Elke seconde twee
0
ZIEZO
0
vlinders
Gelderse prikkebeen vangt
in dienst van bet rijk
Ve
En
Hc
Met lakens
Meer verschil
Volgens redelijke verwachtingen zullen de kinderen die nu geboren wor
den, bij de eeuwwisseling 30 jaar zijn. Zij zullen in de kracht van hun
leven het magische jaar 2000 beleven en dan leven in een wereld waar
wij ons nu nog geen voorstelling van kunnen maken. Mensen, die op
grond van wetenschappelijke onderzoekingen menen al iets te kunnen
zeggen over het „hoe" en „wat" van de wereld van straks, voorspel
len dat het levenspatroon in de komende decennia sterk zal verande
ren. Dat zal, volgens de futurologen, bij de geboorte - ja zelfs daarvóór
al - beginnen. De biogenetica schijnt in opmars te zijn. Vooral Ameri
kaanse toekomstonderzoekers houden zich sterk bezig met de mogelijk
heden tot beïnvloeding van de menselijke voortplanting.
Wat „morgen" ons zal brengen is misschien op 't gebied van de toch-
nische ontwikkeling met wat ruwe schattingen te voorspellen - één
ding staat vast, dat het kennelijk ook voor de knapste futurologen
heel zwaar valt een adequate prognose te maken over de maatschap
pelijke ontwikkeling. Hoe zal het de mens vergaan bij al die nieuwe
vindingen en ontdekkingen?
Bijna even snel als de ontwikkeling van de techniek accelereert de be
volkingstoename in de wereld. Elke halve seconde wordt ergens op
deze aarde een kind geboren. Die tientallen miljoenen (per jaar) zui
len waarschijnlijk het jaar 2000 meemaken. Maar ze zijn zich er niet van
bewust. Hun vage wereldje wordt nog begrensd door de wieg, de
borst van de moeder of de fles en misschien door een gevoel van on
behagen als de luier nat is. Zo denken wij volwassenen tenminste.
Een onzer redacteuren had voor het schrijven van bijgaand verhaal over
de geboorte - vroeger, nu en misschien „morgen" - een gesprek met
vele en verschillende mensen (onder wie medici en sociologen) en
ontleende zijn cijfermateriaal aan de gegevens van het Centraal Bu
reau voor de Statistiek.
mm
V
Fndanks de wetenschappelijke revolutie, die de mens
heid nu al twintig jaar naar niet te voorspellen verten sleurt,
weten wij weinig of niets van wat een baby ervaart. Tot aan de
geboorte is een zuiver medische, biologische belangstelling wel
voldoende, menen we. Maar op het moment, dat de navelstreng
wordt doorgeknipt, begint er een nieuw, zelfstandig leven. Van
de eerste maanden in dit nieuwe leven weten we niet meer dan
enkele uiterlijke waarnemingen die we als volwassenen pogen te
vertalen.
Een kinderarts zegt: „We weten nog heel weinig, maar we zijn
in feite ook pas begonnen met ons wetenschappelijk voor de
baby te interesseren".
Eén ding hebben we wel ontdekt: de baby in de wieg torst
ongeweten en ongewild een gigantische erfenis met zich mee.
Ongevraagd is hij op deze planeet gezet, maar hij is wel in een
tijdperk geboren, waarin de mensheid een begin maakt zich op
het verwekken van nieuw leven te bezinnen.
Eeuwenlang heeft de mensheid bijna zuiver instinctief het be
vel van de natuur om zich voort te planten opgevolgd. Dat was
nodig om het voortbestaan van de mens op aarde te verzekeren,
want tot voor anderhalve eeuw steeg de wereldbevolking zelden
boven de driehonderd miljoen mensen.
Toen de mens in de vorige eeuw aarzelend het wetenschappe
lijke tijdperk binnenging en grote triomfen behaalde op medisch,
sociaal en hygiënisch gebied, bleek de eeuwenoude voortplantings-
drift van de mens echter in botsing te komen met zijn gevoel
voor orde en zijn begrip van een menswaardig bestaan.
Om dit probleem op te lossen was het onder meer nodig dat
er een duidelijk onderscheid kwam tussen seksualiteit en voort
planting. Herman Kahn, een befaamd wetenschappelijk toekomst
voorspeller, verwacht dat binnen afzienbare tijd de vrouwen le
venslang onvruchtbaar zullen worden gemaakt. Slechts op uit
drukkelijk verzoek zal aan deze onvruchtbaarheid tijdelijk een
einde worden gemaakt om een echtpaar in staat te stellen het
door hen gewenste aantal kinderen ter wereld te brengen.
