„Geen vertrouwen in
Djakarta's beloften"
w
Jonge mensen houden van interieurwisseling
Wonen
tussen
wol en
plastic
Thera bruist
van ideeën
LAGERHUISLID
IN ACTIE TEGEN
TATOEËRING
Gevluchte papoea over toekomst
van West-Irian:
EENENTWINTIGJARIGE LEIDT
DRUK BEZET LEVEN
Waarom kunnen
wij niet zelf
bedelen
Oud S.A.-man
veroordeeld
AGENINGEN Van mijn volk wil 95 procent de
onafhankelijkheid. Ik weet het, want ik ben overal in
West-Papoea geweest. Ik heb het gehoord van de mensen
zelf."
Zacharias Aristoteles Sawor (31), gebrildtenger in
zijn keurige Europese pakzegt het met kalme overtui
ging. Hij is eind vorig jaar in Nederland teruggekeerd:
gevlucht voor het Indonesische bewind in West-Irian.
IN ARREST
VLUCHT
FONDSEN
Duitse jongen bekent
moord op oude man
In het Louvre
Zonder poten
In het niets
T.V -SPEL
ONTDEKT
NUCHTER
Marine
DINSDAG M FEBRUARI 1969
Hij spreekt goed Nederlands (zat op het lyceum in Zutphen, studeerde in
1962 af aan de hogere landbouwschool in Deventer), maar kiest aarzelend,
soms moeizaam zijn woorden. Hij woont nu met vrouw en drie kinderen in
bij een bevriend papoeagezin in een comfortabele, nieuwe flat in Wageningen.
Waarom bent u indertijd naar
Nieuw Guinea teruggegaan?
„Ik was toen erg teleurgesteld. De
Nederlandse regering had ons beloofd,
dat wij zelfbeschikking van Nederland
zouden krijgen. Opeens was er de over
dracht. Ik ben teruggegaan om mijn
volk voorlichting te geven over de
volksuitspraak die in I960, dit jaar,
moest worden gehouden. De Indonesi
sche voorlichting is gericht op vernieti
ging van het plebissiet".
Kreeg u de gelegenheid uw mening
te uiten?
„Ik was hoofd van de landbouwvoor-
lichtingsdienst nog benoemd door de
Nederlanders. Ik kwam overal om voor
lichting te geven over de landbouw".
En over de politiek?
De heer Sawor schiet in een jongens
achtige lach: „Dat achtte ik mijn plicht".
Hebt u daar geen moeilijkheden
mee gekregen?
„Ik ben twee keer gearresteerd. De
eerste keer op 19 april 1963. Ik zat één
dag op beschuldiging van bezit van de
Nederlandse en de papoeavLag en van
wapens".
Waa dat zo?
„Die vlaggen misschien wel, maar
die wapens zeker niet", zegt de heer
Sawor lachend en hij gaat voort: „De
tweede keer was op 25 augustus 1965.
Ik werd beschuldigd van samenwerking
met de OPM (Organisatie Vrij Papoea).
Toen was net op 28 juli de opstand
van Manokwari onder leiding van Per-
menas Awom uitgebroken. Ik heb de
atweede keer precies een jaar gezeten".
Hoe was de behandeling?
„Slecht. Af en toe kreeg ik een pak
slaag. Bij verhoor werd ik met pistolen
bedreigd. Af en toe kregen we ook wel
eens voor de grap een trap. Na één
jaar ging mijn zaak naar de militaire
rechtbank. Ik werd vrijgelaten, maar
moest me iedere dag, later twee keer
in de week melden".
In die tijd is de vlucht van de heer
Sawor voorbereid. Op 2 juni 1967 kreeg
hij het bericht dat alles was geregeld.
„Die nacht heeft iemand ons (man),
vrouw en 2 kinderen, een van één en
een van tweeënhalf jaar) in een boot
met buitenboordmotor over zee naar
Wutung gevaren. Dat duurde drieën
eenhalf uur. Het was gevaarlijk, want
er lagen altijd Indonesische politiemen
sen in gewone vissersschepen op de loer.
Bij de Tami, de grensrivier, zijn ver
schillende papoea's, die weg wilden
doodgeschoten".
In Wutung, de eerste de beste be
stuurspost aan de Australische zijde van
de grens die dwars over Nieuw-Guinea
loopt, heeft de heer Sawor drie weken
moeten wachten voor hij zich kon mel
den bij het bestuurshoofd, de patrol of
ficier, die inderdaad op patrouille was.
