Zandwijk was heel wat mans
Duizend „schilden
voor kind, dat
omkwam bij brand
Zwart-wit
Actie voor behoud
van de Jufferswaard
9]
Vakantiespreiding
steeds een flop
mim 9
n
mm
mim
T
m o
n
m o
SCHAKEN ff door H. KRAMER
Brabants
Harde daken
Zendingsijver
Zelfverzorgers
Naar Tiel
Voorbeeldig
Dierenverdriet
Op post
„Renkum steeds meer ontluisterd"
H 91
■i
S
üiX
a
m
s m
92E3
DAMMEN
door J. M. BOM
BRIDGE
door H. W. FILARSKI
KRUISWOORDRAADSEL
Buitenwijk van Tiel leidde
eens een autonoom bestaan
Tie agglomeratie Tiel is
voortdurend groter gewor
den. Zegt men heden ten dage
van iemand dat hij „op Zand
wijk" woont, dan bedoelt men
daarmee een deel van de ge
meente Tiel dat aan het oude,
uit de middeleeuwen stammen
de vestingplan werd aange
bouwd. De opneming van een
klein deel van Zandwijk in het
uitbreidingsplan, dat reeds in
de middeleeuwen plaats vond,
komt ter sprake in ons hoofd
stuk over Tiel als eeuwenoud
handelscentrum gedurende het
Duitse keizerrijk, waarmee de
Brabantse zowel als de Gel
derse tijd samenvalt en de tijd
van de Habsburgers. Alles
evenwel op de juiste plaats.
Voor de Franse tijd (1795-
1812) was Zandwijk een zelf
standig dorp met een eigen be
stuur en een eigen gerecht. In
oude tijden heette het Sanctus
Vicus, dat is „Heilige Wijk",
maar waaraan deze aandui
ding te danken is, gaat nog, in
nevelen gehuld. Het Zandwijk-
se territorium was toen veel
groter en werd begrensd door
de stad Tiel en tot óver de
Linge aan de heerlijkheden
Echteld, Eek, Maurik, Omme
ren en IJzendoorn, de com
manderij van Ingen en de
maalschappen Medel en Zoe-
len. Zandwijk behoorde niet
tot het ambt Tielerwaard maar
tot het ambt Neder-Betuwe.
wijk kreeg daarvan een deel
te incasseren. Reeds strekten
de huizen van het dorp zich in
1385 tot dicht bij Tiel uit en in
dit jaar werden daarvan 18
huizen, staande aan de dijk
onder Zandwijk, verwoest en
in 1392 nog eens 36 huizen. In
de nacht .van Sacramentsdag
1420 werd te Zandwijk een
brand ontdekt die tot de meest
catastrofale in de geschiedenis
zou gaan behoren. De brand
sloeg over op de stad waarbij
op tien na alle huizen van Tiel
verwoest werden en verder al
leen het Tolhuis en de kerken
van Sint-Walburgis en van
Sint-Maarten gespaard bleven.
Opmerkelijk is dat nadien zo
veel aandacht in Tiel en Zand
wijk geschonken werd aan
„harde" dakbedekking, dus
met leien en dakpannen! En
een andere zéér belangrijke
gebeurtenis was het bestraten
van de dijk tussen Tiel en
Zandwijk, genaamd de Dam.
waarom Willem van Gulik,
hertog van Gelder, in een brief
van 24 juni 1390 vroeg.
jyjen zal zich afvragen of er
ook „heren" van Zand
wijk geweest zijn. En dan is
ons antwoord een beslist neen.
Het doifc bezat wel een eigen
gerecht maar had geen status
daaraan grenzende maal-
schap Medel. Op 6 november
1399 kwamen enige broeders-
predikheren op gezag van
Willem van Gulik, hertog van
Gelre, en met consent van de
bisschop van Utrecht naar dit
kleine gehucht en bouwden
bij de bestaande kapel hun
verblijven. Reeds op 13 april
1400 werd deze kloosterstich
ting officieel door de paus er
kend. Het valt op dat juist
deze kloosterstichting, niet
ver buiten de stad Tiel gele
gen, zo zeer in de belangstel
ling van de hertog stond en
hij het dan ook rijk begiftigde
en het mogelijk maakte dat
dit convent een ruim verblijf
werd. Er verrezen naast de
kapel behuizingen, slaapver
trekken, tuinen en bedrijfs
ruimten en een begraaf
plaats. Alles was gericht op
zelfverzorging. En het heeft
beslist niet aan de hertog ge
legen dat het daar op Wester-
oyen ook wel Westroyen,
niet geheel naar wens ging.
Aan het hoofd stond een prior
het convent bezat de sta
tus van proostdij en het
lag in diens bedoeling dertig
kloosterlingen aan te trekken.
Deze opzet mislukte volko
men. De meesten van de
broeders van het eerste uur
waren al in 1435 op het kerk-
een verdwenen bisdom dat
Randwijk was, evenals de
stad Tiel, aanvankelijk
Brabants. Op last van de graaf
van Gelre werd om het als
Brabants te beschouwen ge
bied een duidelijke grensaan-
duiding gegraven. De deken
van Sint-Jan te Utrecht ont
ving op 11 augustus 1244 een
deel van de rechten op de
tienden te Zandwijk van het
kapittel van Oud-Munster te
Utrecht. Er werd een charter
over opgemaakt tussen de
graaf van Gelre en de hertog
van Brabant, waarbij het Gel
re werd toegestaan een land
scheiding te ploegen en in dit
opmerkelijke document staat
het volgende:
„In Parochia de Zandwic
usque ad sulcum (d.i. schei
voor, scheisloot of akker
voor), qui tractus fuit tem
pore, quo Dominus Otto Co
mes Gelrensio terram Ba-
tuae metiri fecit per mansos
per quem etiam sulcum ju-
risdictio ducis a jurisdictio-
ne comitis separatus".