V olgens een berekening van de Amsterdamse hoogleraar in
de antropobiologie en menselijke erfelijkheidsleer, prof. dr. A. de
Froe, zal het voor de instandhouding van het menselijke ras vol
doende zijn als elk echtpaar twee tot vijf kinderen ter wereld
brengt. Dit cijfer lijkt aan de hoge kant, maar men moet reke
ning houden met de mensen die niet huwen gemiddeld 16*/»
en met de echtparen, die geen kinderen kunnen of willen krijgen:
ruim één op de vier echtparen.
Om het evenwicht in de natuur te bewaren, heeft de mens al
vrij spoedig na zijn komst op deze aarde de voortplanting van
plant en dier geregeld door bepaalde soorten, die hem ongewenst
of onnuttig voorkwamen uit te roeien of in hun voortplanting
te belemmeren.
Voor de eigen soort scheen de mens tot voor kort minder be
rekenend, maar dat is slechts schijn. Zover als we kunnen na
gaan, heeft de mens geen uur op deze planeet geleefd zonder dat
de ene mens de andere naar het leven stond: oorlogen, onderdruk
king, geestelijke terreur, sociale en economische strijd op leven
en dood. Terwijl de mensen elkaar doorlopend naar het leven
stonden, moest de mens zich tevens verdedigen tegen de natuur",
die op haar manier voor een evenwicht zorgde: epidemieën, hon
gersnood, klimatologische verrassingen, overstromingen, vulkani
sche uitbarstingen en aardbevingen.
Qmdat de onderlinge strijd en de aanvallen van de natuur
ehorm veel offers vergden tot aan de Napoleontische tijd werd
de mens in West-Europa gemiddeld 29 jaar oud kon de mens
heid zich slechts handhaven door een bijna ongeremde voortplan
ting. De mens werd daarin aangemoedigd doordat men hem wees
op zijn verantwoordelijkheid jegens de familie, de stam, het land
of de godsdienst. Eeuwenlang hield men de echtparen voor, dat zij
naast de lusten van het huwelijk (de seksualiteit) ook de lasten
(de kinderen) hadden te aanvaarden.
In Pruisen gaf de koning als beloning! aan iedere
levende zoon uit een huwelijk een gratis officiersopleiding. Gees te-
zaterdag 25 januari 1969
lijke leiders spoorden de gelovigen aan om zolang zij daartoe li
chamelijk in staat waren, kinderen te verwekken. Toen eind vo
rige eeuw door de vooruitgang der medische wetenschap de zui
gelingensterfte drastisch werd beperkt, was een gezin met tien
kinderen en meer, eerder norm dan uitzondering.
Miljarden vrouwen hebben door alle eeuwen heen gelaten en
niet zelden moedeloos de vele zwangerschappen aanvaard. Triest
kwam dit tot uiting in het zinnetje: „Het is weer zover", waar
mee de vrouw aan haar man een nieuwe zwangerschap meldde.
De mogelij kheden om bij seksueel verkeer zwangerschap te
voorkomen, waren tot voor kort vrij onpraktisch, weinig ver
spreid en niet zelden door staat en kerk verboden. Weinig belang
stelling was er voor de vrouw wier leven met zwangerschappen
werd gevuld en die niet zelden vrij jong in het kraambed stierf.
Nog minder vroeg men zich af of het kind een redelijke kans
kreeg. Thans zegt prof. De Froe dat een vrouw het best tussen
haar 22ste en 32ste jaar kinderen kan baren. De meeste Nederlandse
vrouwen doen dat dan ook. Van de 238.678 Nederlandse baby's,
die in 1967 levend werden geboren, hadden er 194.325 een moeder
in de leeftijdsgroep twintig tot 34 jaar. Vrouwen van 35 tot 39
jaar brachten in dat jaar 22.779 kinderen ter wereld er waren
nog geen achtduizend vrouwen boven de veertig die in 1967 moe
der werden.
Slechts na lang aarzelen besloot de mens de ordenende taak
die hij eeuwenlang op plant en dier had" toegepast, ook tot zijn
eigen soort uit te strekken.
Om deze menselijke ordening aanvaardbaar te maken, moesten
vele taboes worden opgeruimd daarmee is de mensheid nu nog
druk bezig Maar zelfs al zal de geboortenregeling ook in Azië,
Afrika en Latijns-Amerika een algemene toepassing vinden in de
komende jaren, dan nog verwacht men in het jaar tweeduizend
een wereldbevolking van vijf tot zeven miljard mensen dat
is ongeveer het dubbele van nu.
