jon ge Rotterdamse maakt
van boekbinden een kunst
van vis
NIEUWSTE MODE
Chili maakt
melk
Frisse groentengerechten
voor warme dagen
Brancard kruipt als een
rups onder gewonde
a it Parijs en Amsterdam
KARLI DE VALK WERKT ALS EEN MIDDELEEUWS MONNIK
Katoen niet
meer strijken
Na drieëndertig
tnaal proefrijden
toch rijbewijs
Voor prinsessen
Niet burgerlijk
Ook op ijs
Aanbiedingen
In de wijngaarden Tan Frankrijk ontmoet een Nederlandse man een beeld
schoon meisje. Hij is nog niet terug in Nederland, of hij koopt het boek De
Druivenplukkers van A. den Doolaard. En dat laat hij dan inbinden in leer,
wnwege de romantiek en opdat zijn geliefde er na de 50-jarige bruiloft ook
■og iets aan heeft.
„Maar zo gaat het helemaal niet", zegt
in Rotterdam mevrouw Karli de Valk.
„Mc dacht het vroeger wel, toen ik pas
boekbindster was. Maar Nederlanders
hebben maar weinig geld over voor 'n
mooi ingebonden boek. Ze redeneren
Waarom zou ik voor 650 gulden iets
met de hand laten maken, wanneer de
industrie een pocketboek in elkaar zet
voor drieëneenhalve cent
ic Gastenboeken, gemaakt volgens middeleeuws recepttussen de touwen bij
mevrouw Karli de Valk. En Marijntje van één jaar beweegt zich geïnteres
seerd in de richting van enkele potjes verf. Dat duurde maar heel even. Toen
stond ze via één zwaai weer op een veiliger plek.
Nu is mevrouw Karli de Valk een van
de heel weinige mensen in dit land bij
wie men nog bijvoorbeeld gastenboe
ken kan laten maken volgens het prin
cipe van de middeleeuwse (en vroege
re) monniken.
Ze weet prachtige bijbels te maken
in leer, die ze instempelt met gouden
figuurtjes.
Bij haar kwam men toen de huwe
lijksbijbels voor de prinsessen Beatrix
en Margriet moesten worden ingebon
den en de Staat der Nederlanden gaf
haar opdracht om onder meer een per
kamenten band te maken voor een bij
bel, die nu is te vinden in het Museum
voor het boek in Den Haag.
Niet eens zo heel lang geleden ze
is 25 jaar en moeder van de eenjarige
Marijntje is zij dat zeer oude vak
gaan leren, bij een boekbindster in
Voorburg.
Dat gebeurde overdag en 's avonds
was ze te vinden op de academie voor
beeldende kunsten in Rotterdam. In de
zelfde stad heeft ze de afdeling boekbin
den doorlopen aan de Nijverheidsschool
voor grafische vakken.
„Maar dan zit je op zo'n academie",
zegt ze, „en je voelt je ver boven het
gewone burgerlijke volk verheven. Dat
heeft daar iedereen. Maar al die men
sen op zo'n academie weten ook, dat ze
dan misschien wel niet burgerlijk zijn,
maar dat zij na hun opleiding waar
schijnlijk géén Karei Appel worden en
dus geen cent zullen verdienen".
„Ik heb op de academie ook wand
schilderingen gemaakt en mijn eigen
ziel leren kennen en zo, allemaal heel
mooi. Maar op een gegeven moment
dacht ik: wat kan het mij schelen om
burgerlijk te zijn. Ik wordt toch geen
Karei Appel, dus kies ik een vak waar
ik later wel iets in kan verdienen".
Zo heeft ze lessen genomen bij de
boekbindster in Voorburg, ze heeft ook
wel machinaal telefoongidsen gebonden
en romans, om een klein centje te ver
dienen en het vak van zijn saaiste kant
te leren kennen.
Het is moeilijk om te beweren, om
dat er in dit land nog maar twee echte
boekbindsters zijn, maar misschien is
Karli de Valk op haar terrein toch wél
«en Karei Appel geworden. Haar boe
ken zijn beeldschoon (op dit moment te
zien op een tentoonstelling in Hilver
sum) en ze heeft prachtige „marmers"
dat zijn de schutbladen voor een boek.
