„Het geloof
gaat vóór
de wetenschap!"
UPPSALA '68
De knoop van
Noord-Holland
is doorgehakt
Ditmaal in discussie met
prof. dr. ir. H. van Riessen
een opdracht voor ieder
Zwaartekracht
van de hemel
Dommee kreeg
veel reacties
Jeugd en gezag
Onderweg
TER OVERDENKING
Vrijgemaakt Gereformeerde
synode had moeilijke start
GEREFORMEERDE KERKÉN
EN DE NIEUWE THEOLOGIE
Het is een unicum, als een kerkelqke vergadering
vier dagen nodig heeft voor haar constituering. Ge
woonlijk bestaat deze uit enkele formaliteiten: er
wordt een openingsrede gehouden, een moderamen
gekozen en een onderzoek naar de credentiebrieven
ingesteld. Dan is een synode geopend. Dat gaat
vrij snel. Het onderzoek naar de credentiebrieven
verloopt nog het vlugst. Een openingsrede neemt
nogal wat tijd in beslag en de verkiezing van een
moderamen kan ook nog wel eens wat lang duren.
Maar de credentiebrieven leveren meestal geen
problemen op. Een kleine commissie, speciaal voor
het onderzoeken ervan ingesteld, rapporteert al
spoedig dat alle brieven in orde bevonden werden
en dat alle afgevaardigden dus wettig aanwezig
waren.
Op de generale synode van de Geref. Kerken Vrij
gemaakt, die 15 april in Hoogeveen bijeenkwam,
ging het echter anders. Daar waren namelijk twee
afvaardigingen uit Noord-Holland met een creden-
tiebrief verschenen. Dat stelde de synode voor een
moeilijke beslissing, want ten slotte kon er maar
één toegelaten worden. De synode heeft toen een
commissie benoemd, die deze zaak moest onderzoe
ken en advies aan haar moest uitbrengen. Zolang
deze commissie aan het werk was, zou de synode
niet vergaderen. Na drie weken was het rapport
klaar en dinsdag 6 mei kwam de synode weer bij
een. Zij heeft bijna vier dagen beraadslaagd, voor
zij heeft beslist welke afvaardiging zij uit Noord-
Holland zou toelaten.
Deze uitzonderlijke procedure heeft uiteraard diepere
oorzaken. Gelijk bekend is, doen zich in de geref.
Kerken Vrijgemaakt al veel jaren ernstige tegen
stellingen voor. Wanneer men de groeperingen in
deze kerken tot twee stromingen zou terugbrengen
maar zoals alle vereenvoudigingen is, ook deze
gevaarlijk zou men kunnen spreken van een con
sequente en minder consequente richting. De op
vattingen van de eerste zijn nog het gemakkelijk
ste weer te geven. Zij ziet de vrijmaking in 1944,
toen men in conflict kwam met de Geref. Kerken,
als een werk des Heren. God heeft toen de Geref.
Kerken uit het verval gered door een nieuwe refor
matie te geven. Vandaar dat de Geref. Kerken
Vrijgemaakt pretenderen de voortzetting van de
Geref. Kerken te zijn en principiële bezwaren heb
ben tegen de toevoeging „vrijgemaakt", die zij al
leen voor postale doeleinden hebben geaccepteerd.
Zelf noemen zij zich altijd Geref. Kerken zonder
meer en zij spreken dan van de kei ken, die men
Geref. Kerken noemt, als van gebonden of synoda-^
le kerken.
De vrijgemaakte kerken staan, aldus de consequente
richting, op het fundament van de ene algemene
christelijke kerk. Na 25 jaar handhaaft men deze
vrijmaking nog steeds, ja, men beschouwt haar
nog als noodzakelijker dan 25 jaar geleden, omdat
men van mening is dat het verval in de „gebon
den" kerken nog veel groter is dan toen. Men denkt
daarbij dan aan de theologische opvattingen, die
in de Geref. Kerken de lagtste jaren worden verde
digd inzake het gezag vap Se bijbel* In de discus
sies, die de synodè verleden week hield, werd er
ook verschillende malen teger deze ontwikkelingen
gewaarschuwd. Van enige toenaderinr tot de Ge
ref. Kerken wil men niet weten en samenspreking
of vereniging wijst men natuurlijk helemaal af.