Na onderzoek kreeg hij een voorlopige
verblijfsvergunning.
Vluchten er nu nog veel papoea's
naar Australisch Nieuw-Guinea?
„Van 1963 tot maart 1967 zijn er vol
gens de Australiërs ongeveer vijftien
honderd uit West-Irian gevlucht. Dat
zijn dus de mensen die zich officieel
hebben aangemeld. Nu zijn het nog al
tijd tien tot vijftien per maand".
Hoe weet dat, zoals u zegt, de
achter blij venden zo algemeen anti-In
donesisch zijn? Is er wel voldoende be-
fcef van de betekenis van de komende
volksuitspraak?
„De Indonesiërs voeden zich over
het algemeen een beetje hoger dan
de papoea's. Dat wekt tegenzin. Be
sef waar het om gaat, is er. Toen ik
in 1964 op een reis met de resident
bij de Wisselmeren kwam, werden we
opgewacht door twaalfhonderd men
sen. Zij waren boos omdat er zoveel
beloofd was dat was toen de pro
paganda en zo weinig nagekomen".
Is dat besef dan niet hoofdzake
lijk materialistisch gericht?
„Ja, dat is ook wel zo, maar ook in
de stammen is er al een bovenlaag
die de mensen kan vertellen waar
het om gaat."
Als Indonesië nu eens een plan
had, waarmee West-Irian zo snel mo
gelijk tot ontwikkeling kon worden ge
bracht?
„Wij hebben geen vertrouwen in de
toezeggingen van Indonesië. Toen ik
eens op Java rondreisde voelde ik mij
beschaamd, want overal werd gezegd
dat West-Irian een bijzonder gebied
was, dat alles kreeg, terwijl ik wist
dat onze mensen krepeerden."
Gelooft a met dat het Indonesië
beter dan een onafhankelijk Papoea
sou lukken internationale fondsen voor
de ontwikkeling te verzamelen?
„Och, waarom kunnen wij niet
zelf bedelen. West-Irian heeft bepaal
de mineralen nikkel, koper, ko
balt hout en visserij die bijvoor
beeld voor de Verenigde Staten en Ja
pan aantrekkelijk zijn."
U bent bereid met Japan, waar
tegen toch veel sentiment heeft be
staan, samen te werken, en niet met
Indonesië?
„Japan kan ons economisch voorde
len bieden Indonesië heeft het op
onze onafhankelijkheid voorzien. Als
zelfstandige natie willen wij wel met
Indonesië samenwerken op basis van
gelijkheid."
Wat zijn uw plannen voor de naas
te toekomst?
„Ik ben 5 oktober hier gekomen en
hoop zo lang mogelijk hier te blijven.
Ik ben bezig mijn ervaringen in een
brochure neer te leggen. Die zal ik
0 Rust na een lange vlucht uit
West-Irian: Zacharias Aristoteles
Sawor te midden van zijn zoontjes
Johannes Hermanns (4) en (rechts)
Meocius Manbesakius (2*1*). De
twee jongetjes voeren anderhalf
jaar geleden mee in de boot met
buitenboordmotor, waarmee het
gezin Sawor over zee naar Austra
lisch Nieuw-Guinea vluchtte.
samen met mijnheer Sc heps (het so
cialistische oud-Tweede Kamerlid) uit
geven. Hij schrijft het."
Als de volksuitspraak uitwijst
dat West-Irian bij Indonesië blijft,
wat doet u dan? De strijd voortzet
ten?
„Dat zal ik dan wel zien. Daar wü ik
nu niets over zeggen. Maar dan ga lk
niet terug."
DEN HAAG De Nederlandse poli
tie heeft gisteren een Duitse jongen in
handen van de Duitse politie gesteld.
Gisteren heeft hij tegenover de Neder
landse politie bekend op 2 februari in
Duitsland een oude man te hebben ge
wurgd en te hebben beroofd van 85
mark. De jongen is vrijdagavond in
Leersum aangehouden
Tn een grote stapel zachte wollige
ballen moet u gaan zitten en met
een klein glaasje in de hand genie
ten van uw helemaal oranje gehou
den ronde kamer. Dan veert u lang
zaam op om uw haar een beetje te
kammen in een van de ronde enato-
miekumers, waarvan er één gordij
nen en ronde vloerkleedjes heeft
men allemaal oren, 'n volgende met
voeten, enzovoort. Dan stapt u rus
tig, nog even genietend in de ogen-
kamer, naar de kreeftenkamer om
daar uw bezoek te ontvangen. Het
plafond daarvan is gestoffeerd met
lange, wollige draden, die soms in
dikke, oranje-achtige bossen naar
beneden hangen, gelijk pilaren. Al
thans: dat is zo wanneer u de ideeën
volgt van de heer Verner Panton,
een Deens binnenhuis-architect, die
in Zwitserland woont en werkt.
