Hitier zag niets in raketten
ff
Experiment leidde na
twee jaar tot succesje
Geheime wapen
IM"' v.
Onmogelijk
Wat vooraf ging
Zelfvertrouwen
Succesvolle
zoons
Geestdrift
Uitvinders
Glashelder
Ultra-modern
Interesse
Discussies
De Gay twenties hollen naar hun einde.
Het is 1929 en Duitsland is gek van een
nieuwe rage: raketten. Kranten en tijdschrif
ten schrijven pagina's vol over gedurfde
ondernemingen.
De ingenieur en fysicus Max Valier bouwt
auto's, railwagens en sleden, die door raket-
t-ÜP worden aangedreven. Hij bereikt met
Kjtt voertuigen snelheden van tweehonderd
kilometer en meer.
Fritz von Opel raast voor een duizend
koppig publiek over de Avus (de grote
renbaan van Berlijn) in een huilende en
vlammen spuwende raketauto en tracht
vanuit Frankfort am Main de hemel te
veroveren met een vliegmachine, die, afge
schoten door zestien kruitraketten, de wol
ken inknalt.
Veel meer andere mannen wagen zich
anno 1929 aan allerlei experimenten. Ze
halen vette koppen in de kranten en zijn nu
weer vergeten: Reinhold Tiling, Wilhelm
Belz-Gummersbach, Karl Poggensee en
Friedrich Wilhelm Sander om maar enkele
van deze „zoekende" Duitsers te noemen.
In datzelfde jaar 1929 voert Adolf Hitler
een gesprek met Max Valier. Valier, die
voortdurend in geldnood zit vanwege zijn
kostbare ondernemingen, heeft Hitler in
München opgezocht om van deze nieuweling
in de politiek wat los te krijgen. Maar Hitier
schudt met het hoofd en merkt later in de
kring van zijn partij op: „Wat Valier en die
andere gekken daar allemaal doen is je
reinste waanzin!
Misschien heeft deze confrontatie tussen
de man, die de wereld een tiental jaren later
op de rand van de afgrond zou brengen, en
Je reinste waanzin"
de van raketten bezeten Valier ons gered van
de totale vernietiging: sedert Valier heeft
Hitier nooit wat opgehad met raketten.
Nooit, totdat het te laat was en zijn
geheime wapen niet meer bij machte was om
de aanrollende legers van de geallieerden tot
staan te brengen.
Anno 1929 was Duitsland in de roes van de raket Op de grote renbaan van Berlijn stelde Fritz
von Opel zijn door raketten aangedreven „auto" aan het publiek voor.
Had Hitier het belang van „die reinste
waanzin" eerder ingezien, waarschijnlijk zou
de loop der geschiedenis een heel andere
bedding hebben gezocht...
De ruimtevaartkoorts heeft Berlijn in
1929 te pakken. Uitvindertjes, klusjesman
nen, maar ook hooggeleerden, fabrieken in
schuurtjes en optrekjes aan raketten, die een
metertje of wat van de grond komen en dan,
als geschrokken van eigen durf, weer neer
vallen.
De bloedarme industrie van Duitsland, die
in deze crisisperiode al miljoenen arbeiders
„Ik keek ademloos naar de sterren. Het was mijn vurigste wens ze te bereiken", herinnert zich
Wernher von Braun, als hij aan de jaren denkt, die hij op de middelbare school doorbracht
„Ruimtevaart, dat betekende de sprong in het heelal - een ideaal, waaraan men zijn hele
leven zou kunnen wijden. Ruimtevaart, dat wilde zeggen - niet stom door een sterrekijker
zitten gluren, maar zelf de ruimte bestormen; de sterren ter plaatse gaan bezoeken en
onderzoeken.
„Als ik nu terugkijk op de jaren die achter me liggen, dan moet ik zeggen dat alles veel
moeilijker was, veel meer tijd en veel meer geld heeft gekost dan ik me toen, in m'n
jongensdromen had voorgesteld."
aan de dijk heeft moeten zetten, ziet echter
geen heil in dit speelgoed. Er is maar één
industrie, die het wél ziet: de film.