Deze stroming duidt men weieens aan als de rich
ting van prof. J. Kamphuis. Hoewel prof. Kamphuis
die als hoogleraar aan de Theologische Hogeschool
in Kampen en eindredacteur van De Reformatie,
een leidende plaats inneemt, deze opvattingen hul
digt, moet men toch bedenker dat zij in de vrij
gemaakte kerken al werden verdedigd en ingang
vonden vlak na de vrijmaking, toen prof. Kamp
huis in deze kerken nog geen enkele rol kon spelen.
Moeilijker is het de gedachten weer te geven van
hen, die minder consequent zijn. Zij vormen eigen
lijk niet één groep. Men treft onder hen inderdaad
mensen aan die heel dicht bij de Geref. Kerken
staan en verschillende predikanten uit deze groepe
ring zijn ook al overgegaan naar deze kerken.
De bekendste van hen zijn ds. van der Ziel
te Groningen en ds. B. J. F. Schoep te Amstel
veen. Anderen hebben echter grote bezwaren tegen
de Geref. Kerken en zijn met zorg vervuld over
wat zich daar thans voltrekt. Weer anderen zijn
tegenstanders van een kerkverband en zouden meer
voelen voor vrije gemeenten. Dan vindt men er
ook mensen, die het consequente standpunt zelf wel
Innemen, maar ruimte willen laten voor andere me
ningen. Bovendien zijn er ook nog kerkleden, die
het consequente standpunt wel delen, maar door
kerkrechtelijke verwikkelingen van hun medestan
ders vervreemd zijn geraakt. Al deze opvattingen
worden echter door de consequente richting be
schouwd als een verloochening van de vrijmaking.
De tegenstellingen hebben op vele plaatsen in ons
land tot scheuringen geleid, maar in Noord-Holland
hebben deze zo'n omvang aangenomen dat
er ook twee particuliere synoden waren. De parti
culiere synode van de consequente kerkleden had in
IJmuidcn vergaderd, de andere in Wormer. Beide
hadden een afvaardiging naar Hoogeveen gezonden,
beide hebben met kracht hun standpunt verdedigd.
De afgevaardigden van Wormer meenden dat de an
dere particuliere synode in appel had moeten gaan,
maar niet een eigen credentiebrief op de synodale
tafel had moeten neerleggen. Daartegenover stelde
de afgevaardigden van IJmuiden dat de kerkelijke
weg voor hen afgesloten was, omdat zij toch geen
gehoor in Noord-Holland zouden hebben gevonden.
Dan had men zich altijd nog op de generale sy
node van Hoogeveen kunnen beroepen, merkte de
afvaardiging-Wonrfer daarentegen weer op.
De commissie, die het onderzoek had ingesteld, raad
de de synode aan de kerken, die door Wormer wa
ren afgevaardigd, niet te aanvaard n, omdat zij de
band aan de belijdenis van de waarheid zc hebben
losgemaakt, dat de oefening van de Kerkelijke ge
meenschap, die een onverzwakte handhaving van
die belijdenis onderstelt, niet langer mogelijk is.
De kerken van IJmuiden waren volgens de com
missie, ondanks al hun tekortkomingen in de strijd,
getrouw geweest door de rechte gemeenschap in de
onverzwakte binding aan de belijdenis van de waar
heid Gods te herstellen. De synode accepteerde het
voorstel van de commissie n zo werd de credentie
brief van Wormer vrijdagmiddag geweigerd. De af
gevaardigden van Wormer hadden dit wel vermoed
en z5 waren dan ook donderdagavond reeds ver
trokken. Zij hadden de praeses van de synode mee
gedeeld dat hun krachten het hun nier toelieten lan
ger de vergaderingen bij te wone".
