|l S
De psychiater krijgt I druk in 2000
ZIEZO
Niet zo gauw bang worden
De professor ziet geen
jaren van rampspoed
@11
a asifflffl
H
Mensen worden
labieler en ook
agressiever
zaterdag 8 februari
Twee geleerden zien de toekomst
de een door een donkere bril,
de ander door een wat lichtere...
O *oOOOO O
qooooc*o
«o
*o Q c
OÖOOtOO
O 606ot O
6CQCOO
„Alles hangt af van de ethische
levenshouding van de mens in
2000. Wat dat betreft ben ik pessi
mistisch", zegt drs. J. Verschuure.
Drs. J. Verschuure is futuroloog, een kijker in de toekomst In
het jaar 2000 is er kans op een bevolking van achttien mil
joen mensen, die gemiddeld ruim vierduizend gulden per jaar
meer zullen verdienen dan nu.
Zij zullen zich hoofdzakelijk verplaatsen per auto al of niet
elektrisch maar ook per luchtbus, teletrans (een soort vier-
persoons botsautootje voor stadsverkeer) of luchtkussentrein.
Op warme zomerdagen zullen op het strand drieduizend mensen
per kilometer proberen bruin te worden. Een aantal welgestelden
zal misschien verpozing zoeken in onderzeese recreatie-oorden,
zoals nu al in de Amerikaanse staat Florida gebeurt.
Futuroloog Verschuure vermeldt in zijn dezer dagen verschenen
studie „Nederland en de wereld op weg naar het jaar 2000" zelfs
•en plan voor een 180 meter hoog belastingvrij torenhotel op de
Doggersbank, met restaurants onder water, die uitzicht bieden
op de zeebodem.
Wilde fantasieën? Wie de heer Verschuure hoort praten over zijn
kijk op de toekomst zal hem daarvan niet verdenken.
De 44-jarige econoom, die als wetenschappelijk onderzoeker bij de
Rijksplanologische Dienst werkt, heeft met pijnlijke precisie ver
wachtingen van anderen met elkaar in verband gebracht en zelf
een aantal prognoses gemaakt op basis van exacte gegevens.
T?eiten, en wat uit die feiten vermoedelijk in de komende dertig
jaar zal voortvloeien, daar gaat het drs. Verschure om.
Een handvol prognoses:
Het aantal werklozen in 2000 is misschien honderdduizend.
maar dat aantal is sterk afhankelijk van de voortgang van de
automatisering. Het gemiddeld inkomen per hoofd van de bevol
king (baby's en bejaarden meegeteld) zal wellicht groeien van
ruim drieduizend gulden in 1965.tot 7500 gulden in 2000, bespa
ringen niet meegerekend.
Veruit de meeste werknemers zullen met hun salaris in de
middenklasse zitten. De topgroep van hoge salaristrekkers
zal zijn uitgedund door verdergaande nivellering van de inkomens
ten gunste van de laagst betaalden.
0 Driekwart van alle gezinnen zal een auto hebben. Het open
baar vervoer per bus en trein zal daardoor tot de eeuwwisse
ling nauwelijks toenemen.
0 Het eigen woningbezit wordt veel groter en de huizen kunnen
relatief goedkoper worden door de metselrobot, die driedui
zend stenen per uur kan leggen. Hij vervangt daardoor 24 ervaren
metselaars. Dat kan dertig procent in de bouwkosten schelen.
In de lichte industrie, de chemische en elektrotechnische in
dustrie kunnen in de periode 19652000 wellicht elk ongeveer
80.000 mensen werk vinden, in de bouwnijverheid zo'n 160.000.
Zuid-Holland wordt de provincie met de meeste werkenden: naar
schatting 1,4 miljoen en Zeeland met de minste: 160.000.
Drs. Verschuure verwacht dat de medici al in 1980 de voornaam
ste oorzaken van sterfte hersenletsel, aderverkalking en hart
ziekten en kanker sterk zullen hebben teruggedrongen. Een
middel tegen kanker zal omstreeks 1984 wel beschikbaar zijn.
Schaduwkanten van de vooruitgang die de futuroloog signaleert,
zijn onder meer de geweldige problemen door het afval alleen
al 500.000 afgedankte auto's moeten in het jaar 2000 worden op
geruimd de water- en luchtverontreiniging. De overheidsuitga
ven voor de collectieve voorzieningen zullen dan ook enorm
moeten toenemen: 88 miljard gulden in 2000 tegefi 23 miljard
nu, aldus de heer Verschuure.
