Depalmpaasstok reikt
verder terug dan de
intocht in Jeruzalem
Wij staan in dienst van
de Vredevorst...
Gereformeerden niet eenstemmig
over kernwapen-probleem
n -
met wie
IN DISCUSSIE MET
PROF. DR. J. DE GRAAF
V
glke negen jaar zo gaat het ver
haal eiste Minus, de koning
van Kreta, zeven jongelingen uit
Athene als schatting, omdat de
Atheners zijn zoon Androgeos ge
dood hadden. Toen voor de derde
keer dit tribuut betaald moest wor
den bood Theseus, de Atheense ko
ningszoon. zich vrijwillig aan: hij
wilde een van die zeven jongelingen
zijn. Voordat het schip hem naar
Kreta zou brengen ging Theseus
naar het heiligdom van Apollo en
bracht hem de „tak der smekelin
gen" een olijftak omwonden met
witte wol. En hij beloofde Apollo
een offermaal te laten aanrichten
indien hij veilig terug mocht keren.
Niemand geloofde in die mogelijk
heid, want men wist immers welk
lot de jongelingen wachtte: zij zou
den geofferd worden aan de Mino-
taurus, het monster dat huisde in
het labyrinth. En wie kon daaraan
ontkomen? Maar wat niemand ge
loofde gebeurde toch: Theseus wist
het monster te doden en met behulp
van een Kretenzische prinses, Ariad
ne, wist hij ook uit het layrinth te
ontkomen. Zodat op een goede dag
alle zeven jongelingen weer veilig
landden op de kust van Attica en
op de zevende dag van de maand
Pyanepsion (omstreeks oktober) in
triomf in Athene terugkeerden. The
seus hield woord: terstond liet hij
voor Apollo een offermaaltijd aan
richten bestaande uit peulvruchten
(volgens overlevering het enige
voedsel dat nog over was na de lan
ge zeereis). En de jongelingen droe
gen de eiresione (de tak der sme
kelingen) naar Apollo's tempel en
bevestigden die aan de ingang als
teken van dank. En ieder jaar werd
de veilige terugkeer van Theseus
en zijn vrienden op deze manier
herdacht het was het eiresione-
feest of ook wel het peulvruchten-
feest. In de loop der tijden veran
derden de gebruiken wat. In plaats
van de olijfstak kwam de tak van
de laurier en bovendien hing men
boomvruchten (vooral vijgen) en
broodjes en koeken aan de met wol
omwonden takken. Soms ook wel
schaaltjes met honing, wijn en olie.
De takken werden bevestigd bij het
heiligdom van Appolo en de kinderen
zongen er liedjes bij die op de „eire
sione" betrekking hadden:
„Eiresione, brengt vijgen en
rijkelijk brood,
Honing in een schaal en ook
olie om in te wrijven,
En een kroes pure wijn die
beneveld in doet slapen".
Nog weer later werden de takken
door de stad gedragen en bij parti
culieren aan de deur gehangen. Dui
delijk is dat het eiresione-feest meer
en meer het karakter ging krijgen
van een vruchtbaarheidsritus ook
heden nog wordt in het voorjaar
aan elk Grieks huis een krans van
zaaddragende planten gehangen, die
de greep van de dood weert, omdat
er immers de eerstelingen van het
zaad ingevlochten zijn. Ook de Ro
meinen kenden een dergelijk feest,
de „strena". Als symbool van de
Palmpasen herdenking van Jezus' intocht in Jeruzalem. Herdenking
van de geestdrift die Zijn komst verwekte, van de palmtakken die men
van de bomen rukte en van de klederen die men op de grond voor Hem
uitspreidde. Van het Hosanna-geroep waarmee men hem verwelkomde
en dat maar weinige dagen, voordat het Kruis Hem! Kruis Hem!"
door Jeruzalems straten werd geschreeuwd.
Herdenking geldt dat ook voor de palmpaasoptochten, die tegen-
'woordig in haast iedere stad en ieder dorp worden georganiseerd? Heeft
die versierde palmpaasstok iets te maken met het bijbels gebeuren, ook
al herinnert dan misschien het groen dertakken aan de palmtakken,
die men voor Jezus afrukte? Het heeft er niéts mee te maken, ook al
is het in Nederland zo, dat vele kinderen het bijbels verhaal gelukkig
nog kennen. Want inderdaad, de palpaasstok reikt heel wat verder dan
het Jeruzalem van Jezus' dagen. Een onzer medewerksters heeft zich
in de geschiedenis verdiept en daarom begint haar verhaal bij de dik
wijls zo indrukwekkende mythologie der oude Grieken.
