Beide partijen op de heksenjacht
m
SCHAKEN door H. KRAMER
2
Mèt de woning wordt soms ook de
preekstoel en de auto geruild
m
im
m mm
DAMMEN
BRIDGE
KRUISWOORDRAADSEL
Puinhoop
Lijk verbrand
Openlijk
D
Stoutigheden"
Bijgeloof
Heksenjacht
r\it soort wreedheden tegen
de menselijke geest wa
ren niet zeldzaam. En ach,
wat scheelde het voor de
slachtoffers of ze nu rooms of
gereformeerd berecht werden.
Aan beide kaniten geloofde
men nog onvoorwaardelijk aan
toverij en duivelbanders. De
feitelijke beschuldiging was
dat door Iken de huisvrouw
in
8
i
*18
7
lil pa
5
4
S BA
3
2
AO
1
1
door J. M. BOM
door H. W. FILARSKI
Dirck Yijgh: de ongekroonde
koning van het oude Tiel
D"k Vijgh... Een klinken
de naam uit het verleden
van de Neder-Betuwe en de
«tad Tiel. „O", zo zegt men
dan direct,,, de man die de
reformatie ..erdoor drukte"
in stad en land". Maar ook
<to man die door het volk tot
een legendefiguur gemaakt
werd. Het is aan ons de fran
je vtjm het oude verhaal weg
te knippen en door te dringen
tot de ware kern. Het volk
maakte van het reformatie-
gebeuren een massabewe
ging, terwijl slechts 10 pet.
van ons volk reformatiegezind
was. En dat waren de leden
van de kleine adel vooral. Dit
punt is héél veel vanuit de
verkeerde hoek gezien. Die
kleine adel was oppermach
tig op alle dorpen en als die
landjonkers de koppen bij el
kaar staken, welke dorpsge
noot aarzelde dan nog de
dorpsheer te volgen? Het ge-
vangenhok stond uitnodigend
op een kier. Het volksverhaal
dat op de voorburcht van zijn
kasteel te Zoelen liefst maar
zesduizend Betuwenaren voor
de reformatie hoera kwamen
roepen is er geheel naast.
W/ie was deze Dirck Vijgh,
die de bijnaam koning
van Tiel verwierf? Hij was
moon van Claes Dircks Vijgh.
sedert 1551 richter van Tiel
en Zandwijk en 1563 stichter
van het Weeshuis te Tiel.
Claes Vijgh was gehuwd met
Anna van Gelder, die één van
de vele bastaardkinderen was
van hertog Karei van Gelder
(deze bij Maria van Ender-
srtein) en weduwe van
Adriaan van Buren (t 1527),
welke huwelijk in 1530 op de
Wildenborg bij Vorden (be
kend door Staring) plaats
had. De enige dochter Elisa
beth van Buren erfde „den
Aldenhage", het kasteel van
Zoelen en beleende er in 1544
haar stiefvader Claes Vijgh
mede. Diens zoon was de be
kende Adriaan Vijgh die de
gereformeerden van Tiel klan-
destien aan een preekstoel
hielp en de sleutels van de
Zandwijkse poort wegnam,
om de in levensgevaar verke
rende predikant ongemerkt
uit de stad te krijgen.
Adriaan Vijgh werd in 1573
door Willem van Oranje tot
gouverneur van Gorinchem
aangesteld. Opvolger te Zoe
len werd de tweede zoon Dirck
Vijgh, die door zijn vader hei
melijk na de troebelen in 1566
op de Schoutenzetel van Tiel
genesteld was. De prins stel
de hem in 1573 tot gouverneur
van Buren aan. Dirck Vijgh
had de euvele moed gehad in
het kasteel te Zoelen twee
vooraanstaande geuzen te
verbergen, dat ter ore kwam
van Adries van Anderlecht,
de Spaanse gouverneur van
Tiel. Deze hoge vertegenwoor
diger van de koning zond een
sergeant en een korporaal
met 50 soldaten naar Zoelen
om de rebellen te halen. Vijgh
liet de onderofficier en zijn
korporaal toe op de „neerhof"
maar de soldaten mochten
niet verder komen dan tot de
molen. Van overleveren was
geen sprake en ten leste wer
den de Spanjaarden als hon
den van het erf gejaagd. Dat
had plaats in april 1573.
geheel zonder bedoelingen
waar het den Aldenhage
betrof trok de dag daarop
Franco de Valdez met een le
ger over de strook tussen Tiel
en Zoelen op weg naar Var-ik
waar een staatsleger lag.
Dirck Vijgh evenwel dacht dat
het om hem te doen was en
samen met zijn zwager Claes
van Gendt stak hij het Zoe-
lense kasteel in brand en ging
naar zijn standplaats Buren.
Al direct werd het goed Zoe
len aan de Spaansgezinde Rei-
nier van Gelre gegeven die
met een militair escorte het
kasteel in ontvangst kwam
nemen. Wie schetst zijn ver
bazing een rokende puinhoop
aan te treffen. In 1577 zond
hij een metselaar en zijn ge
zellen naar Zoelen om de zaak
op te knappen. Ze kwamen
juist toen Dirck Vijgh en zijn
helpers op de weilanden van
Zoelen bezig waren alle paar
den en koeien weg te halen.