Het is zeer de vraag of men politiek bereid is, een dergelijk duur
pakket voorzieningen te verwezenlijken. Het tekort aan belasting
inkomsten is wellicht tien millard gulden. De belastingdruk zal
enigszins omhoog moeten. Verder kan men natuurlijk lenen.
Een groot deel van de welvaartsstijging zal echter opgaan aan
video-recorders (combinatie van t.v. en bandrecorders), huishoud-
robots en dat soort dingen.
Het Nederlandse volk moet wakker worden. Dat is essentieel.
Het beseft te weinig wat er allemaal staat te gebeuren, ook
de politici zien dat te weinig. Het publiek moet doordrongen ra
ken van de noodzaak van een leefbaar Nederland.
Zal de komende generatie een plezieriger leven hebben of zullen
de beschavingsziekten toenemen?
„Materieel gaan we zeker vooruit, maar ook zullen de bescha
vingsziekten toenemen. De mensen worden labieler. De agressie
zal toenemen, waarbij wel een verschil moet worden gemaakt
tussen de agressieve daad en de agressieve houding. De figuur van
de psychiater wordt steeds belangrijker", vermoedt drs. Verschuure
Twee middelen kunnen helpen, denkt hij: a. men stelle in het
privéleven orde op zaken: men beperke roken, drinken, geeste
lijke spanningen bijvoorbeeld door voortdurende overdondering
door informatie via kranten, radio en televisie. En b: men richte
de samenleving beter in: geen luchtvervuiling, geen waterveront
reiniging, geen geluidshinder enzovoort.
,.Ik ben Zonder'meer pessimistisch over de toekomst. Alles hangt
ervan af of de mens een ethische levenshouding zal weten op t»
brengen. Wat dat betreft ben ik pessimistisch".
- - -
De automatisering in de bedrijven zal in
het algemeen geen toeneming van de
werkloosheid behoeven te geven. „Als u
mij echter vraagt of er plaatselijk of in be
paalde bedrijfstakken moeilijkheden komen
dan zeg ik uitgesproken: Ja. Maar als de
automatisering in het belang van de maat
schappij is, dan zullen er politieke beslis
singen moeten worden genomen om de
slachtoffers zo goed mogelijk op te van-
gen
I
Dit zegt prof. dr. W. J. van de Woestij-
ne, hoogleraar aan de Technische Hoge
school in Delft. Kortgeleden werd onder
zijn leiding een studie afgesloten over de
economische en sociale aspecten van de
technologische ontwikkeling.
De hoogleraar grijs haar en een witte
snor tekenen zijn leeftijd, zijn gezicht is
jeugdig vitaal gaat niet meteen in op
een mogelijke samenhang tussen automati
sering en werkloosheid, als wij hem daar
naar vragen. Hij begint met een mini-col
lege over de vraag of vergroting van de
arbeidsproduktiviteit leidt tot overproduk-
tie en dus tot werkloosheid. Daarbij val
len de namen van twee grote economen,
de Fransman Jean Baptiste Say en de
Engelsman Keynes.
,,^ay heeft gezegd dat door de produktie
een inkomen ontstaat ter waarde van
die produktie en daarmee de koopkracht
om die produktie te kopen. Maar Keynes
zegt dat het altijd de vraag is of het geld
dat met die produktie wordt verdiend ook
helemaal wordt besteed. Ik ben het met
de opvatting van Keynes voor de volle
honderd procent eens. Maar iets anders is
natuurlijk of het ook een wet van Meden
en Perzen is dat de mensen het inkomen
niet helemaal besteden", zegt de professor.
Waar wil hij met deze uiteenzetting naar
toe? Naar het antwoord op de vraag of
we wel zullen opmaken wat er wordt ge
maakt, of het geld wel blijft rollen. De
mening van de professor daarover is:
„In deze tijd is er eerder aanleiding
meer te besteden dan minder. Vroeger kon
den de mensen eigenlijk alleen kopen wat
ze strikt nodig hadden. Nu is er bovendien
een vrij te besteden inkomen. Ieder be
steedt dit op z'n eigen manier. Zo zien
wij in onze omgeving een veelheid van be
hoeften bevredigd, die wij zelf ook voelen,
maar waarvoor ons inkomen ontoereikend
is. Daarom is er volgens mij geen aanlei
ding om te vermoeden dat de mensen hun
geld niet zullen besteden".
