Venhcdk
koek
Twee leraressen houden 't ambacht
van handweefster hoog in ere
eó op een
kaart aezet
VOEDZAAM CASSA VE-SOJABROOD
halm HANDCREME
san
IN VIJFTIENDE-EEUWS HUISJE TE AMERSFOORT
Getouw op zolder
Yoghurt-verbruik
neemt toe
fllSH WfflStf*
PACO RABANNE
IN HARNAS
Nieuwe in Wapeningen
ontwikkelde broodsoort
kan uitkomst betekenen
voor arme volkeren
Knolgewassen
MODE-IDEEËN VIT PARIJS
Onderduikers
Opklopmachine
koop vandaag een
heerlijk kruidig
zacht en mals
uw handen vragen erom
VEREENVOUDIGING
SOCIALE VERZEKERING
- dvicnanooc van lain IFll Nu'ns proberen. Vier porties
I *T VldpalICCd van IglVf ||Ain| zee-verse kabeljauw met f
a nu iftn 0 OEuaak 1 Q(t y? krokant paneerlaagje. Zó klaar,
f HIJ vOOl 1?99 ÉS géén bakluchten héél lekker.
DONDERDAG 13 FEBRUARI 1969
vsf/m
ADVERTENTIE
elkaar, de baan van lerares aan de
Middeloo-academie aangeboden. Inmid
dels ontdekten de dames van het „Ka
pelhuis" ook, dat er in Amersfoort een
dringende behoefte was aan een kleine
ruimte waar kunstenaars hun werk ten
toon konden stellen en zo werd de be
nedenruimte van het huis ingericht als
kunstgalerie.
„Nu zijn er meer galerietjes hier en
de bhoefte is dus niet meer zo groot",
aldus Hyke Koopmans, „maar het leu
ke is, dat het Kapelhuis door het hele
land wel een beetje bekendheid heeft
gekregen".
Terug naar het handweven, dat in
deze tijd ineens weer populair begint
te worden als arbeidstheraphie of vrije
tijdsbesteding, hoe men het noemen
wil. Wie op zolder nog een oud weefge
touw vindt, prijst zich meer dan geluk
kig.
„Ja", zei Hyke Koopmans, „maar
vergeet niet dat er in de twintiger ja
ren ook ineens zo'n opleving was in het
thuis weven. Vergeet ook niet, dat zo'n
weefcursus die een vrouwenclub geeft
iets heel anders is dan het échte be
oefenen van dit ambacht. Het is gewoon
een technisch vak, voor een deel".
TJet yoghurtgebruik is vrtfwel over-
al in de wereld in opgaande lijn.
Nederland staat aan de top. De tweede
en derde plaats worden door Zweden
en Noorwegen bezet. In ons land werd
in 1950 2,8 kilogram per hoofd ge
bruikt. In 1968 steeg de yoghurtcon-
sumptie tot 13,3 kilogram per hoofd. In
Frankrijk is de belangstelling voor dit
produkt eveneens toegenomen, zij het
ten koste van de kaas. De gemiddelde
Fransman eet tegenwoordig gemiddeld
vijf kilogram yoghurt. In België en
Luxemburg is dit cijfer 1,9 kilogram.
Hyke Koopmans (links) en
Margje Blitterswijk in de ven
stertjes van het Kapelhuis" in
Amersfoort. Beiden handweefster,
beiden lerares in hun vak, beiden
goed voor een kunstgalerietje en 'n
huisje waar volgens zeggen, vroe
ger kloosterlingen brood uitdeelden
aan de armen.
ADVERTENTIE
pure au .p rorsmi
A8.W8
BOW S?; wstfltesv ÖUBtrn
door velen
ontdekt in hun
Irish Coffee!