Op 6 mei 1577 moest de inci
dentele heer Zoelen en den
Aldenhage weer aan Vijgh
overgeven nadat de bewa
kers verdreven waren. Vijgh
woonde er weer zelf en haal
de in 1578 onder het waakza
me oog van de Spaanse be
zetting van Tiel het stoute
stukje uit in Zoelen de gewe
zen kellermeester van de ab
dij van Egmond, frater Cor
nells van Utrecht als gere
formeerd predikant aan te stel
len. Deze predikant was in
middels gehuwd met de non
joffer Andrea van Apelthorn,
die verbleef in het klooster
Clarenwater bij Hattum waar
Cornells van Utrecht proost
was. Beiden werden dus pro
testants. Het jaar 1576 als be
ginjaar voor de reformatie
van de kerk te Zoelen kan na
het voorgaande moeilijk stand
houden.
V^oor Tiel was het een lange
weg eer de reformatie tot
stand kwam. Na het openlijk
optreden van Gerard Gelden-
haus in 1524 had hertog Ka-
rel er de schrik góéd inge
bracht. Door zijn prediking
was in de stad zulk een be
roering gewekt dat een vrouw
op haar sterfbed de genade
middelen van de roomse kerk
weigerde. In 1526 liet de her
tog haar lijk opgraven en op
de markt te Tiel openbaar
verbranden. En eerst in 1578
liet Dirck Vijgh als ambtman
van Neder-Betuwe oogluikend
toe dat in de Sint-Maartens
kerk de meest opvallende
„paepsche superstitiën" ver
wijderd werden. Dan, in 1580,
hakte deze hervormingsgezin
de heer van Zoelen de knoop
door en bariep voor de stad
Tiel een vaste predikant. Jo
hannes Vredens (de Vree of
de Vrede) een hervormd pre
dikant uit Mechelen.
JT^at ook reeds in de stad
Tiel de gereformeerden in
1579 wat openlijker voor de
dag durfuen te komen be
wees de afvaardiging van Tiel
naar de Arnhemse synode.
Er werd gevraagd of de we
kelijkse predikdagen veran
derd konden worden zo daar
een „papistische vierdag" op
volgde en op zulk een dag
doen omdat dan meer publiek
zou komen luisteren. Het ant
woord was onverbiddelijk
neen „omme die superstitiën
te vermeijden". Toch roept
dit vragen op. De overheid
was behoorlijk Spaans ge
zind, zo niet „paepsch" en
nog in 1578 meldde de stad
houder Jan van Nassau aan
zijn broer Willem prins van
Oranje dat zich in Tiel nog
behoorlijk wat monniken en
geestelijken ophielden. Na de
dood van de parochiepastoor
van de Sint-Maartenskerk Pe
ter van Tephlen in 1579 bleef
evenwel de pastoorsplaats ja
renlang onvervuld en ontvin
gen de roomse stadgenoten
bijstand van rondtrekkende
geestelijken. Wel woonde in
1581 clandestien de oud$ pas
toor Dirk de Bye, die uit de
parochie Zenne wijnen ge
vlucht was, in een huis bin
nen de stad Tiel, maar de
adellijke nonnen van het kloos
ter Mariënschoot, óók uit Zen-
newijnen gevlucht, wilden in
het door hem bewoonde huis.
Het wemelde in de stad van
ondergedoken conventualen,
maar er kwam van buiten
geen enkele hulp meer opda
gen. In feite hield Dirck Vijgh
alles wat rooms was in Tiel
„gevangen" als ratten in een
val.
n
irek
Tiell voer recht, nademael die
Heren Scheepenen befinden bij
de voerscr Iken op eijhenen
Confession, dat sij Godt Al
machtig afgevallen ende den
boese geest aangegaan is. Soe
sal den Heer Scholtis volgen
de die Keiserliche beschreven
regten, de verweerdersche als
een toversche durch den
Scherprichter ijrst med de
koorde gewurcht ende daar
na tot polver in de fuere doen
verbranden ende die asse in
't water te laten werpen".
Geertke, die gehuwd was met
Dirck van Druten „durch aen-
blasonge ende aenrorenge
haers lichaams" betovert en
zwaar lijden bezorgd was
waarop Geertke gestorven was.
Welk een ongehoord nietige en
waardeloze beschuldiging!
Iken schijnt niet te hebben
willen bekennen, waarop de
schout opdracht kreeg haar
door de scherprechter „exa
mineren ende tot peindlicke
torture te stellen". Mooi exa
men was dat met de duim
schroeven letterlijk aan! En
zelfs rechtsgeleerden hadden
advies in deze zaak gegeven.
Tiel mag zich nog gelukkig
prijzen dat er geen beul in de
stad te vinden was en uit
Utrecht een doorgewinterde
vakman gehaald werd zoals
geschreven staat „overmits
hij met die tovenaers weet te
handelen." Ik hou op. Gruwe
lijk!
rechtszinnig om maar
een modernere aandui-
ding te bezigen was Tie! nu
ook weer niet. En dat maakt
voorgaande vonnis nóg raad
selachtiger. In 1606 reeds
werd een tweede predikants-
plaats gesticht. Dominee Al-
lard de Vries werd meteen al
beschuldigd van Armindaanse
dwalingen. In feite zal de eer
ste predikant van Tiel ook niet
„smetteloos" geweest zijn.
