Bouwen en breken
door de jaren
Kijken „om een hoekje
SCHAKEN
DAMMEN O
BRIDGE
CRYPTOGRAM
5
Functie
Meer bouwdata
Liquidatie
Eindeloos
Elf jaar
Tentdak
Bouwmeesters
door H. KRAMER
door J. M. BOM
door H. W. FILARSKI
z
3
g
5
Sint Maartenskerk maakte
samen met Tiel historie
mm
"Vorige maal maakte wij
op een bijzondere wijze
kennis met de oude Sint-
Maarten van Tiel. Dat was
het ook waarom ik gewacht
heb eer ik wat meer over de
hoofdkerk van Tiel ging
schrijven. Alle leed, de bewo
ners van de stad aangedaan,
heeft ze meegemaakt. Alle
geestelijke wisselingen, van
„hogerhand" opgelegd, door
stond ze. Nou ja, doorstond
ze is een té groot woord. Gio-
te delen van de kerk waar de
gereformeerden geen raad
mede wisten liet men zonder
vorm van proces verdwijnen.
Het prachtige koor Kennen
wij nog slechts uit de prent
kunst. En ondanks deze ver
minkingen vormt de voortref
felijk gerestaureerde kerk al
tijd nog de trots van Tiel.
Eens behoorde ze tot de
grootste van Gelre, maar de
vele branden en verwoestin
gen brachten grote delen van
dit machtige gebouw in zulk
een desolate toestand, dat ze
gesloopt werden. Branden
waren ook oorzaak dat de ou
de archivalia verloren gingen.
Zo bleven over de bouw van
4e Sint-Maartenskerk de wa
zige nevels van het verleden
hangen. Uit kunsthistorisch
oogpunt is dit niet van be
lang. De bouwhistorie lezen
wij van het gebouw zelf af.
En dan treft het ons dat wij
staan voor een stoer en rijk
bouwwerk dat zo geheel door
trokken is van de adem en
dé geest van de tijd waarin
het tot stand kwam. Overal
in onze lieflijke Betuwse lan
douwen staan die monumen
ten van middeleeuwse vroom
heid. En een machtige stad
als Tiel was moest vanzelf
een machtige toren krijgen.
Breed en majestueus werd
de opzet. En vooral door en
door Gelders.
TJet zal de Gelderse helft
van mijn hart zijn die
klopt voor deze stoere gotiek,
die bekend staat als Gelders-
Nederrijns. Niet zo lang gele
den nog zag ik het silhouet
van deze trotse toren vanaf
de overzijde van de Waal bij
het Wamelse veerhuis. Hij
staat ook op al die vermaar
de 17e eeuwse kaarten en het
valt dan op hoé zo'n rijzige
toren een functie heeft. En
hier dan de functie van cle
méést Gelderse toren in de
méést Gelderse stad van de
laatste eeuwen. Het is opval
lend dat geledingen telkens
uit drie voortreffelijk geproD-
leepde dichtgezette nissen be-
tmet fraaie tracerirgen
koppen. De benedenste
ing heeft een buitengt-
hoge spitsbogige por
taalnis, geheel in overeen
stemming met het Gelderse
type (Zoelen, Lienden, etc.).
Maar hier is een wel zéér
monumentale toreningang tot
stand gekomen. Het tot het
midden van de tweede gele
ding komende trap torentje op
de hoek van de toren geeft
daar een elegant effect. Tref
fend is dat alle drie geledin
gen overhoekse steunberen
bezitten. Het steeds wel zo
vrij laag geweest zijnde tent
dak geeft aan het geheel een
wat „boerse" indruk. En dan
mogen wij daar in feite blij
mede zijn.
Het werd in een stad een
boerentoren in een boeren
land. Mijn idee! Een kostelij
ke toren.
Uet oudst bekende gege-
ven is uit 1317. Het was
toen reeds de parochiekerk.
