mei-voordeel
HOOPVOLLE VOORUITZICHTEN VOOR
KON. PAPIER EN VAN GEEDER
PROF. DR. VAN ZUTHEM: „NIET ALLEEN GELD"
Vakbeweging moet haar leden kritisch
leren nadenken over de samenleving
Prof. A. Quispel:
en er is
geen weg meer terug"
even
»N°g
KOELWATERPLAN VOOR CENTRALE ZOU HET ZUIDHOLLANDS
PLASSENGEBIED SPOEDIG TOTAAL DOEN VERVUILEN
EEN MOOIE DAG VOOR
GER T EN HERMIEN
Zweden al een
stuk verder
Een
toestel
dat kan praten
TECHNICI EN
ECONOMEN
NEMEN
ENORME
RISICO'S
1 gulle gezinsf les Hero Sinas
tijdelijk van 69 voor
Massa
Bij het volk
Afgesloten
KRITISCH
OVERVLOED
BEWUSTWORDING
IN IEDER HUIS STEUNT
MEN HET RODE KRUIS
DESASTREUS
ZUURSTOFGEBREK
GELD
DINSDAG 27 MEI 1969
Smas.
ADVERTENTIE
nis heen te zijn. Voor de KNP was
dit zijn te kleine en voor Van Gel
der zijn te beperkte basis. Wat Van
Gelder te laat heeft gezien, maar
de KNP tijdig onderkende, kon de
laatste niet veranderen door een te
smalle financiële en technische ba
sis. Daar is nu een einde aan geko
men, want met hulp van de Cana
dese papierfabrikant Mac Millan
Bloedel zijn beide voorwaarden in
gebracht.
De KNP kon hierdoor zijn produk-
tiecapaciteit enorm opvoeren en
daardoor ook hoogwaardig papier
op bulkleest schoeien. Zo steeg de
capaciteit sinds 1966 van 120.000 ton
tot 170.200 ton in 1968, vooral door
het in gebruik komen van een nieu
we grote papierfabriek in Lanaken
(België). Dit jaar zal nog een pa
pierfabriek in Spanje geheel in de
produktie kunnen worden betrokken.
Tfcoor de produktiestijging steeg in
twee jaar tijds de omzet van
f 134 miljoen tot f 179 miljoen,
maar ook (ter financiering van het
geheel) het aandelenkapitaal van
f 30 miljoen tot f 46,8 miljoen. De
dure investeringen en hoge aanloop
kosten hielden de winst verscheide
ne jaren even boven de f 5 miljoen
en drukten deze in 1968 zelfs naar
beneden, zodat er per aandeel uitge
rekend een forse winstdaling is op
getreden.
Het ziet ernaar uit, dat men in
1969 voor het eerst de volle vruch
ten zal kunnen plukken van de of
fers die in de jaren zestig zijn ge
bracht en dat de KNP als een groot
concern zijn vleugels breed gaat uit
slaan. Zo produceerde het bedrijf in
het eerste kwartaal van 1969 reeds
53.000 ton papier tegen 32.500 ton vo
rig jaar.
TJerwacht mag worden dat afschrij
vingen en aettowinst, die samen
over 1968 per aandeel van f 75 ca.
f 32 bedroegen, in elk geval aanzien
lijk zullen stijgen, maar direct
meer dan een herstel van het divi
dend tot 12 procent behoeven aan
deelhouders voorlopig niet te ver
wachten. De verhouding koers/af
schrijvingen en nettowinst ligt bij
een koers van 170 procent op 4 en
dat is in elk geval als laag te be
schouwen.
/"kok bij Van Gelder kunnen aan-
deelhouders vrijer ademen. Hoe
wel de nog altijd zeer omvangrijke
sector krantenpapier nog steeds
maar net het hoofd boven water kan
houden, begint ook Van Gelders (wat
late) omschakeling op massaproduk-
tie van hoogwaardiger papiersoorten
gunstige resultaten af te werpen.
Daarbij bevordert de herstructure
ring via de factor arbeid eveneens
de stijging van de produktiviteit, zo
dat met 10 procent meer omzet se
dert 1936 een winstherstel is geboekt
van ruim f 300.000 tot ruim f 12
miljoen.
In tonnen uitgedrukt lag de pro
duktie over 1968 in totaal zelfs nog
iets beneden die van 1966, zodat dui
delijk is dat het bij Van Gelder eer
der lag aan interne problemen die
nu blijkbaar hun oplossing naderen.