Omstreeks 500 voor Christus
w^rd deze afbeelding gemaakt:
ie reidans na het doden van de
Minotaurus. Te zien in het Museo
Archeologico te Florence.
vruchtbaarheid bracht men elkaar i
op elke eerste maart een strend of-
tewel een lendetak. Ook naar noor-
delijke landen drongen deze vrucht
baarheidsfeesten door als ze ook daar
al niet bestonden. Hier droeg men
ten teken dat de zomer de winter
overwonnen had maretakken en
buxustakken (onze palmpaastak)
rond het altaar der goden, met deze
altijd groene takken de zege op de
dood symboliserend.
JJoe dicht is men dan nu al bij
het Paasfeest, feest van de op
standing! Verwonderlijk is het dan
ook niet dat men bij de kerstening
van onze landen palmpasen en het
vruchtbaarheidsfeest heeft doen sa
menvallen. Waardoor het dan ook
weer niet te verwonderen is dat in
de Palmpaas vele heidense gebrui
ken nog voortleven. Daar is de stok,
omwonden met lint zoals de eire
sione met witte en de strena met
rode wol was omwikkeld alleen
heeft de stok nu de vorm van een
kruis als bijbels symbool. Daar zijn
ook de buxestakken van de oude
Kelten en er is het brood, in bijna
alle heidense godsdiensten het sym
bool van vruchtbaarheid. Waarom
hét brood in de vorm van een haan
gebakken wordt is niet helemaal ze
ker —wellicht is ook dit een combi-
naite van bijbel en heidense gedach
ten. De haan was bij de Germanen
een nachtgedrocht dat driemaal
kraaide en drie was bij hen een hei
lig getal. Men vindt er de haan in
terug die drie maal kraaide bij Pe
trus' verloochening!
In de 18e eeuw was het palmpaas-
feest hier nog zo in gebruik dat men
de stokken kant en klaar kon kopen.
Bij onderstaande tekening hoort dit
gedichtje uit 1790:
„Ziet vader kogt een palmpaasje
voor 't Dochtertje, dat hij be
mint
Hoe vrolijk is daarmee het Kint
Maar Mientjes Broër kogt haar
een Baasje
Een grootte met een Klatervlag
en dubbele haantjes op het topje
Gelyk ook met een Ei in 't dop
je
Banket en Koek dat zy wel
mag".
En als blijde kinderen hun stok
vol trots ronddroegen zongen ze er
hun liedje bij. net als bij de oude
Grieken:
„Pallem, pallem paaschen
ei, koerei
Een ei is geen ei
Twee ei is een hallef ei
Drie ei is een Paaschei".
Of wil men een variatie hierop
die blijk geeft hoezeer ook het
streekeigene meespreekt:
„Palm, Palmpasen
De wind die komt van Vaassen
En als hij niet uit Vaassen komt
Dan komt'hij van Jan Klaassen".
CHINNY VAN ERVEN.
In onderstaand deel van het
discussie-interview dat onze me
dewerker Rik Valkenburg gehad
heeft met prof. dr. J. de Graaf
te De Bilt, hoogleraar in de
ethiek en de encyclopedie van de
theologie aan de Rijksuniversiteit
te Utrecht, wordt niet een theolo
gische maar een politieke proble
matiek aangesneden. Prof. De
Graaf is namelijk een overtuigd
pacifist, voorzitter van „Kerk en
Vrede" en redacteur van „Mili
tia Christi". Het pacifisme is
sterk in opkomst, ook in kringen
die tot dusverre als zeer gezags-
getrouw te boek stonden en waar
in men tevoren niet aarzelde om
dat gezag zo nodig met het
zwaard te verdedigen. Het is de
atoomsplitsing geweest met alle
verderfelijke mogelijkheden van
dien, die in dit opzicht ook een
splitsing der geesten teweeg ge
bracht heeft men leze hieron
der over de meningsverschillen
in Gereformeerde kring.
