Bittere armoede in Londonderry
het enige bindende element
„Oranje-orde"
is in Ulster
enorme macht
Door haat verblinde
bevolkingsgroepen
kunnen
elkanders
bloed wel
drinken...
„Aarde" kan voor terugreis niets doen
Eerst schoon
schip maken
nieuws uit de
Betuwse bodem
Oudheidkundig
Niet tegen wals bestand
Protestanten en katholieken fel tegenover elkaar
Pas verschenen
boeken
Franse „magiër"
maakte weer
'n slachtoffer
Bij Ingen
Maar een kwart
Klusjes
Luchtstroom
Quarantaine
DINSDAG 15 JULI 1969
I TIster is de kleine noordoostelijke
hoek van Ierland. In de rest,
de Ierse republiek Eire, wonen de
rooms-katholieke afstammelingen
van de Kelten. In Ulster vestig-
den zich Schotse en Engelse protes- j
tanten, die door de eeuwen heen te-
gen de katholieken vochten en die
de band met Groot-Brittannië ten
koste van alles willen behouden.
Een zeer belangrijke rol bij de
strijd in Ierland speelde onze stad-
houder Willem III, die ook koning
was van Engeland. Hij is maar
veertien dagen in Ulster geweest,
maar zijn naam en daden worden
er nog altijd in hoge ere gehouden, j
In 1690 versloeg Willem, aan het
hoofd van een Europees leger van
35.000 protestanten, aan de Boyne
in Ulster, de strijdkrachten van de
rooms-katholieke Jacobus II, die in
Ierland tevergeefs heeft geprobeerd
zijn gezag te herstellen, nadat hij
was afgezet in Engeland.
In Ulster werd de strijd geleverd j
die ver uitging boven een interne
Britse worsteling: het ging om de
hegemonie in Europa. De strijd
ging tussen het rooms-katholicisme j
onder Lodewijk XIV en het Protes-
tantisme. j
De wapenfeiten die op naam
staan van Willem III (King Billy),
de slag aan de Boyne, het dappe- j
re volhouden van de inwoners van
Dcrry, dat maandenlang door Ja- j
cobus werd belegerd, dit alles maak-
te zijn naam onsterfelijk.
Er bestaat in Ulster dan ook een
grote protestantse organisatie, die
zich de Oranje-Orde noemt. Dit is
een enorme macht in de kleine
staat Ulster, die in 1921 ontstond, j
nadat Eire, na een bloedige strijd,
de zelfstandigheid had gekregen van
Engeland.
l~\e uitgeversmij J. H. Kok N.V. te Kam-
pen zond ons twee nieuwe penne-
vruchten van dr. Okke Jager. n.l. „Het
klagen wordt gezang" en „Om razend
te worden". In het eerste boek plaatst
hij kanttekeningen bij het gereformeerd
kerkelijk leven, waarbij hij de moderne
theologie, de christelijke organisaties,
de oecumene, de verhouding tot de vrij-
gemaakten en de hervormden, de domi
nees en de nieuwe gezangen onder de
loep neemt; op dezelfde wijze komt de
politiek aan bod in de tweede bundel,
die de ondertitel: „Kanttekeningen van
een krantelezer" draagt en waarin de
schrijver zijn visie geeft op veelbespro
ken onderwerpen als het nationalisme,
de gezagscrisis, de kritiek op het Ko
ninklijk Huis, het oplevend fascisme, de
strijd tussen Iraël en de Arabische sta
ten, de tegenstelling tussen Oost en West
en de a.b.c.-wapens. De bundels kosten
per stuk f 4,95.
Dezelfde uitgever Kok stuurde ons een
aantal nieuwe deeltjes toe uit zijn voor
treffelijke, op geïnteresseerde jongeren
gerichte Globereeks, namelijk „Vogels
en hoe zij leven"; „Licht, lenzen en spie
gels"; „Langs het strand"; „Je lichaam";
„Diepzee-onderzoek"; „De sterrenhe
mel" en „Hefbomen, katrollen en machi
nes". Per deeltje, in stevige band en zo
op het oog een en al kleurige illustratie,
is de prijs f 2,95.