Daarin is sprake van een
mansos, ook mansus genaamd,
een hof dus, waardoor het niet
onaannemelijk is dat hieraan
bepaalde rechten verbonden
waren. Naar aanleiding hier
van een wat gedetailleerder
omschrijving van zulk een
middeleeuwse hof. Een man-
sus in deze zin was een stuk
grond van ruim achttien mor
gen groot en bezet met een
woonplaats. Volgens anderen
besloeg de oppervlakte zes
tien Hollandse „jurinalen" en
was zo veel land als men met
een met twee ossen bespannen
ploeg per dag kon bewerken.
Het zou volgens Bondam een
hoeve zijn staande op 9600
vierkante roeden, wat gelijk
staat aan ca. zestien morgen.
"lieren wij terug op dat oude
Sanctus Vicus, dan valt
onmiddellijk op dat dit sanc
tus in de volkstaal Sant (nu
dus Zand) werd, zoals dat met
veel heiligennamen ook het ge
val was. In het charter van
1244 is ook sprake van „Paro
chia", waaruit blijkt dat het
dorp net alleen burgerlijk
zelfstandig was, maar ook op
kerkelijk terrein volledig op
zichzelf stond. Het dorp bezat
een eigen kerk. Men meent dat
deze een der oudste van de
streek was. Vermoedelijk
stichtingsjaar was 695 en ze
was gewijd aan Sint-Vincen-
tius. In de „Oudt Hollandsche
Devisiekronijk" (pag. 55) staat
vermeld:
„...en (Swigbert of ook wel
„Snitbertus genoemd) heeft
„aldaar (Teisterbant) vele
„tempelen der afgoden in
„kereken der Heijligen ge-
„co(n)sacreert en(de) gewijt.
Te wete(n) die kerek tot Sant-
„wijck bij tijel inde ere van(n)
„Sinte Vincent mart(elaar).
Ook hier is dus sprake van
de ijverige Britse zendeling
Suitbertus uit het gevolg van
aartsbisschop Willebrordus. In
de kerk van Zandwijk bevon
den zich de vicariealtaren ter
ere van God de Vader, de
Maagd Maria en de martelaar
Sint-Sebastiaan. In 1574 zou
de kerk door de bezetters van
de stad Tiel geplunderd en in
brand gestoken zijn. In het
„Gerechtelijk signaat van
Zandwijck" uit het jaar 1582
is nog steeds sprake van de
„Sinte-Vincentiuskerck tot
Zandwijck". Bij de kort daar
op gevolgde reformatie van de
kerken in de Neder-Betuwe
wordt geen melding meer ge
maakt van geestelijke verzor
ging te Zandwijk; de brand
van 1574 kan de toestand van
het kerkje zó verslechterd
hebben dat spoedig na 1582 tot
afbraak werd overgegaan. De
geestelijke verzorging werd
meer en meer een Tielse aan
gelegenheid. Er is nimmer „op
Zandwijk" meer een kerk her
bouwd.
¥n het verleden werd de stad
Tiel véle, véle malen door
branden geteisterd. Ook "Zand-
als heerlijkheid, zoals de om
ringende dorpen die wél had
den. In het dorp stond merk
waardig genoeg geen rechts-
huis waar de burgemeester en
de schout met zijn schepenen
konden vergaderen. De rege
ring kwam bijeen in een ge
huurde kamer. Dit lag dicht
bij de Zandwijkse poort op de
plaats waar voorheen de her
berg „De Roos" stond. Het
werd omstreeks 1750 als
rechtshuis aangekocht maar
reeds in 1767 weer doorver
kocht. En toen zag men het
vreemde- gebeuren zich afspe
len dat de dorpsregering en
het gerecht van Zandwijk
voortaan gingen vergaderen in
het Stadhuis te Tiel tot in
1798 de vereniging met Tiel
plaats had en één gemeente
ontstond.
T^och woonde in Zandwijk
*- 't belangrijke adellijke ge
slacht De Roever (ook De Ro
ver en De Reever genaamd),
dat afkomstig was uit de Mei
erij van 's-Hertogenbosch. De
oudste in de Neder-Betuwe
was niet Dirk de Rover, die in
1410 betrokken was in het ge
schil tussen de heren van Ar-
kel en de Utrechtse prelaat
Frederik van Blankenheim.