Verner Panton heeft een aantal
droomkamers ontworpen, meer toe-
komst-kamers eigenlijk. En dat
kwam zo: Het Bayer-concern heeft
een eigen tentoonstellingsschip en
men nam de heer Panton in de arm
om de zaak in te richten op een
manier die héél anders-dan-anders
moest zijn. Er is de heer Panton,
die al talloze prijzen voor zijn bin
nenhuis-architectuur kreeg, alleen
maar gezegd: Verwerk die en die
wollen en plastic materialen, voor
de rest kunt u volledig uw gang
gaan, maar laat ons eens zien wat
er allemaal mogelijk is.
Verner Panton richtte dat schip in
met allemaal ronde vertrekken, die
elk in het teken van één kleur staan.
Een kamer met oranje ballen om op
te zitten en waarvan men zelf een
stoel, bank of bankje kan bouwen,
kreeg ook oranje muren (van gor
dijnstof) en oranje verlichting. Hij
was zo slim om alles op te bouwen
uit losse panelen, zodat een aantal
van zijn droomkamers bijvoorbeeld
tentoongesteld konden worden in Ko
penhagen en het Louvre in Parijs.
Op dit moment zijn die droomka
mers in Nederland en wij zijn ze vo
rige week even gaan bekijken op de
beurs Binnenhuis '69 die in Rotter
dam wordt gehouden.
En zo kon het gebeuren dat we in
de voetenkamer een hand kregen va
een van de mannen die het werk van
Verner Panton naar Nederland heb
ben gehaald, de heer W. van Krim
pen, directeur van het Beurscentrum
Rotterdam. En even later zaten we
te praten in de kreeftenkamer (op de
muren allemaal kreeften gedrukt), in
een zacht oranje licht en in het spe
ciale luchtje, dat bij die kamer met
het wollen plafond hoort. En de ta
fel had geen poten, die was opgehan
gen aan de leuningen van een soort
stoel-bankjes.
„Panton zelf vindt, dat we straks
écht zo moeten wonen", aldus de
heer Van Krimpen. „En in Dene
marken bijvoorbeeld zijn er al ver
schillende dingen uit deze kamer in
produktie genomen. Zijn hangende
tafel bijvoorbeeld, is natuurlijk wél
een idee".
Daar is het, althans op de beurs
Binnenhuis '69, ook eigenlijk om be
gonnen: ideetjes opdoen. Maar wie
veroordeeld zou worden een jaar in
die droomkamers te wonen zou het
niettemin toch wel uithouden. Het
zou ook onze keus niet zijn, maar le
lijk zijn die kamers allerminst (daar
zijn wel andere voorbeelden van).
Ze zijn misschien „goed gek" en 't
is er, wat de kleurtjes en het zachte
licht betreft, voor een paar uur best
toeven.
En dat sluit dan weer een beetje
aan op wat de heer Van Krinpen
v ertelde over het wonen tegenwoor
dig.
„Men wil niet meer honderd jaar
met een tafel kunnen doen", zei hij.
„Vooral bij jonge mensen is merk
baar, dat ze zeker om de vijf jaar
van interieur willen wisselen. Van
daar ook de kartonnen stoeltjes en
de opblaasbare. Dat snelle wisselen
van meubilair noemen we „mobiel
wonen". En dan moet ik er eerlijk
heidshalve bij zeggen, dat de indus
trie daar goed aan meewerkt. Men
gokt op dat snelle wisselen, men
maakt meestal geen bankstel meer
dat over dertig jaar nog staat."
Vandaar dat er steeds naar iets
nieuws wordt gezocht, vandaar ook
dat hetzelfde concern dat Verner
Panton z'n droomkamers liet maken,
een werkgroep heeft die zich speciaal
met het wonen in de toekomst be
moeit.