Voor de Ufa in Berlijn zit er brood in dit
ploffende speelgoed, in deze droom van
jonge ingenieurs, in deze „reinste waanzin"
van ruimte-fanatici. En Fritz Lang gaat de
film maken.
Het wordt niet helemaal onzin in die film,
die „Vrouw op de maan" zal gaan heten.
Natuurlijk, Lang zit er niet mee om zijn
mensen op de maan zonder ruimte-pak aan
te laten lopen. Maar zijn raket moet „net
echt" zijn, een ruimtevaartuig, dat de
kritische bioscoopbezoeker de kreet zal
ontlokken: Ja, als we de maan bereiken, dan
zal het zo gebeuren...!
Fritz Lang schiet professor Hermann
Oberth aan en vraagt hem voor zijn film een
raket te bouwen. Oberth de man, die al
een boek over ruimtevaart heeft geschreven
- grijpt van ganser harte toe, zeker als het
plan geopperd wordt om, bij wijze van
reclamestunt, een echte raket te lanceren.
Ook daarvoor zal de Ufa het geld geven.
Professor dr. Oberth moet lachen om het
script van de film. Moet zich kwaad maken
over de „onmogelijke" eisen van de regisseur
voor de gezellige sigaar, die op het Ufa-
maanoppervlak komt te rusten. Maar als een
gedrevene ploetert Oberth onderwijl aan zijn
scheppingen: aan de onwaarschijnlijke raket,
die op de „kunstmaan" moet landen; veel
méér aan de échte raket
Samen met dr. Rudolf Nebel, een enthou
siast, die Oberth door middel van een
advertentie als medewerker heeft gevonden,
bouwt hij aan een twee meter hoge raket,
die volgens de berekeningen met zestien liter
vloeibare brandstof een hoogte van veertig
kilometer moet kunnen bereiken.
De film komt van de grond. De raket niet.
Op 30 september 1929 gaat „Vrouw op de
maan" in première, maar de lancering van de
echte raket wordt afgelast, „omdat het
jaargetijde niet meer gunstig is voor lancerin
gen van raketten".
In werkelijkheid betekenden de drie maan
den, die Oberth en Nebel hadden om hun
raket te bouwen, een veel en veel te korte
termijn om succes te kunnen boeken.
Toch is Oberth niet ontevreden. En zelfs
de Ufa niet. De hoogleraar mag op kosten
van de Ufa nog een tijd langer experimente
ren. Hij krijgt een loods, gereedschap en
zelfs een landingsgestel van de filmmaat
schappij, die overigens met haar film in
Europa schatten verdient.
En dat is het moment waarop een zeven
tienjarige jongen bij Oberth binnenstapt en
vraagt: „Mag ik u helpen professor?"
Oberth neemt de leergierige jongeman, die
zojuist het gymnasium heeft afgemaakt en
van plan is ingenieur te worden, aan als
hulp. De „Wernher von Braun" wordt
geboren.
Wernher von Braun, in 1912 in Wirslts in
Pruisen geboren, voelt zich van meet af aan
aangetrokken tot de sterren en tot de
wetenschap, die het de mens mogelijk moet
maken het hemelruim te bestormen.
Zijn jongensdromen, een raket te bouwen
die aangedreven wordt door vloeibare brand
stof, worden al in zijn jonge jaren werkelijk
heid.
Zijn grote triomf beleeft hij echter wan
neer hij, als directeur van het Ruimtevaart
centrum van de NASA in Huntsvüle (Alaba
ma V.S.), op 21 december vorig jaar
„zijn" Saturne-V-raket dé Apollo-8 naar de
maan ziet brengen.