Wanneer u weet, dat zij ook die mar
mers zelf maakt (met behulp van ge
kookt mos en verf in een teiltje in de
tuin), wanneer u ziet hoe onhandelbaar
perkament is en hoe strak het uiteinde
lijk de omslag omspant, wanneer u
weet hoe vaak fantasie en techniek sa
men worstelen bij het stempelen in leer
of perkament dan is 650 gulden niet
eens veel voor het resultaat.
Mevrouw Karli de Valk weet ook wel
iets voor een kleiner prijsje te verzin
nen, maar het wordt zeker driehonderd
gulden.
Ook driehonderd gulden is nog veel
geld. Maar dan heb je ook wél een boek.
ROME Het ziet er uit als melk,
het smaakt als melk en het bevat meer
eiwitten dan melk. Het wordt gemaakt
van vis.
Dit nieuwe vervangingsmiddel voor
melk is door Chileense visserijdeskun
digen ontwikkeld voor het voederen
van kalveren in Chili.
Het vervangingsmiddel kan. indien
juist behandeld, ook door mensen wor
den gebruikt. Het aantal toepassingen
is groot.
Het vervangingsmiddel heeft de
vorm van witte poeder, die evenals
gewone melkpoeder wordt aangelengd
met water. Het nieuwe poeder is vol
komen geurloos en doet op geen enke
le wijze aan vis denken.
Volgens de voedsel- en landbouw
organisatie (FAO) der Verenigde Na
ties worden in Chili per jaar 350.000
kalveren geslacht omdat de melk die
zij moeten drinken, hard nodig is voor
de mensen. Nu kunnen de kalveren
de nieuwe vissemelk krijgen en in le
ven blijven totdat zij groot genoeg zijn
voor de slacht.
Onder juiste hygiënische omstandig
heden kan de vissemelk ook worden
gebruikt voor de vervaardiging van
kaas, roomijs en andere levensmidde
len, die gewoonlijk van koemelk wor
den gemaakt.
Op het ogenblik wordt de vissemelk
gemaakt van kabeljauw, maar min
der dure vis kan even goed worden ge
bruikt voor de produktie.
Het vervangingsmiddel voor melk is
ontwikkeld dank zij een subsidie, die
de Verenigde Naties hebben verleend
aan het Chileens instituut ter moder
nisering van de Chileense visserij.
Een Nederlandse fabrikant van dus
ters en stofjassen heeft een einde ge
maakt aan de was- en strijkproblemen
die menige huisvrouw met deze kle
ding nog had. Voor spatterige en stof
fige werkjes in beroep of thuis is nu
eenmaal der traditie getrouw bepaal
de kleding nodig, en katoen is daar
voor dank zij z'n goede eigenschappen
zoals luchtdoorlaatbaarheid en soepel
heid tot nog toe altijd het meest ge
schikt gebleken, met als enig nadeel,
dat de was steeds een „ouderwetse"
bedoening bleef. Dank zij een nieuwe
samenstelling van de door deze fabri
kant gebruikte weefsels is deze kle
ding voortaar. net zo gemakkelijk te
onderhouden als de zo-gewassen-zo-
droog truitjes en rokjes van synthèti-
sche vezels.
Deze kleding is gemaakt van ka
toen, die versterkt is met polyester-ve
zel, waardoor de stof na het wassen
in een ruim sop en na het spoelen
kletsnat kan worden opgehangen, en
strijkglad opdroogt. Bovendien is deze
kleding behandeld met een speciaal
procédé, dat vuil en vet afstoot, waar
door vader's overall ook al minder
vuil de was ingaat.
Een ander, niet minder belangrijk
voordeel zo zegt de fabrikant, is de
verlengde levensduur van deze nieuwe
modern gemaakte werkkleding. Door
de nieuwe samenstelling en de nauw
keurig uitgedokterde nabehandelin
gen gaat iedere overall, stofjas of dus-
ster 2xk tot 3 keer langer mee dan
voorheen.