IMPORT: SCHAEFERS WORDEMANN N.V., AMSTERDAM
DEN HAAG Bij de Tweede Ka
mer is ingediend een wetsontwerp dat
regelen geeft inzake een door of van
wege de Sociaal-Economische Raad in
te stellen onderzoek in verband met
adviesaanvragen betreffende vereen
voudiging der sociale verzekering op
langere termijn.
Het wetsontwerp, waarmee de Socia
le Verzekeringsraad en de Ziekenfonds
raad zich hebben kunnen verenigen,
dient om uitvoering te geven aan een
desbetreffend verzoek van de SER.
ADVERTENTIE
A vispanees tijdelijk 1,99 4 vispanees tijdelijk1,99 4 vispanees tijdelijk 1,99 4 vispanees tijdelijk 1,99 4 vispanees tijdelijk 1,99
itijdelijkl99i
1 Mfm
66T>ifl|9Pltt seeuedsiA 66't>i(!|0Pfll saeuedsjA jr 66't>i{!i0Pl!l saeuedsjA j? 66'l>il!löP(H sesuedsjA fr 66'seauedsjA r
PARIJS Paco Rabanne - de smid
onder de Franse couturiers - liet
zijn mannequins opkomen in harnas
sen die echter niet minder soepel
waren dan chiffon en prachtig om
het lijf sloten.
De show speelde zich af aan de rand
van een zwembad en Rabanne zei
met een glimalch „zij hoeven zich
niet eerst af te drogen voor zij gaan
dansen".
Hij bleef beweren dat - ondanks het
smeedwerk - hij een romantische
collectie heeft gemaakt. „Ik geef
mijn hamer en nijptangen niet op",
zei de meester. „Ik blijf werken met
mijn soldeerbouten. Maar ik gebruik
ook stoffen en daarom moet ik zo nu
en dan mijn toevlucht nemen tot
naald en draad." Niettemin blijft
het merendeel van zijn modellen er
uit zien of zij zo uit smidse of blik-
fabriek komen. Witte pyjamas heb
ben als lijfje vederlichte metalen
wambuizen.
Het medium is hier wel bedrieglijk.
Wat metaal lijkt is in vele gevallen
plastic en daarvan maakt hij dan
korte, veelkleurige maar ook effen,
jurkjes en lange avondjurken die de
indruk wekken alsof de draagster on
der een confettidouche heeft gestaan.
Vaak vallen de modellen ruim langs
het lichaam en de middeleeuwse hel
men en mutsen die bij geen model
ontbreken vallen lang over de schou
der met een chevron-effect.
Paco houdt van geometrische patro
nen - ruiten, vierkanten, visgraten
en horizontale of verticale strepen.
Zwart, wit, bruin, soms een beetje
geel, roze, in ronde of gedraaide
plakken wekken de indruk dat hij
zijn inspiratie in bepaalde gevallen
gevonden heeft in de fiches van een
roulette.
Zijn jassen zijn opgebouwd uit stukjes
die aan elkaar zijn geklonken of met
haakjes vastgemaakt; dan zijn er
gebreide fluwelen mantels in
drie dooreenlopende kleuren of in
grote ruiten. Een jas van bronzen
lovertjes kreeg een enthousiast ap
plaus.
In het volgende bedrijf van de show
bevinden wij ons (ook bij Rabanne)
in de Sahara. De kleding der noma
den heeft hem hier voor de geest ge
zweefd. Arabische kafya's en hoofd
deksels „trés l'Arabe" die mond,
kin en neus bedekken.
Hierbij ontbrak in de show de buik
dans niet en de jet-set.
O
AMSTERDAM Zesduizend brillen,
enige duizenden losse glazen en brille
kokers zijn het resultaat van een in
Amsterdam gehouden inzamelingsac
tie voor brillen voor melaatsen. Aan
deze actie, die eind januari werd be
ëindigd, verleenden vele scholen, ver
enigingen en particulieren hun mede
werking.
