DR. IR. TROMP (vice-president van Philips)
TREEDT UIT DE RIJ DER GROOTINDUSTRIËLEN
„Wij moeten
zorgen geen
industrieel
achtergebleven gebied te worden
„Echtscheiding" eindelijk
in Italiaans parlement
Heyerdahl „in kielzogvan Foeniciërs
Vrouwelijke
griffier in
de Senaat
Ie doen''
PAPYRUSBOOT „RA" ZET KOERS NAAR MIDDEN-AMERIKA
OM ZEEMANSKUNST OUDE EGYPTENAREN TE BEWIJZEN
Vanaf het
prille begin
Nieuwe avonturen tegemoet
LIEBHERR
Pagina 5
ZATERDAG 31 MEI 1969
Dr. Ir. Th. P. Tromp treedt op 1 juni uit de rjj der groot-industriëlen. Hjj en de
heer H. J. R. G. Hartong leggen dan hun functie van vice-president van het Phi
lips-concern neer. Gisteren namen zjj afscheid van vrienden, medewerkers en
bekenden tjjdens een receptie in het Philips-Ontspanningscentrum in Eindhoven.
Onze redacteur wetenschappen voerde een gesprek met dr. Tromp naar aanlei
ding van zjjn afscheid.
Mej. mr. LIESBETH LIESVELD
DEN HAAG Nu al zijn de verwar
ringen met namen Van Lieshout en
Liesveld niet van de lucht. De eerste
is fractie-voorzitter van de KVP in de
Eerste Kamer, de tweede wordt met
ingang van 1 juli griffier in diezelfde
Kamer.
Ze is vrouw, en daarmee iets bijzon
ders in de parlementaire geschiedenis,
die tot nu toe alleen mannelijke grif
fiers achter de tafel naast de voorzit
ter kende.
In het zwart
Griffiers in jaguet, wat voor de 31-
jarige Liebeth Liesveld, dochter van de
directeur van de NRC, al direct moei
lijkheden met zich meebrengt wat de
kleding betreft. Er bestaat geen ambts
kostuum, daarom zal ze in zwart en
bij hoge uitzondering in het grijs ver
schijnen. Voor het overige ziet de jeug
dige juriste, die in Leiden studeerde,
geen problemen.
Het is wel leuk dat de benoeming
afkomt in het jaar dat we 50 jaar
vrouwenkiesrecht hebben, maar voor
het overige maakt het niet uit of er een
man of vrouw de voorlopige versla
gen van de commissievergaderingen
de hoofdzaak van een griffier maakt
Ze moet verder de plenaire vergade
ringen bijwonen en vooor het overige
weet ze het nog niet.
Keuzevak
Mr. Liesveld, lid van de KVP
niet van de Radicalen had op het
gymnasium al belangstelling voor de
parlementaire geschiedenis. In Leiden
werd het haar keuzevak. Bij de Raad
van State, waar zij nu twee jaar werkt
kreeg zij met één kant" van het parle
mentaire leven te maken het advies
uitbrengen over wetsontwerpen in
de Eerste Kamer met de andere.
Toen in maart de vacature bekend
werd is zij op aandringen van haar
chef gaan solliciteren. Eenmaal over
de drempel is zij voor de stemming
alle fracties eens gaan bezoeken. „Ze
moesten toch weten met wie ze te doen
hadden".
Felicitatie
De Eerste Kamer heeft niet gestemd
zij is bij acclamatie gekozen. Dat ge
beurde om half twee 's middags. Om
twee uur kwam vanuit de vergadering
van de kamer als eerste een felicitatie
van de AR-fractie. De leukste, die ik
heb gehad, bekent mr. L. Liesveld, die
zeker niet instemt met geluiden als zou
de Eerste Kamer haar langste tijd heb
ben gehad. Voordelen van Eerste-Ka-
merleden zijn dat zij politiek door enf
door geschoold zijn. Ze hebben boven-'
dien geen eigen belangen te verdedi
gen, ze zijn minder aan partijpolitiek
gebonden, ze kunnen een wetsvoorstel
alleen maar verwerpen of aannemen,
maar door eventuele kritiek is het mo
gelijk de minister op andere gedachten
te brengen. „Het is echt niet alleen
voor mijn brood, dat ik zo zit te pra
ten", overtuigt Liebeth, wier broer en
zuster ook beiden ambtenaar zijn. De
een op het ministerie van verkeer en
waterstaat en de ander bij het rijksin-
koopbureau.