Hoogst merkwaardig is dat
het collatierecht berust bij
het kapittel dat verbonden
was aan de veel oudere Sinr-
Walburgiskerk. Als collegiale
kerk raakte de oudere kerk
in ongebruik nadat in 1328 de
kapittelgoederen van Tiel in
eigendom overgegaan waren
aan de Duitsche Orde en de
pastoors van de Sint-Maartens
kerk door de landcomman
deur te Utrecht aangesteld
werden. Toch is de kerkstich
ting uiteraard veel ouder dan
begin veertiende eeuw. Sinds
Tiel als handelscentrum bete
kenis begon te krijgen, groei
de de behoefte aan een kerk
gebouw waar men gezamen
lijk de erediensten kon hou
den. Daarbij stond nooit een
toren als éérste op het plan
Bij het oudheidkundig bodem
onderzoek, na de veiwoesting
van dé kerk verricht, is iets
uit die oudere bouwgeschiede
nis aan het licht gekomen.
Zo'n kerk heeft in feite méér
bouwdata. In deze cyclus
treedt dan uiteraard ook die
van de toren op. Dit méést
opvallende deel van de kerk
is bij de christelijke kerken
welhaast niet weg te denken.
Alleen waar de kerkbouw
stagneerde of de reformatie
té snel na de bouw van een
roomse kerk haar intrede
deed werden zulke „dure"
attributen niet meer toege
voegd.
"IV"a oa. 1580 bleef het eens-
deels bij conserveren en
anderdeels ging men over tot
liquidatie.
De Sint-Maartenskerk van
Tiel is één van de méést
trieste voorbeelden van het
laatste. Daar dit laatste ge
lukkig de toren niet geldt
willen wij de bouw er van als
eerste een beurt geven. En
dan is er nog wat wij het
„wonder van Tiel" kunnen
noemen: de wonderbare te
rugkeer van de vier beroem
de klokken met hun mooie
muziek. En dan bedoel ik
niet de tinkelende carillon
klanken in stad en dorp,
maar de zware cadans van
de oude Salvator, Ursula,
Maria en Laurend zoals die
over de wijde, wijde groene
vlakten beieren, aan de voor
bijvarende schippers op de
Waal vertellen dat er boven
de hemel en aarde en onder
het wateroppervlakte het
scheppingswonder ook tot
hen spreekt.
Die klokken van Tiel jn,
ze waren al op weg om in de
smeltkroezen van Krupp tot
oorlogstuig te worden om
gesmeed. Nog net op tijd
kwamen de geallieerden om
dit vervoer de pas af te snij
den. Maar de toren lag in
puin. Eerst zwaar getroffen
door voltreffers en toen volg
de die stormnacht. Maar Tiel
zou Tiel niet geweest zijn als
provisorisch toch die won-
derklokken niet hun roep
stemmen breed uitwaaierend
over de velden lieten gaan.
Tiel, de Sint-Maartenstoren en
dat klokkenkwartet zijn niet
te scheiden.
Fr is nog een andere toren
geweest voor deze. Er is
maar één aantekening over
uit 1387, toen deze van een
nieuwe spits voorzien werd.
Eindeloos is er gebouwd aan
deze kerk. Dat komt wel tot
uiting in het volgende artikel.
De eigenlijke, geweldige kerk
was dan al gereed toen men
besloot een nieuwe toren te
bouwen. De oude werd geheel
afgebroken en nu vraag ik,
toch zéker een kenner van de
oude bouwkunst, mij af of
men in 1431, toen men begon
met de bouw van deze stenen
kolos, zich direct al het hui
dige beeld voor de geest ge
haald had. Er wordt wel veel
gesproken en geschreven
over kerkbouw en torenbouw,
maar zo zelden vormen ze
beide een .organisch" ge
heel. De toren is meestal het
laatste toevoegsel en ver
toont elementen die oneigen
zijn voor het kerkgebouw. Of
er staat nog een „goede" ro-
maanse toren en daar bouw
de men een gotische kerk
aan vast. Soms werkten twee
architecten na elkaar aan
een toren (Cuneratoren Rhe-
nen) en ontstonden mengvor
men. Dit alles mist de Tielse
Sint-Maartenstoren.
Er is een niet te miskennen
eenheid van stijl aanwezig
tussen kerk en toren. Dit is
echte Gelders - Nederrijnse
gotiek van a tot z.
Het is een Gelderse toren
geworden bestaande uit drie
geledingen, waarbij de beide
bovenste uitblinken door vol
komen identieke behande
ling. Mogelijk heeft men dit
nog nooit zo bekeken. De
vraag of van het begin af dit
torenbeeld de beide ontwer
pers voor ogen heeft gestaan
kan met een beslist ja beant
woord worden.
van deze toren zijn geweest.