Eén ding moet me ineens van het
hart: als ik in de veertig ben
en ik heb hetzelfde jonge-meisjesgezicht
als Hyke Koopmans in Amersfoort
(nu van die leeftijd), dan knijp ik mijn
handen dicht.
In Groot-Brittannië at men vorig jaar
gemiddeld niet meer dan vijfhonderd
gram yoghurt. Het land staat daardoor
onder aan de ranglijst, alhoewel het
verbruik in vroeger jaren nog lager
was.
Toch is men in de Verenigde Staten
en Canada nog minder „yoghurt-min-
ded" dan in het Verenigd Koninkrijk.
Dat neemt echter niet weg, dat de con
sumptie van yoghurt in Amerika met
vijfhonderd procent in tien en die in
Canada met vierhonderdvijftig procent
in drie jaar is gestegen.
De Russische bacterioloog Metchni-
koff, die in 1908 samen met Paul Ehr-
lich de Nobelprijs voor de geneeskunde
ontving in verband met zijn onderzoe
kingen op het gebied van de witte
bloedlichaampjes, deed aan het begin
van deze eeuw een merkwaardige ont
dekking. Hij las in een rapport, dat in
Bulgarije op elke duizend sterfgeval
len vier personen ouder dan honderd
jaar waren. Bovendien bleken dezen al
len gedurende hun leven regelmatig
yoghurt te hebben gegeten. Aangezien
Metchnikoff op zoek was naar een
middel om vroegtijdig verouderen te
gen te gaan, kreeg de yoghurt zijn be
langstelling.
Aan de geschiedenis, die dit zuivel-
produkt heeft doorgemaakt, is in het
februari nummer van „Het Beste" een
boeiend artikel gewijd, waaraan wij
bovenstaande gegevens ontleenden. Uit
het betrokken overzicht blijkt bijvoor
beeld, dat gedurende vele decennia
yoghurt geenszins als een lekkernij
werd beschouwd, doch al een genees
middel.
Wij kwamen vroeger geregeld bij elkaar over de vloer,
hadden vooral tijdens de bezetting in dezelfde zorgen
gezeten en die vaak zusterlijk gedeeld. Nu zij al sinds jaren in een andere
stad woonde, niet al te dicht in mijn buurt, was het contact steeds losser
geworden, een groet over en weer bij monde van derden. Ik wist dat
zij haar man, na een verraderlijke slepende kwaal had verloren. Een slag
die blijkbaar zo hard was aangekomen dat zij sindsdien nooit meer
de oude was geweest.
Waarom heeft een mens die weliswaar dure telefoon aan de muur hangen?
Toch niet louter om er bestellingen of klachten mee door te geven. Haar
telefoonnummer was gemakkelijk gevonden, en opbellen tijdens de
avonduren zou haar wel het meest gelegen komen:
Maar haar stem in de hoorn klonk niet alleen veraf door de afstand.
Lusteloos, mat, bijna onverschillig, een moeilijk begin. Ja, zij was ziek ge
weest, als je dat ten minste zo wilde noemen. Veel te hoge bloeddruk en
duizelingen: zij waagde zich de laatste tijd maar niet meer op straat.
Het bleek een bloedvatenkwestie, en dat kwam voornamelijk door de
spanningen waaronder zij leefde.
Laat haar maar praten, geen beter middel dan dat om althans voor een
ogenblik die voortdurende druk te vergeten. Och ja, sinds de dood van haar
man had zij geen rust meer gehad. In de zomermaanden ging het nog dan
kon zijn eruit, een eind weg reizen, bij een van haar zusters gaan logeren. Het
gaf afleiding, een gevoel van bevrijding uit dat opgesloten zitten binnen
de vier muren van haar flat.
Maar naarmate de dagen gingen korten trok het licht ook meer
en meer uit haar leven weg. En in de laatste maand van het jaar, met
al die feesten waarin haar man altijd zo opgewekt meeleefde hij was
zo'n gezelligheidsmens was het haar alles weer teveel geworden.