Het zal niemand verwonderen
dat de heer Valkenburg zijn hoog
geleerde gesprekspartner het
vuur na aan de schenen heeft ge
legd: hij heeft hem heel concre
te situaties voorgelegd en daar
over zijn mening gevraagd. Een
evenmin zal het iemand verbazen
dat prof. De Graaf er zeer open
hartig op geantwoord heeft en de
geweldloosheid die hij voorstaat
als de enige mogelijkheid voor de
christen heeft aangewezen. Zo is
dit interview naar onze mening
een uitstekende bijdrage gewor
den tot de overal op gang zijnde
discussie over dit onderwerp.
Wat is volgens u de definitie voor vrede? Af
wezigheid van oorlog?
Vrede is veel meer omvattend. Het is gaaf
heid van leven. Gerechtigheid. Het hele welzijn
van de mens. De overwinning van de vervreem
ding: mens-God en mens-medemens. Het is
meer de aanwezigheid van God dan de afwezig
heid van oorlog.
Kan oorlog de vrede dienen?.».
Het woord oorlog past niet in vrede. Het
wordt schizofreen als men de oorlog incalcu
leert.
Zijn er waarden die prevaleren boven vrede?
Ik geloof dat we in de navolging van Chris
tus op de weg van de vrede moeten blijven. Hij
is onze Vrede! Boven Christus is geen hoger
goed denkbaar. Vrede is dus meer dan het le
ven. Hoe meer je naar het hart van de bijbel
kijkt, hoe meer schrik je terug voor koude, laat
staan hete oorlog!
Is vrede bereikbaar?
Vrede in de volle zin van het woord is voor
ons mensen niet haalbaar. Er is zoveel conflict
stof en zonde. De mensen moeten in ieder ge
val beschermd worden tegen collectieve vernie
tiging en zelfmoord. Dat moet haalbaar zijn!
Verbiedt de bijbel oorlog?...
Als je de bijbel leest vanuit haar geestelijk
middelpunt (Christus) dan verbiedt de bijbel
oorlog. Maar méér dan dat. Ook haat en elke
subtiele wijze van het zich ontdoen van de
naaste. Denk aan de radicalisering van de
Bergrede! Oorlog is een zichtbaar collectief
verschijnsel van wat er in ons leeft. De eerste
Christenen begrepen dat en deden er niet meer
aan mee.
Moet men dan, ook vanuit ethisch standpunt,
niet rekening houden met een concrete situatie?
Ik doel op de contextuele ethiek.
Nu komt U in de wereld van de relativitei-
ten. Zo lang wij leven vanuit de imitatie van
het Evangelie houden we rekening met situatie-
verhoudingen. Het concrete evangelie gaat ver
der. Dan beschouwt men een dergelijke situatie
als een test:. Zijn het alleen maar woorden? Nee,
toch?
En als Rusland nu eens op ons af kwam?
Ook dan is het beter je leven te geven dan
het anderen te ontnemen. Christus zegt het con
creet dat als iemand ons op de ene wang slaat,
we de andere moeten toekeren. Als we die weg
op gaan, zal God wonderen doen. Wij staan iin
dienst van de Vredevorst.
U zou dus aandringen op dienstweigeren?
Ja. Maar dan moet het wel een persoonlijke
beslissing zijn. Een gewetensbeslissing.
Ziet u iets in protest-dienst (ds. Diekerhof)?
Ik ben daar niet zo enthousiast voor. Ik ge
loof dat dat de aspirant-militair te veel belast.
Diekerhof meent wel dat het effectiever is
maar ik voel er meer voor de wereld te over
tuigen van ons gelijk. Keulen en Aken zijn niet
op één dag gebouwd.
Indoctrineert u uw studenten met pacifistische
ideeën?»..».
(lachend) Onze manier van omgang met
studenten is niet dat we indoctrineren.
Ook niet beïnvloeden?.»»
Ik vermoed van wel.
Hebben acties van „vredesbewegingen" niet
vaak, door het oproepen van re-acties, negatie
ve gevolgen?
Het doet natuurlijk wat farizees aan, van
uit je stoel vredesvoorschriften te geven om
geen geweld te gebruiken. Als je in een bepaal
de situatie verkeert, zal dat echt wel moeilijk
heden geven. Vredes-acties zijn er echter om
geweld tegen te gaan. Het is momenteel wel
eens mode om te zeggen: „Als he. niet an
ders kan, dan maar met geweld!" Acties voor
de vrede zijn wellicht een re-actie daarop!
Dus groeperingen die onderdrukt worden moe
ten dit zich maar ïydeiyk laten welgevallen?».