Gelijk met Willem heer van
Isendoorn (IJzendoorn) en 63
andere edelen in de gelederen
van Willem van Arkel werd
hij door de troepen van Jaco-
ba van Beijeren in 1417 bij
Gorinchem gevangen geno
men. Hij was richter van de
stad Tiel, maar woonde aan
vankelijk te Ravenswaay. Zijn
huis daar werd gedurende de
strijd tussen de Hollanders en
de Stichtsen in 1422 verwoest,
waarvoor hij 600 Vlaamse gul
dens in rekening bracht. Op
de rekening vermeldde hij
„gheen viant des heren van
Hollant noch der stat van
Utrecht" te zijn en de meest
tragische „post" op deze nota
was die van „duysent oude
schilden" voor het kind van
hem dat bij deze brand om
gekomen was. Zijn zoon Dirck
de Roever van Tuyl volgde
hem op en woonde te Zand
wijk. Verder troffen wij een
Claes de Roever van Sant
wij ck in 1444 in het bezit van
een hof te Zandwijk. Het is de
zelfde hof die in 1544 bekend
staat als „stenen kamer" in
het gericht van Zandwijk
waarvan jonker Johan de Roe
ver de eigenaar was. En dan
vinden wij in 1658 in het ver-
pondingsboek van Tiel en
Zandwijk deze hof genoemd
als Roevershof ten name van
Claes de Roever. In 1740 komt
als richter van IJzendoorn voor
Evert Jan en idem in 1744 Si-
bertus. Toch blijkt dit oude ge
slacht nog eerder als 1410 in
Zandwijk gegoed te zijn ge
weest. In 1377 vonden wij de
gebroeders Willem en Jacob
Tegnagelszoon(s) de Roeu(v)-
er van Santwijck. Omstreeks
dezelfde tijd (1375) woonde ter
plaatse het geslacht Die Ro
ver tot Boelwijck. Dat in
Zandwijk oude landadel woon
de staat dus onbetwist vast.
W/ij zijn bijzonder goed inge-
licht over het Dominika-
ner klooster dat te Wester-
oyen gestaan heeft. Wester-
oyen was evenals Zandwijk
een gerecht aan de Waalban-
dijk. Aan deze dijk, ten zui
den van Echteld ligt nog de
buurschap Ooij, die eens een
eigen kapel bezat. Ook de
buurschap Westeroyen (dus
„ten westen van Ooij") had
een eigen kapel, evenals het
hem als wijbisschop van de
Utrechtse bisschop vergeven
was plechtig gewijd aan de
Maagd Maria. De nonnen van
Zandwijk golden als voorbeel
den in de Dominicaner orde.
Treffend is dat de Generaal
der Dominicanen vijf van hen
naar Metz zond om de toe
stand in het klooster daar te
helpen verbeteren. In het
Zandwijkse klooster was de
tucht zwaar en de leefwijze
uiterst ingetogen.
L^en brand in 1512 verwoest
te het Maria-klooster gro
tendeels. Het leidde nadien
een kwijnend bestaan. Tot hét
in 1572 totaal verwoest werd
en de zusters naar Tiel vlucht
ten, waar ze een onderkomen
vonden in het Sint-Caecilia-
met toestemming van van
Parma en Frederik Schenk
van Toutenburg, na Sint-Willi-
brordus eerste en voorlopig
laatste aartsbisschop van
Utrecht, werd de Zandwijkse
nonnen toegestaan zich bij de
Reguliere Kanonikessen van
Tiel aan te sluiten. De ge
schreven stukken, kerksiera
den en het huisraad, aanwe
zig in het klooster op Wester
oyen werd in 1613 aan de pa
ter van de provincie Vlaande
ren ter hand gesteld, terwijl
de prachtige koorboeken ge
schonken werden aan het
klooster te Douai. Hieruit
blijkt dat de bezittingen van
het Zandwijkse klooster in 1578
die bij de overgang van de
kerkelijke en geestelijke in
stellingen binnen de stad Tiel
aan de gereformeerden en
overgegeven werden aan de
magistraat van Tiel, niet me
de inbegrepen waren. Het
klooster op Westeroyen ver
dween van het toneel.
hofje ter ruste gelegd. Na
het overlijden van de be
schermheer in 1402 viel op
overheidssteun steeds minder
te rekenen. Het huwelijk van
hertog Willem met Catharina,
dochter van hertog Albrecht
van Beieren, was kinderloos
gebleven. Zo ooit het spreek
woord „andere heren, ande
re wetten" gegolden heeft,
dan is het wel in dit geval.
Na de dood van deze avon
tuurlijke hertog, die zelfs
deelnam aan de strijd om het
Heilige Land en een ver>voed
tegenstander van de Brabant
se politiek was, na de dood
van de beschermheer werd
het convent van Westeroyen op
last van de paus veranderd
in een vrouwenklooster van
dezelfde orde.
Heze omschakeling was in
hoofdzaak het werk van
prior Johan van Ghelcen, die
tevens de biechtvader van de
nonnen werd, benevens van
de provinciaal Robertus. die
het nonnenconvent te Wijk bij
Duurstede bezocht had en
een vijftal van de daar
verblijvende zusters bereid
vond in het klooster van Wes
teroyen te treden, waar zij
ieder in gezelschap van een
„proeveling" werden geslo
ten. Het complex gebouwen
was evenwel zo uitgebreid dat
al spoedig zes „wereldlijke
dochters" er heen kwamen
voor hun opvoeding. Uiter
aard meisjes uit de gegoede
stand, van wie de ouders de
kosten konden betalen. Zo
werd dit Zandwijkse convent
(het klooster stond op het
Zandwijkse deel van het in
middels vervallen gerecht) 'n
wijd en zijd vermaarde „on
derwijsinstelling", al is dat
laatste naar onze begrippen
dan al te sterk uitgedrukt. De
kapel werd in 1450 vergroot
door Johan Nek, een steen
rijk man, die uit eigen mid
delen de gehele verbouwing in
de lengte bekostigde en in
datzelfde jaar reeds door Ger-
lacus bisschop van Hiëropolis
Dat de beide zeeleeuwen in
Ouwehands Dierenpark dikke
vrienden waren, is meer dan
ooit gebleken toen deze week
de oudste plotseling een inge
wandsziekte kreeg en aan de
gevolgen ervan stierf. Het
jongere vriendje is nadien
erg onrustig geworden en
mist zijn trouwe zwemkame-
raad zó erg; dat hij al ver
schillende keren over de af
scheiding van het basin is ge
klommen om op zoek te gaan
De oppassers komen de
zeeleeuw op de gekste plaat
sen in het uitgebreide park
tegen. Zo gauw het dier een
menselijke gestalte ziet komt
hij er op af, misschien wel
in de hoop dat hij eindelijk
zijn trouwe metgezel heeft
teruggevonden.
