Limburgse bodem niet voor
ultracentrifuge geschikt
Weinig vreugde in Borsselle
over komst kerncentrale
SCHEUREN
IN HET
RODE BLOK (4)
Grootste radiotelescoop
Nieuwe zaadsoorten ter
verbetering 's werelds
voedselsituatie
Derde motel
voor Breda
GEOLOGIE VAN TWENTE GUNSTIG VOOR PROEFFABRIEK
Zwarte Panters'
gearresteerd
„Gemeentebestuur werd er buiten gehouden"
Stabiliteit
Bijna luchtledig
Buisleidingen
Voor-verrijking
Britse aanpak
K
Miljoenenorder
Ongeduld
Steeds
meer
Stijgend aantal
verkeersongelukken
in Engeland
B
GEEN GEVAAR
DONDERDAG 3 APRIL 1969
NEW YORK Eenentwintig leden
van de Amerikaanse militante Zwar
te Panterorganisaties zijn gisteren in
staat van beschuldiging gesteld, om
dat zij plannen zouden hebben be
raamd tijdens de paasdrukte bomaan
slagen op verscheidene warenhuizen in
New York te plegen. De eerste aan
slag zou vandaag plaatsvinden. Tege
lijk zouden een politiebureau en een
spoorlijn doelwit van bomaanslagen
zijn.
"CMNDHOVEN Het gunstige industriële klimaat
in Twente heeft mede de doorslag gegeven bij
het kiezen van Almelo als plaats van vestiging voor
de proeffabriek voor verrijking van uranium en de
daarbij behorende draaitrommelfabriek.
Ook de gunstige bodemgesteldheid heeft veel invloed
op de keuze gehad. En omgekeerd was het vooral
de bodemgesteldheid, die Limburg buiten spel zette.
Op het uiterste tipje van Zuid-Limburg na is de bo
dem van de provincie Limburg voor de proeffabriek
voor verrijking van uranium volgens de ultracentri-
fugemethode te onstabiel gebleken.
Dit zijn enkele van de antwoorden op vragen, die
wij deze week hebben gesteld aan prof. dr. M. Boo-
gaardt, de leider van het Nederlandse ultracentri-
fugeproject. Het zijn antwoorden, die geen ruimte
laten voor hoop op eventuele latere vestiging van 'n
deel van het fabriekscomplex - bijvoorbeeld de
draaitrommelfabriek in Limburg.
„Het industriële klimaat in Twente is gunstig", zegt
prof. Boogaardt. „De mensen zijn daar al heel lang
aan metaalindustrie gewend. Op het ogenblik vloeien
er uit Twente nog vrij veel hogere en middelbare
technici af naar de Randstand, maar dat baart ons nu
nog geen zorg. Wanneer wij gaan draaien in Almelo
zullen wij geleidelijk meer behoefte krijgen aan ge
schoold technisch personeel. De besten komen dan wel
naar Twente terug".
De voornaamste reden voor het afvallen van mogelijke
Limburgse vestigingsplaatsen duikt plotseling op in
prof. Boogaardts antwoord op de vraag in hoeverre de
bodemgesteldheid bepalend is geweest bij het kiezen
van Almelo.
„Geologisch gezien loopt er een breuklijn dwars door
ons land", legt prof. Boogaardt uit. „Die komt nabij
Aken ons land binnen en gaat er ongeveer ten westen
van Haarlem weer uit. Ten zuiden van die lijn komen
wel eens heel lichte aardschokken voor. De aardkorst
is er in ieder geval een beetje in beweging. De geofy
sische dienst van 't KNMI heeft ons daarover gegevens
verschaft.
Alleen in het uiterste zuiden van
Limburg was een heel klein stukje
met een stabiele bodem. Wij heb
ben toen aan vestigingsplaatsen in
Limburg verder niet gedacht".
Grote stabiliteit van de bodem is
vereist, omdat bodemverzakkingen
of -trillingen, hoe gering ook, in de
uraniumfabriek, waar lange reek
sen draaitrommels met razende
snelheid zullen rondtollen, ontoelaat
baar zijn. Wij spreken ook over
wat er mis zou kunnen gaan in de
Almelose fabriek. Prof. Boogaardt
ziet, wat dat betreft, eigenlijk geen
problemen.