Nogmaals, het is wel gemakkelijk om hier
te zeggen dat ze in Bolivia b.v. niet mogen te
rugvechten, maar toch is het mijn diepste me
ning voor iedereen en elk land, om sociale wan
toestanden geweldloos te bestrijden.
U heeft bewondering voor wijlen ds. Martin
Luther King?...
Bijzonder veel zelfs. Hij wist waarvoor hij
stond en hij gaf er zijn leven voor. Ik merk
daarin DE GEEST van Christus. Zijn optreden
sprak mij geweldig aan.
Erkent u een principieel verschil tussen revolu
tie (b.v. Zuid-Amerika) en oorlog?...
Nee, er kan wel een gradueel, maar geen
principieel verschil zijn.
Stel, dat de Viet-Cong door Amerikaanse over
macht geheel dreigde vernietigd te worden, en
dan een beroep deed op een leger dat te uwer
beschikking stond zou u dan helpen?
Ik zou de Viet-Cong niet militair helpen, al
zouden zij, hoe verschrikkelijk ook, ten onder
gaan. Wel wil ik er op wijzen dat ook in Viet
nam een groepering bestaat, die door geweld
loosheid tot vrede zoefct te geraken (Boeddhis
ten). Achter dat pogen sta ik. Ook de Saigon-
regering berust niet op de wil van het volk.
Heeft u ook bezwaar tegen provocaties?...
Als ze geweldloos en goed overwogen zijn,
dus niet maar provoceren om te provoceren,
heb ik er geen bezwaar tegen. Het moet zin
hebben.
Hoe is uw visie op het Midden-Oosten?...
In 1948 werd de staat Israël uitgeroepen, on
derstreept door de Ver. Naties. Daar kunnen we
niet meer op terugkomen, vind ik, hoewel
er een brok onrecht in schuilt t.o.v. de Arabi
sche landen.
Veroordeelt u de Israëlische vernietigingsactie
op het vliegveld te Libanon?
Door de Arabieren werd een aanval gedaan
op een El-Al-vliegtuig, waarbij ook nog een do
de viel. Beide gewelddaden veroordeel ik.
Acht u de politiek juist, dat De Gaulle zijn wa
penleveranties aan Israël stopzette?
Men kan er gemotiveerde kritiek op leve
ren, maar aan de andere zijde moet men niet
vergeten dat De Gaulle's actie helemaal lag in
het verlengde van de Veiligheidsraad. De in
Beiroet opererende Israëlische staatsverniel-
ploeg, maakte gebruik van door Frankrijk gele
verde helikopters. En is het nu goed om wa
pens te zenden naar een gebied, waar de span
ning zo oploopt?
Maar de Russische herbewapening van Egypte
dan?
Het valt me op, hoe boos er hierover altijd
wordt geschreven. Maar van deze zelfde men
sen hoor ik altijd, dat Kerk en Vrede op de
verkeerde weg is, omdat vrede alleen mogelijk
is bij de gratie van machtsevenwicht. Door een
gelijke bewapening dus. Nu, dan zou van hun
kant de herbewapening van Egypte juist moe
ten zijn. Of men bedoelt heimelijk dat machts
evenwicht, machtsoverwicht van eigen, goede
en brave partij betekent!
Kerk en Vrede is er dus op tegen?
Een vrede die voortvloeit uit het machts-
evenwichtig denken is, vooral bij het voortbe
staan van de tegenstelling tussen Amerika en
de Sovjet-Unie, een illusie. Het kan nooit meer
zijn dan een deksel drukken op een kokende
pot, waardoor de kans op een ontploffing toe
neemt. Wij zijn dus tegen elke bewapening,
ook die van Egypte. Maar laten de propagan
disten van vrede door machtsevenwicht niet
langer zaniken over wat Rusland daar doet.
't Is immers een gevolg van datzelfde princi
pe!
Ziet u voor het Midden-Oosten een andere op
lossing?
In de dagen van Libanon deed Debré in
Frankrijk een constructief voorstel, dat door al
het schelden op De Gaulle in onze pers nauwe
lijks aandacht kreeg, nl. een voorstel tot uit
breiding van de oorspronkelijk geplande confe
rentie van de grote vier tot zeven landen. De
grote vier, samen met Israël, Egypte en Jor
danië.
Wat voor zin zou dat hebben?
