Het Derde Rijk schudt op zijn grondvesten
Vaak groot gebrek
aan vakkundigheid
Chloor moet mosselen
redden voor Yerseke
REDDERS ZINNEN OP MAATREGELEN
Wat
vooraf
ging
Schijnproces
Groep-Weichsel
Bezet gebied
Opblazen
Gewond
Verjaardag
Amerika
Bevel
Verspreiden
Offensief
Geen benul
m
- - --
Wasteil
Kostbaar
Raadgevingen
Goes' afvalwater bedreigt jaaromzet van twintig miljoen
Weinig schade
Proces
Afvalwater
T ussenoplossing
Voor de Britse premier,
Winston Churchill twee
de van links) staat het
vast dat hij het met de
Duitse V-I's en V-2'swel
zal klaarspelen. Samen
met enkelen van zijn ad
viseurs, onder wie gene
raal O'Conner (uiterst
links) en de latere veld
maarschalk Mongomery
(tweede van rechts), kijkt
Churchill naar de gevaar
lijke toeren van een Spit
fire die een V-l „op de
rug"gaat nemen.
Wem her von
Braun die zijn le
ven in dienst heeft
gesteld van zijn
jeugddroom, de
ruimtevaart, krijgt
via een contract
met de Wehr-
macht de gelegen
heid naar hartelust
te experimente
ren.
Maar niet voor
de ruimtevaart.
Zijn werk in Peenemünde is gericht op de ontwik
keling van een Duits vergeldingswapen, de A-4
(V-2). Tegen het einde van de oorlog slagen de
Duitsers erin enkele tientallen van deze raketten af
te schieten op Londen. Voor een omwenteling in
de oorlog ten gunste van Hitier zorgen de prqjec-
tielen echter niet.
Hitier zelf, die oorspronkelijk de idee van de
raketten erg sceptisch had bekeken maar zich later
bedacht, vertrouwt enkele naaste medewerkers toe
dat hij erg teleurgesteld is in het Duitse „wonder-
wapen".
Niettemin blijven Wernher von Braun en zijn
medewerkers werken aan de vervolmaking van dit
weiien. De oprukkende geallieerde legers brengen
echter ook in hun leven grote verandering teweeg.
Februari 1945. Het is bijna gedaan met
het Derde Rijk van Adolf Hitler. De gealli
eerden, Amerikanen, Engelsen, Fransen,
Russen, nemen Duitsland in de tang. Ont
komen is niet mogelijk. Dat beseft ook
Wernher von Braun, de technische directeur
van Peenemünde.
Terwijl de geallieerde opmars vordert wer
ken in Peenemünde nog ruim vierduizend
mensen aan de vervolmaking van Hitiers
vergeldingswapens. De meeste van hen zijn
ondergebracht in dorpjes op het eiland Use-
dom.
Peenemünde
on de trein
Niet lang na het beraad in von
Brauns huis te Zempin is het
artillerievuur van het Rode
Leger ook in Peenemünde te horen.
SS-generaal Kammler geeft daarom
opdracht Peenemünde onverwijld te
ontruimen.
Wernher von Braun en zijn mede
werkers krijgen een marsbevel Ze
moeten zich onmiddellijk op weg be
geven naar Nordhausen in de Harz. In
de ondergrondse fabrieken daar, waar
tienduizenden slavenarbeiders dag en
nacht aan raketten werken, kunnen zij
hun proefnemingen voortzetten.
Merkwaardig genoeg komt er enkele uren
na deze boodschap een volkomen tegenstrij
dig bevel binnen. Het is afkomstig van de
pas opgerichte legergroep-Weichsel die is be
last met de verdediging van Pommeren.
Chef van deze legergroep is sinds enkele
dagen.... Heinrich Himmler. Zijn bevel luidt:
„Alle geleerden, ingenieurs, soldaten en ar
beiders op Peenemünde worden terstond
ingelijfd bij de Volkssturm. Zij zullen Peene
münde verdedigen tot de laatste man!