Ook bij Kok, Kampen verscheen van
Jaap Zijlstra de gedichtenbundel „Land
in zicht" (voor f4,95 in de boekhandel
verkrijgbaar).
Van het Boekencentrum N.V. te Den
Haag ontvingen wij deel 33 in de reeks
Praktisch Theologische Handboekjes,
namelijk „Godsdienstige opvoeding in
deze tijd" door M. W. Steenmeijer-Van
Rij. Deze handleiding voor de benade
ring van 8-, 9- en 10-jarigen in de kin-
derdienst kost f 8,90.
De Apeldoornse uitgeverij „Semper
Agendo" bracht voor f 5,90 het boek
„Creatieve gerechtigheid door grond
recht" door S. Sevenster op de boeken
markt. In deze sociaal-economische ver
handeling geeft de schrijver zijn visie op
het maatschappelijk gebeuren in al zijn
facetten.
PARIJS. René Hénaux, de Franse
magiër-loodgieter, heeft opnieuw een
slachtoffer gemaakt. Het is een jongen
van zeven jaar, van wie alleen de voor
naam, Didier, bekend is. Hij leed aan
tuberculose.
In plaats van een arts te waarschu
wen, lieten zijn ouders hem „overbid
den" door René Hénaud, oud-loodgieter
te Criolles.
Hénaux predikt genezing door mid
del van gebed, buiten dc doktoren om.
Didier die inmiddels is opgenomen in
het ziekenhuis van Noyon (Oise), heeft
meer geluk dan zijn nicht, Danielle Pleu-
rus (25). Ook zij leed aan tbc, maar om
dat haar ouders weigerden er een dokter
bij te halen, overleed zij.
De ouders en een zuster van Danielle
zijn door de rechter van instructie in
staat van beschuldiging gesteld omdat
ze hulp hebben geweigerd in een geval
van doodsgevaar. Zij zijn voorlopig op
vrije voeten gesteld.
Dit is echter het begin van het net,
dat de .rechter van instructie rondom
René Hénaux zelf wil weven.
En toen kwamen ze 's nachts en sloegen met hun knuppels alle ramen in
deze straat in. De politie deed dat zelf."
De man die dit zegt is rooms-katholiek. Hij woont in de Bogside van Lon
donderry, de tweede stad van Noord-Ierland. De Bogside ligt aan de ene kant
van de oude stadsmuur. Aan de andere zijde loopt Fountain Street. Daar zegt
een man tegen me: Wacht maar, we krijgen ze nog wel. Het ergste komt nog!
Bloedvergieten"verduidelijkt hij en hij waarschuwt me vooral niet verder te
lopen in de richting van de Bogside. „Dut is een wespennest. Het is daar niet
goed voor je"meent de man.
In de Bogside wonen de katholieken,
in de buurt van de Fountain Stréet de
protestanten. Dit is de vergiftigde, ver
peste sfeer van haat in Ulster. Eeuwen
oude haat tussen protestanten en katho
lieken in dit landje van anderhalf mil
joen mensen, dat binnenlands zelfbe
stuur heeft maar dat zich verder
krampachtig vastklemt aan de band
met het Verenigd Koninkrijk, de Unie.
Ik heb in Ulster meer Union Jacks
gezien, de vlag van de Unie, dan in
Engeland vaak het geval is. Op Stor-
mont, het belachelijk grote parlements
gebouw in Belfast, wapperen er twee,
op dat van Westminster in Londen een!
De sfeer der debatten in Stormont is
dikwijls oneindig verwijderd van de
trieste werkelijkheid der krottenbuur-
ten van Londonderry. Bloedige ongere-
geledheden waren er voor nodig voor
dat de regering van Belfast eindelijk
ingreep om de misstanden aan te pak
ken in die stad.