Tiel zond geen afgevaardigden
naar de Provinciale Synoden.
In wat voor functies Petrus Ja-
cobi (1593) en Ditmarus Clief-
kens (1595) de synoden be
zochten is onduidelijk. Eerst
in 1596 is dominee Vredeus
vertegenwoordigd op de syno
dedag te Zutphen. Maar op de
enerverende Gelderse synode
te Arnhem in 1618 gehouden is
geen vertegenwoordiging uit
Tiel, terwijl in 1619 dominee
Vredeus, verdacht van Armi-
nianisme. emeritus verklaard
werd. Ook Allerd de Vries
werd beschuldigd van remon
strantse dwalingen en in 1619
afgezet. Toch kreeg Tiel de
enige toenmalige Remon
strantse gemeente in geheel
Gelderland. Waarover later
meer, mede met de Lutherse
Gemeente.
Jonker Dirck Vijgh, ambts
man van Neder-Betuwe, heeft
de gevolgen van wat men als
het „drama van Dort" noemt
niet meegemaakt. Het is be
paald zo geweest dat hij wél
de roomse kerk wilde reforme
ren en meer nog het Spaanse
juk helpen afwerpen dan met
een al een nieuwe kerkstrijd
op de been te helpen. Over
zijn toch behoorlijk aan de re
monstrantse zijde staande pre
dikanten is van hem geen
klacht bekend. Hij overleed te
Tiel in 1615. En dat was voor
Tiel een rouwdag.
Adriaan P. de Kleuver
Vijgh had als ambt
man grote macht. Maar
toch niet zó veel of de deke
naten Echteld en Avezaath
hielden hun pastoor. En dat
waren voor de hervormings
beweging gevaarlijke manne
tjes. Zij visiteerden als deken
een aantal kerken en brach
ten over de toestanden ver
slag uit aan de aartsbisschop
te Utrecht. In 1580 werd in
Utrecht de roomse eredienst
afgeschaft en in de plaats
daarvan kwam de Hollandse
missie. De dekens van Ech
teld en Avezaath opereerden
op eigen gelegenheid tn 1592
nog steeds. Het staat vast dat
ze in de omgeving ook „paep
sche stoutigheden" pleegden.
De kloeke edelman jonker
Dirck Vijgh had het Ambt
manshuis aan de toenmaals
Hoochstraat geheten Ambt
mansstraat, van zijn vader
de ambtman jonker Nicolaas
(Claes) Vijgh en ging er de
finitief wonen en liet het in
1525 door de ambtman
Adriaan van Buren (voois
noemd!) gebouwde huis enige
malen vergroten en verfraai
en. Hij ontbood de pastoors
van Echteld en Avezaath bij
zich en vervolgens bij de raad
van de stad Tiel. Hij zal wel
niet zo mooi gedaan hebben,
want na bedreiging dat ze af
gezet zouden worden ging die
van Echteld in 1595 door de
knieën en beloofde voortaan
de ware, christelijke (lees cal
vinistische) religie te zullen
prediken. Dat eiste hij ook
van de pastoor van Wamel en
wat later ook van de overge
bleven vicarissen in de stad
Tiel. Men keek in zulke ge
vallen nog wel de kat uit de
boom. De omgegane pastoor
van Echteld werd eerst in
1601 „mit oplegginge" van de
handen tot predikant aange
nomen.
In deze overgangstijd zijn
meteen maar niet alle
misstanden rigoureus aange
pakt. Zelfs gedurende het
vooruitstrevende bewind van
Dirck Vijgh heerste, nog het
gruwelijkste bijgeloof. Wij
vragen ons nu af hoe in de
omgeving van deze man het
volgende voorval kon plaats
hebben. Waar had het opko
mende calvinisme wél oog
voor? Alleen voor het uitban
nen van pastoors, altaren en
overtollige sacramenten? Lees
slechts aandachtig het nu vol
gende vonnis uit een heksen
proces uit 1597:
„Tusschen dinghtael des He
ren Scholtis der stad Tiell in
stat ende van weghen des Fur-
stendoms Gelre ende Graef-
schap Zutphen, Claeger ter
eenre und Iken Henrixdochter,
Weduwe z: Claes Willemsz.
Bak behafster (is gevangene)
en verweerster anderdeels
wizen die Scheepenen van
Thuis op vakantie
in 'n ander land
een nieuwbouwwijk in het Betuwse
vorige zomer een Engels gezin neer, com
pleet met rechtsbestuurde auto, een zéér
Engelse foxterrier en een gezonde dosis Brit
se gereserveerdheid. Op dezelfde dag vertrok
de bij dit huis behorende Nederlandse fami
lie naar Engeland, met Mnksbestuurde auto,
met een zéér Nederlandse keeshond en met
een gezonde dosis provinciale gereserveerd
heid. Zij hadden hun huis geruild voor de
vakantie. Dit jaar doen ze het wéér. Want
het if allemaal heel goed bevallen het
was zelfs meer dan een vakantie, het was
een ontdekkingsreis voor allemaal.