Dat blijkt ook wel uit het tot dus
ver in 1969 geboekte resultaat, waar
in de gevolgen duidelijk tot hun
recht kwamen.
17' ortgeleden werd het Resultaat in
elk geval belangrijk beter ge
noemd dat dat van het eerste kwar
taal vorig jaar, zij het dat nu weer
enkele externe factoren hun tol ko
men eisen: stijging van loonkosten
en grondstofprijzen.
Per aandeel van f 1000 kwamen
afschrijvingen en nettowinst over
1968 uit op f 525 of ruim 50 procent
tegen ruim 40 procent bij de KNP.
Over 1962, toen eveneens ca. 50 pro
cent van het aandelenkapitaal bruto
werd verdiend, bedroeg het dividend
12 procent, zodat de dividend verho
ging tot 8 procent over 1968 voor
aandeelhouders van Van Gelder Pa
pier zeker perspectieven kan inhou
den. De verhouding koers/afschrij
ving en nettowinst ligt bij een koers
van 150 procent op ca. 3%.
(Van onze medewerkers)
De papiersector heeft zijn aan
deelhouders vorig jaar prettige
verrassingen bezorgd. Voor twee
vooraanstaande bedrijven in deze
bedrijfstak was 1968 zelfs het sein
naar een betere toekomst met hoop
volle vooruitzichten voor de aan
deelhouders.
Het gaat hier om Van Gelder Pa
pier en de Koninklijke Nederland-
sche Papierfabriek. Dat deze twee
het vorig jaar tot een keer ten goe
de konden brengen, is in sommige
opzichten van nog grotere waarde
dan het doortrekken van een gunsti
ge ontwikkeling bij andere onder
nemingen.
Van Gelder en de Koninklijke Ne
derlandse Papierfabriek hebben hun
aandeelhouders de afgelopen jaren
wat op de tocht laten staan en de
koersvorming van hun aandelen
drukte dan ook een belangrijke por
tie teleurstelling uit.
Hoewel de KNP een groot aantal
jaren het dividend op 12 procent
handhaafde, bracht de koers het
amper verder dan ergens tussen de
150 en 200 procent. Bij Van Gelder
kwam het aandeel zelfs enige tijd
beneden pari terecht, maar hier
moest het dividend enkele malen
worden gepasseerd.
De moeilijkheden en veranderin
gen hebben diep in de twee onder
nemingen ingegrepen en de oplos
sing kostte tijd en moeite. In een
tijdvak waarin op de beurs alles is
ingesteld op groei en iemand nau
welijks nog geduld heeft, werkt een
periode van rust en inkeer nu een
maal averechts op het gemoed van
aandeelhouders.
Toezien de resultaten van 1969 en
die van de eerste drie/vier
maanden van 1969 lijken beide on
dernemingen over de grootste hinder-
TLTet z'n twintigduizend naar Ma-
A drid, voor Ajax; dat is mooi.
Straks met z'n zes miljoen voor
de buis, alweer voor Ajax; dat is
misschien nog mooier. Maar met
z'n 35.000 in het Olympisch sta
dion, voor Gert en Her mien; dat
is het allermooiste. En daarom is
dat zaterdag gebeurd. Gert heeft
het zelf gezegd, voor de radio,,Ik
heb nu meer dan een miljoen pla
ten verkocht hè, maar wat me nou
echt gelukkig zou maken, is een
keer gratis optreden vóór al m'n
fans; in een stadion bijvoor
beeld".
En wat zelfs de Beatles in Euro
pa niet hebben bereikt, hebben
Gert en Hermien volbracht: een
pinksterbijeenkomst van 35.000
volgelingen.
Vlak voor de aanvang zater
dagmiddag half drie zit de aan
bedene aan een bar van het sta
dion. Hij heeft de massa gezien en
is er overmoedig van geworden.
Hij zegt: ,,Mijn fans in Gronin
gen, Friesland en Drenthe wisten
er te weinig van. Die zijn hier dus
niet eens. Daarom moeten we het
zeker nog een keer doen, gewoon
overdoen ja."
,,Kijk, ik verkoop van een plaat
honderdduizend exemplaren,
maar hoeveel heb ik dan? Veel
meer, want er zijn er een hele
boel die geen pick-up hebben. En
die moeten het helemaal van een
optreden hebben."
Een Amsterdams advertentie
blad heeft voor Gert het stadion ge
huurd en de propaganda gemaakt.
Zestig luidsprekers brengen Gerts
geluid 2500 Watt sterk bij het volk;
steeds een paar seconden later.