Op zo'n conferentie zou in ieder geval geen
enkele halve waarheid de kans krijgen om tot
een hele leugen te worden, zoals in de Veilig
heidsraad. Men moet de stopzetting van wapen-
leveranties aan Israël door De Gaulle ook in
verband zien met dit laatste. Nu is er van alle
kanten vaagheid en wantrouwen.
Is een conferentie van zeven voldoende?
Misschien zou men bij deze conferentie ook
mensen moeten uitnodigen, die kunnen spreken
namens en tot de Arabisch-Palestijnse verzets
bewegingen. Als het om een complete vrede
gaat en niet om het voortzetten van een voor
de wereldvrede levensgevaarlijk conflict, zal
men deze verzetsbeweging niet kunnen nege
ren.
Vindt u dan dat Israël zijn bezetting moet op
geven?..»
Hoe eerder Israël bereid zou zijn om zijn
eigen bezetting te ruilen voor een VN-bezetting,
die in die gebieden zou moeten blijven tot de
Arabieren en Israël het eens zijn over zijn over
bodigheid, des te eerder kunnen we uit de huidi
ge duivelskring komen. Die duivelskring bestaat
in de cirkel van gewapend verzet tegen de be
zetter en represailles van de kant van de
bezetter; dat kan uitgroeien tot een guerrilla
oorlog en escaleren tot complete oorlog. Het
toenemende probleem voor de Israëliërs is im
mers, hoe ze moeten handelen met de verzets
bewegingen en guerrilla's en tegelijk moeten
onderhandelen met de Arabische regeringen, die
zich niet kunnen permitteren om de verzetsbe
wegingen hun ondersteuning te weigeren. De
raid op Beiroet was een duidelijk teken van de
zenuwpijn, die Israël aan dit probleem heeft.
Is Israël zelf schuldig tegenover de Arabieren
door het oprichten van de staat?...
Ik dacht het niet. Het is opgericht als een
Joodse staat in een gebied waarin sinds eeuwen
Arabieren woonden. Het was Engels mandaat
(koloniaal verleden). Truman heeft hen ge
dwongen naar Israël te emigreren.
Is er een alternatief?
Er is ook een Joods pacifistische beweging.
De aanhangers ervan zijn voor honderd pro
cent Jood, maar zij zijn tegen het politieke
Zionisme. Ze willen een staat van Joden en Ara
bieren.
Staat u daar achter?.»
Natuurlijk! Er moet toch een soort federa
tie mogelijk zijn tussen Joden en Arabieren?
Is Israël dan geen speciale staat Gods?
Dit Israël is een seculiere staat als b.v. In
dia.
Heeft God er geen speciale bedoeling mee, ge
zien wat Paulus er over schrijft in Romeinen 11.
Ik geloof wel dat het heil uit de Joden is.
De Messias komt uit het Jodenvolk. Door de
smalle poort van het Jodendom komt Christus
tot alle mensen. Tot het universum. Of het nog
een speciale taak zal hebben, zoals het Gileas-
me leert?Ik haal er mijn schouders over
op.
Mag ik nog een paar vraagjes op de man af
stellen?...
Ga uw gang.
Bent u alt(ju nog lid van de PSP en stemt u
op die party?...
Ja!
Voert in de PSP een links-Marxistische stro
ming de boventoon zodat de oorspronkelijke pa
cifisten in het gedrang komen (zoals Trouw on
langs schreef)...?
Ik heb inderdaad het idee dat het oorspron
kelijk pacifistische ethos op de achtergrond
raakt. Dat vind ik spijtig.
Hecht u waarde aan de buiten-parlementaire
acties van O. Boetes (PSP)?
Nee, ik zie daar geen heil in.
Copyright: Rik Valkenburg.
In gedachten gaan we naar de kruis
weg, de via dolorosa, de weg der smar
ten, die leidt naar Golgotha. We gaan
staan aan de kant van de weg om te
zien de stoet, die daar langs ons trekt
een stoet van leed en verachting. Een
grote Romeinse wacht marcheert aan
het hoofd van de optocht. In hun mid
den gaan de drie veroordeelden. Om
hun hals dragen zij het bord van hun
schande. Men denkt dat bij twee van
hen op het bord stond: „Rover". Op
het bord van de Middelste staat: „Ko
ning der Joden". Zij dragen elk hun
kruis. Dat spreekt van wat hun straks
wacht... Een bonte menigte volgt de
drie. Allen letten vooral op die Middel
ste. Waarom? Is dat, omdat Hij radi
caal met God rekening hield en is
dit nu het einde?