Zo was dan na vier dagen de vrijgemaakt gerefor
meerde synode geconstitueerd en kon zij met haar
arbeid beginnen Dat heeft zij nog niet in een ple
naire zitting gedaan, want het werk wordt in com
missies voorbereid. Het zal nog wel enkele weken
duren voor al de zaken, die behandeld moeten wor
den, in een plenaire vergadering aan de orde kun
nen komen. De synode :al haar werk ongetwijfeld
in grote eenstemmigheid verrichten, want nu de
afvaardiging-Wormer is vertrokken, is zij zeer ho
mogeen. Zij zal zeer consequent verder gaan op
de weg die men 25 jaar geleden bij de vrqmaking
betreden heeft.
Het ls teveel gezegd dat prof. dr. Ir. H. van Riessen de
grote tegenstander is van prof. Kuitert, die vorige week
in dit discussie-interview aan het woord was en wiens
theologische opvattingen, vooral die over de uitleg van de
bijbel, in gereformeerde kring nogal wat onrust heeft
verwekt. Prof. Van Riessen kan en wil dat niet zijn alleen
al omdat hq geen theoloog is. Hq is van oorsprong electro-
technisch-ingenieur, speelde in de oorlog een grote rol in
de verzetsbeweging, combineerde zijn hobby, de wijsbe
geerte, met zijn technische opleiding en kwam zo tot een
proefschrift: „Wijsbegeerte en techniek", een uniek boek
werk van 700 pagina's. Sindsdien heeft hij de techniek
de techniek gelaten: sinds 1951 doceert hij als bijzonder
hoogleraar wijsbegeerte aan de T.H. in Delft, later ook in
Eindhoven en aan de Militaire Academie in Breda sinds
1968 is hij gewoon hoogleraar in de systematische wijsbe-
geerte en in de cultuurfilosofie aan de Vrije Universiteit
in Amsterdam.
Geen theoloog dus, maar filosoof misschien dat hij
zich juist daarom zo moeilijk kan vinden in de nieuwe
inzichten die prof. Kuitert bijvoorbeeld verkondigt. Hij
is een man van wetenschap maar hij wenst die weten
schap niet het laatste woord te geven. Het laatste woord
is aan de bijbel als Gods openbaring. Daarover is bij hem
geen twijfel mogelijk.
En zo Is hy dan op de voorgrond getreden als woord
voerder van vele verontrusten. Niet organisatorisch, als
„leider" van de Vereniging van Verontrusten of als „grote
man" in de persvereniging „Waarheid en Eenheid", waarin
die verontrusten hun bezwaren uiten het „leider-zqn"
ligt hem helemaal niet. Hij is woordvoerder omdat hq
zelf verontrust is en die gevoelens niet onder stoelen of
banken steekt. En omdat hq een man is die vertrouwen
inboezemt. Door zqn grote kennis maar vooral door zqn
„gewone geloof" dat hq met zoveel eenvoudige christenen
deelt. Het wordt duidelqk uit dit discussie-interview met
onze medewerker Rik Valkenburg te Veenendaal.
Overigens is ook dit artikel maar een korte weergave
van het gesprek wie meer wil weten leze deze bundel
..Haring of kuit", die door Kok in Kampen is uitgegeven.
Prof. Van Riessen, vindt u het dynami
sche van deze tijd alleen maar een na
deel?...
Beslist niet. Er is veel onrust, ook neemt
de onzekerheid toe vanwege de snelle ver
anderingen, men weet niet meer waaraan
men toe is en waarop men kan vertrou
wen. Dat alles heeft ook een gemeenschap-
ontbindende uitwerking en het bedreigt de
kerk. Maar er komen ook nieuwe mo
gelijkheden, die het leven op een hoger
niveau kunnen brengen. In de eerste plaats
moeten we bedenken, dat dynamische tot
de schepping behoort.
Vindt u deze dynamische tijd slechter
of beter dan vorige tijdperken?...
Er is een bepaalde vooruitgang. Maar
steeds dreigt het gevaar van de seculari
satie. Zij trekt de christen naar het we
reldse. Dat is fout.
Wat bedoelt u met de secularisatie?...
De idee dat God niet bestaat of afwezig
is. De idee dat slechts deze wereld bestaat.
Vooral de wetenschap dringt ons deze idee
op.
Schakelt u de wetenschap dan uit?...