In 1431 begon men met bou
wen, na wegbreken van de
oude. Maar de opzet was té
zwaar voor zulk een enorm
bouwwerk. De bodem bleek
slap te zijn en terwijl men de
hoogte van de kerk bereikt
had, éven boven de eerste ge
leding dus reeds, ging de on
derbouw reeds scheuren ver
tonen. De stad Tiel had zelf
twee bekwame stadsbouw
meesters in dienst en nog
legt de huidige toren getuige
nis af van de bekwaamheden
van Paulus Nicolaasz en
Ghisbert Philipsz. Alles werd
weer afgebroken en waar het
op aan kwam, dat werd als
eerste onder handen geno
men. Er werd naar het ont
werp van beide stadsarchi
tecten een uitzonderlijk zwa
re fundering gelegd. De bo
dem werd diep uitgegraven.
"l/'ervolgetns werd een „dight
wout" van palen ge
heid, waarop een afdekking
van zware eikehouten bal
ken kwam en daarop kwam
ten slotte de uitzonderlijk
zware fundering te rusten.
Tiel wilde een machtige to
ren; er kwam er een. Elf
lange jaren (1440-1451) werd
aan deze toren gebouwd en
zie daar! Hij staat nog hecht
en stoer aan de rand van de
stad. Dat treffen wij zo veel
bij oude steden aan. Ook de
voortreffelijke Cuneratoren
staat wat ter zijde en een
zaam in het stadsbeeld van
Rhenen. Hoe mooi die zo rij
ke en vol Bourgondische in
vloeden prijkende Cunerato
ren ook mag zijn, mijn zo in
tens voor het Betuwse land
kloppende hart verlustigt
zich altijd weer in de kolos
van Tiel. Dit volk is zo
stoer en zo welbewust. De
Betuwse mens, ja, de eerlijke
en oprechte Geldersman zie
ik zo graag als de eigenlijke
bouwers van die zo eigen Gel
derse gotiek. Overal langs de
rivieren staan die stoere ko
lossen: in het duizendjarige
Dienden (voortreffelijk!), in
Zoelen (een juweel in het land
schap), maar ook in Does
burg aan de Gelderse IJssel.
Kijk, als er dan een punt van
vergelijking is, dan kan dat
tussen deze twee torens van
beide oude hanzesteden ge
maakt worden. Dit is toch die
onvervalste stoere Gelders-
Nederrijnse gotiek. Dit is ei
gen aan dat land van brede
rivieren en wijde, groene ver
ten.
Tk sprak over dat vrij lage
tentdak van de Sint-Maarten
van Tiel. Eens had de toren
een hoog opstrevende spits.
Maar op 10 januari 1558 werd
die van de toren geblazen
door een razende storm. Men
besloot zo'n hoge spits maar
niet meer te herbouwen. Het
kan daar boesteren als een
orkaan aan komt zeilen over
de Waalvlakte. En nu staat
hij daar met een bescheiden
tentdak. De elementen heb
ben dat zo beschikt. En daar
buigt de mens zich dan maar
deemoedig voor. Maar als de
donkere, bronzen stem vnn
de Salvatorklok over stad en
land uitwaaiert, dan is daar
nog meer reden om het hoofd
deemoedig te buigen.
Adriaan P. de Kleuver.
rr
In een groot deel van Nederland met
name in het oosten van het land, kan men
op Hemelvaartsdag de voetbalwedstrijd Man
chester UnitedAC Milan toch zien, ondanks
het verbod van de KNVB.
Het donkere deel op onze kaart geeft het
gebied aan, waar men de wedstrijd via Bel
gische en Duitse zenders kan volgen. Aan de
noordelijke en westelijke rand van dit gebied
is vaak ontvangst mogelijk met behulp van
extra gevoelige antennes, eventueel in com
binatie met antenne-versterkers. In plaatsen
als Zwolle, Utrecht en Rotterdam zijn veel
tv-bezitters, die zich op deze wijze hebben
verzekerd van een goede tot redelijke ont
vangst van Duitse en Belgische televisie
stations.
In de Randstad is ontvangst over het alge
meen moeilijk tot onmogelijk. Een uitzonde
ring hierop maakt de Haagse wijk Maria-
hoeve, waar men profiteert van een centraal
antennesysteem, dat zes tv-stations in huis
brengt. Ook het dorp Dronten in Oostelijk
Flevoland heeft zo'n centraal antenne
systeem.