Zijn bescheiden belletje stoorde mij bij de
toebereidselen voor een welverzorgde rode-koolschoteI
een bezigheid die de gehele mens vraagt.
Ik moest hem dus wel even laten wachten, totdat ik met een
zucht de handen had gewassen en de gaspit laag gedraaid.
Maar bij het openen van de voordeur werd ik voor de stoornis
enigszins schadeloos gesteld door zijn uiterlijke verschijning. Wanti
indien hij er die morgen aan gedacht had zijn zwarte geplisseerde
wambuis en dito horen aan te trekken, had hij regelrecht uit
een schilderij van Jan van Scorel kunnen zijn.
Nu was daar alleen zijn middeleeuwse coiffure om mij plezierig te
verbazen: recht boven de wenkbrauwen en laag in de nek afgesneden,
gegarandeerd vijf eeuwen oud.
Daaronder slobberde het gebruikelijk allegaartje van veelgedragen
vrijetijdskledingeen verschoten blazer over een verbleekte
weekender; een kreukelige smalgepijpte broek. Maar zijn beleefde
vraag duwde mij weer prompt in de middeleeuwen terug: Heeft
mevrouw misschien ook een stoel te matten?
Ach lieve help, daar stond het dilemma weer afwachtend op mijn stoep.
Want mevrouw had een stoel te matten, zelfs vier, wat zeg ik?
Zelfs zès, voorzover het in de gauwigheid was te overzien. Maar
was het vertrouwd ook maar één van die solide, door de jaren steeds
dierbaarder geworden zetels aan een wildvreemde jonkman
mee te geven? Wie verschafte mevrouw de garantie, dat zij dat
exemplaar ooit zou terugzien, en in welke staat?
Mijn dierbare donker eiken stoelen waarvan na een kwarteeuw
trouwe dienst hier en daar in de zittingen een bieze begon los te laten,
smeekten weliswaar om onder mattershanden gesteld te worden.
Maar dat werd toch niet zo maar even aan de deur beklonken met
een wildvreemde? Bovendien kon de rode kool aanbranden.
Maar zou deze gelegenheid zich wel zo spoedig weer voordoen
Was er in de hele stad nog wel één betrouwbaar vakman in
die branche te vinden? Als ik nu eens alvast een voetenbankje
maar kon hij zich legitimeren?
Uit een keurig afgedragen colbertje kwam een keurig rijbewijs
tevoorschijn. Maar de vermelde woonplaats deed mij het hoofd
schudden. Minstens honderd kilometer van mijn huiskamer
verwijderd. Dag stoel: in het gunstigste geval werd het afscheid
voor maanden.
Jammer, zei de jonkman die Jacoba van Beieren nog moest gekend
hebben. Zij kwamen hier maar om de paar jaar langs, en die
middag moesten zij in een befaamd dorp de stoelen van een fraai
oud kerkje onderhanden nemen. Mocht hij het karwei niet vrijblijvend
in ogenschouw nemen en de kosten noemen?
Geen bezwaar hoegenoemd. Maar mevrouw zag er eerlijk tegenop
haar stoelen zo lang en zo ver weg te sturen.
Zijn gezicht klaarde op: daar was geen sprake van. De auto
stond een paar huizen verder geparkeerd, hij zou even gereedschap
en materiaal gaan ophalen. Had mevrouw misschien een schuurtje
of een plaatsje waar hij rustig zijn gang kon gaan?
Mevrouw had beide ter beschikkingmaar vojid de noordoostenwind
wel wat te scherp om iemand daarin aan het werk te zetten.
Het werd alzo de vestibule na de plechtige verzekering dat
alle rommel keurig zou opgeruimd worden.
Dat de rode kool nog eetbaar uit de pyrex kwam, was een gelukkig
toeval, zo geanimeerd moest ik wel blijven toekijken bij dat stuk
oeroud handwerk, waarvoor zoveel vaardigheid en vakkennis kwam
kijken. Een gereedschapskist als van een gasfitter plus
elektromonteur plus timmerman, een bos echte ritselende
versgeneden biezen, die geurden naar waterland en voorjaarswind.