Zeker niet, de wetenschap is een voor
treffelijke zaak, maar het gaat hier om
een bepaalde idee van wetenschap, de op
vatting dat de wetenschap autonoom en
neutraal ten opzichte van het geloof zou
zijn. Dat is onbewezen en onjuist. Op dat
standpunt meent de mens in de weten
schap een der machten te bezitten, waar
mee hij zichzelf kan redden. Dit alles be
rust op schijn, juist zoals alle afgoden van
voorheen.
Is de wetenschap altijd in harmonie te
brengen met het geloof in het Bijbels ge
geven?...
Dat zal hier en daar zeker mogelijk zijn.
Maar de wetenschap is beperkt, zodat zij
herhaaldelijk haar onvermogen moet er
kennen en het geloof het laatste woord
moet laten, welk woord dan ook voor
haar onderzoek gelding heeft. Resultaat
van de wetenschap en het bijbels gegeven
kunnen echter voor ons besef niet te ver
zoenen zijn. Dat kan aan de wetenschap
liggen, of aan ons verkeerd lezen van de
bijbel. Het kan zijn dat we hier of daar
met een onoplosbare zaak blijven zitten tot
de jongste dag.
Noemt u eens een praktisch voorbeeld
van de secularisatie?...
De neiging om de dingen louter we
relds te bekijken, b.v. de ontwikkelings
hulp of de vrede of de welvaart. Zo kan
ook de kerk zich gevangen geven aan
haar verhouding tot de wereld. De bijbel
leert ons evenwel alle dingen allereerst
en bovenal in Christus op God te betrek
ken. God, Die geheel tegenwoordig is, de
geschiedenis leidt en ons vraagt het le
ven uit Hem, door Hem en tot Hem te
verstaan. Tussen dit geloof en het geloof
dat onder leiding van een in schijn auto
nome wetenschap de wereld verabsolu
teert en seculariseert loopt thans de anti
these.
Vindt u dat alle dwalenden verloren
zullen gaan?...
Nee, want wij dwalen allen. Wij zijn
zelfzuchtig en proberen ons nu hier dan
daar onafhankelijk van God te maken. Dat
kan het dus niet zijn. De beslissende
vraag is, of wij Jezus Christus naar het
getuigenis van de Schriften belijden of
niet. Daarom kan ik Bonhoeffer nog wel
zien als een christen. Bultmann echter niet.
Ik zou tenminste niet weten op welke gron
den ik hem die naam zou kunnen geven.
En uw opponent in de gereformeerde
kerken, dr. Kuitert?...
Zijn geloof in het kruis, de verzoening
en de opstanding is niet twijfelachtig. Hij
is voor mij een broeder in Christus. Maar
zijn theorie over de eerste hoofdstukken
van Genesis en in het algemeen zijn bij
belbeschouwing acht ik onjuist. Zijn we
tenschap heerst over de bijbel, zodat zij
uitmaakt wat daarin betrouwbaar is en
wat aan historische kritiek onderworpen
kan worden. Hij zwicht op die wijze voor
de wetenschap die zich zelfstandig, onaf
hankelijk van geloof waant. Of hij dat
zelf door heeft betwijfel ik. Wel is hij zo
als gezegd op gelukkige wijze inconsequent
inzake wat met Christus gebeurd is.
Kunt u dat nader toelichten?...
Wel, b.v. de opvatting dat wat in Ge
nesis 1-3 bericht wordt niet geschied zou
zijn, maar slechts een verhaal is rondom
het betrouwbare bericht dat God van het
verbond de wereld geschapen heeft. Adam
b.v. zou dan niet bestaan hebben. Maar
Genesis en ook b.v. Romeinen 5, laten er
geen twijfel over dat hier op bepaalde wij
ze een geschiedenisbericht gegeven wordt
en dat Adam wel bestaan heeft. De idee,
dat het slechts om een verhaal gaat, stamt
uit de wetenschap in haar beschouwing
van mythen bij andere volken, maar zij
legt de bijbel tegen zichzelf uit. Er zijn
zeker wonderlijke dingen in Genesis be
richt, maar het is nog veel wonderlijker
dat Jezus uit een maagd geboren is en
uit de doden is opgestaan.
Kunt u het dan volkomen aanvaarden
wat in Genesis 1-3 beschreven wordt?...