„Natuurlijk kunnen er draaitrom
mels stukdraaien", zegt hij, „en
dat zal heus ook wel gebeuren, al
streven wij er uiteraard naar de
draaitrommels zo goed te maken,
dat ze even lang meekunnen als de
fabriek waarin ze rond zullen tol
len".
„Blijft het dan bij een kapotge-
scheurde draaitrommel of raakt
dan een hele reeks draaitrommels
defect?" vragen wij.
„Nee, elke trommel is afzonder
lijk beschermd. Wij zullen defecte
trommels stuk voor stuk kunnen
vervangen. De afscherming sluit
schade door rondvliegend materiaal
van vernielde trommels volledig uit.
Wel komt dan een hele in serie ge
schakelde reeks draaitrommels tij
delijk buiten bedrijf'.
„Hoe lost u het probleem op van
de enorme wrijvingshitte die ont
staat wanneer de ultracentrifuges
lange tijd achtereen him duizenden
omwentelingen per minuut maken?"
Is de volgende vraag.
„De trommels draaien rond in
een bijna luchtledige ruimte, bij
een kwikdruk van ongeveer tien
millimeter. Dat geeft een zeer lage
werktemperatuur die ons van veel
warmteproblemen verlost. Het bij
komende voordeel is, dat zelfs, in
dien een ommanteling van een
draaitrommel kapot zou gaan, er
geen nare dingen kunnen gebeuren.
Immers: doordat de luchtdruk bui
ten de ommanteling veel groter is
dan binnen zal meteen met grote
kracht lucht vnaar binnen stromen
indien de ommanteling scheurt. Er
kan dus niets uit elkaar springen".
„Aan de materialen, waarvan de
draaitrommels gemaakt worden,
moeten bijzonder hoge eisen wor
den gesteld. Is de Nederlandse in
dustrie in staat die materialen te
produceren, wanneer de produktie
van vele duizenden draaitrommels
per jaar is vereist?''
„In het ontwikkelen van die hoog
waardige materialen is onze me
taalindustrie niet sterk", zegt prof.
Boogaardt. „maar wij hebben tot
nu toe alles wat wij op dit gebied
nodig hebben op de vrije markt
kunnen kopen".
„Van welk materiaal zullen de
kilometers lange buisleidingen wor
den gemaakt waardoor de grond
stof. gasvormig, uraniumhexaflu-
oride, door de verrijkingsfabriek
moet worden gepompt?"
„Dat is geen groot probleem en
ook geen al te kostbare zaak. Wij
gaan daarvoor buizen van een be
paalde soort aluminium gebruiken".
„Hoe denkt u over het onlangs in
Brussel geopperde plan, als grond
stof voor de fabrieken voor verrij
king van uranium volgens de ultra-
centrifugemethode uraniumhexaflu-
oride te gebruiken dat al licht is
Prof. dr. M. Boogaardt, leider
ultracentrifuceproject: Indus
trieel klimaat in Twente is gun
stig".
verrijkt in de Franse gasdiffusiefa-
briek, Pierrelatte?"
„Pierrelatte hebben wij helemaal
niet nodig. Wij kunnen best 'zonder
de Fransen gaan draaien. En wij
vertrouwen goedkoper dan de Fran
sen te kunnen produceren. Pierre
latte heeft Frankrijk enige miljar
den francs gekost".
Prof. Boogaardt voelt dus hele
maal niets voor het denkbeeld de
Franse fabriek voor verrijking van
uranium, waarin evenals in de Ver
enigde Staten het gasdiffusieprocé-
dé wordt toegepast, aan het Brits-
Nederlands-Westduitse ultracentri-
fugeproject te koppelen.
„Wat is het voornaamste verschil
tussen de Britse aanpak en de Ne
derlandse. die ongeveer parallel zul
len lopen?"
„Engeland wil zo snel mogelijk
tot produktie van flinke voorraden
verrijkt uranium komen, tér verbe
tering van de mogelijkheden van
export van kerncentrales. Die zul
len in de naaste toekomst meer en
meer mét de bijbehorende brand
stof verrijkt uranium gele
verd worden. Nederland mikt aller
eerst op de mogelijkheid van leve
ring van zo goed mogelijke draai
trommels voor zo laag mogelijke
prijs. De kostprijs van het eindpro-
dukt, verrijkt uranium, zal immers
in hoge mate afhankelijk zijn van
de prijs per draaitrommel en van
de duurzaamheid van de draaitrom
mels".