Tegenstelling
Er is geen groter tegenstelling denk
baar dan de weinig Iers aandoende
machthebbers in Belfast, die zieh zo
graag sieren met de rang die ze eens
bekleedden bij sjiekc garderegimenten
en de arme mens envan Londonderry.
En daarmee bedoel ik zowel protes
tanten als katholieken. Dit is juist de
tragiek van Ulster: de armen in hun
veel te oude en veel te kleine huisjes
en op hun boerderijtjes, vindt men aan
beide kanten van de grote scheidings
lijn, die er loopt door de bevolking.
Tweederde der Noordieren is protes
tant, eenderde rooms-katholiek, maar
in Derry (Londonderry) is er juist een
overgrote meerderheid van katholieken.
Toch hadden de protestanten het tot
voor kort ook in' die stad voor het zeg
gen.
Discriminatie
Dit leidde tot discriminatie op aller
lei gebied, vooral bij de huisvesting en
op de arbeidsmarkt. In Derry spitste
dit alles zich toe en het ontlaadde zich
in een reeks protestdemonstraties. Maar
elders in Ulster is het weinig beter.
Algemeen (kiesrecht bestaat er alleen
wat betreft het aanwijzen van de 12
parlementsleden, die Ulster naar het
Britse Lagerhuis mag sturen en voor de
eigen Noordierse parlementsverkiezin
gen. Bij plaatselijke verkiezingen kun
nen alleen bezitters van huizen Juin
stem uitbrengen. Het gevolg is dat veel
katholieken niet kunnen stemmen. Er
zijn hervormingen ingevoerd, andere be
loofd, maar het blijft diep treurig, dat
er in het Noord-Ierland van vandaag
zulke misstanden kunnen voorkomen.
Het zit er de mensen hoog, de onrust
is Sinds oktober fel aangewakkerd, ze
ker ook door elementen die het om
niets anders dan herrie is begonnen en
niet om gelijke burgerrechten.
Anti-papisme
Het anti-papisme van de extreme
protestanten in Ulster Is zo fel en on-
Ook de protestantse Fountain
Streetbuurt in Derry is weinig
riant.
verdraagzaam als men maar kan be
denken.
Een man in Belfast die op straat een
krantje verkocht vol onthullingen over
„Complotten van Jezuïeten": „Geef ze
een centimeter en ze vragen een kilo
meter. Ik heb niets tegen ze maar Ier
se katholieken zijn het ^ergste soort, ze
zijn zo onderworpen. Ze slikken alles
wat hun paus zegt".
We spraken deze man op het mid
daguur. Er vlak bij was een roomska-
tholieke kerk stampvol. Een eindje ver
derop telde ik in drie minuten tijd drie
protestantse boekwinkels: een Presbyte
riaanse, een van de Anglicanen en een
van de Doopsgezinden. Deze stad van
400.000 inwoners telt meer kerken en
meer kerkgenootschappen en sekten
dan de" meeste andere steden ter we
reld.
„Worden we er beter van?" vroeg
een taxichauffeur die me door Belfast
rondreed: „Kijk, nu zijn we in een
katholieke buurt"-. Op de muren was
dat te zien door de naam Celtic, de be
faamde r.k. voetbalclub uit Glasgow.
Bij de protestanten zijn hun grote ri
valen Rangers favoriet.
Achterdocht
Angst en achterdocht, haat en ver
dwaasde dweperij beheersen het leven
in Noord-Ierland. Angst van protes
tanten voor katholieken. Angst dat die
het uiteindelijk voor elkaar krijgen
dat dit verscheurde landje wordt ver
enigd met dc Ierse republiek. „Uitleve
ren aan de papen", noemen ze dat.
Een man in de Fountain Street van
Derry: „Ze willen ons land overnemen.