Op de kaart is ook aangegeven, waar op de
middag van de vijftiende mei wedstrijden
voor de betaalde voetbalcompetitie worden
gespeeld. Daaruit blijkt, dat de helft van de
thuisspelende clubs niets aan het tv-verbod
van de KNVB heeft. Want de bezoekers van
die clubs kunnen 's avonds Manchester
UnitedAC Milan toch zien: op België en lof
Duitsland.
Si
/"ij zijn vrij goed geïnfor
meerd wie de bouwers
Niet alleen in de automobielwereld óók in de architectuur wordt nijver geëx
perimenteerd met nieuwe vormen en materialen. Dit ruimtestation voor huishou
delijk gebruik" is een ideetje voor toekomstige woningbouwers
DE Duitse meester dr. Paul Tröger,
hoofdredacteur van het Keulse blad
..Fuszballsport", heeft pas op latere leef
tijd bekendheid gekregen in de schaak
wereld. Hij werd geboren op 28 Juni 1913
en hij werd in 1957 kampioen van
West-Duitsland. Zo maar ineens, zonder
dat ook maar iemand hem een kans had
gegeven.
Hoewel Tröger daarna nooit weer een
dergelijke uitschieter heeft gehad, bleef
hij toch wel een voor iedereen gevaar
lijke tegenstander. Hij heeft geen vrees
voor grote namen. Tegen iedereen speelt
hij even onbevangen op aanval. Af en
toe lukken hem ook vandaag nog over
vallen zoals in de onderstaande partij,
onlangs gespeeld in een clubwedstrijd
tussen Solingen en Porz.
Wit: GERUSEL. Zwart: Dr. TRÖGER.
Hollandse verdediging.
1. d2d4, e7e€ 2. c2—C4, f7—f5 3.
g2—g3, Pg8—f6 4. Lflg2, Lf8—e7 5.
Pgl—f3, 0—0 6. 0—0, d7d5 7. Ddl—c2,
c7c6 8. b2—b3, Lc8d7 9. Pf3—e5.
Ld7e8 10. Lel—a3. (Op zichzelf een goed
idee: wit ruilt zijn „slechte" loper tegen
zwarts „goede". Maar de opstelling met
Dc2 past daar niet goed bij. In de gege
ven omstandigheden is 10. Lb2, benevens
Pbd2 sterker).
10Le7xa3 11. Pblxa3, Pb8—d7 12.
Pe5d3, g7g5 (Zwarts kansen liggen op
de koningsvleugel).
13. f2—f4 (Eenvoudiger ia 13. e3, Lh5 14.
b4).
1 3g5xf4 14. g3xf4 (Na 14. Pxf4 ll 14.
De7 storend).
BUITEN SPEL
1 4Le8h5 15. Pf3—e5, Pd7xe5 16.
f4xe5, Pf6e4 17. Kgl—hl, Kg8—h8 18.
Lg2xe4 (Wit heeft het niet gemakkelijk,
voornamelijk omdat zijn damepaard bul
ten spel staat. Er dreigde overigens Dh4,
terwijl wit ook voortdurend rekening
moet houden met Da5).
1 8f5xe4 19. Dc2—d2 (Om nu Pc2 te
laten volgen).
1 9e4e3! (Een tijdelijk pionoffer
waarmee zwart tot aanval komt).
20. Dd2xe3. Lh5g6! 21. h2—h3, Dd8—a5
22. b3b4. (Vrijwel het enige: na 22.
Txf8f, Txf8 23. Dol is 23Tf2 beslis
send).
22Da5xb4 23. c4—C5, Db4—b21 24.
Tflgl, Lg6e4f 25. Khl—h2, Tf8—f3!
(Een voltreffer, want na deze zet moet
wit de e-pion opgeven. Hij hoopt echter
nog op de volgende tegenaanval.)
26. De3g5, Db2xe2t 27. Tgl—g2
De opgave van de week: hoe won
zwart de partij vanuit de diagramstel
ling?
De oplossing vindt IJ in de rubriek van
de volgende week.