ROTTERDAM De resultaten van
Phs. van Ommeren N.V. te Rotterdam
over de eerste vier maanden van 1969
waren, ook vergeleken met het vorige
gunstige jaar, bevredigend, zo is giste
ren op de aandeelhoudersvergadering
meegedeeld.
EINDHOVEN „Het begint vele mensen duchtig te vervelen dat zij steeds
maar moeten luisteren naar mensen die al protesterend eisen dat de wereld ver
anderd zal worden. Maar ook hieraan zal eens een einde komen".
Dr. ir. Th. Tromp zegt het zonder wrok of bitterheid. Hij ziet in de protest
houding, vooral van de jongeren, een reactie op maatschappij-ontwikkelingen
die van tijdelijke aard zijn.
INHiaillVI
„Ik denk daarbij, om een voorbeeld uit
de natuur te nemen, aan de eerste bio
logische gevolgen van de afsluiting van
de Zuiderzee. Het zoute water werd
brak, het brakke water werd zoet. En
toen kwam de plaag van de groene
muggen. Wie per auto over de Afsluit
dijk reed moest zijn radiator afscher
men".
„Een jaar later vergingen de bewo
ners van Kronwerderzand van de spin
nen. Die vraten de muggen op. En
weer een jaar later krioelde het daar
van de vogels die zich aan de spinnen
tegoed deden. Zo werd in een paar jaar
het evenwicht in de natuur weer her
steld".
Evenwicht
Dr. Tromp gelooft dat een dergelijk
evenwicht zich ook in onze samenle
ving dat nu is verbroken door snelle
technische en wetenschappelijke ont
wikkelingen zal herstellen. Zolang
het begin daarvan zich nog niet afte
kent blijft het volgens hem een merk
waardig verschijnsel' dat de trek naar
de grote steden aanhoudt in weerwil
van vrij algemene klachten over de
„onleefbaarheid" van die steden.
„Wat kan dc industrie doen tegen
die kortsluiting met de samenleving"?
vragen wij. ,ziet u iets in het direct of
indirect uitoefenen van invloed in de
volksvertegenwoordiging, naar Ameri
kaans voorbeeld? Of in een energieker
aanpak van de voorlichting over de in
dustrie als bron van onze welvaart?"
„Nee", zegt dr. Tromp, „het is niet
onze taak aan politiek te doen. Verho
ging van welvaart, bevrediging van be
hoeften en zorg voor continuïteit in
de werkgelegenheid, dat zijn onze drie
hoofdtaken".
„Toch is de industrie thans sterk in
het defensief gedrongen, zonder zich
krachtig te weer te stellen. Hoe ver
klaart u dat?"
„'Och, de voorlichting js niet zo slecht
als men wel eens aanneemt. Maar men
wil ook bepaalde dingen niet horen.
Men hoort ze blijkbaar niet graag, sluit
er de oren voor. Wij kunnen niemand
dwingen naar onze zienswijze te luiste
ren. Gelukkig ontmoeten wij de laatste
tijd meer begrip, ook 'van de zijde van
de politici".
Voorlichting
De vaste commissie van economische
zaken uit de Kamer, zegt dr. Tromp,
en de Kamer-fractie van de KVP heb
ben tijdens werkbezoeken aan Philipf
duidelijk belangstelling getoond voor
goede industriële voorlichting. Dat vindt
hij een belangrijk winstpunt.