APELLE-BIEZELINGE Op een stukje Zuid-Beveland wordt gewerkt aan
een betere biet. Dat gebeurt bij het koninklijk kweekbedrijf en zaadhandel
D. J. van der Have in Kapelle-Biezelinge. Daar kweekt men suikerbieten, die
over de hele wereld in trek zijn. Met zaad van die veredelde bieten is de kiem
gelegd voor de suikerindustrie in Japan en gaat nu Perzië sinds kort de suiker-
produktie opvijzelen.
„De helft van onze omzet waar
onder ook „granen, grassen en maïs
gaat naar het buitenland", zegt
de 54-jarige commercieel directeur
A. Dirkzwager.
„Voor een bedrijf als het onze,
dat zich helemaal heeft gespeciali
seerd in de veredeling van zaden, is
Nederland, en zelfs Europa te klein.
Alleen al voor de rijping van onze
planten die zon nodig hebben, moet
de hele wereld ons werkterrein zijn".
De rassen die in het laboratorium
van Van der Have in Rilland Bath
worden „uitgevonden", vinden in ve
le landen hun weg. „Deze maand is
een miljoenenorder met Perzië rond
gekomen voor de levering van za
den van suikerbieten en inbreng
van technische kennis van onze kant.
Daar zijn wij acht jaar mee bezig
geweest. Prins Bernhard heeft tij
dens zijn bezoek aan Perzië vier
jaar geleden ertoe bijgedragen, dat
die order nu naar ons is gegaan",
kijkt de heer Dirkzwager tevreden
terug.
Als commerciële man in de vier-
hoofdige directie van de besloten
n.v. heeft hij het meest met de ex
port te maken.
Die bemoeienis heeft ertoe geleid,
dat hij nu lid is van de Nationale
Raad voor de Exportbevordering en
voorzitter van de landenkamer Ja
pan van de Centrale Kamer van
Handelsbevorderingen. „Met Japan
doen wij al zo'n dertien jaar zaken.
Na het zelfstandig worden van For
mosa raakten de Japanners hun le
veranciers van suiker kwijt.
„Wij hoorden dat zij naar veredel
de soorten suikerbieten zochten. In
de oorlog was ik er als krijgsgevan
gene geweest en ik wilde er wel
weer eens een kijkje nemen. Op Ho-
kaido is nu een grote suikerindus
trie", verklaart de heer Dirkzwager,
die de groei van het kweekbedrijf
als een succes wil zien voor het he
le team werknemers.
Die groei zit er al negentig jaar
lang in. In 1879 begon een immigrant
uit Duiveland, de heer D. J. van der
Have, in Kapelle een boomkwekerij.
Nog voor het eind van de vorige
eeuw groeide dat bedrijf uit tot een
zaadhandel, „één van de eerste in
ons land". Zijn zoon Adriaan van
der Have ging na de eerste wereld
oorlog de produktie wetenschappe
lijk aanpakken.
„Die aanpak van mijn schoonva
der is eigenlijk de grondslag van ons
huidige bedrijf", zegt de man die
door zijn twee zwagers na de laatste
wereldoorlog gevraagd werd uit In-
dië terug te komen om in het be
drijf te gaan werken.
„Van de 180 man personeel zit der
tig procent in het speurwerk. De re
search maakt een dikke vier pro
cent van onze hele omzet uit". Voor
het onderzoek wordt veel samenge
werkt met de Landbouwhogeschool
in Wageningen.
„Maar het werkelijke creëren van
een nieuw ras doen wij zelf. Daar
gaat zo'n acht tot negen jaar over
heen. Als verkoopman kan je wel
eens ongeduldig worden in dit vak.
Soms is de vraag naar een bepaald
ras plotseling erg groot. Voor er dan
voldoende zaak is gekweekt, is het
weer een jaar verder. De natuur
moet het tenslotte doen, bepeinst de
heer Dirkzwager, uitziend over
de vlakke Zeeuwse velden, waar de
stilte weldadig aandoet.
De natuur wordt wel een handje
geholpen. „De boer vraagt steeds
betere soorten zaden, die weer meer
opbrengen. Daarom moeten wij
steeds vaker de zon opzoeken. Onze
proefvelden staan van Syrië tot in
Amerika .Het kan inderdaad voor
komen dat een Nederlandse boer
zaad gebruikt dat in Spanje verkre
gen is."