Von Braun staat voor een dilemma. Naar
wie moet hij luisteren? Met de bespreking,
in Zempin in het achterhoofd besluit hij het
bevel van Kammler maar op te volgen. Dat
heeft tenminste een groot voordeel; hij zal
terechtkomen in een gebied dat waarschijn
lijk door de Amerikanen zal worden bezet.
In de daaropvolgende tijd wordt er op
Peenemünde dag en nacht gewerkt om de
hele inventaris voor de verhuizing naar
Nordhausen gereed te maken.
Op 17 februari 1945 rijdt de eerste trein
met zevenhonderd passagiers van Peene
münde naar het zuiden. Niet lang daarna
vertrekt een karavaan vrachtwagens met de
rest vaq de spullen. Midden maart is de
exodus een feit.
Op dat tijdstip staat het Rode leger op 35
kilometer van Peenemünde. Maar als een
bataljon Russische infanterie op 5 mei von
Brauns voormalige domein inneemt, vindt
men er alleen puin en uitgebrande resten.
Alles is volgens voorschrift keurig opgebla
zen.
De hele bevolking van Peenemünde heeft
inmiddels in en rondom Nordhausen onder-
Slavenarbeidcrs uit een concentratiekamp op weg naar de ondergrondse raketten fabriek nabij Nordhausen in
de Harz. Begin 1945 werken in deze gigantische fabriek 32.000 gevangenen onder onmenselijke omstandig
heden aan de Duitse vergeldingswapens. In twee concentratiekampen bij Nordhausen treffen de Amerikanen
in april 1945 achtduizend lijken aan.
dak gevonden in alle gebouwen en optrekjes"
die zich daarvoor lenen. Zo goed en zo
aad als het gaat neemt men het werk
t op. Het is dan wel een kwestie van
iproviseren, maar het gaat.
Beetje hij beetje komt ook Wernher von
Braun weer op orde. Omdat hij nog wat
materiaal nodig heeft, rijdt hij op 16 maart
naar Berlijn. Zijn chauffeur, overmand door
slaap, verliest onderweg de macht over het
stuur. De wagen schiet van de weg. Als von
Braun weer bijkomt, heeft hij een ondraag
lijke pijn in zijn linkerarm.
Vier uur duurt het voor hij en zijn chauf
feur, die een schedelbasisfractuur heeft op
gelopen, door voorbijgangers naar een zie
kenhuis worden gebracht. Maar Von Braun
houdt het niet uit in bed. Op 21 maart rijdt
hij al weer terug naar Nordhausen, zijn arm
in een reusachtig gipsverband.
Twee dagen later viert hij zijn 35ste ver
jaardag. Een paar uur vergeet hij alle beslom
meringen. Maar dan valt de schaduw van
Kammler weer levensgroot over de mannen
van Peenemünde.
Velen hebben de buik vol van de oorlog.
Er zijn er zelfs die dat hardop durven zeg
gen. Zeer onverstandig, want ze worden kort
daarop door de vazallen van SS-generaal
Kammler gearresteerd en na een schijn
proces terechtgesteld.
Hun lijken bengelen aan een boom op
Usedom. „Ik was te laf om mijn vaderland
te verdedigen", vermeldt een bordje op hun
borst. Kammler, die het oppertoezicht over
Peenemünde heeft, houdt niet van halve
maatregelen.
Enkele dagen na de terechtstelling trom
melt Wernher von Braun zijn naaste mede
werkers bij* elkaar in zijn huis in Zempin. Hij'
neemt geen blad voor de mond. In alle
openheid verklaart hij dat hij de toestand
hopeloos vindt.
De Russen rukken onstuitbaar op in cfe
richting van Peenemünde. „Wat moeten we
doen? vraagt hij zijn medewerkers. „Ons
werk in handen van de Russen laten
vallen? Allen zijn het erover eens dat dit
niet mag gebeuren. De vraag is nu: Wat moet
er dan wel gebeuren?
