Baanbreker bemoeit zich al
lang niet meer met project
Almelo maakt beste kans
op uraniumfabriek
Onderzoek naar ontstaan
crimineel gedrag
Zeven organisaties op
sociaal-cultureel gebied
gaan samen
25 king size filters f 1.75
Bo
napa
rte
Volendamse vrouw
wordt vermist
Opdracht voor
regionaal
onderzoek
Proi. Kistemaker fungeerde als hoge boom
keijzer
tapijt
Met subsidie van ZWO
West-Brabant
wordt tegen
Shell Chemie
opgezet
Babv voor derde
maal in het
ziekenhuis na
mishandeling
MINISTER ZWIJGT
Vorstelijk, dat
Bonaparte tapijt
konder je voeten
Vorstelijk? Keijzerlijk!
TERUGVERDIENEN
ECONOMISCHE GROEI
HETZE
GEHEIMHOUDING
VIERHONDERD
DOELMATIGER
KARDINAAL ALFRINK
BEPLEIT GROTERE
OPENHEID
DONDERDAG 13 MAART 1969
fWPW&MWMffltiWNSKk
Het ultracentrifug^project zal in ons land onverbre
kelijk verbonden blijven met de naam van prof. dr.
J. Kistemaker. Zelf bemoeit prof. Kistemaker zich al hij-
na zes jaar niet meer met de praktische toepassing van
zijn project: het scheiden van de isotoop U 235 uit natuur
lijk uranium in razend-snel draaiende trommels. De offi
ciële lezing luidt dat het project omstreeks 1964 aan de
technische uitwerking toe was, waarvoor de durende ar
beid van prof. Kistemaker niet vereist was. Misschien is
dat zo, maar even waar is het dat prof. Kistemaker als
„hoge boom" in de jaren vóór 1964 «veel wind heeft ge
vangen".
v.- - mmmme?'
iWtnr^-r 89
ALMELO Er is sprake van, dat de fabriek, die in massaproduktie de draai
trommels zal maken voor verrijking van uranium, in Almelo zal komen. Mr. C.
L. W. Fock, commissaris van de Koningin in de provincie Groningen, heeft dit
gisteren meegedeeld. Mr. Fock is tevens lid van het curatorium van het Reac
tor Centrum Nederland, dat het ultracentrifugeproject heeft helpen voorberei
den.
Almelo maakt ook een kans als ves
tigingsplaats van de Nederlandse
proeffabriek voor verrijking van ura
nium. waarvoor de draaitrommels zijn
bestemd.
In ieder geval gooit Twente zeer ho
ge ogen. In Almelo zijn de machinefa
briek van Philips en fabrieken van
Stork en Werkspoor, waar de draai
trommels zijn ontwikkeld, maken deel
uit van hetzelfde concern. Bij Almelo
is een industrieterrein van twintig hec
taren aanwezig, dat voor dit doel ge
schikt wordt geacht.
Het fabriekscomplex heeft veel ruim
te nodig, omdat het eindprodukt
verrijkt uranium radioactief is.
Daarom moeten bijzondere veiligheids
normen in acht worden genomen.
Die ruimte is in Twente aanwezig.
Ook echter in Limburg, waar men nog
allerminst de hoop heeft opgegeven
dat ten minste een van de fabrieken
van het ultracentrifugecomplex daar
zal worden gevestigd.
Gedeputeerde Staten van Limburg
staan echter gereserveerd tegenover
de fhogelijke vestiging van een splijt-
stoffenfabriek in hun provincie.
Volgens de gedeputeerde J. Ensinck
komt voor vestiging van die fabriek de
dichtbevolkte mijnstreek van Zuid-Lim
burg niet in aanmerking.
De minister van Economische Zaken,
mr. L. de Block, zal zich pas uitlaten
over de gekozen plaats van vestiging
nadat hij met alle betrokken instanties
heeft gesproken en er een besluit is
gevallen.
Het Engels -Nederlands - Westduitse
ultracentrifuge-project zal interna
tionaal worden gefinancierd. Dit geldt
ook voor het Nederlandse deel.
Het ligt in de bedoeling, dat de fi
nanciering zal worden geregeld door
de dri% regeringen samen met de on
dernemingen, die bij het project wor
den betrokken. Er komt pas een kos
tenverdeling nadat vast is komen te
staan hoeveel kapitaal er geïnvesteerd
moet worden.
Bij de Verenigde Machinefabrieken
ADVERTENTIE
"Ehkalotv
(VMF), waarvan Werkspoor deel uit
maakt, was men er gisteren wat te
leurgesteld over, dat Engeland al met
een een groot stuk produktiecapaciteit
had gekregen. Toch achtte men bij de
VMF de mogelijkheid niet uitgesloten
dat de financieringsvorm zodanig zal
worden gekozen, dat ons land ook de
vruchten kan gaan plukken van komen
de ultracentrifugeer-activiteiten in En
geland en wellicht later ook West-
Duitsland.