De heer Dirkzwager voorziet nog
een toenemende vraag naar betere
en nieuwe rassen. „De mechanisatie
in de landbouw vraagt om andere
soorten. Ook in de ontwikkelingslan
den is dat al zichtbaar.
Van die landen moet het in de toe
komst voor een groter deel gaan
komen: „In de Europese Gemeen
schap is een overprodüktie in de land
bouw. Alleen door steeds meer te
produceren, kunnen de boeren het
hoofd boven water houden. Wij wer
ken daar eigenlijk aan mee door za
den te ontwikkelen die steeds meer
opbrengen. In feite zijn wij voor
een deel afhankelijk van de land
bouwpolitiek die in Brusel wordt
uitgestippeld.
Voorlopig maakt de heer Dirkzwa
ger zich daar nog geen zorgen over.
..Wij zijn het op twee na grootste
bedrijf op ons terrein in Europa.
De arme landen zitten met een voed-
selterkort dat alleen met betere
voedingsgewassen kan worden opge
lost. Daar dragen wij ons steentje
toe bij".
Ook andere gebieden liggen nog
braak voor succes. „Wij hebben het
zaad geleverd voor de befaamde
grasmat van Feijenoord. Daar zijn
wij nog steeds trots op".
BREDA Breda zal mogelijk dit
jaar nog de eerste stad in Nederland
worden die over drie motels beschikt.
De definitieve plannen zijn ingediend
bij het gemeentebestuur, dat al heeft
laten weten in principe akkoord te gaan.
Het derde motel komt te liggen in de
hoek tussen de rijkswegen Dardrecht-
Breda en Breda-Etten Leur. Het plan
is afkomstig van de heer Th. Looy-
schelder, eigenaar van een nachtclub
en een bar. Zijn plan bestaat uit een
restaurant met 250 plaatsen, een hotel
vleugel van twee verdiepingen met 60
bedden en een motel van 40 bedden.
Dit motel is alleen via een glazen gang
met het restaurant verbonden. Er
komt een parkeerplaats voor 400 wa
gens. Het hotel-motel zal werk bieden
aan 35 personen. De bouw zal ongeveer
2 miljoen gulden kosten.
LONDEN Het Britse ministerie
van Verkeer heeft vandaag bekendge
maakt, dat het aantal verkeersongeval
len groter is dan op enig ander ogen
blik sinds 16 maanden geleden adem-
proeven werden ingevoerd voor auto
mobilisten. waarvan vermoed wordt,
dat zij dronken zijn.
Voorlopige cijfers, inderhaast voor
het paasweekend gepubliceerd, tonen
aan, dat in januari 600 mensen bij
verkeersongevallen om het leven zijn
gekomen. Dat is 102 meer dan in de
overeenkomstige maand van 1968. Het
totale aantal slachtoffers van verkeers
ongevallen beliep 27.700, een stijging
met 3.815.
Een woordvoerder voor de Automo
bile Association zei: „De mensen zijn
niet meer zo bang als eens voor de
ademproeven. Eerst dachten zij dat op
elke straathoek een agent zou staan.
Thans weten zij dat dat niet het geval
is. Zodoende zijn de rijnormen ver
laagd".
ORSSELE Als het niet zo hard had geregend, de afgelopen dagen, dan
zou boer W. J. Priester (52) gewoon naar het land zijn gegaan aan de
voet van de Borsselse dijk. Maar het was te nat.
Daarom kon hij evenals de andere Borsselse boeren die hun grond moeten
opofferen aan de kerncentrale van de PZEM rustig over de toekomst na
denken.
Maar het waren daar aan de rand
van Borssele (dat in Vlissingen heb
berig Vlissingen-Oost wordt ge
noemd) geen vrolijke gedachten die
zich ontsponnen.
„Kijk", zegt de hier Priester, „het
komt niet als een donderslag bij
heldere hemel, maar het is ook niet
iets waar je gemakkelijk aan went.