Toch veranderen de opvattingen over
de industrie volgens dr. Tromp te traag.
Dat blijkt bijvoorbeeld uit het tempo
van uitvoering van het project voor de
bouw van een Nederlands grondstation
voor het onderhouden van verbindin
gen via de wereldruimte. Dat project
is een van de twee onderdelen van het
Nederlandse ruimtevaartprogramma.
Het andere voorziet in de bouw van een
Nederlandse astronomische kunstmaan.
Nadelen
„Zoiets vraagt nu eenmaal in ons
land heel veel tijd", zegt dr. Tromp.
„Een kind komt na negen maanden ter
wereld, een olifantje na een paar jaar.
Ons land is vergelijkbaar met een moe
der-olifant. Heel veel duurt bij ons nu
eenmaal erg lang. Daarvan ondervindt
vooral de industrie vaak de nadelen".
„Hoe denkt u over het verschil in
tempo van industriële ontwikkeling
tussen West-Europa en de Verenigde
Staten?"
„Wij moeten oppassen dat wij in in
dustrieel opzicht geen achtergebleven
gebied, geen ontwikkelingsland wor
den", zegt dr. Tromp. „Hiermee raken
wij aan het probleem van stimulering
van industriële research door de over
heid. In de Verenigde Staten, maar ook
in Engeland, West-Duitsland en Zwe
den, heeft men daarover heel andere
opvattingen.
Voorzieningen
Hiermee worstelt mininster De Block
hevig. Er moet bij ons zo ontzettend
veel geld worden uitgetrokken voor so-
Dr. ir. Th. P. Tromp, de schei
dende vice-president van de Phi-
lipsfabrieken, heeft de ontwikke
ling van het Eindhovense wereld
concern van het prille begin af
meegemaakt.
Op 19 september 1927 treedt hjj,
als pas afgestudeerd Delfts in
genieur, bij Philips in dienst. Zijn
weg naar de top begint al vroeg.
In 1928 krijgt hij de leiding van
een fabriek van Philips in Berlijn.
In 1930 keert hij naar ons land
terug. Hij werkt energiek mee aan
de grote expansie van Philips in
het buitenland en in 1940 krijgt
hij de leiding van de radiobuizen-
fabriek.
Dan breekt de oorlog uit. Tromp
blijft in Eindhoven, om het bedrjjf
zo goed mogelyk draaiend te hou
den. Hij gaat ook in het verzet en
ontplooit daarin evenveel energie
en doorzettingsvermogen als voor
dien in het bedrijfsleven.
Na de bevrijding van het zui
den van ons land wordt ir. Tromp
minister van verkeer en water
staat. Hy brengt het ecoftomisch
herstel van ons land weer op
gang. In 1946 wordt ir. Tromp lid
van de Raad van Bestuur van
Philips, en in 1957 vice-president.
In september 1957 vierde hg
zijn veertigjarig jubileum en in
januari van het vorig jaar ver
leende de Delftse T.H. hem een
eredoctoraat.
>,j van gebrek aan besef van de waarde
van de industrie voor onze samenle-
ving?"
„Wij in'Nederland zien nog te weinig
in", zegt dr. Tromp, „dat onze hele
welvaart door de industrie moet wor-
den geschapen en dat die industrie dat
niet kan doen zonder winst te maken".
„Komt dat misschien doordat wij
Nederlanders veel van de commerciële
kant van een onderneming te zien krij-
gen en weinig of geen gelegenheid heb-
ben de waarde van de technische kant
ervan te leren inzien?"
S „Ja, daarin zoudt u wel eens gelijk
kunnen hebben", zegt dr. Tromp. „Maar
er is nog iets anders in het geding: het
probleem van de verdelende rechtvaar-
digheid. Wat Jan heeft moeten Piet en
Klaas per se ook hebben. En dat leidt
5 tot een voorkeur voor verlening van
overheidssteun aan ondernemingen die
er slecht voor staan. Een betere politiek
zou zijn er voor te zorgen dat gezonde
bedrijven gezond kunnen blijven".