Die Engelsen waren al vaker in Nederland
geweest, maar dan helemaal als toerist. Nu
kwamen zij als belangstellenden, die wel eens
wilden zien hoe wij hier nu eigenlijk leven.
Die nieuwbouwwijk was daarvoor een heel
geschikte plaats. Tegelijk met de nieuwe
buurtgenoten kwamen de Engelsen 's mor
gens het bed uit. Als moeder na 't ontbijt het
tafellaken ging uitschudden in de tuin hield ze
meteen een buurpraatje met de huisvrouw,
diie nu naast haar woonde. Dat ging eigen
lijk vanzelf, al werd niet ieder woord zo pre
cies verstaan. Er werden boodschappen ge
daan in de noodwinkel, een paar straten ver
derop. Buurtgenoten hielpen daarbij, als alles
niet helemaal duidelijk was. Binnen drie da
gen waren de eerste buren op bezoek geweest
om een kopje koffie te drinken en wat pit
tige Engelse dranken daarna. Zij wezen de
Engelse gasten op mooie plekjes in de om
geving, de kaart kwam erbij, het was gezel
lig en heel instructief.
^Tegelijkertijd zat die Nederlandse familie in
Engeland, in een grote stad. Wat hen op
weg erheen al verbaasde, was dat het rijden-
in rechts verkeer zo gauw wende. Ook bleek
het hier niet elke dag te regenen, zoals ken
nissen hen met meer stelligheid dan kennis
van zaken hadden voorspeld. Nog minder was
het waar, dat alle Engelsen hen met inge
trokken onderlip passeerden, zonder „die
vreemdelingen" te zien. Nee, het ging met
hen net als met de Engelsen in hun huis
een buurpraatje, kennismaking in de winkel,
een bezoek bij de buren en vele goede ad
viezen van mensen, die het prettig vonden
om mensen uit een ander land van dienst te
kunnen zijn.
Beide partijen maakten na afloop van hun
vakantie de balans op. De uitkomst was: we
hebben méér gehad dan een prettige vakan
tie. We hebben iets nieuws kunnen toevoegen
aan ons leven, aan onze levensbeschouwing
zo u wilt, door het contact met gewone men
sen in hun eigen omgeving.
7o wil de heer R. Hinloopen in Castricum,
organisator van „Holiday-accommodation
in Dutch teachers' homes" het ook graag zien.
Hij ziet het dagelijks, het hele jaar door.
Niet alleen het Engelsen, maar ook met ruil-
lustigen uit andere landen en zelfs uit eigen
land, terwijl hij ook bemiddelt bij de vakan-
tieverhuur van huizen. Als paying-guest kan
't ook terwijl hij bovendien arrangementen
voor b.v. middelbare scholieren maakt.
Zijn eigen huis zit ook geregeld vol gasten
zó vol, dat hij er een erkend pension
heeft bijgemaakt. Maar ook daarbij houdt
hij stevig vagt aan het principe, dat het al
lemaal een kennismaking moet zijn en een
verrijking van de geest, een combinatie van
vakantie met andere waarden.
Tijdens zijn house-parties met vele gasten
in zijn eigen huis komt die gedachte er het
duidelijkst uit. Maar ook aan de gasten die
zich helemaal op eigen gelegenheid door onze
Nederlandse samenleving bewegen manifes
teert he zich heel duidelijk. Velen hebben er
de smaak zó van te pakken, dat zij zelfs
voor een Paas- of Pinksterweekend uit het
buitenland overkomen om van huis te ruilen
of om een leegstaand huis te huren. Vanuit
Engeland is de belangstelling zelfs zó groot,
dat jaarlijks duizend Engelsen helemaal niet
aan de beurt komen. Dat betekent dus ook:
voor Nederlanders die naar Engeland willen
staan duizend particuliere woningen klaar
Leeg te aanvaarden voor de duur van df
vakantie.
T eraar Engelse taal en letterkunde MO-B
staat op alle papieren, die hij de wereld
over stuurt. Hoe zit dat dan? Hij is het in
derdaad en hij heeft lange tijd voor de klas
gestaan. Maar uit pure liefhebberij begon hij
toen al buitenlandse toeristen te helpen, mei
kleinigheden, omdat ze hier vaak zo verloren
rondliepen. Terwijl hij steeds meer onder de
indruk raakte van de erkentelijkheid die hem
R. Hinlopen: contacten!
hiervoor ten deel viel, realiseerde de heer
Hinloopen zich, dat het toerisme in veel op-
zichten een wel erg commerciële aangelegen-
heid was. Het stond hem tegen, dat bijvoor-
beeld in de kuststrook bijzonder hoge prij- j
zen voor huisjes werden gevraagd. Daarbij
kreeg de vreemdeling vanzelfsprekend geen
individuele begeleiding. Hij stippelde nu zijn
plan uit, waarbij althans het deel van de
gasten dat daaraan behoefte heeft, gewoon j
in dorp of stad kan wonen. Bij ruil gratis, j
bij huur voor om en nabij tweehonderd gul-
den (plus een percentage voor de kosten van
het bureau) per week het bedrag, dat de j
vaste bewoners van die huizen redelijk vin-
den. In korte tijd groeide uit dit plan een bu-
reau, dat jaarlijks tien ton (dun) papier om-
zet, hoofdzakelijk aan wekelijks te verzenden
adressenlijsten. Hij koos tussen de school en
dit nieuwe stuk leven en de keuze viel op j
het laatste.