In streken waar overbevolking een noodtoestand dreigt op te
roepen, grijpt de overheid soms in. In Japan wordt het verwek
ken van kinderen duidelijk als een luxe gezien. Japanse echtparen
met meer dan twee kinderen komen m een ongunstige belasting
klas terecht.
In Nederland worden gemiddeld 650 kinderen per dag geboren,
ongeveer elke twee minuten één. Dat is nog steeds een indruk
wekkend getal, vooral gezien tegen de cijfers van de hele wereld:
op onze planeet worden naar schatting per seconde twee kinde
ren geboren. Dat betekent per jaar een aantal dat zich beweegt
tussen de zeventig en honderd miljoen.
Het aantal zwangerschappen is aanzienlijk hoger, want niet
alleen wordt er in streken met een gebrekkige hygiëne en me
dische, verzorging een vrij groot aantal kinderen dood geboren
ook het aantal zwangerschappen dat voortijdig tot een einde komt,
is aanzienlijk. Van de wereldbevolking zijn er op dit gebied geen
betrouwbare cijfers. In Nederland worden er nog dagelijks onge
veer acht baby's dood geboren in 1967: 2916. Naar schatting
komen er voorts in Nederland jaarlijks vijftigduizend zwanger
schappen ontijdig tot een einde. Bijna de helft hiervan circa
twintigduizend wordt niet op natuurlijke wijze maar door men
selijk ingrijpen abortus provocatus afgebroken.
öit bewijst, dat wij ook in Nederland nog lang niet zo ver
zijn dat elk nieuw mensenleven met verantwoordelijkheidsgevoel
wordt verwekt en met liefde wordt verwacht. Het aantal vrouwen
dat him zwangerschap betreurt, is vele malen hoger dan de
W'
twintigduizend die meestal met groot risico tot abortus pro
vocatus overgaat.
Een kleine aanwijzing hiervoor kan wellicht zijn dat er in Ne
derland jaarlijks ongeveer vijfduizend in 1967: 4953 kin
deren buiten het huwelijk worden geboren: ongeveer dertien
per dag.
Een veel zwakkere aanduiding dat de zwangerschap ongewenst
kwam, is dat er jaarlijks bijna twintigduizend in 1967: 19.758
kinderen worden geboren uit een huwelijk dat nog geen zes
maanden voor de bevalling werd gesloten.
Pok binnen het huwelijk is zwangerschap in Nederland
nog lang niet altijd het gevolg van verantwoordelijkheidsgevoel
en verwachting. Tekenend is dat van de 20.000 vrouwen die zich
per jaar in ons land laten aborteren, 80 procent, dus zestiendui
zend vijftig per dag! gehuwd zijn.
Het lijkt soms alsof de voortplanting van de mens in onze tijd
zuiver een probleem van overvloed is. Toch is het aantal echt
paren dat in Nederland tevergeefs verlangt naar (nog) een kind,
waarschijnlijk niet zo erg veel lager dan het getal echtparen, dat
hun vermogen tot voortplanting te overvloedig acht.
Een aanwijzing daartoe zou kunnen zijn dat ruim een kwart
van de Nederlandse huwelijken kinderloos blijft en dat bijna een
kwart van de Nederlandse huwelijken slechts één kind voort
brengt Bijna 48 procent van de Nederlandse echtparen heeft één
of geen kind en men mag veronderstellen, dat velen van hen
slechts node daarin berusten. Velen berusten niet: ongeveer één
op de 'zeven Nederlandse echtparen roept de hulp in van gynae
cologen of seksuologen om tot zwangerschap te komen; niet zelden
met een positief resultaat.
Jerreweg de meeste Nederlandse vrouwen bevallen
thuis. Ongeveer één op denegen vrouwen gaat naar een zieken
huis of kraamkliniek om te bevallen in 1966 waren dat er
24.676. Voor ruim zeventienduizend vrouwen is dit noodzakelijk
omdat zich tijdens de zwangerschap complicaties hebben voorge
daan of omdat complicaties tijdens de verlossing worden verwacht.
Hoewel zwangerschap in de volksmond „een gezonde ziekte"
wordt genoemd, zijn er zelfs in Nederland nog elke week vrouwen
die tijdens of ten gevolge van de bevalling sterven: 62 in 1967.
Meestal weet men echter de complicaties medisch in de hand te
houden, vooral dank zij de revolutionaire verbetering van de
techniek bij het verlossen van vrouwen met de keizersnede.