TRÖGER
8
m
m
m
7
ti
al
li
6
Si 11 ill
m
5
BiB
4
'ff
5 AH
m\
8
B
S
WW
i
2
A
SI
%-wmnm
1
m
m
abcdefgh
GERUSEL
OPLOSSING
De stand was:
Wit (Pachman) Kgl, De7, Tbl en «4,
La3 en d5, pionnen a2, c4, d3, f2, g3 en
h2.
Zwart (Cirlc): Kh8, Dc7, Td7 en f8, Lh»
en g7, pionnen a7, b6, d6, f4, g6 en h7.
Er volgde: 25. De7xf8t!, Lg7xf8 26.
La3—b2t, Td7—g7 27. Tel—e6. Dc7—C8 26.
Tbl—el. Dc8—f5 29. Ld5—e6, Df5xe6 30.
Te8xf8t, De6—<g8 31. Tel—e8 en zwart gaf
het op.
ROOZENBURG karakteriseerde zijn
resultaat in de jongste wedstrijd om
het persoonlijk nationaal kampioenschap
(een tweede plaats samen met Wiersma)
tijdens de .ceremonie protocolaire" zelf
als volgt: Och, vorig jaar kon ik mij
nog net tussen Sijbrands en Wiersma
worstelen, dit jaar handhaaf ik mij pre
cies aan de zijde van Wiersma. Welnu,
volgend jaai zal de nieuwe generatie
ook mij zonder enige twijfel achter zich
laten, waarmee een geheel nieuw tijd
perk in ce damsport zal zijn aangebro
ken. Na eerst gedecimeerd te zijn is nu
de „oude" garde definitief naar het
tweede plan verwezen en ik meen, dat
het tijd woidf onze (dam)schoenen aan
de wilgen te hangen en het strijdperk
voorgoed te verlaten! Voor mij zijn
thans andeie taken weggelegd."
Ziedaar de zo Juiste analyse van de
situatie: Het tijdperk van de Roozen-
burgs is voorbij, dat van de Sijbrandsen
en Wiersma's is begonnen.
ONHERROEPELIJK
Uit Roozenburgs partijen blijkt ook
wel heel duidelijk, dat gebrek aan voor
bereiding, aan intensieve training in het
moderne wedstrijdwezen onherroepelijk
tot gevoelige puntenverliezen leidt. Nog
altijd kan men zijn grote technische
vaardigheid en scherp inzicht bewonde
ren, doch voortdurend faalt hij In de
afwerking.
Hieronder de ex-wereldkampioen nog
eens in zijn volle glorie.
Wit: C. Bakker: Zwart: Drs. P. Roozen-
burg (K.v.N. 8-4-'69)
1. 32-27 18-23; 2. 34-30 20-24; 3. 30-25
12-18; 4. 37-32 14-20; 5 25x14 9x20; 6. 41-37
4-9; 7. 46-41 10-14; 8. 31-26. Waarmee de
partij overgaat in de zg. „Springerva
riant". Wij geven de voorkeur aan 39-34,
al houdt zwart ook dan het initiatief.
87-12; 9. 36-31 1-7; 10. 33-28? Bereidt
een hergroepering voor met het offer
(28-22) gevolgd door (41-36). Bijzonder ge
raffineerd weerlegt de ex-wereldkam
pioen dit: 1024-29!!
Aan onze lezers voor deze week de
opgave:
Wat zou gevolgd zijn, wanneer dit nu
het offér 28-22 gevolgd door 41-26 zou
hebben gespeeld?
11. 40-34 29x40; 12. 45x34 20-24; 13. 39-33.
Wit is blijkbaar geschrokken van de
venijnige finesse op de vorige zet. Beter
is alsnog het offer. 13. 15-20! 14. 44-39
20-25; Belet nu 34-30 wegens (24-29) 33x24
(17-21) 26x17 (11x33) 38x29 (23x25) met
winst.
15. 49-44 5-10; 16. 41-36 24-30; 17. 35x24
19x30; 18. 28x19 14x23; (zie diagram).
Krachtig heeft zwart geprofiteerd van
het weifelende witte openingsspel. In
arren moede besluit deze dan ook maar
tot een noodsprong: 19. 33-29? Aangewe
zen was direct 27-22 al behoudt zwart
ook dan sterke druk.
1917-22! 20. 27-21 16x27; 21. 32x21
11-17; 22. 37-32 10-15; 23. 32-27. Wit zoekt
verdediging in de complicatie, waarmee
zwart echter korte metten maakt:
239-14; 24. 42-37 14-20; Waarmee
veld 32 ook „taboe" is geworden. 25.