Maar wat geeft dat, als het maar
komt. Elles Berger (een uur eer
der als invalster voor Jan van
Veen weggehaald bij het pink-
stertoernooi van Blauw Wit) praat
het lange, lange programma aan
elkaar, vol opwarmertjes als lm-
ca Marina, de Kamés en de Boer
tjes uit Twente.
De beloofde Heintje was er weer
eens niet. Pappa vond het beter
om hem in Duitsland voor flink
geld filmopnamen te laten ma
ken, dan hem voor niks naar Am
sterdam te sturen.
Maar Wïlma (12) was er wel.
Onbegrijpelijk, een heel klein
meisje in een grote kuil voor gre
tig volk. En todh maar zingen van
„Een klomp met een zeiltje" tot
„Tulpen aus Amsterdam".
En dan zestien minuten voor
vijf verschijnt HIJ zelf, maakt
met Hermien en Willem Duys in
een open auto twee ere-rondjes.
Het volk juicht, klapt, schreeuwt
en zwaait.
Organisator Fred Hartog zegt
snel in een walkie talkie: „Nou
moeten we zorgen dat het midden
terrein hermetisch wordt afgeslo
ten, anders krijgen we een storm
loop op het podium."
Willem Duys, met de twaalfde
gouden plaat voor Gert in de
hand „Ik heb veel meegemaakt.
Ik heb onder een olifant gelegen,
aan een parachute gehangen,
maar dit slaat alles".
Gert: Dit is allemaal een beet
je te veel voor Hermien en mij."
Het is niet aan hem te zien. In
volle vaart gaan ruim een half
uur lang negen nummers het pu
bliek in. Nummer 7 en allernieuw
ste Timmerman-produkt Waar
om heeft men dat op het stadhuis
toch verzwegen?"
Dan is het mooi geweest, drom
mels mooi geweest. Voor de men
sen die er niet waren, is er bin
nenkort uiteraard een lang-
speler van dit gebeuren, met zes
keer een overkomend vliegtuig er
op. En voor de vasthoudende lief
hebber is het er volgend jaar
weer. Zo is zaterdag besloten. Het
wordt een traditie, „want", zegt
Gerts manager Ben Essing: „Dit
moeten we nou vasthouden."
AMSTERDAM „De christelijke vakbeweging is de onbetaalde rekening van
de kerk", zegt de 41-jarige professor dr. H. J. van Zuthem. Hij is socioloog en
doceert aan de (gereformeerde) Vrije Universiteit in Amsterdam economische
sociologie en bedrijfs-sociologie.
Hij heeft het onderzoek geleid dat
het Christelijk Nationaal Vakverbond
(CNV) onlangs heeft laten instellen naar
de positie van de christelijke vakbe
weging.
Het zit prof. Van Zuthem dwars, dat
de leden van dit CNV zo weinig willen
streven naar veranderingen in de sa
menleving. Al geeft hij toe: „Bij het
NW en het NKV liggen deze zaken
waarschijnlijk precies zo. Voor de werk
nemer is vooral het materiële van groot
belang".
Volgens professor Van Zuthem ligt
dit aan de vakbeweging zelf. Zij heeft
haar leden onvoldoende of helemaal niet
duidelijk gemaakt om welke zaken het
nu precies gaat. „Het gaat in wezen niet
om een fraaie afvloeiingsregeling als er
een fabriek sluit en ook niet om een
goede cao", meent professor Van Zuth-
hem.
„Wij moeten ons afvragen of wij ons
geld en onze energie wel op de juiste
manier besteden, of wij wel datgene
produceren wat wij inderdaad nodig
hebben".
De vakbeweging moet haar leden kri
tisch leren nadenken over de samenle
ving, ^aar ook de kerk is schuldig,
meent de Amsterdamse hoogleraar.
Van de kansels af zullen de kerkle
den meer met hun neus op maatschap
pelijke vraagstukken moeten worden
geduwd.
„Als je je christelijk geloof au sérieux
neemt, kom je daar niet onderuit. De
kerk heeft in het verleden te veel de
nadruk op verdraagzaamheid gelegd".
Zouden de geestelijke leiders zich kri
tischer hebben opgesteld dan zou er nu
geen plaats zijn voor een christelijke
vakbeweging, meent de Amsterdamse
hoogleraar die veel studies heeft ge
maakt van het werk van de vakbewe
ging.
Waarover kritisch nadenken? Schort
er iets aan onze economische orde?