„Dat waren waanzinnige tijdenis Von
Brauns opgetogen commentaar bij deze
oude foto uit zijn verzameling. De plaat is
gemaakt op 5 augustus 1930. Tweede van
rechts is de dan achttienjarige student
Wernher von Braun. In de witte jas: Klaus
Riedel; naast hem, staande bij de raket,
prof. Hermann Oberth en helemaal links dr.
Rudolf Nebel. Voor hun tijdgenoten gold
dit groepje jonge mannen als fantasten...
Als Wernher von Braun zijn tijd begint
te verdelen tussen college lopen aan
l de technische hogeschool, zijn acht
urige werkdag als bankwerker in een
machinefabriek en zijn „vrije tijd" bij
Oberth, Nebel en Klaus Riedel (een nieuwe
geestdriftige ingenieur, die zich bij Oberth
heeft aangesloten) is nog nooit met succes
een raket de ruimte ingestuurd.
Twee jaar is Von Braun „erbij" en dan
lukt het experiment wél. De Mirak-2, een
kleine raket, gebouwd door Nebel, Riedel en
de negentienjarige student, schiet 350 meter
het luchtruim in. Opgestoten door een tot
ontbranding gekomen vloeistof.
Het drietal Oberth is noodgedwongen
teruggekeerd naar Siebenburgen om er op
het gymnasium les te geven in fysica en
wiskunde; de UFA kon niet blijven betalen
heeft koortsachtig gewerkt.
In Berlijn-Reinickendorf heeft Nebel een
oude, niet meer gebruikte schietbaan gevon
den. Er staan wat betonnen gebouwtjes op
en de gemeente Berlijn verhuurt het com
plexje voor de symbolische prijs van tien
Rijksmark per jaar.
„We gingen er meteen weer aan de slag",
zegt Von Braun. „Tegen een van de
schuurtjes spijkerden we een bord met
daarop de woorden RAKETTEN VLIEG
VELD BERLIJN. Geld hadden we niet.
Zelfvertrouwen des te meer."
Wat er aan geld nodig is praat Nebel los.
En krijgt hij bij de fabrikanten geen geld,
dan sleept hij toch wel een stuk gereedschap
of wat aluminium in de wacht. Zo werkt het
i
w*
- ui. «,n 1 ïw
Een toast ten huize van Magnus Freiherr
von Braun. De baardige vader van Wer
nher von Braun is 91 jaar. Op de
voorgrond rechts Wernher von Braun.
Zijn broer Sigismund, achter hem, is
Duits gezant in Parijs. Wernhers broer
Magnus (links), is directeur van Chrysler
in Detroit.
drietal toe naar eind september 1931, als de
Mirak-1 weliswaar een mislukking wordt en
de opgetrommelde toeschouwers hun één
Mark entreegeld terugeisen. Maar enkele
weken later beantwoordt zijn verbeterde
versie aan alle verwachtingen.
Zo groot is het succes, dat de Berlijnse
kranten verhalen brengen over de geestdrif
tige pioniers van de ruimtevaart. Dat brengt
bezoek, maar nauwelijks het zo begeerde
geld van de industriëlen. Voor de industrie
blijft het steeds een spel, een gevaarlijk spel
bovendien. Is niet op 17 mei het jaar
tevoren Max Valier bij een explosie in een
drukkamer gedood?
Van één kant evenwel is er wel degelijk
belangstelling. Van het leger. De chef van de
afdeling Ballistiek en Munitie van het Duitse
leger, kolonel prof. dr. Becker, trekt sinds
1929 geld uit voor onderzoek op het terrein
van raketten. Maar het werk vordert niet.
Bovendien moet research door het leger
op dit gebied heel omzichtig gebeuren: in
artikel 168 van het verdrag van Versailles
staat immers, dat Duitsland geen wapens
mag maken?
De jongemannen op het RAKETTEN-
VLIEGVELD BERLIJN denken in de verste
verte niet aan wapens. Kolonel Becker aan
niets anders. Hij wil raketten als wapen.