We kunnen geen huizen krijgen, maar
zij wel! Ze fokken als konijnen, dat
moet van hun kerk, tien, vijftien, twin
tig kinderen".
Vlakbij is een politiebureau. En voor
zien we drie Landrovers met geblin
deerde ramen. Om de hoek staat een
autobus vol agenten met helmen. Alle
maal met revolvers. Ulster is het enige
ge deel van het Verenigd Koninkrijk,
De Bogside levert geen aanlok
kelijk stadsbeeld op. Hier wonen
alleen katholieken.
waar de politie gewapend rondloopt.
Op de muur er tegenover staat ge-
kalk^: „Geen paus". De patrouillewa
gens van de politie in Derry kwamen
niet in de Bogside sinds de ongeregeld
heden van enkele maanden geleden.
Tot dit weekeinde. Ook agenten te voet,
die elders in de stad twee aan twee
een oogje in het zeil hielden, meden
de katholieke buurt.
Gruwelen
De bewoners van de William Street.
St. Columbus Wells en al die andere
straten van de Bogside vertellen de be
zoekers allerlei gruwelen die de politie
daar volgens hen heeft gepleegd. Een
oude man is er door agenten in zijn
huis in elkaar geknuppeld, hij kreeg
22 hechtingen in zijn hoofd.
We spraken 's middags een oud
vrouwtje dat een textiel wink eitje heeft.
Ze ruimde haar etalage op, er zat geen
ruit voor. Ze vertelt: „Midden in de
nacht hebben ze hem ingegooid. Ik
schrok me een ongeluk".
Op een muur staat: „Schiet Paisley
dood". Ian Paisley is predikant van een
kleine, uiterst felle anti-roomse sekte.
Voor de ramen van veel huisjes in de
Bogside staan Maria beeldjes, veel wo
ninkjes zijn onbewoonbaar verklaard.
Een paar kilometer verderop, tegen de
heuvels ,aan de stadsrand verrijst een
nieuwe buurt voor de katholieken. Ook
in de Bogside zelf is al nieuwbouw.
Hoog erboven staat een roomse kerk.
Daarnaast staan twee lagere scholen,
een voor jongens een voor meisjes.
Het hoofd is een vriendelijke non.
„De segregatie in Derry is ons erg
ste probleem", vertelt ze. „Het huizen-
prcbleem is verschrikkelijk, maar u
zult verbaasd zijn als u ziet hoeveel
liefde er in die krotten is".
In de kleine voorkamertjes van de
blauw, geel, rood en wit geschilderde
huisjes van Derry heerst nu weer angst.
Veel voordeuren staan open.
Rooms ghetto
Op de stadsmuur' vanwaar men een
goed uitzicht heeft op de rijen huisjes
in dit roomse ghetto, lopen twee agen
ten. „Waar komt u vandaan?" Het zijn
jonge kerels, zeer correct. Een speelt
Bij vertrek van de maan zijn Armstrong
en Aldrin op zichzelf aangewezen
CAPE KENNEDY Op het ogenblik van vertrek van de maan zijn Arm
strong en Aldrin geheel aangewezen op eigen vaardigheid en koelbloedigheid
èn op het deel van de LM. waarin zij naar het ruimteschip Apollo moeten te
rugkeren. Zij moeten het stellen zonder de honderden technici die op aarde
deelnemen aan het „aftellen", dat voorafgaat aan een lancering.
Gelukkig is de LM voorzien van een
vernuftig systeem, dat in geval van een
hapering op het ogenblik van vertrek
automatisch in werking komt en dan
moet zorgen, dat het opstijgingsdeel
van de LM zich weer bij de Apollo kan
voegen, in een baan om de maan.
Nemen wij aan dat dit systeem niet
in werking behoeft te komen, en dat de
opstijging Armstrong en Aldrin geen
hoofdbrekens kost.