Ik ben er van overtuigd dat het zo is
als het er staat, omdat Gods Woord be
trouwbaar is. Iets anders is, dat we niet
alles ervan begrijpen. Maar daarin staan
we niet alleen. Ook profeten schreven
dingen die ze niet begrepen, maar toch ge
loofden. Neem b.v. Jesaja 53.
U heeft daar dus nooit moeilijkheden
mee?...
Toch wel. Maar Gods mogelijkheden
blijven overheersen. Geloof gaat voor we
tenschap.
In feite leest u dus bevooroordeeld. U
concludeert dat het waar is, voor u het on
derzoekt?...
Zeker, maar nadat ik gelezen heb en
omdat de Schrift zelf mij dat doet zeggen,
omdat de Schrift mij bezet en amen doet
zeggen op wat ik lees, omdat God mij toe
spreekt en zo mijn hart bezet. Wie zich dat
laat ontnemen wordt een arm mens, over
geleverd aan zijn eigen theorieën en zelfs
als hij dat ten dele doet, ondermijnt hij
daarmee het Evangelie, de gunst van God
in Christus en zelfs zijn eigen verlossing
en heil, naar de mens gesproken althans.
Als wij er zo zeker van zijn dat de Bijbel
Gods Woord is, dan is kritisch onder
zoek toch niet zo erg? Het kan toch wel
een stootje lijden?...
De manier waarop de wetenschap zich
over de bijbel heenbuigt, hem als zelf
standig toeschouwer onderzoekt, is foutief.
De conclusies van een dergelijke theologie,
die met de dwingende macht der weten
schap gebracht worden, zelfs wel feiten
genoemd worden ocharme zeven de
bijbel en laten een berg van onbetrouw
baar materiaal door de zeef heen val
len. Als zij gelijk zou hebben zou geen ge
woon mens de bijbel meer met vertrou
wen kunnen lezen. Natuurlijk mag de
waarheid van de bijbel onderzocht wor
den, mits de wetenschap zich niet in zg.
zelfstandigheid daartoe opmaakt.
Hoe ziet u de toekomst van de kerk in
het algemeen?...
De Here heeft ons beloofd dat Hij Zijn
kerk in stand zal houden, ook in het
laatst der tijden.
U bent dus optimistisch gestemd?...
Ja. Het Koninkrijk komt snel nader.
De tekenen wijzen erop.
Zei men dat eerder ook reeds niet?...
Met minder grond dan nu. Ondermeer
wijst de toenemende secularisatie op het
einde aller dingen.
En de toekomst van de gereformeerde
kerk in het bijzonder?...
Ik houd mijn hart vast voor de toe
komst van de Gereformeerde kerken.
Treedt u er nog een keer uit?...
Dit is bij mij nooit in overweging ge
weest. Ik heb de Gereformeerde Kerken
lief. Dat moet u niet kerkistisch opvatten.
Ik heb ze lief omdat en zolang zij in
bijbelse zin kerk van de Heer zal zijn.
Stel dat iemand u zou vragen of u zou
uittreden als de gereformeerde kerken zich
aangesloten bq de Wereldraad?...
Dan zou ik dit een onbehoorlijke vraag
vinden, die niet gesteld mag worden.
Vindt u de persvereniging „Waarheid en
eenheid" noodzakelijk in haar bestaan?...
Hoe moet men anders zijn bezwaren te
gen de gang van zaken onder het publiek
brengen? Zij die Schriftkritiek oefe
nen en zij die daar geen overwegende be
zwaren tegen inbrengen hebben het met
elkaar voor het zeggen. De overigen, die
menen dat de Gereformeerde kerk met
dit alles op het spel staat, mogen toch wel
wegen zoeken, zoals in „Waarheid en Een
heid", om zich te uiten?
Hoe functioneert deze Persvereniging?...
Zij geeft een orgaan uit voor het gere
formeerde leven en beperkt zich tot het
geven van voorlichting door middel van
het blad. Er wordt ook een jaarvergade
ring gehouden.
Is er samenwerking met de Vereniging
van Verontrusten?...