Zeker is het in ieder geval, dat
Werkspoor onmogelijk in één klap de
kapitalen kan terugverdienen die deze
Amsterdamse onderneming vijftien jaar
lang voor speur- en ontwikkelingswerk
heeft uitgegeven.
Werkspoor kan aan dat terugverdie
nen pas gaan denken omstreeks 1975,
wanneer althans Europa dan op zeer
grote schaal van de ultracentrifugeer-
methode gebruik maakt om te voorzien
in een grote eigen behoefte aan ver
rijkt uranium voor produktie van elek
trische energie.
DEN HAAG De regering heeft
opdracht gegeven een regionaal on
derzoekprogramma op te stellen. Mét
voorrang zal daarbij aandacht wor-
besteed aan het Noorden van het land.
Verder zal het programma de opstel
ling van regionale economische model
len voor het hele land omvatten.
De ministers van Volkshuisvesting
en Ruimtelijke Ordening en van Eco
nomische Zaken hebben tot opstelling
van het programma besloten. De
Rijksplanologische Dienst, het Centraal
Planbureau, het directoraat-generaal
voor Industrie en Handel van het mi
nisterie van Economische Zaken en het
Centraal Bureau voor de Statistiek
gaan daarvoor samenwerken.
De ministers hebben het besluit ge
nomen omdat een versterkte economi
sche groei van het Noorden wenselijk
is gebleken. Het besluit houdt tevens
in, dat aan het Amerikaanse onder
zoekbureau Arthur D. Little, dat al
een rapport over het Noorden uit
bracht, geen opdracht zal worden ge
geven voor verder onderzoek. Wel
wordt het bureau eventueel ingescha
keld bij het opstellen van de onder
zoekprogramma's.
Jacob Kistemaker werd op 23 april 1917 in een boerengezin in West-Fries
land geboren. Als student in Leiden, waar hij wis- en natuurkunde studeerde,
trok hij al vrij spoedig de aandacht van zijn leermeesters. Na het doctoraal
examen, werd hij medewerker van prof. dr. W. J. de Haas in het Kamerlingh
Onneslaboratorium
Prof. De Haas had de Nederlandse regering er al vóór de oorlog toen
onderzoek naar kernenergie nog zuiver een studeerkamer-onderwerp was
toe weten over te halen uraniumerts te kopen. Toen de oorlog uitbrak, wist
prof. De Haas de Nederlandse voorraad uranium voor de Duitsers, die voor
hun kernonderzoek om het erts zaten te springen, te verbergen.
Hoewel prof. De Haas tijdens de oor
log naar Engeland vluchtte om de Ne
derlandse regering op de hoogte te
stellen van de vorderingen der Duitse
wetenschap, werden hq en zyn assis
tent Kistemaker na de oorlog aange
klaagd wegens collaboratie met de
vijand. Wel werden zij na een onder
zoek in ere hersteld het bleek dat zq
wetenschappelijke contra-spionagc had
den verricht - maar telkens werd tij
dens de loopbaan van prof. Kistema
ker, vooral van communistische zijde,
„het oorlogsverleden onthuld".
Met het verborgen gehouden ura
nium kon Nederland onmiddellijk na
de oorlog, tezamen met Noorwegen,
aan kernonderzoek beginnen. In 1947
begon prof. Kistemaker in een oude
centrale van het Gemeentelijke ener
giebedrijf aan de Hoogte Kadijk in
Amsterdam een fundamenteel onder
zoek, dat zou leiden tot de ontwikke
ling van zijn ultra-centrifuge-project.
In 1956 kreeg hij officieel opdracht
van het Reactor Centrum Nederland
het ultra-centrifuge-project te ontwik
kelen. Er ontstond toen grote onrust
in Amsterdam, want men meende dat
prof. Kistemaker in de oude centrale
bezig was met het vervaardigen van
atoombommen. In 1958 kreeg hij de
kans, op een internationale.conferentie
in Genève duidelijk te maken, dat zijn
project was gericht op vreedzaam ge
bruik van kernenergie.
In dat jaar kreeg prof. Kistemaker
contact met de Westduitse geleerde
prof. dr. W. Groth, tijdens en na de
oorlog een erkende anti-nazi, die zich
ook met fundamenteel kernonderzoek
bezighield. Toen de samenwerking tus
sen beide geleerden enkele jaren later
uitlekte, begon in Oost-Duitsland een
formidabele hetze: Kistemaker wil
West-Duitsland de atoombom geven.
In het najaar van 1960 nam het Ne
derlandse communistische dagblad De
Waarheid deze hetze over. Tevens
werd toen - met zeer bewuste verdraai
ing der feiten - „het oorlogsverleden
van prof. Kistemaker onthuld".