„Ja", meent de socioloog. „Wij maken
elkaar wijs dat wij alsmaar .meer moe
ten produceren om aan de vraag te kun
nen voldoen. Maar wij leven in een
maatschappij van overvloed in plaats
van één van schaarste. Wie bepaalt dat
wij behoefte hebben aan bijvoorbeeld
een kleuren-tv?" zo vraagt professor
Van Zuthem zich af.
De bittere jaren van de armoede zijn
voorbij, zegt hij. Maar er is niemand die
dat hardop zegt. Waarom maken wij
j edische apparatuur in plaats van j nemer als consument ook meebeslissen
kkv-^n-tv's? [kan over wat wel en wat niet wordt
Prof. Van Zuthem wil dat de werk- I geproduceerd. Hij geeft toe dat daar
voor het hele maatschappelijke stelsel
op de helling moet.
Maar niet alleen de vakbeweging en
de kerken, opk de politieke partijen zul
len moeten oproepen tot hervorming van
de samenleving, zegt de Amsterdamse
hoogleraar. De mensen moeten zich dui
delijk bewust worden wat er aan de
hand is. Het gaat volgens hem niet om
een paar procenten meer loon en om
meer produktie, om meer welvaart en
meer economische groei. Maar om de
vraag: „Wat is de welvaart ons waard?"
Professor Van Zuthem heeft hoop, dat
er iets begint te gloren. Als voorbeeld
noemt hij de protesten die vanuit Am
sterdam en de Zaanstreek tegen de ves
tiging van Progil zijn gehoord. „De
huisvrouw neemt het niet dat een fa
briek de stank in de achtertuin brengt",
zegt hij. „Het proces van bewustwor
ding komt langzaam op gang".
Maar hij blijft erbij, dat vooral het
christelijke geloof („maar ook het hu
manisme, we hebben geen claim") moe
ten blijven inspireren om niet alles klak
keloos te accepteren. „Economisch ge*-
zien kunnen wij ons dat best veroorlo
ven", zegt hij optimistisch.
^Tweden is wat wettelijke maatregelen
tegen lucht- en watervervuiling betreft al
een stuk vrder dan Nederland. Het Zweedse
ministerie van landbouw is veranderd in een
departement dat zich voornamelijk met de
reinheid van het milieu bezighoudt Verder
ligt er een wetsontwerp bij het Zweedse par
lement dat de industrie wil verplichten zelf
bij een speciale commissie te melden hoeveel
en welke soorten afval ze loost. Aan de hand
daarvan zullen concessies worden verstrekt.
Een andere Zweedse maatregel is dat ge
meenten geen subsidie meer krijgen voor de
aanleg van rioleringen zonder zuiveringsin
stallatie. Wordt zo'n installatie wel aangelegd,
dan loopt de subsidie op naarmate de zui
vering vollediger is. Tenslotte zijn enkele in
cidentele wetten ingevoerd of in voorberei
ding tegen uitlaatgassen van auto's en het
gebruik van zwavelhoudende stookolie.
LEIDEN Ons natuurlijk leefmilieu
mag niet verder worden aangetast. We
zijn op vele plaatsen al over de grens
nog iets verder en er is geen terug meer
mogelijk.
Dat is de mening van de Leidse hoog
leraar in de experimentele plantkunde,
A. Quispel, die zich zorgen maakt over
het onbegrip waardoor onze totale at
mosfeer wordt verpest. Reacties als
,,'t Valt toch allemaal nog best mee",
maken hem razend.
Samen met zijn collega's, de hoogle
raren, D. J. Kuenen (algemene dierkun
de) en C. G. G. J. van Steenis (bijzon
dere plantkunde), heeft hij onlangs het
Leidse gemeentebestuur ernstig gewaar
schuwd voor de vervuiling van - het
Zuidhollahdse plassengebied als dit
water voor de koeling van een nieuw
te bouwen elektriciteitscentrale zal wor
den gebruikt.
De hoogleraren stellen zich met deze
waarschuwing achter een al eerder in
gediend protest van vijf Leidse biolo
gen, die koel en nuchter hebben beschre
ven welke desastreuze gevaren dreigen
als dit koelwaterplan zal worden uitge-
vord. Het water van de Kagerplassen,
de Braassemermeer en alle tussenlig
gende rivieren, stroompjes en meertjes
zal enkele graden in temperatuur stij
gen waardoor vissen zullen afsterven en
planten gaan verrotten.
Professor Quispel: De nieuwe Leidse
centrale zal miljoenen liters water nodig
hebben voor de noodzakelijke koeling
van de machines. In betrekkelijk korte
tijd zal al het water rondom Leiden
door de koelhuizen zijn gejaagd en stijgt
langzaam maar zeker de temperatuur.