I^en klein voorbeeld van de voldoening,
die hij kreeg. Op een van de house-par- j
ties voor gasten uit de buurt kwamen gere-
geld een Engels en een Duits gezin. De En-
gelsen hadden in de oorlog drie zoons verlo-
ren en dat in één maand tijd. Contact met j
het Duitse gezin was er niet in 't minst, het
ging gewoon niet. Maar aan het eind van de
tweede week hadden de kinderen, achttien,
negentien jaar oud, vriendschap met elkaar
gesloten. Voordat de tweede week voorbij J
was hadden de ouderen elkaar ook gevonden
als mens, na vijfentwintig jaar. Het is in een
paar woorden gezegd, maar wat in die twee
weken gebeurd is, laat zich minder vlot be-
schrijven. Dat mensen door gewoon contact
met elkaar in veertien dagen kunnen losla-
ten wat ze vijfentwintig jaar met zich meege- j
dragen hebben het kén. Andere, kleinere j
voorbeelden van toenadering; ruilende domi-
nees nemen meteen eikaars diensten over, j
luchtreizigers laten hun auto's voor elkaar J
staan. Dat is de sfeer.
\7oortgekomen uit een milieu van leraren, J
richtte het bureau zich in eerste instan-
tie ook vooral op deze groep. Het lag ook voor
de hand leraren wonen meestal in aardi-
ge huizen en het onderlinge contact was ge-
makkelijk te leggen. Maar al gauw werd de J
kring uitgebreid en kwam zij open te staan
voor alle anderen, die zich ertoe aangetrok- i
ken voelden.
Nu kan de heer Hinloopen wijzen op tien-
duizend tot stand gebrachte contacten in j
tien jaar tijd. Wanklanken werden daarbij
vrijwel ndet vernomen en dat mag opmerke
lijk heten: het is immers nogal wat, je huis
met het hele hebben en houden overlaten
aan een vreemde. Maar steeds weer blijkt
dat de mensen dit hebben en houden beheren
alsof het van henzelf was. Mochten er moei
lijkheden komen, dan is er een arbitrage
commissie met o.m. advocaten en kanton
rechters erin, die de weg wel weten om de
zaak te regelen.
Maar in de sfeer van deze vakanties heeft
de commissie het niet druk: de ruilers en de
huurders begrijpen elkaar zo óók wel.
NU de arrtijd belangstelling wekkende
Miguel Najdorf nog slechts sporadisch
aan grote schaaktoernooien mee
doet, hoort men veel minder over het
schailten In Argentinië spreken dan an
ders. Natuurlijk zijn er ook andere oor
zaken: Panno speelt eveneens zelden. E-
hskases wordt een dagje ouder en Ros-
i setto heeft het te druk met de verkoop
van bloemen.
In de juist geëindigde wedstrijd om
hel kampioenschap van Argentinië was
Najdorf niet van de partij. De beide
eerste plaatsen werden gedeeld door
schweber en Sanguineti. Zij zullen nog
een tweekamp om de titel spelen.
Schweber is in het bezit van de titel
Internationaal meester. Hij speelt echter
weinig bulten de grenzen van zijn vader
land, maar Insiders weten al sedert een
jaar of 10 dat deze blonde jongeman, die
'thans 31 jaar oud Is, een talentvol speler
is. In de hieronder weergegeven partij
wint hij fraai van de Jonge Qulnteros
(20), de man die twee Jaar geleden kam-
I pioen van Argentinië werd.
1 Wit: S. SCHWEBER. Zwart: QUIN-
TEROS (Buenos Aires 1969).
Sicilia&nae verdediging.
1. e2-e4. c7-c5 2. Pgl-fS. d7-d« 3. d2-d4.
|c5xd4 4. Ddlxd4.
(Om eens iets anders te spelen.)
I 4a7-a6.
Ook de zwart speler wil onbekende we
gen bewandelen. Dat kan van 4Pc#
5. Lb5 niet gezegd worden, hoewel deze
variant aan de andere kant nog wel
ruimte laat voor improvisaties.)
5. Lcl-eS, Pb8-c6, Dd4-d2. Pg8-M T.
Pbi-es. e7-e« t. o-o-o. Dd*-c7 9. Le3-f4.
(Nu U op 9eó 10. Lgft lasti« in
veiband met de zwakte van het punt d5).
9. Pf6-f}4.
(Als wit nu op d6 neemt stelt zwart
zich op f2 meer dan schadeloos.)