Maar hoe zielig het ook
klinken mag, zijn vriendje is
en blijft weg. De directie
van het park laat een onder
zoek instellen naar de oor
zaak van de zo plotselinge
dood. Hoewel parkarts dr.
Gouda Quint nog te hulp is
geroepen, mocht ook dat niet
meer baten.
Vermoedelijk zal de heer
Ouwehand op korte termijn
zorgen voor een nieuwe zee
leeuwkameraad, om op die
manier met spoed een eind
te maken aan het zeeleeu-
wenverdriet.
Tn de 16e eeuw stond op de
Molenwerf nog de Zand
wijkse molen. Later kwam op
die plek het Joodse kerkhof.
Het waren voor Zandwijk in
feite louter boze en barre tij
den. Vreemde overweldigers
sloegen voortdurend het be
leg voor de muren van Tiel
aan de Zandwijkse zijde. Bij
de Zandwijkse poort speelden
zich trieste taferelen af. En
temidden van dat oorlogsge
weld dat tot in de Spaanse tijd
voortgang vond bleven de in
woners van buurschap en ge
recht Zandwijk trouw op hun
posten, steeds hopende op be
ter tijden. Tot in de Franse
tijd Zandwijk een voorstad
van de oude Waalvest werd.
¥n ,,De NederlandsOn-
derneming", het week
blad van het Verbond van
Nederlandse Ondernemin
gen, wordt nog eens het
licht geworpen op de vakan
tiespreiding, die volgens tal
van ondernemers en be
drijfsleiders nog lang niet
zo'n succes is geworden als
men vaak wel laat schijnen.
Toch, zo lezen wij in dat or
gaan, houdt men met een
hardnekkigheid, een betere
zaak waardig, vol dat de
vakantie spreiding in ons
land zo'n groot succes is.
Dat schijnt vooral in de toe
ristische branche het geval
te zijn.
Men zoekt het, wat het ge
nieten van de vakantie be
treft in ons land altijd nog
in een betrekkelijk kleine
periode ook al is die aan
een zekere verschuiving on
derhevig geweest. De maand
augustus is minder „in". Ju
li daarentegen is en blijft
een topmaand. De pogingen
om vakantiegangers te be
wegen wat vroeger van huis
te gaan hebben vrijwel over
al gefaald. Zo is komen
vast te staan dat het aan
tal vakantiegangers in de
periode 1 juli -15 augustus
van 1965 tot 1968 slechts met
1 procent achteruitgegaan
is. Een overigens nogal wat
geflatteerd gegeven omdat
het percentage voor die pe
riode in 1967 vergeleken met
1965 zelfs nog met 2 procent
was gestegen.
Voorts blijkt, dat in 1968
in de maand juli 34 procent
van de vakantiegangers van
huis trok tegenover 29 pro
cent in 1965. In 1967 was dat
percentage zelfs nog 36 pro
cent. En als we dan zien
dat het percentage vakantie
gangers in augustus is ge
daald van 24 procent in 1965
tot 13 procent in het vorig
jaar, dan kunnen we rustig
stellen dat van de zozeer ge
propageerde vakantiesprei
ding in ons land weinig of
niets terecht is gekomen. Er
heeft eenvoudig een ver
schuiving naar juli plaats
gevonden. En nog steeds zit
ten de vervoerondernemin-
gen en horecabedrijven te
tobben met een naar ver
houding onrendabele top.
Zes weken "hollen en vijftig
weken op de plaats rust.
Sinds enkele dagen is Ou
wehands Dierenpark een
troep zwurte wolven rijk. Het
zijn prachtige dieren. Na de
zware sneeuwval in het af
gelopen weekeinde kwamen
deze wolven nog mooier uit
op die witte grondvocht dan
voorheen al het geval was.
Bij Ouwehand hoopt men met
deze wolven te gaan fokken.
In Renkum komt steeds meer
verzet tegen het gemeen
telijke plan de Jufferswaard
langs de Rijn te onteigenen en
er industrie te vestigen. Dat
meent althans de heer W. Beek
huizen, oud-zakenman uit de
Renkumse Dorpsstraat, die
een actie wil ontketenen om
het gemeentebestuur tot ande
re gedachten te brengen.
„Renkum heeft toch al veel
van z'n aantrekkelijkheid voor
toeristen en bewoners verloren;
als we zo doorgaan kan er bin
nenkort van 't dorp gezegd
worden: „De beken waren hel
der en de Jufferswaard was
groen", aldus de verontwaar
digde Renkumer.