O ja, zeker, zij had de kinderen en hun aanhang van man en verloofden
en kroost al die dagen om zich heen gehad, een flat voL Het hielp voor
een ogenblik haar gedachten afleiden, maar haar hart was er niet meer b#.
Zij had zich monter voorgedaan om hun plezier niet te bederven. Met
elkaar om een feestelijk gedekte tafel zitten, spelletjes doen en verhalen
vertellen.
Maar toen zij weer vertrokken waren, naar hun eigen huis of hun baan,
was de stilte weer dubbelbenauwend geworden. Zij was duizelig in
elkaar gezakt en had wekenlang moeten liggen. Nu ging het wel weer, ja aij
mocht opstaan en kalmaan weer wat in het huishouden ombeuzelen.
De weekdagen die kwam zij nog wel door, met de twee thuis voor wie
zij nog zorgen moest.
Maar den zondagmiddagen, als zij in de schemer op de bank lag terwijl de
verloofden aan de wandel waren die uren waren van een wurgende
verlatenheid. Dan dacht ze: Laat mij hier maar liggen en nooit weer
opstaan. Mijn leven heeft niet de minste zin meer.
Was dat nou de montere bedrijvige huismoeder van weleer? Bij wie alles kon
en alles mocht, die bij haar eigen drietal nog minstens het dubbele aan
buurkinderen over de vloer had op regenachtige woensdagmiddagen. Die even
vlot een kinderpyjama in elkaar stikte als een pan soep op tafel zette
voor onverwachte eters?
Laar mij hier maar liggen en dat zei een vrouw van nog geen
zestig met een stel levenslustige aanhankelijke kinderen. Ik probeerde haar
voorzichtig op dat spoor te praten: zolang zij er was bleef er een
middelpunt, een gezinsband, een onderdak.
Ach kom, zij wist wel beter. Die kinderen redden zich wel, straks hadden
zij hun eigen gezin, wie weet hoe ver weg. Dan was zij alleen nog maar
een postadres, een parkeermogelijkheid voor de kleinkinderen. Het
klonk volstrekt niet verbitterd, alleen maar lusteloos en koppig ontoeganke
lijk.
Ik had verder mooi praten, het haalde niets uit. Dat zij nog jong
genoeg was om van haar leven iets te maken. Dat zij geen geldzqrgen had,
een eigen dak boven het hoofd en alle vrijheid om te gaan en te staan
waar zij wilde.
Dat er nog zoveel mooie en interessante dingen waren om van te genieten.
Boeken, muziek, toneel en in haar woonplaats was er op dat gebied wel
het een en ander te beleven, en zij had er nu alle tijd voor.
Geen interesse, wat moest zij daar alleen tussen al die echtparen. Als
haar man nog leefde, zouden zij nu al aardig op weg zijn naar dat huisje
buiten met een autootje voor de deur. Het kwam altijd weer op het
beginpunt terug. De man die zoveel jaren lang al haar aandacht had gehad,
om wie zij 's nachts niet durfde slapen, en overdag nauwelijks rust had
als hij uit haar gezichtsveld was.
Ik legde zuchtend de haak neer. Het was nobel, het was aan één kant
hartverwarmend van trouw en toewijding. Maar ach, die vrouwen die alles
op één kaart zetten terwijl zij weten dat die kaart haar vandaag of
morgen uit de hand geslagen wordt.
Die eigenlijk nooit een eigen leven hebben geleid, en zich nooit hebben
voorbereid op een mogelijk alleen achterblijven. Op haar leeftijd is dat ook
niet meer te leren. Daar moeten wij eigenlijk in de verloving al mee begin
nen. Of liever de moeders behoren dat haar dochters in te prenten.
