe
den van de boomkorvisserij in de
Middellandse Zee. Aangenomen mag
worden dat minister Udink met dit
project ter waarde van 350.000 gul
den, akkoord zal gaan. De Noordzee-
kotter „Gerard GO 28" uit Goeree
van schipper C. Tanis uit Goeree zal
dan dit voorjaar voor twee maanden
naar Tunesië gaan.
Lopende projecten in Tunesië zijn:
het veeteeltopleidingsbedrijf in
Sidi Thabet, waar werkkrach-
ten voor de rundveehouderij worden
getraind; Nederlandse bijdrage 1,7
miljoen gulden.
een oplèidingsbedrijf voor de
tuinbouw en de teelt van voeder
gewassen in Saïda; Nederlandse bij
drage 1 miljoen gulden.
een mobiel team voor hulp aan
het Tunesische programma voor
geboorteregeling; kosten 850.000 gul
den.
Minister Udink vertrekt naar Tu
nesië voor een vijfdaags bezoek op
uitnodiging van de Tunesische mi
nister van Buitenlandse Zaken, Habib
Bourgiba jr.
NEW YORK Frans MacCarley (66)
heeft in het universiteitsziekenhuis in
Jackson, in de Amerikaanse staat Mis
sissippi, een andere long ingepland ge
kregen, McCarley doorstond de ingreep
goed.
Het was de negende longtransplanta-
tatie. Van die negen werden er vier in
de Verenigde Staten uitgevoerd.
In Chicago is 's werelds 108ste hart
transplantatiepatiënt overleden. Het was
een 49-jarige neger, Benjamin Evans,
die vrijdag het hart ingeplant had ge
kregen van een 39-jarige blanke man.
Evans kwam goed door de harttrans
plantatie heen maar al spoedig bega
ven zijn longen het. Die bleken van
zijn hartkwaal te veel te hebben gele
den.
AMSTERDAM De Kamer van
Koophandel heeft in een adres aan de
minister van verkeer en waterstaat ge
protesteerd tegen diens voornemen om
het aantal postbestellingen per dag tot
één terug te brengen.
De minister wordt met de grootste
klem verzocht deze maatregel achter
wege te laten. Volgens de Kamer vari
Koophandel zou uitvoering van het
voornemen veel ondernemingen in een
onmogelijke positie brengen.