10. Lf4-g3. Lf8-e7 11. Lfl-e2. Pg4-e5 12.
Pf3xe:>. d6xe5 13. f2-f4! (zeer energiek
gespeeld. De witspeler ziet ln, dat de
dubbele zwarte e-pton eerder stertc dan
zwak is en hij besluit daarom het obsta
kel uit de weg te ruimen.)
130-0.
(Zwart wil het punt e5 handhaven:
eenvoudiger is 13exf4 14. Lxf4, Da5
15. Kbl. 0-0).
14. f4xe:>, Pc6xe5 15. Dd2-d4. Le7-f61?
(Consequent was 15f6 want na 18.
Lxe5. fxe5 heeft zwart ln zijn loperpaar
voldoende compensatie voor de dubbele
e-pion.) 16. Thl-fll, b7-b5
(Niet 16Td8 wegens 17. Lx««!)
17. Tflxf#
(Met dit kwaliteitsoffer verschaft wit
zich een zeer sterke aanval.)
17g7x'16 18. Dd4-f2. Dc7-a7.
(De pointe van wits kwaliteitsoffer
bestaat ln de variant 18De7 19. Lh4,
Pd7 en nu het tweede kwattteitsoffer 20.
Txd7! ln verbinding met 21. Lxf6, of 18.
De7 19. Lh4, Kg7 20. Tfl. Pd7 21. e5!)
19. Df2xf6. Pe5-g6. 20. L,g3-d6. D«7-e3! 21.
Kcl-bl, b5-b4 22. Le2-h5.
(Dreigt 23. Lxg6. hxg6. M. Lxt8, KxfB 35.
Td8 mat.)
22Lc8-d7 23. Ld6xb4. Ld7-o6 24.
LhSx-g#. h7xg# 25. Tdl-d3. De3-h«.
De opgave van de week: hoe won wit
de partij vanuit de diagramstelling?
De oplossing komt in de volgende ru
briek.
QU INTER OM
tu m
m m «i
m&m
mm m
i b d f k
SCMWBBER
OPLOSSING
De stand was:
Wit (Honffl): Kal, Dg4, Tdl en h3, Pg9»
pionnen b3. c3. f5, g2, h2.
Zwart (ThieUement): Kh7. Dc6, Ta8 e»
«8L Le5, Pg6, pionnen a7, b7. c5, f6 en h*
>8. Le5, Pg6, „w....... BB
Er volgde: 30. Pg6-f8t!, Te8xf8 3U
->g4-g6t. Kh7-h8 32. Th3xh6t, Pg8xh6 3l
Dgöxhöt, Kh8-g8 34. Dh6-g6t. Kg8-h8 3»,
Tdl-d3, Leöxhït 38. Kgl-hl! en zwart gaf
het op.
WANNEER a.s. zaterdag het tournooi
om de persoonlijke nationale titel
aanvangt ligt voor titelhouder Pieter
Bergama een zeer zware opgave in het
verschiet. Niet alleen, dat hi.1 ala houder
van het kampioenschap voor eLka deel
nemer Juist de man ls. waartegen „extra
wordt aangeleund". zoal6 dat ln het
dammersjargon luidt, maar bovendien
ziet hij zich geplaatst tegenover het
sterkste trio. waarover Nederland op dit
moment beschikt: Roozenburg. Sybrands
en Wiersma, die alle drie begerig zullen
zijn hem van de troon te stoten. De
Friese onderwijzer zal zeker niet optl-
hebben nu weer voldoende ruimte voor
de volgende opbouwfase.
19. 37—32 14—19: 20. 41—37 9—14; tl.
39—34 15—20 22 43 -39 3—9 23. 48-43
4—10; 24. 49—44 2—8; HM la tenslotte wit,
die de, beslissing moet nemen over de te
volgen strijdmethode. HIJ kiest een zeer
agressieve: 25. 32—28 18—23 26 37—32
10—15; 27. 34—29 23x34 28. 40x29 12—18;
29 32—27 7—12 30. 27 -22 18x27 31. 31x22
12—18! Zwart mag niet lijdelijk toezien,
dat wit zijn sterke aanvalspositie nog ver
der verstrekt. De tekstzet dwingt tot de te-
mistisch zijn over zijn kansen, maar ook
ln de vorige titetatrUd startte hij als
volkomen outsider en een wedstrijd om
rugtocht. 32. 4540 18x27; 33. 38—23 19x26;
34. 33x31 (zie diagram)
Zwart heeft nu bereikt, dat belde vleu
gels van wit. niet meer met elkaar ver-
de persoonlijke titel herbergt nu een
maal elk jaar zijn bizondere. en niet te
voorspellen verraealngen. Wie weet...
wellicht zal zijn open, klare, aan duide
lijkheid niets te wensen overlatende aan
val skracht de onmiskenbaar grotere
technische vaardigheid van zijn oppo
nenten in bedwang kunnen houden!
Hieronder een fraaie partij van hem
uit. een kampioenswedstrijd van enige
jaren geleden:
Wit: F. Gordijn: Zwart P. Bergsma
Apeldoorn, 20—4—1963.
1. 32—28 18—22: 2. 37—32 12—18: 3. 41—37
7—12; 4. 46—4' 1—7; 5. 31—26 19—23; 6.