„We staan op het punt een
uniek natuurgebied, waar men
nog zwanen en reigers kan ob
serveren en waar prachtig vis
water is, te veranderen in een
grauwe concentratie van fa
briekjes. Het is geen wonder,
dat de schilders Renkum niet
meer opzoeken: 't dorp wordt
al meer ontluistert!"
¥¥e maat is nu vol", vind
de heer Beekhuizen. „De
Renkumers mogen niet langer
blijven zwijgen, want wat er
dan gebeurt is bijvoorbeeld te
zien bij het Renkumse Veer,
waar de vroeger zo heldere
Molenbeek nu dag en nacht
'n walgelijke grijswitte stroom
afvalwater aanvoert. Het wa
ter van de Heelsumse beek is
blauwkleurig door de afvalstof
fen, die weer een andere pa
pierfabriek loost en op de
Noordberg wordt het natuur
schoon nog meer geweld aan
gedaan, doordat „coureurs"
per auto of per bromfiets een
systematische afbraak plegen.
Het is de hoogste tijd, dat er
alarm geslagen wordt, nu ook
onze Jufferswaard bedreigd
is."
Door verbodsborden vooi
automobilisten en bromfietsers
te plaatsen, zou de Noordberg
met z'n uitzicht op het beek
dal, plassen, Rijn en Betuwe
nog wel te redden zijn, meent
de heer Beekhuizen.
Wat het behoud van de Juf
ferswaard betreft, ziet hij
slechts mogelijkheden wanneer
de gehele Renkumse bevolking
zich door middel van een peti
tie tegen de gemeentelijke plan
nen verzet. Hij houdt zich aan-
SCHA KER S hebbeu mo ruetlfe <wu-
g«vinf nodig om rioh voUoflls w
kunnen concentreren. Mser wet voor ée
één een rustige omgeving la, behoeft bet
voor een ander nog niet te rijn. Botwin-
nik ken rich vrijwel van de buitenwe
reld afzonderen ala hij In concentratie Is.
Bobby Fischer daarentegen kan rich
slechte volledig concentreren als hij al
leen in een kamer zit, of als zich ter
minste in een straal van 1» meter geen
publiek bevindt. Fathei Lombard? wei
gerde in het Hoogoventoernooi te speler
zolang de fotografen bezig waren e>
Porttsch wordt gestoord in zijn con oen
tratie ala de ventilator zaoht brommar.<
voor wat frisae lucht zorgt. Anderen zijn
gevoelig voor fluisterende gesprekken of
voor een bepaalde lichtinval op het bord
In het Hoogoventoernooi had Donnei
laat van zijn tegenstander Medina, omda^
deze apn één stuk door zuurtjes tutser
zijn kaken fijnmaalde. Onze landgenoot
raakte daardoor volledig uit rijn concen
tratie en boekte een. uiteraard volkomen
onverwachte, nederlaag.
Wit: A Medina Garcia. Zwart: i. H.
Donnar. (Wijk aan Zee l»é»)
Sldllaanee verdediging,
l. el—es, d?—dé a. tt-fé. g7-«6 l.
g2— S3. Lt»—g7 4. Lil—gl. tleft i. dl—dS.
Pb»—cé I. Pt)l~-oi
(Met verwisseling van zetten la een
bekende variant van het SioHiaere
ontstaan. De normale volgorde ia: l.
cfl 2, Pc8. Pel l |l. K i Lgl, Lgt
dl. dé fé.)
LegdT T. Pgl— tl, #7—eé I. 0—0.
Pgg—er Lel-*», Poé—d» 1». PM—M
gewone DecM m Occa verlaat; wn
moei het hebban van een aanval op de
toning*vleugel, waarbij letten als gé an
fé van grootste beteken la rijn: zwart
oeheera* het punt d4 en stu&t gereed
v-oor een stormloop op de damevleugel.)
10. 0—0 tl. Ddldl. Taé—toO U.
Pc3—dll. b7—bö?
(Ben ernstige lout, sowed In strategisch
lis In tactisch opricht. Nodig la 11
f5.)
13. C»—C3, Pd4—cé 14. f4f5
(Opent de slulxen van de aanval.)
14eéxf5. 15. e4xf5, Pe7xf3 16.
.ixfS, géxfs
(Gedwongen omci-t de loper beiast is
met de dekking van Pcé.)
17. LeS—h«
(Maakt de belangrijkste verdediger van
'.warts rokadeatelling onschadelijk.)
17. Dc18—M 18. Lhéxgfl, Kg8xg7 19.
Lg2xc6!
(De scherpste voortsetting vao de aan
val.)
19Ld7xc6 20. Pdl—el, TM—eé
(Verileri geforceerd, maar 20Ld7
li. Tf4, Tbe8 22. Tafl is evenmin vol
doende, omdat 22Teé op 23. Pg4
faalt.)
21. PelxföT. Kg7—hg 1«. Pfé—d4. Df6—d8
13. Pd4xc6. Dd8c7
(Aldus hoopte zwart het paerd terug te
winnen.)
24. Dd2—hé, f7—15
(Op 24DXC6 wint 25. Dfét. Kgé 86.
Tf5, dreigend 27. T«St an mat.)
Het vraagstuk van de week: op welke
wijse beslist wit de partij? De oplossing
vindt U in de volgende rubriek.
DONT4KR
Wit
b c d e f g h
MEDUSA
OPLOSSIIYG
(Ostojie)': Kgi, DdS. Tal, Lal,
pionnen a4, dB, e4, gé, ltft «wart
lar): Khg, Dfé, TH, Ld2, Pd7, pionnen
dé, e5, g7, h7.