Onder het snel en vaardig doorwerken legde hij mij het beloop van
het patroon uit, de kunstige manier om ergens een oude
beschadigde bies af te wikkelen en er een nieuwe voor in de plaats
te steken; het opvullen van de onderlaag zodat de nieuwe biezen
niet meer zo snel sleten op de rand van het hout.
En terwijl hij zijn koffie dronk, bleef ik mij verbazen over het feit,
dat een jonge man van nauwelijks midden twintig dit uitstervende
beroep gekozen had en met zoveel toewijding uitoefende.
Zat er nu werkelijk nog brood in die stoelenmatterij, al gaf dan
misschien de moderne voorliefde voor antieke boerenstoelen nog een
beetje beleg erbij?
Het was, inderdaad, geen beroep om snel rijk in te worden, maar
een boterham zat er nog wel in. Trouwens, hij was er een
van acht broers die met vader samen de zaak dreven en door het
gehele land hun klanten opzochten. Zij hadden dan ook een stuk of wat
auto's langs de weg.
Doe even de ogen dicht en vergeet de geparkeerde Volkswagen
met gereedschap en bossen biezen op de achterbank. Maar laat
een stel huifkarren met een stevig boerenpaard ervoor langs 's heren
wegen ratelen, van hier tot in het Vlaamse en nog verder.
En het verhaal is weer rond, zoals de nieuwe zittingen, die de
gouden bruiloft wel halen zullen.
SASKIA
Zet het voorjaar eens op tafel met
een fris groenteslaatje of een lekkere
groentecocktail. Weet u dat veel
EMMEN Nederland krijgt bin
nenkort een „zelf-lichtende" brancard.
Daarmee kunnen zieken of gewonden
van het bed of het wegdek worden ge
tild zonder dat hun lichamen met ook
maar één vinger worden aangeroerd.
Het instrument wordt met zijn ene,
platte kant voor of achter het slacht
offer gelegd. Als men nu eenvoudig aan
'n handel draait kruipt het apparaat
soepel als een rups onder de gewonde.
Het lichaam of de ledematen van
het slachtoffer blijven in precies de
zelfde houding als onmiddellijk na het
ongeluk. Voor het bedienen en optillen
van een belaste „rupsbaar" zijn hoog
stens twee ongeschoolde helpers no
dig.
De zelflichtende rupsbaar Is een uit
vinding van de Emmenaar Simon Ste
vens (52) technisch ambtenaar van de
Drentsche Waterleidingmaatschappij. Hij
heeft er tien jaar aan gewerkt en er
intussen octrooi op gekregen.
Ook voor het redden van mensen
die door het ijs zijn gezakt, kan het
toestel worden gebruikt. De helper
gaat er dan zelf op zitten en draait
zich met behulp van de handel naar
de drenkeling toe. Die kan dan de
brancard vastgrijpen. Daarna „rij
den" drenkeling en redder weer rich
ting vaste wal.
Zelfs is het mogelijk de rollende
brancard op afstand bestuurbaar te
maken en een militaire bestemming
te geven. Zo kunnen gewonden uit
mijnenvelden worden gehaald. Net als
op het ijs wordt het gewicht weer over
een groot oppervlak verdeeld. De ge
middeld lage druk doorkomt dan dat
de mijnen otploffen.
Uitvinder
Simon Stevens
laat zijn zelf
lichtende
brancard
voorzichtig
onder een
..gewonde" u
kruipen.
De uitvinder heeft zijn brancard aan
chirurgen en andere deskundigen ge
toond. Zij zijn laaiend enthousiast. De
heer Stevens heeft al van verschillen
de industrieën aanbiedingen gekregen
zijn rupsbaar in produktie te nemen.
BRISTOL (Engeland) De 62 jaar
oude secretaresse Maud Pullin was zo
blij dat zij slaagde voor haar rij-exa-
men, dat zij „de instrcuteur zowat kus
te". Het was haar 33ste poging om het
rijbewijs te krijgen.