28x19 14x23 7. 33—28. Wit accepteert het
theoretische nadeel van zijn randschiif
op 26. Tegenwoordig komt 32—28 weer
meer ln zwang. 7. 22x33; 8. 39x19
13x24; 9. 44—39 1014; 10. 50—44 5—10: 11.
39-33 14—19: 12. 44—39 10—14; 13. 36—31
8—13: 14. 41—36 18—23; 15. 47—41 23—29:
fipeelt consequent op het vasthouden
van de witte randschiif. 16. 34x23 19x28;
17. 82x 23 24—30: 18 35x24 20x18; Belden
bonden door een krachtig centrum, van
af dit ogenblik afzonderlijk moeten ope
reren. waarbij de opatelling rechts ka4
worden „ingeklemd". Hiermede is het
initiatief gelijktijdig aan zwart overge
gaan.
34. 14—19; 36. 39—34 20—25 36.
43—39 9—14; Belet het strategisch sterke
offer 29—24, gevolgd door 40—35. 37. 38—31
13—181 Alle witte pogingen, om te neu
traliseren worden stelselmatig voorko
men: er dreigde 29—33 gevolgd door
26—21. 38 42—38 8—13 39. 38-33 14—20; 40.
32-28 17—82! 41. 28x17 11x22; «2. 29-24?
Dit leidt tot partij verlies.
Aan onze lezers hier de moeilijke op
gave voor deze week:
Wat was het Juiste apel voor wit ge
weest?
42. 20x38 43. 39—83 38x29; 44.
34x14 Oolc 34x12 geeft verloren spel door
(6—111) 44. 22—271 45. 31x22 18x27:
46. 40-34 7—32 47 34—29 15—30! en wit
gaf op, want 1410 kan niet door (20—24)
en 36—91—27 faalt op (16-81).
OPLOSSING
De stand was:
Wit (Tsjegolev) 25, 28, 32, 33, 35, 36, 37,
38, 39. 42. 45, 46. 48, 49 (14 St)
Zwart (Mansjlen) 3. 5 6 9, 10 11. 13. 14.
15, 16. 19, 21, 24. 26. 27 (15 St.)
Zwart had kunnen spelen: (24—29) 33x24
(19x30) 25x34 (26—31) 37x17 (11X44) maar nu
32x21! (16x27) 49x40 en de zwarte voorpost
op 27 gaat verloren b.v. (6—11) 42—37! Op
(11-17) nu 37—31! (17—22) en tegen
46—41—37—32 enz. is geen verweer. Op
(13—18) volgt: 37—32! (11—16) 32X21 <16x27»
46—41! en weer ls de hernieuwde aanval
door 41—37 en 37—32 niet te keren.
De opgave uit het meester-examen die
u de vorige week werd voorgelegd geeft
beschouwingen die slechts door een wer
kelijke meester ln de praktijk aan de
tafel gevonden zouden kunnen worden.
De volledWre uitleg was deze:
V 6
O H 6 4 2
A 5 2
7 5 4 3
4 AB1098
75
10 7
V 4
B 10
dan heeft oost er vier of drie en zal oost
de hartendekking en west de klaverdek
king kunnen bewaren. De winst ls er dus
wanneer west een 2-5-2-4 verdeling had,
hetgeen dus zeggen wil dat de ruitens
beslist 2:2 moeten vallen om elf slagen te
kunnen maken. Na hartenaas (slag 4)
moet zuid daarom ruiten spelen en in
noord het aas leggen, om hierna alle
ruitens af te spelen. BU zulds laatste
troef is de eindfiguur:
H 2
9 V 9 8 5 3
O 6 3
V 9 8 2
4 3 9V9
V AB m
O H B 10 9 8 7 f V9
f AH6
West gever, NZ kwb., viertallen
wedstrijd: oost drie schoppen - zuid vier
ruiten - noord vijf ruiten -einde. Tegen
vijf ruiten start west rnet schoppenheer
en schoppen na voor oosts aas. In slag J
speelt oost klaverboer - hoe verder?
Zuid nezmt met klaveraas, speelt in slag
3 rultenheer en in slag 4 hartenaas om
de kans mee te nemen dat oost harten
vrouw sec heeft.
Wanneer hartenvrouw niet valt ls er
maar één redelijke manier om winst te
behalen: een harten-kla verdwangpositie
tegen west. Daartoe zal west, naast zijn
tweekaart schoppen, oorspronkelijke vijf
hartens en vier klaveren gehad moeten
hebben. Heeft hij b.v. slechts drie klave
ren, dan heeft oost er drie en zal oost in
het eindspel een klaverdekking kunnen
behouden en west de hartendekking.
Heeft west slechts drie of vl«r hartens.
partijtje voor waarover diverse tegenspe
lers uitgleden. Van de fouten van ande
ren valt véél te leren (die van onszelf
zien wij niet altijd zo gemakkelijk) en 1*
vraag u, hoe denkt u dat net bij OW
misgegaan ls?