„Die werkgroep heeft bijvoorbeeld
beweerd, dat wij straks niet meer
in afgepaste kamers zullen leven",
zei de heer Van Krimpen. „Mobiele
muren zullen er voor zorgen, dat we,
zo we willen, iedere dag een andere
kamer kunnen hebben. Schilderijen
hoeven er niet meer aan de muur te
hangen, want daarop worden kleu
rendia's geprojecteerd. En dan is die
werkgroep ook nog bezig met iets,
waarbij je helemaal geen meubilair
0 Wanneer u naar de Deense
binnenhuis-architect Verner Panton
luistert, kan dit bijvoorbeeld uw
zitkamer zijn. Het plafond is ge
stoffeerd door tienduizenden
oranje-roze draadjes, die hier en
daar in lange slierten tot op de
grond hangen. De muren van dit
ronde vertrek zijn gestoffeerd met
kreeften-schilderijen
meer nodig hebt. Je gaat zitten in
het luchtledige, zo lijkt het tenmin
ste. Je zit dan namelijk in een mag
netisch veld."
Kortom, met een antiek stoeltje of
een tafel die nog handwerk is en
nog honderd jaar meekan zijn we
straks misschien nergens meer. Maar
we hopen, dat de heer Verner Pan
ton ons daar toch lekker tussen zal
laten zitten.
AMSTERDAM Wie kent niet de avonturen van de grote boze wolf, het
lieve kleine wolfje en de vrolijke biggetjes? Hun avonturen staan in het
vrolijke weekblad Donald Duck. Als u hun belevenissen heeft gevolgd, dan
heeft u kennis gemaakt met Thera Coppens, want die heeft ze geschreven.
Misschien heeft u weieens de achterkant bekeken van het damesweekblad
Margriet. De kleurige avonturen op deze bladzijde van de Flintstones zijn ge
deeltelijk ook al het werk van Thera.
Er zijn nog meer mogelijkheden om
haar te ontmoeten: zij heeft een kin
derboek geschreven. Vorig jaar werd
haar televisiespel „Dagnacht" door
de AVRO op het scherm gebracht
en zij werkt op dit ogenblik aan een
langspeelplaat vol kinderliedjes.
Een druk leven dus voor dit meisje
van 21 jaar. Zij zegt er zelf van:
„Ik kom niet tot alles wat ik wil
doen. Ik heb ontzettend veel ideeën.
Ik heb een nieuw televisiespel in
mijn hoofd en denk ook over een
musical, maar ik zit overdag te vast
met mijn werk. Ik heb er gewoon
geen tijd voor. Het ideaal lijkt me
als er eens iemand mij een week
vakantie aanbiedt in een dorp met
een huisje met een schrijfmachine.
Dan zou ik al mijn werk eindelijk
eens af kunnen maken. Al zou dat
toch niet lukken want als ik ergens
mee bezig ben, vind ik toch nooit
goed genoeg en begin ik steeds maar
weer met verbeteringen".
Thera Coppens is begonnen met dich
ten toen zij dertien jaar oud was.
Via de schoolkrant van de Pius-
MMS in Amsterdam vond zij een
uitlaatklep voor haar schrijftalenten.
Haar gedichten hield zij nog even
voor zichzelf.
Tot zij in contact kwam met de Avro
over een televisiespel. Daar werd
meteen de aandacht getrokken door
haar gedichten. Er werden er een
paar opgenomen in de radiogids van
de Avro.
„Daardoor werd ik ook gevraagd voor
het programma Dichters dichterbij,
dat vorige week werd uitgezonden.
Ik was bij die opnamen erg gespan
nen. Ik was er erg benieuwd naar
andere dichters te ontmoeten, maar
die ontmoeting viel nogal tegen. Ik
ben toen wel van het idee afgeko
men dat een dichter een heel bijzon
der mens is, die ver van de werke
lijkheid afstaat".
„Die ene middag die voor de opname
nodig was bleek een heel nuchtere
zaak te zijn. Het was een stuk on
persoonlijker dan ik had gedacht.
Al is het wel heerlijk om te merken
dat wat je doet blijkbaar goed ge
noeg is om de aandacht van literaire
figuren op je te vestigen. Maar het
ging allemaal te vlug. Nu is een te
levisiestudio ook bepaald geen plaats
om van het literaire werk van ande
ren te kunnen genieten".
Thera Coppens woont op een klein ka
mertje in het centrum van Amster
dam. Dat is ook geen geschikte
plaats om gedichten te schrijven.