Wat moet je doen als je te horen
krijgt dat je over anderhalf jaar
weg moet Dat je maar wat anders
moet gaan doen Ik de andere
gedupeerde boeren hebben dat trou
wens ook gedaan heb het land
maar gewoon ingezaaid bieten en
erwten. En ik hoop dat we nog zul
len kunnen oogsten ook. Maar daar
na? Ik ben geen sentimenteel man,
maar je bent hier opgegroeid als
boer, je hebt hier je leven lang ge
werkt. En dan plotseling moet je
weg P
De heer Priester raakt niet eens
al zijn grond kwijt, maar wel ge
noeg om het boeren verder wel
te kunnen vergeten. Hij besluit: „Ik
wacht maar af. Soms zeg ik voor
de grap ik zou een caravan moe
ten kopen. Dan zou ik, voor de op
rukkende industrie uitvluchtend, zo
lang mogelijk kunnen blijven boe
ren".
Net als de andere boeren die (een
deel van) hun grond ^cwijt zullen
raken, zoals de heren A. J. van
Oosterbeeke en J. Bruynzeel ziet
hij heel goed in dat de boer niet
meer de drager is van de welvaart
van de toekomst. „We worden nu
eenmaal een industrieland", zegt hij,
„en dat heeft zijn voordelen, want
de landbouw kan de mensen geen
werk meer verschaffen".
Ook burgemeester C. Lodder, een
man die de zaken graag van de
zonnige kant beziet, was niet zo erg
bezeten van een dolle pret. Via
krant en radio hoorde hij, dat de
beslissing dat er een kerncentrale
in zijn gemeente zou komen wat
hij min of meer verwachtte was
gevallen. (Hij begreep als goed be
stuurder uiteraard meteen dat met
„Vlissingen-Oost" Borssele werd be
doeld).
Burgemeester Lodder, die inder
tijd fel heeft geprotesteerd tegen het
streekplan, dat de kerncentrale op
ongeveer zevenhonderd meter van de
dorpskern zal doen verrijzen, is nog
steeds teleurgesteld over de omstan
digheid dat hij nauwelijks mag mee
praten over wat er in zijn eigen ge
meente gebeurt. „Ik heb er van
meet af aan op gehamerd, dat de be
trokken gemeenten ook al staat
een drastische herindeling voor de
deur zitting krijgen in het haven
schap Vlissingen. waarin de plan
nen worden voorbereid".
Hij vervolgt: „Persoonlijk heb
ik helemaal geen bezwaar tegen die
centrale, het is tenslotte een schoon
bedrijf, maar als wij hadden mo
gen. meepraten zou zij achter de
dijk komen. Dat kan best, en het is
landschappelijk veel mooier, door
dat het bedrijf dan aan het oog
onttrokken is. Maar ja, wij horen het
wel en mogen dan ons bestem
mingsplan aanpassen".
SGP-wethouder J. Bras, die land
bouwer is, zegt het scherper: „Wat
zou logischer zijn dan dat het ge
meentebestuur op de hoogte is? Maar
we worden er gewoon buiten ge
houden. Ik ben helemaal niet tegen
die centrale. Ik heb dat liever dan
een of andere chemische stinkfa-
briek. Wij zijn helemaal niet tegen
industrialisering de landbouw
heeft de toekomst niet maar we
hebben wel belangstelling voor de
toekomst van Borssele".
Borssele's tweede wethouder, de
landbouwer J. Walhout (gemeente
belangen): „Die centrale kan voor
de hele streek van belang zijn. In
gevaar geloof ik niet. Die dingen
zijn dermate duur, dat ze zich er wel
voor zullen hoeden dat de zaak
in de lucht vliegt. Maar als er nog
dichterbij fabrieken komen, geloof
ik dat ik maar liever wegga".
Gemengde gevoelens dus, daar
aan de voet van de hoge zeedijk
van Borssele. Alleen bij de kerk
voogdij van de Nederlandse her
vormde gemeente kan er een lach
je af. Een kwart van de grond,
waarop de centrale moet komen is
eigendom van de NH-kerk in Bors
sele. Dat is kostbare grond, waar
voor goede schadevergoedingen be
taald zullen worden (geen Borssel
se boer trouwens, die daar over
klaagt).
Hoe de zaak afgewikkeld wordt,
is nog niet bekend, maar de voor
zitter van de kerkvoogdij, oud-bur
gemeester P. J. Dominicus, kon
wel voorspellen: „Er zullen weinig
kerken zijn die er zo goed voor
staan als wij".