Er volgde: lg. Dfé-toél 19. Xglxfl
(Vooral niet 29. hé?. Dfflil 30. Txdl, TM
31. De2, Txg3t 32. Khl. Dxhét en wint.)
29Dhéxhlt 30. Kf2f3, Dh2—hit 31.
Kf»—e2! (Na 31. Kgé?, Pfét loopt da wltt*
vont in een matnet.) II. Dhl—alt
met remise door eeuwig schaak
rit alle perioden heeft de jeugd blijk
L gegeven van een weldadig aandoend*
activiteit, die de reads bezadigd# genera
tie niet altijd kon waarderen, maar die
steeds heeft geleld tot nieuwe interessan
te ontwikkelingen. Dit geldt niet alleen
ln het maatschappelijk leven, maar zien
e ook in alle takken van de sport.
Zo is de damwereld verrijkt met een
groep Jonge spelers, die naast da offi
ciële dam wedstrijden door onderlinge
toernooien en studie tracht haar kennis
en spelkracht te ontwikkelen.
De „Vriendendamkring". zoals deze
nieuwe groep zich noemt, geeft enthousi
ast een gestencild maandblad uit en
peelt momenteel een ..monstertoernooi"
met maar liefst 24 deelnemers!
UH deze wedstrijd de volgende mtarea-
tante partij, die ons laat zien, hoe deze
Jeugd „zoekende" is.
Wit: T. van der Star (D.I.O.); Zwart:
H. J. Jacobsen (R.D.G.) 1. 32—28 li-»: 2.
37-32 12—11; 3. 41—73 7—11; 4. 43—41 1—7:
5. 34—29 20—28: I. 39—34 De technische
redactie geeft aan. dat i.p.v. de tekstset
29—24 aan te bevelen is ondanks (14—20)
33—29 22X33) 39x23 (18-22) A) 38—33. dat
schijnbaar tot zeer goed spel voor wit
eidt. A. (13—28) bereikt ook niets door
28x19 (9—14) 40—34: enz. met gelijk spel.
319—23: 7. 28X19 14x23; 8. 44—39 10-14;
I. 32—28 23x32; 10. .77x28 16—11; 11. 31—26
11—16: Beter is zeker (21—17), dat de
ontwikkeling van schijf 41 effectief te
gengaat 12. 41—37 13—19: 18. 37—31 5—10:
14. 29—24 19x30; 18. 38x24 9—13; 16. 34—29
14-20; 17. 50-44 4-9; De theorie geeft ln
deze stellingen (3—1) aan. maar het is o.i.
niet zeker, dat dit sterker ls. 18. 89—34
9—14; WU weer koaaen tol (11—lg) en
daarna tot (19—23). Wit belet dit met: 19.
u—Jé tl—17; 20 48—43 Te oppervlakkig.
Zoals de teohnische redactie van het
maandblad aangeeft ls hier 28—231 zeer
kansrijk, maar.... de beste verdediging
van zwart ls niet (7—11) zoals wordt
aangegeven, maar direct (6—lit) Op 48—43
volgt dan (27—32) 38—27 (16—21) 27x16
(22—27) 31x22 (17x39) gelijk spel. Op 42—37
kan dan (13—19) met gunstig aanvalsspel
voor zwart. 207—11; 21. 47—41 Wei
gert door 38—32 te „neutraliseren- 21
14—18; 22. 40-T-35 Fout was: 41—37? (19x30)
14—23 (16x29) 33x35 (22x33) en hoe wit ook
slaat, steeds verliest hij een schijf: 22
19X30; 23. 35x24 13—19 24. 24x13 8x19; 25.
44—40 20—24 26 29x20 25x14 27. 34-29
14—20; 28 39—34 19-24! (zie diagram) Wit
meent, dat alle factoren ln dit flankgen
re in zijn voordeel zijn, maar uiterst
geraffineerd brengt zwart hem in moei
lijkheden. Wit had onmiddellijk maatre
gelen moeten nemen: 41—37! (3—8) en nu
leidt 40—35 of zelfs 29—23 tot goed spel.
al moet wit zeer minutieus spelen. 29.
43-39 3—8; 30. 49-44 8-13; 31. 41-37
16—21!; Plotseling staat wit uiterst moei
lijk, omdat ook 34—30 (24X35) 29—23
(18x29) 33X24 (20x29!) 39-34 (22x33) 31x22
17x28) 28x19 na (3—8) 34x82 (39—44) tot
een doorbraak van zwart voert. 32.
37—32? Dit vergroot de narigheden. Aan
onze lezers voor deze week de moeilijke
opgave: Wat had wit hier moeten spe
len? er volgde nu: 3229—25; 33. 29x20
15X24; 34. 34—29 10—15; 35. 20x20 18x24; 36.
40—34 2580? Deze combinatie levert niet
meer dan remise op. Kansrijker ls
(13—19) 37 34x25 24—29 38. 33x24 22x88 39.
31x83! 17X48; 40. 26x19 33x42; «L Sé—*4 m
na nog een lang eindspel werden <5#
punten gedeeld.