Elke dag worden er in Nederland ongeveer tien vrouwen met de
keizersnede verlost. Dikwijls is deze operatie tevoren vastgesteld,
maar met grote regelmaat komt het ook voor dat tot keizersnede
moet worden besloten omdat tijdens de bevalling een stoornis op
treedt
De keizersnede wordt verricht door een gynaecoloog, die hier
mee een zeer groot meesterschap bewijst al zijn de meeste gynae
cologen uiterst nuchtere mensen die een hekel hebben aan grote
woorden.
van de vrucht. Het embryo wordt dan kunstmatig tot ontwik
keling en tot zelfstandig leven gebracht.
Vast staat althans volgens futurologen dat de wetenschap
in de toekomst op ingrijpende wijze de menselijke voortplanting
zal gaan beïnvloeden. Er zullen methoden worden gevonden om
..de soort" te verbeteren, niet alleen lichamelijk, maar ook geeste
lijk De wetenschap houdt rekening met de mogelijkheid dat in de
naaste toekomst de voortplanting min of meer het voorrecht zal
worden van geselecteerde mannen en vrouwen.
Hoe de toekomst er ook uit zal zien, futuorologen zeggen dat de
mensheid de tijd is genaderd, waarin onverantwoordelijke voort
planting een moreel en wellicht ook wettelijk afkeurenswaar
dige daad wordt. Steeds meer sociologen, medici en andere weten
schapsmensen houden de mensheid voor ogen dat het verwekken
van nieuw leven voor ieder echtpaar afzonderlijk een zeer goede,
wei-overdachte grond moet hebben. Zoals prof. De Froe zegt: „Men
moet niet uit zorgeloosheid of nalatigheid een kind verwekken". En
„Hoe minder ongewenste kinderen geboren worden, hoe meer
plaats er is voor gewenste kinderen".
Een vader zei: „Voor ouders moet de komst van een kind een
unieke, adembenemende gebeurtenis zijn, telkéns weer. Een kind
heeft niet om het leven gevraagd. Zijn leven werd veroorzaakt
doordat zijn ouders het wilden. Maar wat kunnen ouders in feite
doen om hun beslissing tot het verwekken van een nieuw leven
te rechtvaardigen. Wie een kind verwekt staat levenslang bij
dat kind in de schuld".
K/eze wat extreme mening komt nogal voor bij oudere
echtparen. Jonge mensen bekijken het leven doorgaans spontaner
en optimistischer, zoals de vrouw van 22 die pas moeder was ge
worden: „We houden van elkaar en we wilden van die liefde een
tastbaar bewijs. Natuurlijk moet je als ouders bereid zijn om voor
je kind de loodmijnen in te gaan als dat nodig mocht zijn,
maar ik voel me niet schuldig jegens mijn kind omdat ik het op
deze wereld heb gezet. Het kind heeft natuurlijk ook geen schuld
aan mij, waaraan ik enig recht zou kunnen ontlenen. Ik heb geen
recht op dankbaarheid, ook niet als ik mijn hele leven voor het
kind sappel en werk, want dat is de logische consequentie van
een vrijwillige keuze. Misschien heeft het kind wel een bepaalde
plicht tot dankbaarheid, maar dat betekent niet dat ik een recht
op dankbaarheid zou hebben".
oe het kind ook ter wereld komt, de moeder wordt
tijdens de verlossing bijna altijd .naar de grenzen van haar licha
melijk kunnen gebracht.
Misschien zal ook dit in de toekomst veranderen. Wetenschaps
mensen voorzien de mogelijkheid van het voortijdig wegnemen
■n de man self? Na urenlang koffie-drinken, sigaret
ten roken, praten en weeën-tellen, trekt de huisarts zijn wit-rub
beren voorschoot aan en zegt hij: „Nu gaat het gebeuren". Terwijl
de man zijn vrouw onsamenhangend moed inspreekt voor de laat
ste, gigantische inspanning, wordt er een grijze vlek zichtbaar.
De dokter roept: „Ja, nu!" en dan gaat alles razendsnel: de grijze
vlek is plotseling een bolletje en met een snelle beweging trekt de
dokter het kind tevoorschijn, dat griezelig bloot in zijn handen
spartelt. Een eindeloze seconde duurt het voordat het hoofdje
vorm krijgt, dan komt er een kreet: het nieuwe mensje is aan
zijn zelfstandige leven begonnen.
De man voelt hoe een volle seconde de wereld als het ware
stilstaat uit eerbied voor het onvatbaar grote ogenblik.
Later blijkt dat hij zich heeft vergist. De wereld heeft niet stil
gestaan, want elke halve seconde wordt er ergens op de wereld
een kind geboren en uiteindelijk moet de wereld blijven draaien...