A H 3
9 B 8 4
O H B 5 2
HV3
7 5
V A V 9 2
4 V 8 2
H 10 7 5
3
O 9
B 10 6 5
N
W O
Z
Zuid speelt ruiten acht en west kan
opgeven: gooit hij harten weg dan scoort
noord nog hartenheer en de zes, gooit
west klaver weg, dan maken NZ nog
twee klaverslagen en hartenheer. De
speelwijze faalt slechts, indien west zes
hartens plus een kleine singleton rutten
gehad zou hebben, doch ln dat geval zou
zuid in de praktijk altijd down gegaan
zijn. daar hij de lange sehoppenhand
(oost) niet op de langere ruitens kan
taxeren.
LEERZAAM
In een gezellige club-competitie
wedstrijd kwam een schijnbaar alledaags
10 8 8 4
A 7 4
4 B 10 9 6 4
6
OA V 7 3
*984
Noord gever, OW kwetsbaar, paren-
wedstrtjd. Noord één SA - OW pasten -
zuid drie schoppen - noord vier schop
pen - einde.
Tegen vier schoppen speelde west rui
ten negen voor en daar dit verdacht veel
op een singleton leek nam de spelleider
op tafel (noord) met ruitenboer en ver
volgde met schoppenaas, daarna schop
penheer. Een redelijk plan, wamt (met
dichte kaarten) had hij de kans dat
schoppenvrouw viel en zo niet dat west
klaveraas had. In slag 4 speelde noord
ruiten twee na en zuid legde ruiten-
vrouw. Kunt u uitmaken wat OW ver
keerd deden, zodat NZ toch tiem slagen
maakten en kunt u aangeven hoe het
samenspel tussen OW had moeten zijn
om een maximaal resultaat te behalen?
Een fijn en niet te moeilijk spel ook
voor dooranee-bridgcrs. Spreek er een»
met uw partnero ver1
Horizontaal: 1. plaats in Noord-Hol
land. 5. plaats ln Brabant, 8. plaats ln
Duitsland. 12. watergids, 14. mist, 16. deze
niet, 18. noot, 20. begaafdheid, 22. faam,
23. doven, 26. gewoonterecht, 27. droog.
28. soort emmer, 29. uitspringende berg,
31. pers. vrnwrd., 32. godin, 34. deel van
Europa. 36. Jongensnaam, 38. noot, 39.
deel van Europa (afk.). 41. bevesti
gingsmiddel, 42. maat, 43. vreemde munt,
45. vogel, 47. saladeplant, 49. voorzetsel,
«0. vrucht, 51. uitdrukking, 52. vocht
maat, 54. rivier in Frankrijk. 56. godheid,
58. elektrisch geladen atoom, 59. vragend
vrnwrd., 81. nationaal onderzoekcentrum
(afk.), 62. vreemde munt (afk.). 63. water
plas, 65. trechter, 87. plaats ln Drenthe,
69. muziekinstrument, 70. meisjesnaam,
72. vogel, 74. voorzetsel, 76. Jongensnaam,
78. oude munt. 80. plaats in India. 81.
waarschuwingsinstrument, 83. zoogdier,
84. deel van Azië. 86. traag, 88. plaats in
Brabant, 89. lichaamsdeel, 90. bewaar
plaats. 91. positieve elektrode.
Verticaal: 1. hotelier, 2. niet hier. 3.
voedsel, 4. duw, 5. noot. 6. voerbak, 7. de
onbekende. 8. Bijbelse figuur, 9. muziek-
teken, 10. voertuigen, 11. handelsterm, 13.
beschadiging, 15. vulkaan in Europa. 17.
nimmer, 18. tegenvaller, 19. bepaalde
stof, 21. bevestigingsmiddel, 24. boom. 25.
voorzetsel, 28. zoon van Jacob, 30. deel,
33. traagheid, 35. klaagzang, 37. ongeladen
deel van atoomkern. 38. vogel. 40. kwade
geest, 42. plaats ln Brabant, 44 steeds, 45.
sporeplant, 46. deel van het gelaat. 47.
gesteente, 48. ramp, 53. plaats, 55. reus,
57. vioolbouwer, 59. vergelding, 60. plaats
in Brabant, 62. rivier in Frankrijk, 64.
tegel, 65. baan voor balspel, 66. familie
lid, 68. plaats ln Zwitserland. 69. kleine
groep bomen, 71. rivier in Duitsland, 73.
godin, 75. hijstuig. 77. plaats ln Gelder
land, 79. delen van het graan. 82.
meisjesnaam, 83. bevel. 87. op de kwestie
komen (afk.) 88. noot.
Oplossing vorige
cryptogram
Horizontaal: 1. grondwerker, 9. teen, 10.
slagzwaard. 11. genezen, 12. verdoen, 15.
siergewas. 17. stang, 21. adder, 23. trom
melen. 25. kometen. 28. eeuwige. 31.
gestraalde. 32. Lena, 33. kaaovaarler.
Verticaal: 2. ronde. 3. nestelen, 4. waar,
3. ruzies, 6. eland, 7. verenigd, t tree, 13.
oma, 14. tarra. 18. roe. 18. to - 19. neer
gang, 20. ommekeer, 22. dom, 24. gegaap,
|26. oker, 27. extra, 29. wilde, 30. Eli/au