ADVERTENTIE
WAGENINGEN Brood van cassave-
zetmeel en sojabonenmeel heeft een
hogere voedingswaarde dan tarwe
brood. Cassave-soja-brood zou dus in
werelddelen waar het volksvoedsel te
arm aan eiwitten is en waar weinig ol
geen brood wordt gegeten een uitkomst
kunnen zijn.
Een uitkomst vooral voor arme lan
den, die hun voedselpositie niet kunnei
verbeteren door invoer van tarwe om
dat ze er het geld niet voor hebber
en die zelf geen tarwe kunnen ver
bouwen.
Dit is het verrassende resultaat var
een onderzoek, dat is verricht in he
Instituut voor graan, meel en broo<
van TNO in Wageningen op verzoel
van de Voedsel- en Landbouworganisa
tie (FAO) van de Uno.
Ir. .J C. Kim en ir. D. de Ruiter
verbonden aan dat Wageningse insti
tuut, hebben de resultaten van het on
derzoek medegedeeld in het eerste num
mer van dit jaar van het tijdschrift
TNO-Nieuws.
De opdracht was het onderzoeken
van de mogelijkheid van het maken
van brood van uitsluitend meel van
knolgewassen en ontvette oliezaden,
die in vele arme landen worden ver
bouwd. De toevoeging van meel van
ontvette oliezaden werd gewenst ge
acht omdat juist dat meel eiwitrijk is
en dus de voedingswaarde verhoogt.
Meel van knolgewassen, een hoofdbe
standdeel van het volksvoedsel in vele
ontwikkelingslanden, is wel rijk aan
zetmeel, maar bevat heel weinig eiwit
ten.
De moderne broodbakkerstechnieken
hebben veel bijgedragen tot het slagen
van de proeven in Wageningen, die
overigens aansluiten op soortgelijke
Een model uit de voorjaarscollectie van het Parijse modehuis St. Lau
rent; een kaki safaripak, waar een grote strooien hoed bij gedragen
wordt (foto links). Rechts een zomerjurkje van de Franse ontwerper Louis
Feraud, gemaakt van witte banion met een geplisseerde minirok.
Een hoed van de Parijse ontwerper Olivier; het is een rood met zwarte
cloche.
Zo vermindert de kwaliteit door toevoeging van cassave- aan tarwemeel. Links een brood
uit tarwemeel gebakken; het derde brood van links heeft de beste verhouding tarwe- en
cassavemeel.
Hyke Koopmans heeft trouwens
meer opvallends. Ten eerste woont zij
in een beeldschoon huisje uit de vijf
tiende eeuw, het „Kapelhuis" geheren
ea naar men zegt hoorde dat vroeger
Mj een klooster en werd er brood uitge
deeld aan de armen. En verder is ze
iemand, die vreselijk kan lachen om al
le dingen die ze heeft uitgehaald en
nog steeds doet. Ze beoefent het vak
van handweefster en geeft daar les in.
En negen jaar geleden had ze al een
boetiekje, waar haar zelfgewezen stof
fen tot jurken werden gemaakt. Maar
de coupeuse vertrok na een maand
naar Perzië en sindsdien is de bene
denruimte van het „Kapelhuis" inge
richt als kunstgalerietje.
Hyke Koopmans zat tijdens ons ge
sprek in een paarsachtige broek en trui
onder de hanebalken op de eerste ver
dieping, herstellende van een griep. En
zo ook haar vriendin en collega Margje
Blitterswijk. Beiden handweefster, bei
den lerares in weven aan de Middelo-
academie, een instituut waar onder an
dere voor jeugdleider en leraar MO
hadenarbeid wordt geleerd.
En waarom nu beiden dat vak van
handweefster, in een tijd, waarin men
tien keer zo goedkoop een synthetisch
stofje kan aanschaffen als een handge-
weven lap? Uiteraard omdat ze dat we
ven een prachtig (zeer technisch) am
bacht vinden en omdat er zelfs in deze
tijd mensen zijn die graag „iets moois
cn exclusiefs" willen hebben.