Sir William Hayter, voormalig dapest js gehouden en die van de
schreef Comecon, de Oosteuropese versie
ambassadeur te Moskou, schreef
in het Westduitse weekblad Die Zeit
over Sacharofs „Pleidooi voor een
menswaardig bestaan": „Kan men,
bij de duidelijke tendens in 't Krem
lin om terug te keren naar het sta-
van de Europese Economische Ge
meenschap, die binnenkort wordt
gehouden. Op lager niveau zijn er
zoals begin maart al bijeen
komsten geweest van vertegenwoor
digers van Vele communistische lan
den. De communiqués die van derge-
linisme er eigenlijk nog wel op ho- lijke bijeenkomsten worden uitgege-
pen. dat de stem van het gezonde ven zeggen weinig. Er wordt ge
verstand, zoals die bij Sacharof tot meenlijk in het gebruikelijke
uitink komt, énig gehoor zal vin
den
Inderdaad een kernvraag. In voor
gaande beschouwingen hebben we
gepoogd aan te tonen, dat de Rus
sische leiders in een zo snel veran
derende wereld, waarin de macht
van de Russen flink is getaand,
moeten strijden op drie fronten:
a. een wellicht vooral tot een
deel der intelligentsia beperkte
maar niet te onderschatten bin
nenlandse oppositie. Rusland telt
zo'n 770.000 wetenschappelijke wer
kers; in die kring zitten vele oppo
santen. Ze erg streng aanpakken is
moeilijk: het land heeft die mensen
hard nodig;
b. een sterk in zichzelf verdeelde
„rode wereld", waarbinnen Ruslands
suprematie alsmaar minder wordt;
c. een Westelijke wereld die, ook
als Rusland neo-stalinistisch zou
worden, waarschijnlijk wel de vreed
zame coëxistentie wil handhaven.
IVTen kan het wat dat laatste be
treft eens zijn met mr. H. van
Riel die onlangs in de Eerste Ka
mer zei: „Vreedzaam samenleven is
voor het westen volledig acceptabel.
Het bedreigt het voortbestaan van
Rusland als wereldmacht. Iedere
poging van het westen om het oost-
blok langs welke economische of cul
turele weg ook te verzwakken, ieder
gepraat over de NAVO als vredes
macht e.d. drijft Rusland te snel
ler tot acties om militair veilige
grenzen te krijgen". Met de Frans
man Laloy kan men zeggen: voor
het Kremlin is vreedzame existen
tie een systeem waarbij oorlog
wordt vermeden, maar geen echte
vrede wordt bereikt.
De Russische leiders hebben geen
belang bij een grote oorlog, omdat
Rusland zwakker is dan de Verenig
de Staten en dat voorlopig wel blij
ven zal. Neo-stalinisten in het Krem
lin zouden wel eerder dan vrij
zinniger lieden de koude oorlog wil
len hervatten, agressieve bewegingen
elders willen steunen, gevoelige
„speldeprikken" aan de „imperialis
ten" geven maar een oorlog op grote
schaal kunnen ook zij zich niet ver
oorloven. Daar komt nog bij, dat
Amerika nu bepaald rijper is dan in
de tijd van Dulles' gevaarlijke „con
frontatiepolitiek".
lyten mag „dus" zeggen dat het
voor het westen lood om oud ij
zer is of er ja dan neen neo-stali
nisten in Moskou de lakens uitde
len?
Integendeel. Elk „hard" regime
ook als het, zoals nu in Rusland,
harder wordt uit zwakte en onze
kerheid wil zichzelf waarmaken,
en ook „kleine" agressiviteiten (ge
rommel om Berlijn, om wat te noe
men) geeft aan het westen spanning
en zorg. Ook zal een „hard" regi
me dat grote oppositie in eigen land
en bij zijn bondgenoten kent eerder
geneigd zijn tot een agressieve po
litiek tegen de „imperialisten", o.a.
om de aandacht van interne moei
lijkheden af te leiden.
Bij dat al is het nog lang geen
uitgemaakte zaak, dat de neo-stali
nisten Breznjef, thans eerste partij
secretaris en de machtigste man,
aan de macht zal blijven! De sterke
krachten, in Rusland werkzaam te
gen Breznjef, worden gesteund door
vele ook grote communistische
partijen in het westen.
