Ziezo
„Human performance" in de zakenvliegerij
E
Z,
D
H.
y
M,
E
ZATERüao iü Mtl 1969
■pNNJpHpPMfX
SMHNRMHflMHHMMMMIHHNHMHHfl
i r Is een luchtvaartbedrijf In Ne
derland. dat nog niet zo bekend is: Phll-
air de vliegdienst van het Philips con
cern. Het werd in oktober 1955 opgericht
en het heeft sindsdien een kleine 90.000
passagiers vervoerd. De vloot telt tien kis
ten, waaronder twee Mystère-straal-
passagierstoestellen, een Fokker Friend
ship en twee helikopters. De bemanning
bestaat uit zestien vliegers en het vlieg
bedrijf telt verder secties met ongeveer
dertig man technisch personeel.
„That's all", vindt het hoofd van Phi
lips Vliegbedrijf, Splinter Adolphe Spie
renburg.
Alles? dat is 't natuurlijk niet. De
vliegdienst van Philips is in de zaken-
luchtvaart in Europa een begrip gewor
den, een duidelijk voorbeeld van hoe de
zakenluchtvaart, die In Nederland nog
zeer bescheiden is, van de grond moet ko
men en vooral: welke filosofie er achter
dat zakenvliegen moet zitten, wil de zaak
tot bloei komen.
Een onzer redacteuren had een gesprek
over Philair met de heer Spierenburg,
de man die de ontwikkeling van de zaken-
luchtvaart op dit niveau van het begin af
heeft meegemaakt.
Philips Vliegdienst haalt
winst uit tijd en comfort
o zakelijk als Philair nu draait,
zo romantisch is het leven geweest van
de heer Spierenburg voordat hij bij Phi
lips kwam. Hij begon als matroos onder
de gage op de „Katendrecht", bezocht de
zeevaartschool en werd als stuurman op
de „Oberon" in juli 1941 getorpedeerd en
gered. In Engeland volgde hij toen een
opleiding tot vlieger, werd commandant
van een squadron bommenwerpers en had
weer niet veel geluk. De Duitsers schoten
hem in 1944 boven Frankrijk neer, Spie
renburg ontvluchtte en verbleef vervolgens
enige tijd als pastoor vermomd, in Parijs.
Daar greep de Gestapo hem en bracht
hem naar Buchenwald, van waar hij la
ter terecht kwam in het beruchte gealli
eerde krijgsgevangenkamp dat (met het
houten paard) 'n rol gespeeld heeft in de
geschiedenis van „The great Escape". Ook
Spierenburg ontsnapte, kwam terug in de
Engelse linies en tenslotte in bevrijd Ne
derland als instructeur op de vliegbasis
Twente.
Na zijn diensttijd ging hij terug naar
Engeland, was een tijdje verkoper van
biscuit, margarine, kalkoenen en spek (in
de zaak van zijn schoonvader), ging weer
terug naar Nederland en ook weer in de
vliegerij en na de Rijksluchtvaartschool
belandde hij bij de K.L.M., vloog Super-
Constellations, bracht voor K.L.M.-Aero-
carto heel Oostenrijk in kaart en... toen
begon een heel nieuw verhaal bij de
vliegdienst van Philips.
Ir. F. Philips (in vliegerpak) bij zijn Auster. Naast hem zijn co-piloot Ad den Hartog.
Men zou kunnen zeggen, dat dit het hele eerste begin is geweest van Philair
I erwijl Philips-vliegtuigen van ver
schillende grootte en soort op de militaire
vliegbasis Eindhoven (waar Philair de gast is)
af en aan vliegen tussen taxiënde jagers van
de luchtmacht, legt de heer Spierenburg met
een een fors accent: toen de Raad van Bestuur
van Philips besloot een vliegbedrijf op te rich
ten, was het ir. F. Philips zelf, die met de uit
drukkelijke instructie kwam: „Wij doen dat
in de eerste plaats om onze mensen te spa
ren."
Dat is visie. Want, na bijna vijftien jaar
staat nog steeds dat ene doel als eerste punt
bovenaan de lijst genoteerd, de „performance"
de algehele conditie van de Philipsmen-
sen. En 't aardige is: 't komt financieel nog
goed uit óók.