Maar er is meer. Margje Blitterwijk
is gaan weven omdat ze toevallig ken
nis maakte met Hyke en het vak van
Hyke mooi vond.
Maar Hyke Koopmans zelf, dochter
van een Friese boer, is in feite gaan
weven uit noodzaak, in de oorlogsja
ren.
„Wij hadden onderduikers die wol
sponnen, zoals toen zoveel onderduikers
deden", vertelde zij. „Goed, van wol
vallig iemand met een weefgetouw,
kun je iets breien, maar ik kende toe-
Wel, dat weven pakte me meteen. Een
toen de oorlog voorbij was, stapte ik
naar de kunstnijverheidsschool in Am
sterdam, om het echt goed te leren."
Daar heeft ze leren weven met pa-
piertouw, want wol was bijna niet te
krijgen. En door die wolschaarste
moest ze, na haar studie, ook zien een
gevestigde weverij te kopen. „Anders
zou ik nooit de vergunning hebben ge
kregen wol in te kopen", vertelde ze.
Die weverij vond ze in Amersfoort,
waar ze een paar jaar later een goed
draaiend weverijtje annex spinnerij met
zeven weefsters en een vertegenwoordi
ger had opgebouwd.
Inmiddels was Margje Blitterswijk
haar komen assisteren, alles ging uit
stekend en toen. stopten zij ermee. Het
was „te fabriekerig" geworden, vonden
zij beiden.
„Wij wilde graag weer rustig dingen
maken", aldus Hyke Koopmans, „geen
serie-produkten, maar lapjes stof waar
uit bijvoorbeeld maar net één jruk kon
worden gemaakt, dingen die maar één
keer worden gemaakt".
Maar toen kregen zij, enige tijd na
onderzoekingen in vele andere landen.
Bij de bereiding van het deeg voor
cassave-sojabrood, aldus ir. Kim en ir.
De Ruiter, moet de bakker heel anders
te werk gaan dan bij het maken van
wittebrood-deeg.
Deeg voor cassave-sojabrood wordt
bereid in een opklopmachine, ongeveer
op de manier waarop cakedeeg wordt
gemaakt. En in plaats van een deeg-
verdeelmachine, voor het verdelen
van deeg in gelijke partjes, gebruikt
de cassave-sojabroodbakker een be-
slagspuitmachine. Evenals bij de be
reiding van cake deponeert de machine
de juiste hoeveelheid deeg direct in de
bakblikken. Het opmaken van het deeg
komt geheel te vervallen.
Om het cassave-sojabrood de ge
wenste kruimigheid, luchtigheid en
stevigheid te geven werd aan het wa
ter, dat voor de deegbereiding nodig
was een kleine hoeveelheid gyceryl-
monostearaat, of GCM, toegevoegd.
Dat GCM is een stof die een goede
rijzing bevordert in deeg dat van na
ture slecht rijst.
Het gebruikelijke deegrecept was
bij de proeven in Wageningen: 80 de
len cassavezetmeel, 20 delen ontvet
sojameel, 2 delen persgist, 2 delen zout,
4 delen suiker, 70 delen water waaraan
GCM was toegevoegd.
Voor vaststelling van de voedings
waarde namen onderzoekers proeven
met witte ratten. De ratten kregen
Brood dat gezien mag worden
van cassave- en sojameel.
O
enige tijd drie soorten brood te eten,
namelijk brood van cassavemeel en
sojameel, brood van cassavemeel en
aardnotenmeel en gewoon wittebrood.
Men vond geen verschil in verteer
baarheid, maar wel een verrassend
verschil in voedingswaarde. Die was
bij brood van cassavemeel en soja
meel het grootst. Tot die verrassende
ontdekking kwam men niet in Wage
ningen, maar in het Centraal instituut
voor voedingsonderzoek van TNO in
Zeist, waar de verschillende soorten
brood op hun voedingswaarde werden
onderzocht.