Na een zeer lange tijd van bijna
akelig-behoedzame voorbereiding zal
in mei weer eens een communisti
sche topconferentie in Moskou wor
den gehouden. Zeker behoren tot de
voorbereidingen daarvan de confe
rentie van de landen van het Pact
van Warschau, die onlangs In Boe-
in het gebruikelijke holle
jargon verklaard dat „de eenheid
van de internationale arbeidersbewe
ging tegen het imperialisme is ver
zekerd", etc. In feite onderzoekt
men er hoe het nu met die eenheid
is gesteld. En ook in Moskou moe
ten velen beseffen, dat de prijs van
zo'n eenheid zou kunnen zijn: geen
neo-stalinisme.
Als men zegt dat Sacharofs ge
schrift hoe opvallend ook
toch maar een stukje theorie is van
een n iet-politicus en dus beperkte
invloed kan hebben, heeft men ge
lijk. Maar wat is beperkt? Victor
Zorza, die wéét waarover hij het
heeft, schreef nog pas: „Sacharofs
memorandum heeft in het establish
ment van de Russische partij flink
onrust gebracht". Hij constateert
dat aan allerlei symptomen; men
kan het beeld van de strijd om de
macht aan de rode top niet anders
opbouwen dan aan de hand van zul
ke symptomen.
Bij alle onzekerheid is één ding
duidelijk: het collectieve leiderschap
waarmee na Kroestjefs val niet
voor het eerst werd geëxperimen
teerd in Rusland, is weer mislukt.
Zeker poogt Breznjef nu de totale
macht aan zich te trekken en zeker
heeft deze neo-stalinist een ster
ke aanhang maar zal hij winnen?
Bekwame kremlinologen als de West
duitser Karl-Heinz Janszen en de
Brit Michael Crankshaw achten het
even waarschijnlijk dat hij zal val
len. Tenslotte is hij de man die de
inval in Tsjecho-Slowakije heeft
gedreven en uit alles blijkt dat een
zeer sterke Russische factie die in
val terecht als een politieke
blunder van klasse beschouwt. Uit
een drang naar zelfrechtvaardiging
en om zijn critici tot zwijgen te kun
nen brengen grijpt Breznjef nu naar
de absolute macht maar op zijn
weg vindt hij formidable tegenkrach
ten als de top-partij-ideologen Pono-
marof en Soeslof, en de vakbonds
leider en ex-protégé van Kroestsjef,
Sjelepin.
Een geschrift als dat van Sacha
rof onontbeerlijke lectuur
voor iedereen die zich voor de vele
nuances van het Russische denken
interesseert kan niet alleen de
wetenschap in het Westen versterken
dat ook in de rode wereld velen
voor geestelijke vrijheid strijden
maar ook de gedachte dat hun strijd
niet vergeefs behoeft te zijn en dat er
hoop is dat uit hun acties, uit de
verandering in de geesten die zij
teweeg kunnen brengen, eens wer
kelijke gesprekken tussen beide
„werelden" mogelijk zullen blijken.
Overduidelijk is het dat zulk een
geschrift invloed heeft in Rusland
zelf. Als het blad Kommunist -vol
gens velen geïnspireerd door Brezn
jef de wetenschappelijke werkers
van de Sovjet-Unie oproept „tot ver
zet tegen alle pogingen van ideolo
gische saboteurs om aan het socia
lisme vreemde ideeën in ons land
te verspreiden", en als geklaagd
wordt over de te grote vrijheid waar
mee in* vergaderingen van weten
schapsmensen dissidenten aan het
woord worden gelaten dan moet dat
op Sacharof en de verspreiders van
zijn denkbeelden slaan.
Het streven naar neo-stalinisme
dat wellicht nog wordt versterkt
door de grote moeilijkheden met
China is afschuwelijk. Voor de
Russische samenleving zélf in de
eerste plaats maar eventueel ook
voor de wereld, en zeker voor de
verhouding tussen ons en Rusland.
Maar wie bereid is de zaak genu
anceerd te bezien durft zeggen, dat
in diepste wezen de aanleidingen
tot dat neo-stalinisme eer goede
symptomen zijn en dat de zege
der neo-stalinisten op langere ter
mijn nog allerminst vast staat. De
strijd is nog open.
In Bad Miinster in de Westduitse EifeU wordt hard gevan honderd meter krijgt, zijn reeds klaar (foto),
menten voor de reusachtige antenne, die een doorsnede werkt aan de grootste radioteleecoop ter wereld. De funda-