Mej. Pullin heeft in totaal 3.500 gul
den aan rijlessen uitgegeven. „Nu ga
ik sparen om een auto te kopen", zei
ze.
PARIJSAMSTERDAM Pierre Balmain heeft in Parijs zijn collectie voor najaar en winter getoond. Op de foto
drie van zijn ontwerpen, v.l.n.r. „Evora", een wollen japon met zwarte en witte strepen, waarbij een zwarte vilten hoed
en laarzen gedragen wordeneen sportcombinatie voor heren bestaande uit een geruit jasje en een effen broek, en
een geruite wollen jersey japon met een colkraag.
Tijdens de in het Amsterdamse Hilton-hotel gehouden „Jeugdshow 1969zijn o.m. ontwerpen getoond, die geheel ver
vaardigd waren uit aluminium met een dikte van een vijftigste millimeter. De ontwerpen zijn van de heer W. APoel
man.
groenten geschikt zijn om rauw ver
werkt te worden? Dat is bovendien
nog voordelig, omdat we slechts 100
a 150 g rauwe groente per persoon no
dig hebben, tegen 250 g gekookte
groente. De salades kunt u geven als
voorgerecht of bijv. met gesneden
koud vlees en een aardappelgerecht
als volledige maaltijd. Ook bij de
broodmaaltijd smaakt een slaatje lek
ker. Als u de groenten fijnsnijdt of
raspt en goed op smaak afmaakt, zult
u vast en zeker succes oogsten met uw
rauwkost. Het „Voorlichtingsbureau
voor de voeding" stelde de volgende
recepten (voor 4 personen) samen:
Salade van knooselderij, wortel en pa
prika.
175 g (een halve kleine) knolselderij,
1 kleine winterwortel, 1 grote of 2 klei
ne (groene) paprika's, 1 uitje, 6 a8 eet
lepels olie, 3 a 3!/ï eetlepel azijn, een
lepel basilicum, peper, zout.
Van de olie, azijn, basilicum, peper
en zout een slasausje maken. De papri
ka van zaad en zaadlijsten ontdoen, was
sen en in stukjes snijden. De knolsel
derij en de winterwortel schoonmaken,
wassen en raspen of kleinsnijden, al of
niet met behulp van een rauwkostmo-
len. De knolselderij met een beetje ci
troensap besprenkelen of direct in het
slasausje raspen om bruinworden te
voorkomen. Het uitje schoonmaken en
heel fijn snijden. De finverdeelde groen
ten met het slasausje vermengen.
Salade van appel, knolselderij en noten
2 goudreinetten of andere appelen, 200
g (pl. m. een halve knolselderij, 50 a
75 g gehakte noten, 8 a 10 eetlepels
yoghurt, 1 eetlepel koffieroom, stukje ui,
peterselie, zout, citroensap, basterdsui
ker.
Het stuk ui heel klein snijden, even
als de gewassen peterselie. Van yog
hurt, koffieroom, citroensap, zout en
suiker een slasausje maken en de fijn
gesneden ui en peterselie erdoor roeren.
De appelen en de knolselderij schillen,
raspen of kleinsnijden, al of niet met
behulp van een rauwkostmolen. Ze di
rect vermengen met het slasausje of
besprenkelen met citroensap om bruin-
worden te voorkomen. Tot slot de noten
erdoor scheppen.
Spinazie-salade.
Vt kilo spinazie, 1 (rode) appel, stuk
je ui, 6 a 7 eetlepels olie, 3 a 3'/t Vieet-
lepel azijn, 1 theelepel zout, 1 theele
pel suiker, V» theelepel paprikapoeder,
1/4 theelepel mosterdpoeder, peper.
De spinazie uitzoeken, wassen, goed
laten uitlekken en fijnsnijden. Van olie,
oazijn, zout, suiker, paprikapoeder, mos
terdpoeder en peper ee.i slasausje ma
ken. De appel heel goed wassen en ras
pen, evenals het stukje ui. De appel di
rect door het sausje roeren om bruin-
worden te voorkomen. Tot slot de spina
-zie met het sausje vermengen.