„Gezien de situatie leek het ons het beste
ervoor te zorgen, dat we in handen van de
Amerikanen zouden komen", zei Wernher
von Braun later over de toenmalige toe
stand.
„Persoonlijk had ik voor Amerika altijd af
een geheime liefde gekoesterd. Dat kwam
door mijn broer Sigismund die er in de jaren
dertig had gestudeerd."
„Nou, dat niet." Na een korte pauze
waarin hij snel een nieuw glas cognac achter
over wipt fluistert de SS-er vertrouwelijk:
„Ik heb bevel, generaal, ora u en uw mede
werkers dood te schieten zodat u niet in
handen van de vijand kunt vallen..."
Dornberger schrikt. Het is dus waar. Hij
schenkt de SS-er nog eens in en vraagt dan:
„Gelooft u echt dat het zin heeft ora dat
bevel op te volgen? De oorlog is afgelopen.
Binnenkort bestaat de SS niet eens meer. En
als de geallieerden merken dat u hier een
bloedbad hebt aangericht, zullen ze u zeker
meteen•phangen!
4 v
„Ik heb een plan," zegt de generaal.
„Geeft ons uw wapens. Verbrandt uw uni
formen. Ik zal zorgen dat u uniformen van
het leger krijgt. Dan zullen de Amerikanen u
voor gewone Wehrmachtsoldaten houden."
De SS-generaal krijgt het benauwd bij de
gedachte dat de oprukkende Amerikanen
binnenkort voor zijn neus zullen staan.
Daarom heeft hij een plannetje bedaéht. Hij
laat de vijfhonderd belangrijkste medewer
kers van von Braun streng bewaken door de
SS. Wanneer de Amerikanen er eenmaal
zullen zijn, kan hij die vijfhonderd mensen
misschien uitleveren in ruil voor zijn eigen
vrijheid. Lukt het niet, dan zullen zijn SS-ers
alle vijfhonderd „Peenemünders" liquideren.
Om dit plan te doen slagen geeft Kammler
bevel alle vijfhonderd Peenemünders met
hun gezinnen over te brengen naar Oberam-
mergau in de Harz. Daar worden ze onder
gebracht in de voormalige kazernes van het
regiment bergjagers. Zwaar bewaakt door de
SS.
Von Braun en Dornberger hebben Kamm-
lers opzet echter doorzien. Ze beramen op
hun beurt een plan am hun medewerkers uit
de kazerne te krijgen. Wanneer Kammler een
paar dagen afwezig is, weten zij er zijn
plaatsvervanger van te overtuigen dat het
met het oog op eventuele Amerikaanse
luchtaanvallen gevaarlijk is zoveel belangrij
ke geleerden in één gebouw onder te bren
gen.
De man laat zich bepraten en de vijfhon
derd Peenemünders zoeken onderdak in en
kele tientallen dorpen in de omgeving. Wern
her von Braun en zijn broer Magnus vinden
een gezellig kosthuis in Weilheim. Daar
brengt een koerier hem op 25 april een bevel
van generaal Dornberger. Hij moet zich on
middellijk bij hem melden in Oberjoch.
In Haus lngeburg in Oberjoch zit Dornber
ger te midden van tientallen medewerkers.
In hetzelfde hotel hebben echter ook dertig
zwaar bewapende SS-ers hun intrek geno
men. Met de commandant van deze afdeling,
een Sturmbannführer, maakt Dornberger la
ter een praatje in de bar.
Als de derde fles cognac leeg is, gaat
Dornberger in het offensief.
„Wat is eigenlijk uw opdracht, Sturmbann
führer?
„Ik heb bevel u en uw medewerkers in dit
hotel te beschermen."
„En tegen wie moet u ons dan wel be
schermen?
„Tegen de Amerikanen en de Fransen
natuurlijk, generaal," lalt de commandant
van de SS.
„Gelooft u dan werkelijk," zegt Dornber
ger, „dat u met dertig man een heel leger
kunt tegenhouden?