OPLOSSING
De stand was: Wit CRooxenburg) «7. ML
32, 38, 84. 37. 39, 42 44 (9 St.). WwtM
(Hoekstra) 6, 11. 13, 16, 18, 19. SI, M. 23 (I
St.). Wit won door: 28—22!! dreigt mef
22—17 (21—26 de beste) 33—29! (24x33) 39x81
(11—17 gedw.) 22x11 (16x7) 44-40 0ll>
40-35 (7—12) 42—38 (11—16) 38—13 (18-18>
35—801 18—17) 83—29 (17—81)
zwart gaf op
m
SOMS moet een kiekt troef je tijdelijk ln
dienst worden gehouden om een aan
val der tegenpartij tot staan te bren
gen. Soms gebeurt dat om een bijkleur
vrij te spelen, soma ook omdat men in
troef van slag af moet. Het spel dat ik u
de vorige week toonde is een leuke va
riant op dit thema: kleine troefjes moe
ten bewaard blijven om veilig troef te
kunnen trekken waarbij een slug moet
worden afgestaan, terwijl daarna nog
een klein troefje voor een aftroefalag
moet zorgen.
Sh884
9v4
O abf 2
a 9
b2
C> 107 5 2
<>10 9
h 10 531
v 10 6
096
O h v 8 7 4 3
v6
bevolen voor reacties.
De heer Beekhuizen pleit voor
vestiging van industrie aan de
Telefoonweg. „Daar zijn grote
terreinen buntgras, waar nie
mand wat aan heeft. Laten we
de Jufferswaard als recreatie
gebied handhaven. Het kan als
zodanig ook 'n functie krijgen
wanneer er bijvoorbeeld een
jachthaven komt, een terrein
voor plaatselijke evenementen,
of een muziekkoepel, desnoods
temidden van 'n tuinwijk met
lage bebouwing".
"T)e heer F. Campman, voor-
zitter van VW, heeft een
andere kijk op de zaak.
„Als WV-voorzitter betreur
ik natuurlijk het verdwijnen
van elk stukje natuur in Ren
kum, hoe klein ook. Ons be
stuur heeft er bij het gemeen
tebestuur altijd op aangedron
gen, dat ons dorp zo compact
mogelijk wordt opgebouwd,
met industrie aan de perife
rie. Zodoende kunnen de om
liggende natuurgebieden ge
spaard worden en ik moet
zeggen, dat de gemeente daar
inderdaad naar streeft. Ik
weet voor vestiging van in
dustrie in de Jufferswaard
geen beter alternatief".
„Bovendien heeft Renkum
door Van Gelder al industrie
langs de Rijn en mede door
de kanalisatie ligt het voor de
hand, dat de scheepvaart be
langrijker wordt en de Rijn
oevers als vestigingsplaats
voor industriële doeleinden
interessanter.
Vf/anneer er gesteld wordt
dat de omgeving Tele
foonweg beter geschikt is voor
industrie, moet ik van mening
verschillen. In de uitbreidings
plannen is deze omgeving be
stemd voor nieuwe woonwij
ken. De enige mogelijkheid
tot groei van het dorp ligt na
melijk daar in het noorden
en men kan toch bezwaarlijk
wensen, dat er midden in de
woonwijken zware industrie
gevestigd zal worden".
„Uitbreiding van het dorp
moet gepaard gaan met uit
breiding van de werkgelegen
heid en voor deze nuchtere
feiten zal helaas natuurschoon
moeten wijken. Je kunt het
betreuren, maar je kunt de
klok niet terugzetten", aldus
de heer Campman.
7 5 3
<?ahb8S
O 5
b 8 7 4
Noord gever, allen kwb. Doordat NZ
een conventioneel biedsysteem «peelden,
waarbij noord met één Waver opende (17
of meer punten) en zuid met één «chop-
pen (drie oontrolee) moeit antwoorden,
bereikten NZ een elndcontract van zes
schoppen te spelen dus door zuid.
Tegen zes schoppen speelde west ruiten
tien voor. die noord met het aas won.
Hoe verder? Julat ls, in slag 2 een kleine
troef vanuit noord te spelen. Om het
spel te winnen moeten de troeven toch
8:2 zitten. OW winnen dus de tweede
slag en wanneej rij troef (beste) naspe
len, pakt noord schoppenaas, daarnt
troeft de spelleider (zuid) een ruiten uit
noord ln de zuidhand. gaat hiet harten
drie naar de vrouw, haalt de laatete
troef weg en claimt 12 slagen.
Men moet rich hoeden voor één „routl-
nefout", die bestaat uit het naspelen van
ruiten in slag 2, aftroeven in zuid en
daarné een schoppenslag aan OW wegge
ven. Dit faalt, omdat Indien oost ln slag
3 met schoppen tien aan slag komt, oost
ruiten naspeelt en west sohoppenboer
scoort! Evenmin kunnen NZ na het In
troeven van één ruiten, zich veroorloven
twee hoge troeven te spelen en daarna
harten. Want oost zal de derde harten
introeven en kan daarna nog tenminste
één ruitenslag incasseren.
Geslaagd voor dit examentje bent u
dus, wanneer u NZ ln slag 2 een schop
penslag aan OW hebt laten afstaan. De
rest spreekt dan vanzelf.
Het dit Jaar 16 paren tellende toernooi
van het Engelse blad Sunday Times
werd gewonnen door de Zwitser Jean
Besse, samen spelende met de Brit John
Collings. Onze landgenoten Kreyne-Sla-
venburg. voorheen altijd zeer hoog ln dit
belangrijke toernooi geklasseerd brach
ten er ditmaal wat minder van terecht
ofschoon rij zich toch weer als gevaar-
lijke tegenstanders deden kennen. Nu rij
echter maar weinig samen spelen, ie het
zeer de vraag of hun resultaten zich op
topniveau kunnen blijven bewegen.