Toen de vliegdienst werd opgericht werd er
niet op gerekend. Zou zo'n vliegdienst finan
cieel wel kunnen draaien? is 't economisch
wel verantwoord? Ir. Philips vloog al in 1936 in
een sportvliegtuig. Op goede en mooie dagen
combineerde hij de sport wel eens met een za-
kenvlucht en in de tijd dat de sportvliegerij
(laat staan de zakenvliegerij) nog als een soort
..Spielerei" werd beschouwd, ontdekte de
heer Philips wat je met een vliegtuig kon win
nen.
U at ..winnen" is uitgelopen over een
breed gebied. ..De lijn van de menselijke con
ditie." zegt de heer Spierenburg, „loopt in de
grafiek van 's morgens tot 's avonds duide
lijk naar beneden. Wij. in de Vliegdienst, pro
beren die lijn tot in de middag en avond zo
hoog mogelijk te houden. Het is nonsens dat
je tijdens een lange treinreis uitrust. Ga je
s morgens in de spitsuren met de auto op pad
let eens op wat een kwaliteit je verliest. En
het is nu eenmaal zo, dat produktie kwalite
maal kwantiteit is. Haal je een stukje kwa
teit weg van de man, dan zakt de produkt
Bij veel te veel mensen in verantwoordelijke
posities daalt de grafiek van de performance te
snel. tot er 's avonds vrijwel geen fut meer in
zit. Ik vind. dat een brok kwaliteit ook is als
een vader 's avonds in goede conditie thuis
arriveert en niet neerploft en uitzakt. Juist
door te letten op de menselijke kant van ons
vliegbedrijf is een heel sprekend voordeel van
de zakenvliegerij direct in huis gehaald."
Samen met DAF-automobielfabrieken in Eindhoven heeft Philips onder meer deze
King PH-1LK.
e heer Spierenburg herinnert zich
nog goed de eerste vlucht van Philair.
Het was de bedoeling dat de vliegdienst zou
gaan vliegen voor de leden van de Raad van
Bestuur, directie en hoofdstaf. Toen het werke
lijke startschot klonk, stond de heer Spieren
burg gereed bij de kist - broek geperst, pet
netjes op het hoofd, dasje recht, maar er
kwam niemand... Toen de eerste „klant' einde
lijk verscheen en het vliegveld betrad, hoorde
de heer Spierenburg de echtgenote van zijn
eerste passagier nog zeggen: „Maar je gaat
toch niet in dat kleine dingetje..en is die
vent met die snor de piloot?"
De drempelvrees was kennelijk gauw over
wonnen, want nadat het eerste jaar 148 pas
sagiers werden vervoerd naar Hamburg, Ge-
nève, Barcelona, Lyon en Biarritz)) volgde het
tweede jaar van Philair met 1100 passagiers.
..We kwamen tot de ontdekking dat de vlieg
dienst zichzelf moest verkopen", zegt de heer
Spierenburg.
Het vorig jaar werden 16.000 Philipsmen-
sen vervoerd en in totaal tot nu toe ongeveer
90.000 passagiers. Op het ogenblik dat wij de
ijsten met de heer Spierenburg inkeken, schoot
iet een Mystère met tien passagiers van de
jrond op weg naar 'n vliegveld in Z.-Spanje en
jrriveerde een andere „jet" uit Hamburg.
Philair vliegt op het ogenblik naar 163 vlieg-
'elden in Europa. Heel duidelijk spreekt het
voordeel van Philips Vliegdienst. als men weet,
dat op slechts 44 van de 163 vliegvelden de
lijndiensten een verbinding hebben „Wij zijn
het supplement van de grote luchtvaartmaat
schappijen. Wij ploegen het randje van de grote
akkerzegt de heer Spierenburg.
let voordeel van een goede condi
tie voor „de man" zit als het ware gebakken
aan het voordeel van de tijdwinst. Het hoofd
van de Vliegdienst zegt: „Als je een zaken-
vliegtuig goed gebruikt, produceer je tijd. Als
die tijd produktief gemaakt wordt, kun je stel
len, dat een zakenvliegtuig een middel is tot
produktieverhoging, speciaal voor de groepen
bedrijfsleiding en stafemployés."
Nog een voordeel: een privévliegtuig (en
dat zijn de toestellen van Philair) mag over
al vrij heenvliegen, zolang het geen betalende
passagiers of vracht vervoert. Dat betekent
dat zo'n vliegtuig een veel grotere krans van
vliegvelden tot zijn beschikking heeft dan een
kist van een lijnmaatschappij. Bovendien kan
men in veel gevallen het reisdoel dichter be
naderen. Dat is niet alleen opnieuw tijdwinst,
maar ook reiscomfort, dat alweer „de man"
en tenslotte de onderneming ten goede komt.