Ik weet dat niet precies, want ik ben
daar niet zo bij betrokken, maar ik ver
onderstel van wel. De Vereniging van
Verontrusten komt naast en in samen
werking met de Persvereniging op voor
de onverzwakte erkenning van de Heilige
Schrift en voor handhaving van de Drie
Formulieren van Enigheid, als uitdruk
king van het gereformeerd belijden. Zij
achten zich geroepen een getuigenis te
doen uitgaan tot alle broeders en zusters
in onze Gereformeerde kerken, niet te be
rusten in de steeds voortgaande verschui
ving en afglijding in die kerken, maar
vast te houden aan de onfeilbaarheid der
H. Schrift. Dit getuigenis moet o.a. uitgaan
tot hen, die vermoeden of nog niet vermoe
den of het best vinden dat onze kerken zich
op een gevaarlijke weg bevinden.
Zal dit niet leiden tot een zoveelste
kerkscheuring?...
En moet een getuigenis uitgaan tot hen,
die het wel weten, doch erin berusten. Zij
moeten gewezen worden op de grote ver
antwoordelijkheid, die op ons allen rust,
echt kerk te zijn en dat ook te willen blij
ven. Het behoort niet tot de doelstelling van
de vereniging tot een nieuwe kerkscheu
ring te komen.
Is de Vereniging van Verontrusten gepor
teerd door de Wereldraad van Kerken?...
Neen, dacht ik. De Wereldraad is on
der het beslag van een eenheidsstreven,
waarin het feitelijk kerkzijn zwaarder
weegt dan de Schriftuurlijke norm voor
de kerk. Ook het beleggen van gemeen
schappelijke diensten met kerken, waarin
ook een ander „evangelie" toegelaten
wordt, leidt ons op een dwaalspoor.
Betreurt u de zg. „Val" van Assen?
Ik heb daar geen overwegende moeilijk
heden mee. Wat de synode uitsprak, is op
zichzelf wel in orde.
Heeft u nog een slotopmerking?...
U weet natuurlijk ook wel, dat zoveel
onderwerpen in korte tijd besproken zijn,
dat ik ze alle enig onrecht gedaan heb.
Er is altijd meer van te zeggen. Had het
interview tweemaal zo lang geduurd, dan
zou dat nog steeds waar zijn. Ik heb ech
ter de kans gehad om te zeggen, wat ik
in de hoofdzaak van verschillende dingen
denk. Elk jaar hoop ik wat meer te snap
pen.
„En niemand is opgevaren naar
de hemel, dan die uit de hemel
nedergedaald is, de Zoon des
mensen." Johannes 3 13.
Slechts met grote eerbied kunnen we
tegenover dit woord staan, dat de Heer
zo onomwonden heeft uitgesproken tot
de farizeeër Nicodemus. Klaar en dui
delijk zegt Jezus dat Hij uit de hemel
is nedergedaald. Nicodemus moet dit
weten. Hij hoeft niet langer te twijfelen
aan de oorsprong van Jezus. De Heer
zegt het hem zelf. Het is nu aan Nico
demus'om hiermee te doen wat hij wil.
Hij kan dit woord verstoppen in de
zinkput van zijn ziel. hij kan er ook
nachten van wakker liggen om tenslot
te zijn hart voor de Christus Gods te
openen. Ook wij hebben met dit woord
te maken. De Hemelvaartsdag heeft er
ons weer bij bepaald. Hemelvaart is de
volle konsekwentie van het kerstgebeu
ren. Bij de Hemelvaart zien we wie
Christus volledig aanvaardt als van de
Vader uitgegaan, en wie niet. Van het
kerstgebeuren kan men misschien nog
van alles maken. Van het feit van He
melvaart lukt dit niet.
Hiertegen zegt men ja of nee. En nu
blijkt uit 't woord van Jezus tot Nico
demus dat Hij reeds bij het begin van
zijn dienstwerk op aarde welbewust
naar de Hemelvaart heeft toegeleefd.
Hij predikt zich als één die nog in de
hemel is. Hij die naar zijn goddelijk
wezen één met de Vader is. Hij kan
niet geheel van de Vader en daarmee
van de hemel gescheiden zijn, hoe Hij
ook gewoon mens met de mensen is ge
worden.