Zij doet dit in hoofdzaak tussen haar
journalistieke werk door. „Ik dicht
veel in de trein. Ook wel eens in
mijn slaap, maar als ik dan wakker
word, kan ik het niet meer opschrij
ven. Het gebeurt me ook nog wel
eens dat ik afdwaal terwijl ik
iemand zit te interviewen. Ik weet
soms helemaal niet meer waar het
gesprek over gaat of wat de persoon
tegenover mij gezegd heeft. Ik zit
opeens aan een nieuw gedicht te den
ken. Ik dicht ook vaak om een mooi
woord heen. Dan kom ik ineens een
woord tegen dat allerlei beelden bij
me oproept en daar ga ik dan een
gedicht omheen weven".
Tot de dichters die Thera Coppens bij
zonder aanspreken hoort Leo Vro-
man. Vroeger werd haar werk nogal
beïnvloed door Adriaan Roland
Holst. „Ik was toen zeventien en
dichtte over wolken en blauwe luch
ten. Nu probeer ik eigen ideeën te
verwerken".
in tussen het dichten en journalistiek
werk door werkt Thera Coppens aan
haar kinderliedjes en schriift zij
sprookjes. Ook deze sprookjes ko
men op een plaat uit. Zij worden ge
sproken door Herman van Veen. Aan
werk en ideeën ontbreekt het Thera
Coppens niet, aan tijd voorlopig nog
wél.
LONDEN Een conservatief Lager
huislid in Engeland is ten strijde ge
trokken tegen het oude gebruik van
tatoeëring, tenminste bij jongelui onder
de achttien jaar.
Heel wat meisjes, die hun rug of ande
re lichaamsdelen in een onbezonnen
bui laten versieren, krijgen daar later
spijt van. Het bezorgde Lagerhuislid,
Martin Maddan, heeft het Lagerhuis
voorgesteld tatoeëring van jongelui on
der de achttien strafbaar te stellen.
Tatoeëren kan zelfs tot psychologi
sche problemen leiden, heeft deze
parlementariër ontdekt; ook tot aller
lei praktische problemen, zoals een
jongeman ondervond die winkelbedien
de wilde worden, maar die nergena
werd aangenomen omdat hij op zijn
ene hand het woord „liefde" had
staan en op de andere „haat".
De psychische moeilijkheden als ge
volg van het laten opsieren van
lichaamsdelen wettigen in veel geval
len gratis operaties onder de nationa
le gezondheidsverzekering in Enge
land. Dat heeft de belastingbetalers
de laatste drie jaar zeker een miljoen
gulden gekost, zegt Martin Maddan.
De Britse marine was altijd sterk
in het tatoeëren. Er was zelfs een ad
miraal bij deze oudste «tak der Britse
strijdkrachten, die op zijn rug een
compleet jachttafereel had laten aan
brengen. Maar tegenwoordig moet de
Royal Navy niet veel meer hebben
van deze versieringen.
Een jongen in het kiesdistrict van
Maddan moest driemaal worden ge
opereerd om een uitbundig tafereel
van zijn borst en armen te laten ver
wijderen, compleet met vogels, meis
jesnamen en zeemeerminnen. Die had
hij er toen hij veertien was voor vijf
tientjes op laten tatoeëren.
PADERBORN Een vroegere hoge
officier van de SA is te Paderborn tot
vier jaar gevangenisstraf veroordeeld
wegens zijn aandeel in de moord, voor
de oorlog, op een Joodse hoofdredac
teur.
Het slachtoffer, Felix Fechenbach,
hoofdredacteur van de socialistische
„Volksblatt" in Detmold, werd op 7
augustus 1933 dood aangetroffen, nadat
een SA-groep onder aanvoering van de
thans 76-jarige Friedrich Grüttemeyer,
hem met 27 schoten had neergemaaid.
Het is deze Grüttemeyer, destijds ca
féhouder te Detmold, die thans terecht
heeft gestaan.
De voormalige „Standartenführer''
bracht eerst Felix Fechenbach naar een
bos „waar hij zijn behoefte kon doen,
als hij dit wilde". Toen Fechenbach
hieraan gevolg gaf brandden de scho
ten los.
Grüttemeyer heeft 20 jaar onder een
valse naam geleefd. In 1967 kwam men
hem in een plaatsje bij Bonn op het
spoor. De SA-man vroeg namelijk op
zijn valse naam staatspensioen aan, een
nauwkeurige ambtenaar viel daarover
en zo kwam de bal aan het rollen.