De volgende dag roept de SS-er zijn man
schappen bijeen en volgt de raad van Dorn
berger op. Maar zij zullen hun straf niet
ontlopen. De tatoëring die elke SS-er onder
de oksel heeft, zal hen verraden.
Ongeveer tegelijkertijd zijn drie Ameri
kaanse officieren Duitsland ingetrokken met
een zeer speciale opdracht. Het drietal, luite
nant-kolonel G. V. Trichel, luitenant
kolonel Holger Toftoy en majoor Robert
Staver, zijn op zoek naar Duitse geleerden.
Gemakshalve hebben ze twee lijsten aan
gelegd, een zwarte en een grijze. De zwarte
lijst is streng geheim. Ze vermeldt als eerste
de namen van Wernher von Braun en gene
raal Walter Dornberger.
De gezochte geleerden zijn zich hiervan
natuurlijk niet bewust. Zij hebben in die
laatste dagen van april trouwens toch niet
het flauwste benul van wat zich in het
gebied van Nordhausen heeft afgespeeld.
De verschrikkingen die de soldaten van het
Amerikaanse Zevende leger daar aantreffen
in de ondergrondse slavenfabriek zullen ze
hun leven lang niet meer vergeten.
En wat majoor Staver er ontdekt, zal de
Amerikanen op het gebied van de raket
ontwikkeling een voorsprong verschaffen
groter dan ze ooit hadden durven dromen
iü
Met ware
doodsver-
achting gin
gen Britse
jachtvliegers
de Duitse
vergeldings
wapens „te
lijf'. Hier
tikt de pi
loot van een
Spitfire (on
der) met de
vleugel van
zijn toestel
een V-l uit
zijn baan,
waardoor
het vliegend
tuig neer
stort.
w *mn*n'firn™1
Pleziervaart
bezorgt
reddingwezen
steeds
meer last
De pleziervaart dreigt een probleem
te worden voor het reddingwezen.
„In 1968 werden door onze boten
tachtig tochten voor redding of ande
re hulpverleningen uitgevoerd, waar
van niet minder dan 46 keer voor
watersportbeoefenaren."
Dit staat in het jaarverslag van de Zuid-
Hollandsche Maatschappij tot redding van
schipbreukelingen, die haar werkterrein
heeft tussen Terheyden en Cadzand.
Het wijst er op dat de Internationale
Reddingboot Conferentie een gedachten-
wisseling heeft gewijd aan de moeilijkheden
die de reddingsorganisaties alom ondervin
den van de sterke toeneming van alle vor
men van watersport.
Uit een overzicht blijkt dat de redders
vorig jaar te maken kregen met een man die
„in een soort wasteil" het wijde water had
opgezocht, met zeil- en motorjachten die de
weg kwijt waren of „zomaar" op een bank
liepen, met amateur vissers en hengelaars die
zich niet bewust waren van de mogelijke
verraderlijkheid van het water, met zee
waarts drijvende luchtmatrassen en met een
koene zeevaarder die met een sloep van
Rotterdam naar Australië wilde zeilen, maar
wiens vaartuig het bij Burghsluis al liet
afweten.
Langdurige en kostbare zoekacties door
boten en vliegtuigen zijn dikwijls nodig wan
neer watersporters zich door onwetendheid
of onnadenkendheid in levensgevaar bren
gen, schrijft de reddingmaatschappij.
Zij scheert alle watersportbeoefenaren niet
over één kam. Zij merkt wel op dat politie
korpsen, havenmeesters, kustwacht, redding
organisaties en opsporing- en reddingdienst
van de Marineluchtvaart in toenemende ma
te worden belast met watersportmisères die
bij meer vakkundigheid niet zouden zijn
ontstaan.
De reddingmaatschappij meent dat enkele
goedgemeende raadgevingen op bun plaate
zijn. Zoals het thuis achterlaten van een
vaarplan en „even bellen" als ervan wordt
afgeweken. Opsporingsacties wegens ernstige
ziekte thuis kunnen worden vergemakkelijkt
door een oproep via de alarmcentrale van de
ANWB.