Het is geen wonder dat hier de kri
tiek van het ongeloof tegen op komt.
Het verstand van ons mensen is aards.
Daarom is het haast normaal te noe
men dat de Hemelvaart voor het aard
se verstand een dwaze vergissing is.
Toch hoeft het niet zo te blijven. Het is
in hetzelfde gesprek met Nicodemus
dat de Heer spreekt van het wederge
boren worden. Ook onze aardse geest
is niet zo van de Vader gescheiden dat
onze betrekking tot de hemel een heel
vage, zo niet een onmogelijke zaak
zou zijn. Want van de door Gods Geest
wedergeboren mensen heet het: „Wij
zijn burgers van een rijk in de heme
len", en: „Niet ik leef, maar Christus
leeft in mij". Daarom is het van ons
die geloven niet slechts mogelijk om te
zeggen dat onze gedachten in de hemel
zijn, maar door de gave van de Heili
ge Geest wortelt onze ziel in de hemel
bij God. Hoe meer Gods Geest, in de
ze wereld uitgestort, ons in bezit neemt,
des te meer gaat ook de hemel trekken.
En hoe onze aardse omstandigheden
ook zijn, de hemel is geen illusie, zelfs
niet alleen een veraf gelegen land van
belofte, maar een werkelijkheid die
zich laat gelden omdat de Heilige
Geest, die in ons woont, van de Vader
en de Zoon is uitgegaan. Als zo de
zwaartekracht van de hemel bij ons
merkbaar mag zijn, ondanks wat er
verder aan dommekrachten in ons le
ven aanwezig is, hoe moet dit dan bij
Jezus geweest zijn, die uit de schoot
des Vaders kwam!
Veenendaal,
Ds. J. Ytsma
Schijnwerper op een ontredderde wereld,
dat is waarschijnlijk wel de juiste typering
van de Vierde Vergadering van de Wereld
raad van Kerken, gehouden in Uppsala,
Zweden. Karakteristiek voor deze bijeen
komst was ook dat ditmaal de grote rooms-
katholieke kerk actief aan de oecumenische
beweging deelnam en door officiële waarne
mers een belangrijke bijdrage leverde aan de
discussies. Een derde en zeer belangrijk ken
merk was, dat deze discussies één thema cen
traal stelden: de verhouding van de Kerk tot
de wereld. En dan was er de „grote" rede
van de vroegere secretaris-generaal van de
Wereldraad, onze landgenoot dr. W. A. Vis
ser 't Hooft, een rede die op alle deelnemers
een diepe indruk achterliet.
In opdracht van de Nederlandse Raad van
Kerken heeft dr. A. van Es, wetenschappe
lijk medewerker aan de V.U. te Amsterdam,
de belangrijkste teksten van de vergadering
verzameld en persklaar gemaakt. Zijn bundel
is nu uitgegeven door J. H. Kok N.V. te
Kampen (f 4,75).
Om met een in deze dagen bijzonder ac
tueel citaat te beginnen: in een rapport
over het zoeken naar nieuwe levensstijlen
wordt onder meer onomwonden gezegd:
„De jeugd heeft gelijk wanneer zij een
gezag betwist, dat zich niet voortdurend
waar maakt. De jongeren zowel als de ou
deren hebben het recht deel te nemen aan
beslissingen zowel inzake scholen en uni
versiteiten als ook in het politieke, zaken-
en gezinsleven en inspraak te hebben bij
ieder plan, dat hierop van invloed is. Wij
stellen voor, dat de kerken in het alge
meen en alle oecumenische vergaderingen
in het bijzonder het voorbeeld geven, door
stemrecht te geven aan een naar verhou
ding redelijk aantal jonge deelnemers. Wij
menen dat christenen van alle leeftijds
groepen zich moeten aansluiten bij mensen
van alle levensbeschouwingen, om moge
lijkheden te scheppen voor de generaties om
naar elkaar toe te groeien".