Beginsel
ciale voorzieningen en voor defensie
dat er voor stimulering van indus
triële ontwikkelingen te weinig over
blijft".
„Is dit een kwestie van mentaliteit.
Indien dat beginsel in ons land had
gegolden zoals het geldt in sommige
grote landen om ons heen zou Philips
de nieuwe computerfabriek niet geheel
uit eigen middelen hebben behoeven te
financieren.
„Indien Philips daarbij steun had ge
kregen van de overheid", zégt dr. Tromp
„zouden er waarschijnlijk stormen van
protest zijn opgestoken. Vooral ook van
de zijde van degenen die vooral de
kleine en middengrote ondernemingen
gesteund zouden willen zien. Zij verge
ten dat al die ondernemingen in TNO
een machtig researchapparaat hebben,
en daarvan naar mijn gevoel nog te
weinig gebruik maken ook. Zij vergeten
ook dat met steun van de overheid ten
behoeve van speurwerk dat ook de
draagkracht van een zeer grote onder
neming te boven gaat een groot alge
meen belang is gediend".
ADVERTENTIE
KOELKASTEN
DIEPVRIEZERS
i
WASAUTOMATEN
AFWASMACHINES MÊÊ
LIEBHERR NEDERLAND N V. 020 946287 AMSTERDAM
TAe machtige roomskatholieke kerk
in Italië mobiliseert haar strijd
krachten: een „heilige oorlog" staat
voor de deur. Voor de eerste maal in
de geschiedenis van het Italiaanse
parlement zal een wet in behandeling
komen die in beperkte mate echt
scheiding mogelijk moet maken.
Al jarenlang streven linkse politici
er naar een wet in behandeling te
krijgen, die de ontbinding van een" hu
welijk legaliseert als de „geestelijke
en materiële gemeenschap tussen een
echtpaar onmogelijk is geworden".
Voor een wet in behandeling kan ko
men moet het Huis van Afgevaardig
den zich in meerderheid er over uit
spreken of een debat wenselijk is. Tot
dusver waren alle pogingen om een
echtscheidingswet te introduceren ge
strand op de eensgezinde afweer van
de christen-democraten, de neofascis
ten en de monarchisten, krachtig ge-
ruggesteund door de kerk.
Tijdens de stemming van donder
dagnacht bleek de rechtse afweer on
voldoende om het voorstel van links
te stuiten. De coalitiegenoten van de
christen-democraten in de regering,
de socialisten en de republikeinen,
stemden voor het in behandeling ne
men van de wet en brachten daarmee
de wankele coalitie in ernstig ge
vaar.
Overigens betekent het in behande
ling nemen van de wet niet dat deze
ook zal worden aangenomen. De chris
ten-democraten hebben laten weten
dat zij de wet tot het bittere einde
zullen bestrijden.
Zij hebben ad gedreigd dat als de
wet wordt aangenomen een referen
dum zal worden uitgeschreven om de
wet weer ongedaan te maken. Zij re
kenen in dat geval op de conservatie
ve mentaliteit van het Italiaans^ volk
en de ongetwijfeld grote morele druk
die de bisschoppen op het gelovige
volk zullen uitoefenen.
Het Vaticaanse dagblad Osservato-
re Romano, heeft er bij meer dan
één gelegenheid de nadruk op gelegd
dat het aannemen van een echtschei
dingswet in strijd zou zijn met het
Pact van Lateranen het in 1929 tus
sen Mussolini en Paus Pius XI geslo
ten concordaat tussen kerk en staat.
Het Pact van Lateranen verleent
aan het kerkelijke huwelijk een bur
gerlijke status, wat in de praktijk
neerkwam op de onmogelijkheid van
echtscheiding omdat de kerk dit ver
bood.