Kort daarop verzochten de Verenigde
Staten alle gegevens over het werk aan
het ulta-centrifuge-project als geheim
te beschouwen, aan welk verzoek onder
meer Engeland, West-Duitsland en Ne
derland gehoor gaven.
Enkele jaren later december 1967
openbaarde het Kamerlid voor D'66
A. de Goede in de Tweede Kamer dat
er gigantisch economisch verlies dreig-
d evoor Nederland als het ultra-centri
fuge-project niet krachtig werd voort
gezet. Het vermoeden rees toen dat
TOKIO Tokio is vandaag getroffen
door een sneeuwstorm waardoor in en
kele uren al meer dan 30 centimeter
sneeuw viel. Het v/eg- en spoorwegver
keer kwam nagenoeg tot stilstand en
binnenkomende vliegtuigen moesten uit
wijken naar Zuid-Korea, Noord-Japan
of Okinawa.
Scholen, winkels en kantoren sloten
vroeg om de mensen de kans te geven
hun huizen nog te bereiken voordat ook
het openbaar vervoer zou uitvallen.
GRONINGEN Prof. dr. W. Buikhuisen. directeur van het Criminologisch Insti
tuut van de Ryksuniversiteit in Groningen, heeft van de Nederlandse organisatie
voor Zuiver Wetenschappeiyk Onderzoek een subsidie ontvangen voor de bestu
dering van het ontstaan van deliquent gedrag.
UTRECHT Een actiecomité wi
verhinderen dat Shell Chemie op het
grondgebied van de gemeenten Klun-
dert en Zevenbergen een fabriek neer
zet.
Het hele project is, volgen s dit co
mité in strijd met de tweede nota
Ruimtelijke Ordening, terwijl er ook
verkeerde voorlichting gegeven zou
zijn over het te verwachten aantal ar
beidsplaatsen.
Het actiecomité zal met pamfletten
en hearings de bevolking van West-
Brabant informatie over het project
geven.
Prof. Buikhuisen en zijn medewer
kers zijn al een jaar met dit onderzoek
bezig.
„In de komende maanden gaan we
een groot aantal delinquenten testen en
interviewen", zegt hij.
Er worden vier tests gebruikt. Drie
zijn op het instituut zelf ontwikkeld, de
vierde is overgenomen uit Amerika en
aan de Nederlandse omstandigheden
aangepast.
„We willen de theorie van de Britse
psycholoog Eysenk toetsen", aldus prof.
Buikhuisen. Eysenk meent dat crimi
neel gedrag eerder kan ontstaan bij
niet-beïnvloedbare mensen.
ln totaal zullen vierhonderd mensen
worden getest. „Een van de vragen
waar we een antwoord op zoeken is of
die beïnvloedbaarheid wel een persoon
lijkheidsfactor is".
„Een andere vraag is of delinquen
ten inderdaad moeilijker conditioneer-
baar zijn dan niet-deliquenten. Als dat
zo blijkt te zijn, is dat van belang voor
het voorbereiden van hun terugkeer in
de maatschappij".
De resultaten van het onderzoek zul
len worden neergelegd in een proef
schrift van drs. J. J. Hemmel onder
wiens directe leiding het wordt uitge
voerd. In de loop van het volgend jaar
zal er bovendien een boek over ver
schijnen.
EINDHOVEN De 23-jarige me
vrouw A. H. I). heeft de Eindhovense
politie bekend haar enkele maanden
oude baby Rudolf ernstig te hebben
mishandeld.
De toen twee maanden oude baby
werd in november vorig jaar al in het
ziekenhuis opgenomen.
Op 11 januari werd de baby uit het
ziekenhuis ontslagen, maar een week
later moest het kind met talrijke bloed
uitstortingen weer worden opgenomen.
Op 6 maart mocht het kind weer
naar huis, maar nog op dezelfde dag
lag het jongetje opnieuw in het zieken
huis met ernstige bloeduitstortingen en
een gebroken sleutelbeen.
Kort daarna werd de politie gewaar
schuwd. De vrouw, die met haar man
en de baby slechts over één kamer
beschikt, zou niet meer hebben opge-
kund tegen het huilen van de baby.
De toestand van Rudolf is nu redelijk.
Amerika de geheimhouding had ge
vraagd om zijn eigen, veel kostbaar
dere, methode van uraniumverrijking
te beschermen. Toen werkte prof. Kiste
maker allang niet meer aan het pro
ject. Hij is thans hoogleraar in Leiden
en directeur van het laboratorium voor
atoom- en molecuulfisica een orga
nisatie van de FOM (Fundamenteel On
derzoek der Materie) in Amsterdam.