Overpriesters en raadsheren gaan
mee, druk redenerend, dat zij nu toch
gelijk hebben gekregen! En een menig
te, in Jezus teleurgesteld. En onver
schilligen, belust op sensatie. En op de
achtergrond, schuw, verslagen en ver
ward, enkele van Zijn vrienden, die el
kaar weer teruggevonden hebben; en
ook enige vrouwen, die Hem hadden ge
diend. Én moeder Maria...
Er zijn vrouwen uit Jeruzalem, wie
het te machtig wordt. Zij schreien haar
wanhoop uit! Deze Jezus, zo jong nog
en zo goed! En wacht Hem nu dat ont
zettende?! Maar de verworpen Heiland
keert Zich om en zegt tot die vrou
wen: „Dochters van Jeruzalem, weent
niet over Mij, maar weent over u zelf
en over uw kinderen!" Want er zouden
ontstellende dagen komen, nog geen
veertig jaar later, als Jeruzalem zou
worden belegerd, als het oordeel van
de hemel zou komen over stad en tem
pel in dood en verderf! Dan zou men
roepen tot de bergen: „Valt op ons!" en
tot de heuvelen: „Bedekt ons!"
Elk menselijk medelijden wijst Jezus
radicaal af. Hier is de grootheid van
Jezus: Hij wil niet beklaagd worden.
Medelijden is hier totaal niet op zijn
plaats! Jezus is hier de Sterke. Hij
gaat vrijwillig deze gang. Hij had dit
kunnen voorkomen. Maar hier is de
macht van Zijn liefde.
En nu denk ik aan Matth. 24. Daar
sprak Jezus tot Zijn discipelen over die
gruwelijke verwoesting van de stad.
Maar daarbij trekt Jezus de lijnen door
naar het grote wereldeinde, als Jezus
wederkomt, als de mensen zullen zeg
gen tot de bergen: „Valt op ons" en
tot de heuvelen: Bedekt ons!" We le
ven in een wereld, die voortsnelt naar
die grote, die laatste dag. We weten,
dat Zijn dag komt Als gemeente letten
we er veel te weinig op. We zijn te ge
zapig. We zien niet naar de grote din
gen Gods, want we letten veel te veel
op de kleine dingen van ons eigen leven
alsof die zo belangrijk zijn. De wereld
oorlogen hebben ons gesproken van de
vaart Gods, die snelt naar Jezus' we
derkomst. We houden God niet bij in
Zijn vaart naar het einde. We beleven
angst, onrust, chaos, ontreddering. Wil
God daarmee zeggen, dat het zevende
zegel uit Openbaringen verbroken is?
De grote snelheid, waarmee de dingen
zich ontwikkelen, is dat een teken, dat
de zeven engelen met de laatste bazui
nen gereed staan? En zijn we klaar? Of
zijn we in de gezapige rust van het al
ledaagse bestaan blijven steken? We
hebben het immers zo goed? We kun
nen immers zelf zoveel met wetenschap
en techniek? Maar straks komt het an
tichristelijk wereldrijk, het beest uit de
zee. De wereldregent, die alles regeert
en die oorlog voert tegen wie des Heren
zijn. Het is groots en ontstellend. Ont
stellend zal het zijn voor wié hier Jezus
niet wilden kennen; en het zal de dag
van het heil zijn voor wie zich eens be
keerden tot Jezus en Hem hebben liefge-
kregen met heel het hart. Heil, want al
zo zullen zij altijd met de Here zijn!
Op de kruisweg liepen ook anderen
mee: vrienden van Jezus. Door vertwij
feling heen vonden zij het leven en wer
den zij vervuld met de Heilige Geest,
vervuld met vreugde en kracht. En zij
werden blijde en vlammende getuigen
Waarom zijn wij dan zo ingeslapen en
dromen we onze welvaartsdroom?
Waarom zijn wij dan zo sloom en mat
mat ook in het gebed? Zien wij dan de
nood niet? Waarom wenen we niet over
ons zelf? Ontwaak, gij die slaapt en sta
op uit de doden; en Christus zal over u
lichten!