Een andere factor van groot belang bij Phil
air is volgens de heer Spierenburg de reis-
flexabiliteit van de employé, die slagvaardi
ger kan zijn in zijn persoonlijke contacten dan
dat hij eerst via een omweg met allerlei ver-
voèrmiddelen zijn doel kan bereiken.
Vandaar dat de heer Spierenburg met jaren
lange ervaring in de luchtvaart kan zeggen,
dat hij als resultante van de goed gerunde za
kenluchtvaart ziet een „Top quality product".
De luchtvaartmaatschappijen kunnen niet meer
bieden dan een „Medium quality product",
terwijl de chartermaatschappijen in deze ver
gelijking terecht komen op een „Low quality
product
I hilair is ons maatwerk, zegt men
bij de Vliegdienst. Toen oude collega's van de
KLM eens tegen de heer Spierenburg scherts
ten: „Zo.jij bent dus taxichauffeur gewor
den. kon met recht gerepliceerd wor
den: En jullie zijn nog steeds buschauf
feur.
De Vliegdienst van Philips stelt hoge eisen
aan de vliegers en de technici op de grond.
De vloot bestaat uit vijf verschillende types en
de vliegers vliegen ze alle. Bovendien moet de
vlieger over een veel breder terrein opereren
dan de vliegreis op een vaste lijn bij een lucht
vaartmaatschappij. Hij „neemt" tenslotte al
leen al in Europa 163 velden, tegen zijn colle
ga van de lijndienst hooguit enkele van de 44
„Nog iets," zegt de heer Spierenburg, „om
de dienstverlening aan je eigen mensen echt
waar te maken, zeg ik er altijd bij: je moet
een top-vlieger zijn en daarnaast moet je de
mentaliteit bezitten, waarmee je net zo goed
dominee, pastoor of rabbi had kunnen worden
en.als je dan ook nog trapeze-artiest had
kunnen worden... welaan, dan zijn we er...
Ja. als vakman kun je je hier uitleven, als
vlieger, als technicus, van wie ook nog een
vleugje artisticiteit gevraagd wordt. De mees
te vliegers zijn gerekruteerd uit de militaire
luchtvaart. Bij Philair is men van mening dat
de aard van dit bijzondere „vak" in de lucht
vaart iets méér spreekt tot de militaire vlie
ger. dan tot de knul die juist van de Rijks
luchtvaartschool is gekomen.
I ijdwinst.Het zou een misver
stand zijn als men denkt, dat de Vliegdienst
zijn mensen doldraait in snelheid. Het tegen
deel is juist het geval. De reis voor de Philips-
employé begint in Eindhoven in alle rust. Hij
kent zijn „eigen" veldje, en al de mensen die
er rondlopen. Hij hoeft niet, zoals op de grote
luchthavens, in de lange rij voor de controle
te staan. Als hij op de plaats van bestemming
is meestal eerder dan het lijnvliegtuig -
is het verdere vervoer geregeld door eigen
44*14Zfe-
mensen. Is hij eerder klaar met zijn bespre
king, dan belt hij, wordt gehaald en vliegt
weer in de eigen vertrouwde sfeer terug naar
huis: Eindhoven. Hij behoeft tijdens een be
spreking niet op een horloge te kijken en te
gelijkertijd in de dienstregeling van de lucht
vaartmaatschappij. Zijn vliegtuig wacht. „Er
behoeven", zegt het hoofd van de Vliegdienst
„geen frustraties of dwangposities op te treden,
die gevaarlijk kunnen zijn in een onderhande
lingspositie".
En nog dit: de eigen bemanning is gastheer
aan boord van de kist en serveert frisdran
ken, koffie en sandwiches, een warme hap en
op de thuisreis soms een borreltje. De vliegers
zijn stewards. Zij, die bij Philair werken, zien
dat als te behoren bij hun gastheerschap.
laar nu gaan we rekenen. Voor
niets gaat de zon op. De heer Spierenburg
neemt een willekeurig voorbeeld de lijn
Eindhoven-Gattwick. De kosten voor een Mys
tère op dit traject bedragen (all-in) 1000,
Alle kosten van de passagiers die op deze lijn
hebben gevlogen (de passagierssamenstelling
verandert namelijk per route) worden in één
grote pot gedaan (salaris, sociale lasten, enz).