Hoewel hij begonnen is met het fun
damentele onderzoek, dat leidde tot het
ultra-centrifuge-project, vindt hij het
niet fijn dat zijn naam verbonden blijft
aan deze methode, die al vele jaren
door anderen wordt uitgewerkt en be
proefd.
VOLENDAM De groepscomman
dant van de rijkspolitie in Volendam
verzoekt te worden bekendgemaakt
met de verblijfplaats van de veertig
jarige ongehuwde Stijntje Tol. De
vrouw heeft zondag 9 maart in over
spannen toestand haar woning in Vo
lendam verlaten en is sindsdien spoor
loos. Een ongeluk wordt gevreesd.
Signalement: lang plm. 1.70 m,
enigszins rossig haar, gekleed in Vo
lendamse klederdracht met omslag
doek en vermoedelijk blauw hoofddoek
je. De vrouw draagt een bril met
doublé montuur. De rijkspolitie te Vo
lendam is telefonisch te bereiken op
der nummer 02993-3333.
DEN HAAG Zeven landelijke or
ganisaties voor sociaal-cultureel werk
gaan samenwerken. Op 1 maart is een
stichting opgericht, waarin de zeven in
federatief verband optreden. De zeven
houden zich bezig met werk in clubhui
zen, buurthuizen of wijkhuizen.
De federatie, die Stichting Samen
werkende Landelijke Centrale Orga
nen voor Wijk-, Buurt- en Clubhuizen
heet (er wordt naar een kortere naam
gezocht), omvat vijfhonderd instellin
gen. Zeker 350.000 jongens en meisjes
vinden er regelmatig onderdak. In en
kele tientallen instellingen zijn peuter
en kleuterverWijven en bejaardenso
ciëteiten.
Er zijn 2400 beroepskrachten in
dienst en 2500 bestuursleden. Ruim
tienduizend mensen verlenen medewer
king.
Voor 1969 is de omzet 68,6 miljoen
gulden, daarvan zijn 12,6 miljoen gul
den aan particuliere middelen nodig.
Zo'n dertig- tot veertigduizend volwas
senen maken gebruik van de diensten
van de stichting.
Grotere doelmatigheid, efficiëntie,
belangenbehartiging rijn het doel van
de zeven organisaties. Zdj rijn: de Fe
deratie Ankerclubhuiswerk, Katholie
ke Nationale Stichting voor Bijzonder
gerinswerk en jeugdzorg. Landelijke
Hervormde stichting voor bijzander
jeugd- en vol was sen werk, Landelijke
vereniging Clubhuiswerk, Leger des
Heils, Stichting Evangelisch herstel
en opbouw en de Vrijzinnige prote
stantse centrale voor maatschappelijk
werk.
De voorbereiding tot de samenwer
king heeft drie jaar geduurd. Het
Tweede-Kamerlid mr. M. Vrolijk was
daarbij onpartijdig voorzitter.
Er zijn onderhandelingen gaande
met een achtste vereniging De Neder
landse Bond voor Sociaal-Cultureel
Vormingswerk fci Utrecht. De
organisaties omvatten op het
blik 85 procent van het
reel werk in Nederland.
MÜNCHEN Kardinaal Alfrmk
heeft op het jaarfeest van de kaftholie-
ke academie te München gepleit voor
grotere communicatie in de kerk.
Volgens de kardinaal kan die kerk
haar zending niet goed vervullen, als
de hiërarchie stérk autoritair en cen
tralistisch is ingesteld.
De roep om verandering van de ker
kelijke structuur speelt een belangrij
ke rol in het streven naar verandering
en de kerkelijke autoriteiten zouden
gemakkelijk in verleiding kunnen ko
men om eenheid en eenvormigheid als
dezelfde zaak te beschouwen. Voor de
overwinning van de crisis in de katho
lieke kerk is het volgens de kardinaal
van groot belang dat er een sfeer van
vertrouwen ontstaat in de kerkelijke
betrekkingen.
Men mag zich afvragen of het zwaar
tepunt voor uitoefening van autoriteit
niet meer dan voorheen van Rome
naar de plaatselijke kerken moet war
den verlegd, zonder overigens het
priesterambt te ondermijnen. Voor de
bisschoppen zou dat een verruiming
van hun eigenlijke herderlijke taak be
tekenen, aldus kardinaal Alfrink.
De aartsbisschop van München en
Freising, tevens hoofd van het West
duitse episcopaat, Julius kardinaal
Döpfner, zei dat de Duitse kerk veel
aan de Nederlandse catechismus te
danken heeft, en sprak de hoop uit dat
de hervormingsbeweging onder de Ne
derlandse katholieken een gunstige in
vloed zal hebben op de Westduitse ka
tholieke kerk.
ADVERTENTIE
...als u
de zachtste
wilt