Paus Paulus heeft enige maanden
geleden de echtscheiding nog veroor
deeld als een „teken van verderfelijk
moreel verval". De Italiaanse bis
schoppen waarschuwden in januari
nog dat iedereen die de „heilige
plicht" verwaarloosde om huwelijk
en gezin te verdedigen zich schuldig
maakte aan grove nalatigheid.
Nu de wet op de echtscheiding offi
cieel in behandeling komt kan een nog
fellere strijd worden verwacht. Vele
linkse politici vrezen dat de kerkelijke
leiders niet zullen schuwen om morele
pressiemiddelen te gebruiken om aan
neming van de wet te verhinderen.
De ,,Ra" in volle zee. Doel van de reis is het bewijs te leveren dat ten
tijde van de Egyptische farao's de Foeniciërs in staat waren naar
Amerika over te steken.
ia*«aaiauvtaai
Thor Heverdahl is een beroemde naam
in alle werelddelen. Hij is een welge
steld man geworden, vooral dank zij
de opbrengst van de in tientallen lan
den vertaalde boeken over zijn opmer
kelijke onderzoekingsreizen.
Deze avontuurlijke wetenschapsman is
nu 54 jaar.
Zijn vrienden kennen hem als een een
voudig en vriendelijk mens. Een ijze
ren wil bezielt hem niettemin als hij op
spectaculaire en realistische wijze zijn
theorieën over volkenkunde wil bewij
zen. Hij heeft dan ook een heilige eer
bied voor wetenschappelijk onderzoek.
Van het grote publiek lijkt het of
zijn in 1947 met vijf metgezellen onder
nomen drijftocht met een van licht
balsahout vervaardigd vlot over de
Stille Oceaan zijn eerste kennismaking
met verafgelegen gebieden was. Velen
beschouwden hem als een koppige man
die met zijn leven speelde.
Marquesas
Zij wisten niet dat hij van jongsaf
diep had nagedacht over antropolosi-
sche raadsels. Hij studeerde zoölogie en
geografie aan de universiteit in Oslo,
maar hij ging er voortijdig weg. Hij
trok naar de eilandengroep Marquesas
in de Stille Oceaan om er een terug-
naar-de-natuur leven aan den lijve te
ondervinden.
Dat was in 1937-'38. Daar ontwaakte
bij hem de gedachte dat de Polyne
sische eilanden in het verre verleden
bevolkt zouden zijn door mensen van
het Zuidamerikaanse continent. Die
theorie liet hem nooit meer los.
Tahiti
Het duurde wel tien jaar voor hij er
het bewijs van kon leveren. In die pe
riode viel eerst de Tweede Wereldoor
log die hij doorbracht bij de Vrije Noor
se luchtmacht. Daarna begon hij aan
de voorbereidingen voor zijn opmerke
lijke reis die bijna honderd dagen duur
de. Toen kwam hij weer aan land: op
een koraalrif van een eilandje bij Ta
hiti. In april 1947 had hij in de Peru
viaanse haven Callao verscheidenen
in twijfel achtergelaten. De ontdekkings
reis ging bijna zevenduizend kilometer
lang worden.
Hij schreef er de wereldbestseller
Kon-Tiki over de naam van het vlot.
Een aantal jaren laterverscheen een
even spannend boek Aku Aku. Hier
in gaf hij de oplossing hoe de bewoners
van het Paaseiland in de Stille Oceaan
(zevenhonderd kilometer uit de Zuid
amerikaanse kust) de hoge en enorm
zware beelden hadden opgericht. Het
was een eenvoudige verklaring, maar
dat is het kenmerk van een geniale
geest.
Onderscheidingen
Befaamd is eveneens zijn expeditie
naar de Galapagos eilanden, eveneens
in de Stille Oceaan, want in dit gebied
vindt hij zijn onuitputtelijke inspiratie
voor het achterhalen van volkenkundi
ge geheimen. Het heeft wel verscheide
ne jaren geduurd voor de wetenschap
pelijke waarde van zijn speurtochten
werd erkend. Toen die eenmaal vast
stond, kreeg hij volop onderscheidingen
uit diverse landen.