De Zwitser Besse. een bij een compu
terbedrijf werkende mathematlcue. U
een oude rot in het brldgevak en hij
gaat door voor een der beste spelers ter
wereld. Merkwaardig ls het, dat hij ln
de nogal wild biedende Collings de goede
partner heeft gevonden. Maar ook Col
lings ls een fantastische tafelspeler, zodat
ook met dit succes van het nieuw ge
vormde bridgepaar bewezen lijkt te wor
den, dat ledereen tegenwoordig de moei
lijker bledtechniek wel beheerst, doch
dat het af- en tegenspel tenslotte toch de
doorslag geeft.
Een laar of vijftien geleden liet de
toenmalige voorzitter van de European
HL, Cm Fransman Robert Baron Sm
xexon, de Oostenrijker Karl Schreide»
ih een wereldkampioenschap eamenspe»
len met de Zwits«| Jean Besse. Het werd
geen succes wan* deze twee Individu*»
listen hadden herhaaldelijk kortsluiting.
De Amerikanen waartegen men speeldet
wonnen toen de wereldtitel doch toen zij
daarna uitdagingswedstrijden ln Parljé*
Londen en Amsterdam speelden, werden
zij overal verslagen. Toch ls aan dol
toentertijd In Monte Carlo gespeelde we
reldkampioenschap een aantal goede her
inneringen bewaard gebleven. Jean Bes
se deed daar iets, wat u hem misschien
nadoet? Opzettelijk heb Ik de ka*rtv«£
deling iéts gewijzigd, maar het prinoépe
der speelwijze blijft onveranderd.
7
<3> a h v 10 6 5
0«h742
*8
?T
a vb 109851
<?4
O 10
b 98
Noord had met één harten geopend.
zuid had schoppen geboden, wéét h*é
kleur ge
éénmaal de klaverkh
geboden, en
daarna waren NZ ln het weinig fraai»
eindcontraot van ze« schoppen verzeild
geraakt.
Tegen zee schoppen startte west mét
klaverheer die hem uiteraard ble«L
waarna west ln slag 2 ruiten negen
naspeelde.
Hoe zou u als zuid verder spelen?
Hortgontanl: 1. goed gekookt, 4. ti
tel, 9. slag, 13. soort, 14. noot 15.
ontkenning, 16. voorzetsel, 17. lof, 18.
emmer, 20. noot, 22. thans, 23. wa
terplas, 24. kerkgebouw, 26. vieze
brij, 28. plaats in Gelderland, 31.
muzikant, 33. voelspriet, 36. noot, 37.
Eur. organisatie (afk.), 39. water
stand, 40. noot, 42. noot, 44. zoog
dier, 46. voorzetsel, 47. titel, 48.
tenger, 49. voedsel, 50. hemel
lichaam, 51. nummer (afk), 52.
onderwijsinstelling (afk.), 53. uit
gestorven zoogdier, 54. muziekterm
(afk.), 56. familielid, 57. pers.
vrnwrd., 59. eind hout, 61. noot, 63.
uitstaller, 65. stadsbewoner, 67. Bij
belse figuur, 70. de oudste, 72. gym-
nastiektoestel, 76. stel, 78. een klein
tje, 80. rivier tn Europa, 81. vers, 83.
meisjesnaam, 84. uitroep, 85. fami-
lielid. 87. zoogdier, 88. belofte, 89.
zoogdier, 90. deel van Europa, 91.
vulkaan in Europa.
Verticaal: 1. gewicht, 2. vaartuig,
3. levenslucht, 4. vogel, 5. voorzetsel.
6. keurig, 7. titel, 8. leerling, 10.
plaats in Duitsland, IJL. maat, 12. be
woner van Iran, 19. waardeloos spul,
21. waterloop, 22. windrichting, 23.
ineens, 25. waterloop. 26. pers.
vrnwrd., 27. daar, 29. herderlijke, 30.
voorzetsel, 31. predikant, 32. Bijbelse
plaats, 34. let op (afk.), 35. equator,
37. dikke tros, 38. plezier, 41. Euro
peaan, 43. soort bijl, 44. omroepvere
niging, 45. spoedig, 46. boom, 47.
waswater, 52. deel van een breuk,
55. speels, 57. familielid, 58. verbouw
van gewassen, 60. schrijftuig, 62. be
vel, 64. voorzetsel, 66. maat, 67.
vreemde munt, 68. uitroep, 69. as, 70.
roep, 71. in orde, 73. waterpeil, 74.
gewas, 75. IJslandse literatuur. 77.
meisjesnaam, 79. speelgoed, 87 getal,
85. zoogdier, 86. familielid.
i
2
a
is
Oplossing vorige
cryptogram
Horizontaal: 1. wanhopig, 5. prij
zen, 9. ongenade, 10. Eureka, 11.
stratege, 12. Eenrum, 14. ossestaart,
18. voertuigen, 22. rokerij, 23. essen
tie, 24. alpino, 25. bezetene, 26.
tes, 27. protsers.
Verticaal: 1. woonst, 2. negorij, li
onnets, 4. indigestie, 6. roulette, t.
zeekraal, 8. naarmate, 13. ge
neesheer, 15. overlast, 16. verkopen,
17. storende, 19. gewest, 20. stoere,
21. revers.