Zo wil de Kerk, aldus de conclusie van
„Uppsala", haar taak vervullen in alle le
venssituaties als de meest bindende op
dracht van haar Heer. Herinnerende aan het
vele dat gedurende 40 jaren oecumenisch
streven aan de orde is geweest, stelt dr. Vis
ser 't Hooft dat de Kerk deze opdracht wel
steeds heeft erkend, maar het struikelblok
naar de verwezenlijking was dat niet overal
christenen en christelijke gemeenten zich aan
de Heer der Kerk toewijdden, zodat de nood
zakelijke eenheid van front ontbrak. Ver
schrikkelijke dingen zijn er nodig geweest
(laatstelijk, na „Uppsala", nog weer de vrij
heidsstrijd in Tsjechoslowakije) om deze
frontvorming tot stand te brengen. De ont
redderde wereld, aldus de oud secretaris-ge
neraal, heeft een radicale vernieuwing nodig
en zal de Kerk hierbij helpen, dan moet
zij zelf radicaal vernieuwd zijn, Een wer
kelijke eenheid in de wereld en een werke
lijke eenheid in de Kerk. Alleen het aanne
men van resoluties en rapporten zal uiter
aard niet veel uithalen. „Neen, wat nu nodig
is, is niet minder dan een nieuw verstaan
van wat de mensheid is. Nieuw, wel te ver
staan, in relatie tot onze huidige situatie, niet
nieuw in absolute zin. Als we het terrein zelf
overzieh om de noodzakelijke visie op de
mensheid te krijgen, lijken we op de ontdek
kingsreiziger die op zoek was naar een nieuw
land en die zijn eigen land ontdekte! Het
zijn", zo zei dr. Visser 't Hooft het, „de Hei
lige Schriften zelf die de eenheid van de
mensheid op uiterst concrete wijze proclame
ren".
„Uppsala" wordt veel besproken, in allerlei
kerkelijke verbanden, in kleine en grote groe
pen van particulieren en dat toont aan dat
„Uppsala" allerminst een laatste woord was,
maar veeleer een halte van de kerk onder
weg. De discussie: verhouding kerk en we
reld, is niet afgerond. Mag ook niet ophou
den en er zullen duidelijk concrete daden
moeten volgen.
De oecumenische vergadering heeft ontzag
gelijk veel „overhoop" gehaald en er is dui
delijke taal gesproken. Over de verhouding
rij-arm, over het discrimineren van mede
mensen, over het rentmeesterschap van ieder
mens. De bundel van dr. Van Es verdient het
in wijde kring verspreid te worden, bespro
ken, verwerkt. Een nieuwe levensstijl, zo
staat op de laatste bladzijde, is niet het
eindprodukt van documenten, „maar ont
staat door persoonlijke inzet. Hij, die alle din
gen nieuw maakt, roept ons met Hem mee
te gaan".
Dr. W. A. VISSER 't HOOFT
De bekende Rotterdamse domi
nee dr. K. J. Kraan heeft als vaste
medewerker van ,,De Havenloods",
een wijkblad dat een oplage van
een kwart-miljoen heeft, een serie
artikelen over geloof en leven ge
schreven en daarop ontzaggelijk
veel reacties gekregen. Dat heeft
hem er toe gebracht ze te bunde
len en zo zijn er thans bij J. H. Kok
N.V. te Kampen twee boekjes van
hem verschenen. Het ene onder de
titel: ,,Hoe is God?" en het ande
re als ,,Hoe leven wij?". Dr. Kraan
geeft vanzelfsprekend geen weten
schappelijk verantwoord antwoord
op de vraag hoe God is. Geloven
is een zaak van het hart en het
verstand staat er dikwijls „bij
stilBeide boekjes zijn een
plezierige verrassing, de stukjes
zijn zó fris en blijmoedig, dat er
nog wel meer positieve reacties
zullen volgen. Trouwens, de domi
nee vraagt er ook zelf om in zijn
boekjes. „Hoe u ook reageert, ik
zal blij zijn als u reageert. Wij
kunnen ons voorstellen dat iemand
in deze boeiende verhandelingen
andenmbenemend schone facetten
van Gods schepping gaat herken
nen. Wie ooit heeft gezien hoe de
morgenzon dauwdroppels laat fon
kelen als diamanten, die kan dit
beeld toepassen op de hartverwar
mende, aansporende en vertroos
tende boekjes van dr. Kraan.