Als het water warmer wordt kan het
minder zuurstof bevatten, terwijl de
planten en dieren juist extra worden
geactiveerd. Het gevolg is een nijpend
zuurstofgebrek waardoor de vissen en
planten massaal gaan sterven en aller
lei rottingsbacteriën de kans van hun
leven krijgen. De stank zal weldra on
verdraaglijk zijn.
Het gemeentebestuur van Leiden
zoekt op dit ogenblik naar een plaats
en een koelcircuit waar dit soort ram
pen niet kunnen plaatshebben.
Prof. Quispel: Die plaats is er niet.
Alleen een gesloten koelcircuit bijvoor
beeld met een afgesloten meertje en
enkele koeltorens is veilig.
Maar dat kost erg veel geld.
Prof. Quispel: Het zal wel duurder
zijn, maar wat maken deze extra kos
ten op het totale miljoenenbedrag uit?
Daarbij moeten wij bedenken dat eco
nomisch rendement en dergelijke argu
menten helemaal niet mogen meespelen
als het om ons levensmilieu gaat.
Technici en economen moeten einde
lijk eens onze bezwaren gaan erkennen
en zich realiseren dat zij onvoorstel
bare risico's nemen. Ons leefmilieu is
al hevig aangetast. Nog even en er is
geen weg meer terug.
Hoe is het op dit ogenblik met het
leefmilieu gesteld?
Prof. Quispel: De toestand is heel
ernstig. Het Nederlandse water is al zo
verontreinigd dat vrijwel nergens meer
kan worden gezwommen. Dat is buiten
gewoon kwalijk. De lucht is nog veel
meer in gevaar. Hier is de toestand
bijna verontrustend te noemen. De ver
vuiling neemt hand over hand toe en
plaatselijk zitten we al ver over de
grens, bijvoorbeeld in het Waterwegge
bied. Verder stijgt het koolzuurgehalte,
waardoor het weer beïnvloed wordt.
Wie zijn de grote vervuilers?
Prof. Quispel: Wij allemaal. De in
dustrie is heus niet alleen schuldig. Al
le automobilisten zorgen met hun uit
laatgassen voor een geweldige vervui
ling. En ook de kolen- en oliekachels
stoten jaarlijks heel wat viezigheid de
lucht in. Het aardgas heeft daar geluk
kig voor een groot deel verandering in
gebracht.
Wat kunnen we nu doen om al die
vervuiling van water en lucht te stop
pen?
Prof. Quispel: We moeten een pakket
van maatregelen nemen. Allereerst zal
de mentaliteit van onze bevolking an
ders moeten worden. De mensen moe
ten zich bijna pijnlijk bewust worden
van wat er aan de hand is. Daarom
zal het onderwijs aandacht aan milieu
bescherming moeten gaan geven. De bio
logieleraar zou dat bijvoorbeeld heel
goed en grondig kunnen doen.
Ten tweede zal een overheidsbureau,
een soort rijksdienst voor milieuhygiëne
en -bescherming moeten worden opge
richt met vergaande bevoegdheden en
een controleapparaat met sancties ach
ter de hand. Vervolgens zal een serie
wetten moeten worden uitgevaardigd,
die vervuilen van water en atmosfeer
streng strafbaar stellen. Het is eigenlijk
een schande dat nog steeds geen wet be
staat die verplicht stelt dat auto's een
apparaat hebben waarin hun uitlaat
gassen onschadelijk worden gemaakt.
Tenslotte zou ik iedereen willen vragen
om aardgas te stoken, maar dat kun je
natuurlijk moeilijk verplicht stellen.
Denkt u dat uw protest tegen het
koelwatergebruik van de nog te bou
wen elektrische centrale nabij Leiden
enig gewicht in de schaal legt?
Prof. Quispel: O zeker. De gemeente
besturen kunnen er domweg niet onder
uit. Maar ze moeten wel eerst met de
neus op de feiten worden gedrukt. We
hebben al heel veel positieve reacties
gekregen.
ADVERTENTIE
'Een toestel dat zelf „koffiezegt
Zonder dat er een menselijke stem
aan te pas komt Veel van zulke
boelende en vernuftige zaken vindt u
In het Evoluon. Een permanente
tentoonstelling gewijd aan de mens,
onze samenleving en de ontwikkeling
van de wetenschap en techniek.
evoluon
Eindhoven
Gesticht door Philips In 1966