38-33 30-35; 26. 47-42 13-19; dreigt (25-30) 27.
42-38 8-13; 28. 50-45 6-11; 29. 21-16 2-8; 30.
44-40.
Het geeft allemaal niets; zwart be
houdt zijn wurgende greep op wits po
sitie. 3035x44; 31. 39x50 19-24! 32. 48-42
24-30! De slotactie.
33. 43-39 30-35; 34. 38-32 (of?) 35-40! Niet
de dam door (23-28) en (20-24) die nog
verdediging laat. 35. 42-38 3-9; 36. 27-21
nET zes-harten contract dat in de se
lectiewedstrijden der Franse dames
voorkwam, zou geen slecht figuur slaan
in een studieboek over speeltechniek.
Vorige week legde ik de lezers het geval
voor:
4 H B 4
B 10 5
O 873
4 10 9 7 4
V B 10 5
9A87632
H 94
-
AH V54
6
4
4 A V 10 6
14
4
952
AH8764
W O
Q
V 3
OB
O
A 10 9 5
4 V 2
4
A H 6 5
V
Begint noord met hartenboer, dan valt
bij zuid de vrouw, west hartenaas
waarna de bij noord gemarkeerde harten
tien er wordt uitgesneden! Start noord
echter met harten vijf, dan blijft de
„zekere" troefslag van NZ Intact.
4 B 9 7 5
6
4 A
N
W O
8
C> B 82
O 10
4 V
-
10 9
O 73
4 B 4
4 873
92
O H V 6 4 2
4 B 83
Zonder bieden van NZ bereikten OW
zes harten. Noord startte met ruiten
acht, wat vrijwel zeker wijst op een
uitkomst met de „top van niets". Vrijwel
zekere winst krijgt west, door op tafel
(oost) ruiten vijf te spelen, zuid wint
met ruitenvrouw (of heer). Zuid zal
schoppen naspelen voor wests schoppen
aas, in slag 3 harten naar de harten
vrouw van oost en in slag 4 de ruiten
tien (1). Zuid dekt (zo niet, dan schoppen
in west weg) en west troeft de ruiten
heer af. Hierna kan troef worden ge
haald, waarna op oosts derde hoge kla
ver alsmede op ruitenaas en ruiten ne
gen de spelleider zijn drie verliezende
schoppens kan opruimen.
Goed toont dit spel ook, dat tegen slem
uitkomen van niets een gevaarlijke on
derneming kan zijn omdat het de kaart-
verdeling in die uitgekomen kleur ver
raadt. Veiliger was het geweest als noord
met troef was gestart (harten), waarbij
de goede uitkomst harten vijf is! Waar
om niet hartenboer? Omdat de harten
verdeling deze zou kunnen zijn:
Ik
blijken volgens diverse reacties zo goed
in de smaak te zijn gevallen, dat ik nog
wat meer lekkere hapjes van dit nage
recht serveer.
(A)
4 AV
B
O -
4
Noord is aan slag, schoppen is troef.
Noord begint met het spelen van harten
boer en ziet u snel hoe of OW aan twee
slagen kunnen komen?
(B) Hoe meer kaarten, hoe moeilijker
vaak het gewenste eindspel te zien is.
Onderstaand eindspel was het slot van
een gedoubleerd twee-hartencontract dat
NZ moesten spelen. Daar noord uit het
bieden wist dat troef slecht zat, was
hij van harten afgebleven.
HORIZONTAAL
1. vogel
6. vogel
11. niet nu
13. rivier in Duitsland
14. indien
16. uitbarsting
17. waardeloos voorwerp
19. voorzetsel
20. het zij zo
21. te eniger tijd
23. noot
24. rivier in Duitsland
26. getal
28. ligplaats
30. lijn
32. bedrog
33. staat
34. versiering
36. uithangteken
37. betaald
38. toevluchtsoord
40. evenaar
43. bloem
44. loot
46. gebaar
48. hemellichaam
49. berg in Zwitserland
51. koppel
52. bijvoorbeeld (afk.)
53. een enkele keer
55. overblijfsel
57. titel
58. plaats in de N.O.P.