Zo kan men de gemiddelde kosten per passa
gier op de lijn Londen-Gattwick eenvoudig be
rekenen. Aangezien het netto-rendement per
werknemer 1800 werkuren per jaar is (een be
rekening die vrijwel opgaat voor alle bedrijven
met meer dan 100 werknemers), kan berekend
worden het tarief per man-uur per route. Bij
Philips heeft men vervolgens berekend dat de
tijdwinst die geproduceerd wordt, voor een
derde de man zelf en voor twee-derde de on
derneming ten goede komt. Er wordt dus uit
gegaan van twee-derde per manuur per route.
De tijdwinst voor een Philips-employé op de
lijn Eindhoven-Gattwick bedraagt 2Va uur. Het
berekende tarief per man-uur per route is f 46.
Dan is er nog gemiddeld op deze vlucht f150,-
aan wat men noemt „alternatieve reiskosten"
(taxi, trein, luchthavengelden) die er voor Phil
air niet zijn om dat de Philips-mensen dich
ter bij hun doel gebracht worden.
En zo komt dan het volgende rekensomme
tje tot stand:
2'/a x 46 plus 150 is f265,-.
Dat betekent dat de Mystère van Eindhoven
naar Gattwick slechts vier passagiers behoeft
te hebben om er „ruim uit te komen".
indhoven-Bazel 5 uur tijdwinst. Op
die route is het man-uurtarief f 57,- en zijn
de alternatieve kosten f 200,-. De Mystère
kost op deze route f 2000,- en dat betekent
dat wéér met vier man de zaak zoals de
heer Spierenburg zegt „quitte speelt".
De tijdwinst is al ingecalculeerd, maar al
dus de heer Spierenburg, „als die tijd boven
dien de man ten goede komt, zijn conditie (de
„human performance") dan haal je dubbel
winst. En onze planning is zo, dat nooit een
kist met één man of half vol vertrekt.
Overigens, de besparing aan hotelkosten heb
ben we nooit berekend, maar die loopt onge
twijfeld in de tonnen per jaar".
Zó is dan Philair gegroeid in een wijd ver
takt net van vliegvelden. Dat ging niet maar
zo, natuurlijk. Er moest een enorme schat aan
ervaring opgedaan worden. Eén ervarinkje bij
voorbeeld: Philair vloog in het eerste jaar en
kele Philips-mensen naar Biarritz, vanwaar ze
nog vijf uur in een auto moesten rijden om
op de plaats van bestemming (San Sebasti
an) te komen.
„Wisten we toen veel", zegt de heer Spie
renburg, „dat we ook hadden kunnen landen
in San Sebastian zélf..."
Het bekende embleem op de staart van
de Fokker Friendship F27.
Het vluchtplan in het kantoor Booking
en Planning van Philair. Eén enkele
Mystère staat er voor één dag op voor
vluchten van Eindhoven naar Gattwick,
Hamburg en Parijs.
OyERZtCHT SINDS
OCTOBER 1955
CAiïAÖIftS
S 1 2
vittCKTt*
2» 5 2
*.AGA<Sfc
AG
*ACH t V-
*G
AfSTANC
AC»
KM.
VUEGOfcKrt
S» :t>«
vur^Kïr «citftiMer Ui
RtCWVMAVïKS...
A AC
„i,.
HOUOiH
Jt
oouavji
kSMOXX'lK
-
KAl -
VLOOT
KïCHCCACr
PH-
ILB
«fCtfCïAfT
Crtitth AR
PH
US
KSSCiJCBACT
Ai*
PH-
it. 'i
fC-KKiSt S** tl7
PH
LI P
MY
3C
PH
f LF
'MY 1 J
PH
- LPS
JUHI rw*
W-
Op een inmiddels verouderd overzicht
in een van de Philair-gebouwen, het
burgerhoekje op de militaire basis Eina-
hoven, zagen wij wat er in de loop der ja
ren behalve aan passagiers ook nog aan
dieren werd vervoerd. De meeste dieren
zijn van employés die een andere stand
plaats kregen, ook de goudvis. De reebok
ken gingen mee vanuit Philips Drachten
een van hen had een poot gebroken en
kreeg in Eindhoven een prothese.
Twee neren van de technische dienst bij
een der Philair-kisten.
Twee grote kisten uit de Philair-vloot. Op de voorgrond één van de Mystères en daarachter de Fokker Friendship.
In de hal van de Technische Dienst, waar Philair het onderhoud, beheer en de modifi
catie van de toestellen in eigen beheer heeft, staat ook het toestelletje van de DAF-
directeur H. van Doorne de PH-HVD, een Bolkow.