Zeeuwse mosselvissers en -handelaren doen alsof er geen vuiltje aan de lucht is.
Zij menen: Nog vóór het seizoen begint zal een chloorinstallatie de verontreini
ging van de Oosterschelde hebben teruggedrongen. De heer De Meulemeester uit
Yerseke: „De apparatuur is al in Engeland besteld.
Dit laatste is volgens drs. R. Th. Roskam
van het Rijksinstituut voor visserij-
onderzoek echter niet het geval. Men dubt
nog steeds over de plaats van zo'n installatie
bij het gemaal in Kattendijke of dicht hij de
besmettingshaard, in Goes. In heide gevallen
geeft het toevoegen van chloor aan het
rioolwater „technische moeilijkheden".
In de loop van maart al kreeg het rijks
instituut argwaan. Op de zandbank voor
Yerseke, waar de mosselen verwateren
(schoonspoelen), bleek de besmetting met
z.g. coli-bacteriën onverantwoord hoog. La
tere, intensievere proeven brachten een toe
stand aan het licht die tijdens veertig jaar
controle nimmer was voorgekomen. Het
mosselvlees bevatte 25 tot vijftig coli-
bacteriën per gram; toegestaan waren vijf
van deze bacteriën.
Het gevolg (naar nu pas blijkt): De afgifte
van certificaten van onbesmetheid werd op
23 april, twee dagen voor het seizoen afliep,
gestaakt. Elke verkoop naar binnen- of bui
tenland werd daardoor onmogelijk. Voor
visserij en handel betekent de maatregel tot
dusver weinig schade. Het seizoen is immers
gesloten.
Tot eind juli wordt de mosselen de rust
gelaten zich voort te planten.
Benauwder krijgen de zakenmensen het als
voor het nieuwe seizoen geen oplossing is
gevonden. Dan komt een jaaromzet van
twintig miljoen gulden op het spel te staan,
voor het grootste deel bestaande uit export.
In Yerseke maakt men er geen geheim van
dat dan de gemeente Goes een proces aan de
broek krijgt. In een nieuwe wijk van deze
gemeente zou zo hoort men in zaken-
kringen gesold zijn met voorschriften voor
rioolaanleg. Chemische toiletten zijn de
boosdoener, zo wordt beweerd.
De feitelijke toestand ligt evenwel anders.
Goes is inderdaad de bron van alle besmet
ting. Dat hebben de mensen van het Rijks
instituut voor visserij-onderzoek wel aan
getoond, zij hebben zich er echter wel over
verwonderd. De afstand tot de Yerseke
Bank is namelijk vrij groot. Men kon ver
wachten dat de biologische reiniging tijdens
'de rit niet achterwege was gebleven.
Kennelijk gebeurde dit laatste onvoldoen
de. De snelheid waarmee Goes zijn ongezui
verd afvalwater op de Oosterschelde spuide
nam toe met de uitbreiding van de gemeen
te. Al lang was duidelijk hoe nodig da
nieuwe afvoerleiding naar de Westerschelde
was.
Burgemeester mr. F. G. A. Huber bestrijdt
dit geenszins, maar hij wijst wel op da
kosten: „Een bedrag van ruim zes miljoen
gulden laat onze begroting niet toe. Ge
meente rijk en provincie zullen er samen
voor moeten zorgen. Dë rijkssubsidie van
twintig procent is nog te weinig."
Het is alle deskundigen, ook die van het
ministerie van verkeer en waterstaat, inmid
dels wel duidelijk dat niet op de aanleg van
deze pijpleiding kan worden gewacht. Er zal
een tussenoplossing moeten worden gevon
den.
Door het toevoegen van chloor aan het
Goese rioolwater is het mogelijk de veront
reiniging flink te drukken. Of dat geruime
tijd voor eind juli zal gelukken is de vraag
waar het nu op aan komt.