TTet groeien van de produktie hoeft dus
niet uit te lopen op pakhuizen vol met
onverkoopbare goederen. Daarom kan de
automatisering, die de produktie zo om
hoog doet vliegen, geen gevaar opleveren
voor werkloosheid. Maar er is ook nog zo
iets als een dienstensector.
„Als men zegt dat de automatisering in
deze sector zal toenemen dan bedoelt men
daarmee in de massa-administratie. Daar
zal veel sterk automatisch worden. Maar
er is een groeiende vraag naar die dien
sten. Neemt u maar de giro en het beta
lingsverkeer. Daar zitten nu veel meer
mensen dan vroeger", constateert prof.
Van de Woestijne.
Hij gaat wat verzitten, strekt zijn benen,
trekt aan zijn sigaartje en merkt slim op:
„Toen alles nog gewoon met geld werd
betaald was het heel anders. Zilveren gul
dens gingen wel honderd jaar mee. Daar
kwam geen mens meer aan te pas. Bij
het betalingsverkeer zoals we dat nu ken
nen met de giro zijn er heel wat mensen
nodig".
De professor filosofeert nog wat door.
Toen de auto er in kwam ontstond er
heftige onrust bij de vervoerders. Die za
gen hun bestaan bedreigd. Maar de auto
was niet tegen te houden en die bracht
het ontstaan van een enorme industrie met
zich mee waar veel meer mensen werken
dan destijds in het vervoer met paard en
wagen.
„Ook in de administratieve sector is men
er nog niet zeker van of het toenemen van
de automatisering zal leiden tot afneming
van de werkgelegenheid in die tak van be
drijf. Er komt zoveel administratie bij.
Vroeger volstonden de bedrijven met sim
pele boekhoudingen. Nu wensen ze exploi
tatie-rekeningen op korte termijn. Verder
zijn er heel wat mensen nodig om de appa
raten te voeden en wat er uit de machi
nes komt te verklaren", zegt de hoogle
raar.
Wel staat vast dat de aard van heel wat
werk zal veranderen. Een goede boekhou
der is wellicht niet geschikt voor mechani
sche administratie. Maar dat betekent niet
dat die mensen plotseling, van de ene dag
op de andere, met die verandering gecon
fronteerd zullen worden.
De automatisering is een proces dat
geleidelijk verloopt", verklaart de
hoogleraar. „Daar zijn tientallen jaren
voor nodig, misschien zelfs een halve
eeuw".
Maar hoe zit het dan met Amerika, waar
de automatisering al flink op gang is ge
komen? De experimenten die daar werden
toegepast en de fouten die voorkwamen,
hebben de ondernemers in Europa tot le
ring gestrekt. Betekent dit niet dat de
automatisering aan deze kant van de Oce
aan daardoor sneller zal gaan?
„Daar heeft u gelijk in", geeft de profes
sor toe. „Het kan hiet sneller gaan dan in
Vy-NC"
.f"v>> 4
de Verenigde Staten. Maar het kan zijn
dat wij hier weer andere fouten maken
Het zou al fout zijn als we de systemen
die in Amerika worden toegepast gewoor
overnamen. Dus zit het er in dat het toch
niet zo snel gaat".
Hij wijst er daarbij op, dat bij automa
tisering in omvangrijke administratie
ve bedrijven de problemen van de organi
satie bijzonder groot zijn. De oplossing er
van vraagt heel veel tijd. Als voorbeeld
haalt de professor aan de automatisering
bij de giro. Tussen het denken over auto
matisering en de toepassing er van lag bij
leze dienst acht tot tien jaar.
Door die geleidelijke invoering van de
lutomatisering hoeft er geen vrees te zijn
oor het massaal groeien van de werkloos
heid'. „Ik geloof niet in rampspoed jaren",
zegt prof. Van de Woestijne.
„Wel kunnen er in bepaalde takken van
bedrijf heel onaangename gevolgen voor
de werknemers voortvloeien uit de auto
matisering," gaat hij verder. „Die zullen
dan opgevangen moeten worden door de
mensen bijvoorbeeld vervroegd te pensio
neren. En als men de automatisering ziet
aankomen doet men er verstandig aan, de
mensen die uit zichzelf weggaan, niet te
vervangen".
Al met al ziet prof. Van de Woestijne da
geautomatiseerde toekomst niet donker in.