Sinds Thor Heyerdahl dertig jaar ge
leden werd geobsedeerd door zijn origi
neel gebleken theorieën, is zijn haar
grijs en dun geworden. Gebleven is
zijn hartstocht.
Bewijzen
Het actuele voorbeeld hiervan is een
zeiltocht met een papyrusboot over de
Atlantische Oceaan, die andermaal een
opwindend avontuur belooft te worden.
Het gaat er deze keer om te bewijzen
dat de Oude Egyptenaren met zo'n
zelfde soort boot naar Centraal Ameri
ka hebben kunnen varen.
Zes reisgenoten (en een aap als mas
cotte) zullen het meebeleven. Het zijn
een Egyptenaar, een man uit de Afri
kaanse staat Tsaad, een Amerikaan,
een Rus, een Italiaan en een Mexicaan.
Typerend is dat Heyerdahl als leider
van de expeditie zich geen zeeman
vindt, maar dat de uitdaging van zijn
theorieën hem naar zee drijft. Zijn
vrouw Yvonne en kinderen (zoon van
dertig en dochter van zeventien) laten
hem er in gemoede vrij in.
Geheel in stijl heeft Heyerdahl zijn
merkwaardig schip laten maken in de
schaduw van de Egyptische pyramiden.
Er kwamen behalve papyrus ook bam
boe en takken aan te pas, zoals dat eens
gebeurde ten tijde van de farao's. Het
tien ton zware geval werd vijftien me
ter lang.
Honderden studenten uit Cairo sleep
ten de Ra zo genoemd naar de Egyp-
Thor Heyerdahl nam in Safi (Ma
rokko) afscheid van zijn vroww
Yvonne voor zijn vertrek met de pa
pyrusboot ,,Ra", waarmee hij naar
Amerika wil oversteken.
tische zonnegod naar de kade waar
de boot werd geladen op een vracht
schip dat haar naar Tanger bracht.
Van daar ging het met een vrachtauto
naar de Marokkaanse vissersplaats Sa-
ti. Hier koos de Ra zee.
Heyerdahl nam dit vertrekpunt, om
dat hij aanneemt dat de Oude Egypte
naren Safi ook hebben gekend. In elk
geval was het bekend bij de Foenicl-
sche en Carthaagse zeelieden.
Proviand is gestuwd in de hut en in
een soort wasmanden op het voordek.
Honderd amforen buikige kruiken
van aardewerk met twee oren, zoals
vijfduizend jaar geleden werden ge
bruikt bevatten drinkwater en ge
droogd voedsel, zoals vijgen en dadels.
Kopie
Heyerdahl weet zeker dat zijn papy
rusboot er net zo uitziet als in de Oud
heid het geval was. Het is evenwel niet
bekend hoe de Egyptenaren ermee om
gingen. Dit heeft in het bijzonder be
trekking op de stuurinrichting. Op de
Ra bestaat die uit twee lange riemen
aan weerszijden van de achtersteven.
Zij worden bediend door een roergan
ger die op een verhoging staat.
Voor de voortgang vertrouwt de Noor
se onderzoeker op een vierkant zeil dat
is versierd met een grote oranje schijf
als het symbool van de zonnegod. Ver
der hoopt hij te profiteren van de Cana-
rische zeestroom en de passaatwinden.
Radio
Hij vond het bovendien verstandig
sextant, kompas en radio mee te ne
men. Het gaat tenslotte niet om een
roekeloos avontuur.
De gedachte aan romantiek komt
misschien nog wel als na ongeveer hon
derd dagen de overkant is bereikt. Als
dat is gelukt zou er wellicht meer be
wijskracht zijn voor de theorie dat de
Oude Egyptenaren de geboorte hebben
beïnvloed van Amerikaanse culturen
als die van de Azteken en Inca's, wier
architectuur lijkt op de Egyptische py
ramiden.