In rijksdienst vangt en bestudeert hij al twaalf jaar lang vlinders:
de heer W. J. Boer Leffef uit Apeldoorn. „De natuurzegt hij„is
iets heel opvallends".
tn Parijs is de tafel nu geregeld,
maar de rest nog niet, in
Tsjecho-Slowakije steken jonge
mensen zichzelf in brand, Biafra
heeft wel voedselmaar het kan het
land niet in, moorden dicht bij huis.
Kortom, een ondoordringbare muur
van dingen waartegen je rustig een
week kunt huilen, zonder dat er ook
maar iets verandert.
De vergelijking is misschien een
beetje Toon Hermans-achtig, waar
mensen zijn nu eenmaal mensen,
die de dingen dicht bij het eigen
bed nóg belangrijker vinden (mis
schien juist door dit alles in het
grote buitengebeuren). Tulpen die
de grond worden uitgekeken, water
leiding die verstopt is, nieuwe baby.
En zo zit er in deze provincie een
man, die het erg vervelend vindt
dat deze winter zo slecht is voor
de msekten.
Hij is de heer WJ. Boer Leffef,
die, in rijksdienst, zich eigenlijk al
leen maar bezighoudt met het in
ventariseren van de vlinderstand in
Nederlandse stukjes natuur. Precies
zoals Staatsbosbeheer, de instelling
waarvoor de vlindervanger werkt,
ook een man in dienst heeft die de
slakken bekijkt.
„De leek zegt nu natuurlijk: Wat
heeft Staatsbosbeheer, of beter ge
zegd het RIVON, het Rijksinstituut
voor veld biologisch onderzoek, er
nu aan om precies te weten hoe
veel vlindersoorten er op een be
paalde plek voorkomen. Of hoe
veel slakken", aldus de heer Boer
Leffef. „Maar dan vergist die leek
zich. Het wordt steeds belangrijker
iets van de natuur te weten te
komen, we liggen toch al achter".
Zo trekt de heer Boer Leffef er
in de maanden februari tot novem
ber vrijwel iedere nacht op uit met
een speciale wagen én een assistent.
Die wagen zit vol met spanlakens
en een aggregaat dat stroom moet
leveren voor de lampen die achter
die lakens moeten branden.
„Het is dé methode om nacht
vlinders te vangen en te bekijken
aldus de heer Boer Leffef. „Gek, hè,
maar er zijn veel meer soorten
nacht- dan dagvlinders"
Het waarom van alle onder
zoeken die voor het Rijksinstituut
voor veld biologisch onderzoek
worden uitgevoerd, legt hij zó
uit. Het heeft geen zin om een
stukje natuur te beschermen wan
neer men niet weet waarom, precies
en hóe.
Jt Is niet voldoende om bijvoor
beeld alleen de plantengroei te be
studeren", vindt hij. „Op planten
leven insekten, beide hangen heel
nauw samen. De natuur is net zo
iets als de motor van een auto: haal
één draadje los en de hele zaak
loopt niet meer"
Zo wordt een picknickplaats in
een stuk bos niet lukraak aangelegd
en een fietspad ook niet. Daar
komen eerst de botanici, de plan
ten- en bloemendeskundigen aan
te pas en de heer Boer Leffef
wordt ingeschakeld. Uiteindelijk
komt er dan een conclusie: niet
die picknick-plaats daar, want er
is daar een interessante bloemen-
groei, die hangt weer samen met
die en die vlindersoort en beide
moeten behouden blijven, leg die
picknick-plaats maar hier aan.
Dat ik negenhonderd soorten
grote vlinders in Nederland kan
tegenkomen is voor mij geen ver
rassing meer", aldus deze Gelders
man. Maar wanneer je ergens de
inventaris opmaakt, ontdek je soms
wel dat sommige vlinders die
vroeger licht van kleur waren op
eens zwart zijn".
„Collega-deskundigen hebben
weieens gezegd, dat zoiets ver
moedelijk komt door de luchtver
ontreiniging. Ik ben allang terug
gekomen op die gedachte. Mijn
vermoeden is, dat die verandering
van kleur heeft te maken met een
hoger vochtgehalte in de lucht, al
thans met de verandering van ons
klimaat".
„Ga maar vijftig jaar terug, toen
was er veel meer verschil tussen
zomer en winter in dit land. En
het kan ook wel kloppen, nu men
beweert dat de polen warmer wor
den, heel langzaam. Wij schuiven
dus naar een andere klimaatszone"
Aldus deze prikkebeen in rijks
dienst. Hoewel: Prikkebeen deed
het volkomen fout", zegt hij. „Met
een netje achter dagvlinders aan
rennen is overbodig werk. Je kunt
wel uitrekenen op welke bloemen
ongeveer een vlinder zal landen en
dan wacht je met je netje daar
rustig af"