Amerongen,
Ds. J. van Noort
Als de generale synode der Gereformeerde Kerken op 13 mei in
Sneek bijeenkomt zal er geen eenstemmig rapport op tafel liggen
van het studiedeputaatschap voor het oorlogsvraagstuk de twaalf
leden zijn het niet eens kunnen worden over de vraag of nucle
aire bewapening voor de christen aanvaardbaar is. De meningen val
len in vier groepen uiteen en kunnen aldus worden samengevat:
De eerste groep is tegen elk gebruik van geweld en uitsluitend
voor geweldloze weerbaarheid.
De tweede groep accepteert conventionele wapens om een af
schrikkingsfunctie uit te oefenen of tegenweer te bieden in een
conflict. Dit laatste dan onder het voorbehoud dat ook in de poli
tieke strategie nucleaire wapens geen rol spelen.
De derde groep aanvaardt ook de nucleaire bewapening maar al
leen voor zover zij de politiek-strategische bedoeling heeft uitbars
ting van geweld te voorkomen.
De vierde groep tenslotte wil gebruik van nucleair geweld niet ge
heel uitsluiten, maar alleen wanneer „satanische machten zich
ongebreideld op aarde zou dreigen te manifesteren". Deze
groep tekent hierbij uitdrukkelijk aan dat de wereldsituatie van
dit ogenblik, ondanks het bestaan van anti-christelijke machten
in Oost en West, geen gebruik van nucleair geweld rechtvaardigt.
Dat de synode zelf uit deze vier meningen een keus zal kunnen ma
ken lijkt hoogst onwaarschijnlijk, want elk van de groepen kan zon
der twijfel rekenen op steun van een deel der gereformeerden en
dus ook een deel van de aanwezige synodeleden. Zodat men moeilijk
anders zal kunnen dan het verschil in inzicht te accepteren!
Men zal trouwens toch al moeite hebben met die punten die in het
deputatenberaad aan de orde zijn geweest en waarover men wél tot
een eensluitend oordeel is kunnen komen. Het pacifisme bij voorbeeld,
want hiertegenover kan men in gereformeerde kring gewoonlijk een
afwijzend standpunt constateren. Daar zijn de deputaten het helemaal
niet mee eens. Zij stellen: „Van deze tendentie, voor zover tot uit
drukking komend in officiële kerkelijke besluiten en praktijken, me
nen wij ons te moeten distantiëren. Wij zijn van gevoelen dat, gézien
het steeds dreigender worden van de internationale verhoudingen en
de steeds rampzaliger gevolgen van een eventueel escalerend con
flict, de gewetensnood van een steeds groeiend deel der gelovigen ac
tueler is geworden dan ooit. In dit verband zijn wij van oordeel dal
de kerk moet voorkomen dat zij, door een veroordelende houding of
uitspraak, zou tekortschieten in haar roeping de kerkelijke gemeen
schap met deze gelovigen te bewaren en bijgevolg zou falen in
christelijke liefde". Men beveelt de synode dan ook aan de synode
uitspraak van 1968 dat dienstplicht geboden zou zijn, terug te nemen
en zich verder te beraden op de juistheid van het synodebesluit van
1936, met name op de passage waarin „anti-militaristische verwer
ping van de oorlog in welke vorm" een onschriftuurlijke dwaling
wordt genooemd.
Minder moeite zal de synode hebben met een derde punt, de kri
tiek op de bestaande politieke verhoudingen in de wereld. Dat „de
huidige internationale structuur (oost-west, noord-zuid) bepaald
wordt door het streven naar zelfhandhaving en zelfontplooiing ten
koste van anderen en dat dit niet in overeenstemming-ds met wat het
evangelie aan mensen en volken voorhoudt" kan men gemakkelijk
onderschrijven. Evenals trouwens de volgende zinnen: „Daarom stel
len wij ons achter elk oprecht streven naar doorbreking van deze
structuren en naar een wereldorde die niet is gebaseerd op machts
strijd maar op beheersing van macht, in liefde en gerechtigheid. Het
spreekt vanzelf dat in dat streven ook ligt besloten de inspanning orr.
te komen tot rechtvaardiger sociaal-economische verhoudingen en tot
een werkelijke vredesmentaliteit onder de volken". Tot zover zijn het
allemaal nog mooie maar vrijblijvende woorden wat er op volgt,
het vraagstuk van de revolutie, is heel wat moeilijker en ook daar
over zal men in gereformeerde kring bepaald niet eensgezind den-
kenl