Elke hulp en van welke kant ook is hem
daarbij welkom. Van de minister van
defensie Wilhelm Groener heeft Becker
toestemming om ook burger-uitvinders geld
toe te stoppen om raketten voor het leger te
ontwikkelen.
Op een dag, het kan niet uitblijven, komen
drie heren naar Reinickendorf. De mannen
dragen hun winterjassen bet is december
1931 en zwarte schoenen ongemakkelijk.
De heren, kolonel Becker en de kapitein
Von Horstig, chef van de afdeling ballistiek,
en Dornberger, ingenieur en assistent van
Von Horstig, worden door Rudolf Nebel
ontvangen.
Het eerste bezoek van de officieren wordt
gevolgd door een tweede. De militairen
kijken toe als een nieuw exemplaar van de
Mirak wordt getoond. De heren onderhou
den zich met Nebel, maar vooral ook met
Wernher von Braun, die, volgens een
verklaring van kapitein Walter Dornberger,
„mij toescheen als de man, die de proble
men beter doorzag dan de anderen. Zelfs de
moeilijkste details wist hij glashelder uit te
leggen."
Nu worden Nebel, Riedel en Von Braun
uitgenodigd met hun Mirak naar Kummers-
dorf te komen. Kummersdorf, verscholen in
de dennenbossen van Brandenburg, is strikt
verboden terrein voor niet-ingewijden. Zelfs
hoge officieren mogen er niet komen. De
„Prufstelle West" is het geheim van de
Duitse Wehrmacht.
„Kummersdorf" vertelt Von Braun nu,
„had voor ons alles, wat we ons konden
wensen. We benijdden het leger om dit
ultra-moderne complex, dat zelfs al beschi
kte over een landingsgestel, dat in beton was
ingebouwd en waarboven een dak kon
worden weggeschoven."
De Mirak wordt opgesteld en afgevuurd.
Hij komt zeventig meter hoog en stort dan
neer. Excuses en uitvluchten worden door
het militaire publiek weggewuifd met de
woorden: „Of dit nu gelukt is of niet, de
hele zaak die u ons voorschotelt is toch
maar een onzekere boel."
Eo enkele weken later ontvangt Becker de
negentienjarige Von Braun. „Wij van het
leger", zegt de kolonel, „zijn in de raketten-
techniek buitengewoon geïnteresseerd. Maar
zoals u en uw collega's het doen hebben wij
er niets aan. Bij u heerst een circussfeer. In
plaats van speelgoed de lucht in te knallen,
zoudt n zich moeten concentreren op
wetenschappelijk werk.
Von Braun verweert zich en verdedigt zijn
vrienden. De circussfeer is immers nodig om
geld los te krijgen voor verdere experimen
ten...!
Kolonel Becker wil graag helpen, als het
alleen het geld is. Maar dan zullen de
vrienden Reinickendorf op moeten geven.
Von Braun gelooft toch niet, dat het leger
goed zal vinden, dat er met raketten wordt
geëxperimenteerd onder de ogen van Jan
Publiek? En Becker biedt Von Braun en
zijn vrienden Kummersdorf aan... als zij bij
het leger in dienst willen komen.
Verontwaardiging op Reinickendorf als
Wemher von Braun terugkeert. Heftige
discussies. „Die lui van bet leger zullen de
vrijp ontwikkeling van onze plannen om de
ruimte te veroveren onmogelijk maken", is
Nebels laatste woord in deze zaak.
En Von Braun?
,,Hoe meer ik onze financiële situatie
onder ogen zag, hoe zekerder dat ik wist dat
ons hele plan op niets zou uitlopen als er
geen geldschieter kwam. De industrie was
niet bereid ook maar iets in ons experiment
te steken. Er bleef niets anders dan
Kummersdorf over."
Op 1 oktober 1932 tekent Von Braun het
contract. Een maand later volgt Walter
Riedel en wordt in Kummersdorf assistent
van de twintigjarige Von Braun.