60. vloeibaar maken
61. Noorse godheid
62. delfstof
74. soort zanger
66. godheid
67. vreemde taal
VERTICAAL
1. deel van een vulkaan
2. boom
3. familielid
4. net zo
5. met bepaalde vloeistof Insme
ren
6. verspieder
7. groente
8. waterloop
9. klein vertrek
'0. vogel
2. oude schrifttekens
3 tro*4~:"
15 rustplaats
18. vroeger geboren
20. godheid
22. deel van een huis
25. zelfzuchtige vrouw
27. het van kracht zijn
29. bepaalde schrijnwerker
31. lichaamsdeel
33. een bruine kleur hebbend
35. speelgoed
36. vloeistof
38. plaats in Brabant
39. tot een bepaald Europees land
behorend
41. dierenverblijfplaats
42. gasten
43. aanblik
44. dwingend vragen
45. muziekterm
47. niet hier
49. plaats in Drenthe
50. serie
54. Europese hoofdstad
56. babbelaarster
59. sneeuwschoen
61. meisjesnaam
63. deel van de Bijbel
65. noot.
Oplossing vorige
cryptogram
HORIZONTAAL: 1. stopperspil. 9. pont,
10. straatdeur, 11. vermits, 12. sieraad, 14.
barkeeper, 16. waard, 19. strop, 20. hoofd»
doek, 22. bokking, 24. meestal, 27. filate
list, 28. reep, 29 openbloeien.
VERTICAAL: 2. totem, 3. positief. 4.
Eire, 5. statig, 6. inderdaad, 7. tolerant, t.
tuba, 13. genot, 15. koorknaap. 17.
rij-examen, 18. affectie, 21. Intern. 21.
ooit, 25. serie, 26. hiel.
,4
9-14; 37. 32-27 40-44 38 45-40 44x35 39.
37-32 22-28! En wit gaf (niet te vroeg 1)
op.
OPLOSSING
De stand was:
Wit (Wiersma): 27, 28, 29, 32, 33, 34, 39,
36, 37, 38, 39, 40, 42, 43, 44, 45 48 (17st.)
Zwart (Bakker): 2, 4, 6, 7, 8, 9, 12, 14,
15, 16, 18, 19 20, 21, 24, 25, 26 (17 St.)
Op (8-13) zou ook gevolgd zijn 28-221
waarna dreigt 29-23 gevolgd door 34-30.
Door (2-8) kan dit niet gepareerd wor
den wegens 29-23! (19x17) en 37-31 (26x28>
33x2 dam. Daar ook (12-17) 22x11 (6x17)
faalt op 29-23 blijft alleen over (18-23)
29x18 (12x33) 34-30 (25x34) 40xxl8 (7-11) 36-31!
en zwart blijft definitief een schijf ach
ter.
3
O
2
VERDER OEFENEN
De eenvoudige; êindspeULguren waaivsc De hdj-tfil' zevgti Igfi drie, w»refi reedt -
i u eorige week een tweetal liet zien, mét inwöèverfjes 'verdwenen. Oost wal
aan slag en wanneer zij noord down
willen spelen, moeten zij nog twee van
de resterende zes slagen maken. Menig
O W-paar zou hier falen doet u het
met uw partner beter??
Oplossing A: In de praktijk was oost
te gulzig en hij troefde hartenboer af
met schoppen negen. Oost had met
schoppen drie moeten troeven en onge
acht of zuid overtroeft of niet, moet
west schoppen acht gebruiken voor over
troeven. Daarna ruiten en schoppen
heer blijft in leven.
Oplossing B: Oost incasseerde zijn
vrije ruiten tien, west sliep rustig en
deed een schoppentje weg. Daarna was
het uit, want wat oost ook speelt, noord
maakt de rest. Wanneer oost ruiten tien
speelt en west doet klaveraas weg, is de
basis tot succes gelegd. Oost speelt kla
vervrouw na en onder luid applaus van
de tribune troeft west partners (oosts)
„vrije" klavervrouw in met harten zes.
Noord moet met hartenvrouw overtroe
ven en oosts hartenboer promoveert tot
generaal der downslag. Maar hoeveel
wests zouden klaveraas opruimen en
daarna met harten zesje lntroevent
Meestal heet het „dat kon ik niet zien"
waarop wij zeggen: „Pas als u dit w«l
ziet, bent u een heel goede speler!".