Het onderstuk van de LM dient als
lanceerplatform. Ook dat blijft dus op
de maan achter. Veertien seconden lang
moet de rest van de LM loodrecht op
stijgen. Dan gaat die rest, dde wij ver
der voor het gemak de stuurhut zullen
noemen, overhellen onder een hoek van
52 graden met de verticaal. De raket
motor heeft daarna zeven minuten en
15 seconden hodig om de stuurhut in
een baan om de baan te brengen.
Is dc stuurhut in die baan oni de maan
gekomen, dan is het gewicht ervan maar
een kwart van het gewicht op het mo
ment van scheiding van de Apollo, voor
de afdaling naar de maan dus.
In zijn baan om de maan beschrijft
de stuurhut eerst een ellips, maar dde
baan wordt al gauw veranderd in een
zuiver cirkelvormige, die ruim 27 km
beneden de baan van de Apollo ligt.
Boven het in duisternis gehulde deel
van de maan zetten Armstrong en Al
drin dan op dezelfde wijze koers naar
de Apollo als hun collega's Stafford en
Cernan dat in mei deden na hun gedurf
de verkenning van het landingsgebied
tijdens de tocht met de Apollo-10.
Na dc koppeling van dc stuurhut
van dc LM en het ruimteschip Apollo,
waarin Michael Collins trouw de wacht
heeft gehouden tijdens de eerste ver
kenning op de maanbodein, wachten de
astronauten klusjes, waarin de meeste
huisvrouwen bedrevener zullen zijn
dan zij.
Stofzuigen, bijvoorbeeld. Zij moeten
in de stuurhut schoon schip maken na
de koppeling voordat zij mogen over
stappen. Geen spoor los maanstof mag
achterblijven wanneer het ogenblik van
terugkeer naar het ruimteschip Apollo
is gekomen. Met een miniatuur-stofzui-
gertje, dat zij aansluiten op een zuur
stofslang van een ruimtepak, zuigen zij
zoveel mogelijk stof op.
Ook gebruiken zij een borsteltje om
stof bijeen te vegen, dat zij dan weg
zuigen. Voor die schoonmaakbeurt heb
ben zij een zee van tijd, want de Apol
lo en de stuurhut van de LM blijven
verscheidene uren gekoppeld om de
maan draaien.
Wanneer het ogenblik van overstap
pen in de cabine van dc Apollo is aan
gekomen en dc tunneldoorgang is vrij
gemaakt, wordt er door dc tunnel een
luchtstroom in de richting van de Apol
lo naar de stuurhui van de LM gehand
haafd.
Tegen dieluchtstroom in brengen
Armstrong en Aldrin hun op de maan
vergaarde spullen naar de Apollo, na
dat zij de laaadkistjes en al het an
dere materiaal, zoals rollen film en
ook geluidsbanden, hebben verzegeld
in zakken die Collins door de tunnel
heeft aangereikt.
Men zóu zeggen dat er geen spoor
tje maanstof in de cabine van de Apol
lo heeft kunnen doordringen. Niettemin
zetten de astronauten zodra zij de te
rugreis naar de aarde hebben aanvaard
hun schoonmaakwerk voort, weer met
een klein stofzuigertje en met borstel
tjes.
Zelfs de ruimtepakken van Armstrong
en Aldrin worden tijdens de terugreis
naar de aarde in plastic zakken opge
borgen. Alleen in uiterste nood mogen
ze voor de dag worden gehaald.
Hoe ijverig zij ook stofzuigen, poet
sen en borstelen onderweg, de drie as
tronauten weten dat zij, zodra zij op
aarde zijn teruggekeerd zullen worden
gemeden alsof zij pestlijders zijn. In
theorie is er volgens sommige biologen
een kans dat zy op de maan een op
aarde onbekende besmettelijke ziekte
hebben opgelopen.
Daarom moeten zij, met de kegelvor
mige cabine van het ruimteschip Apol
lo, op aarde lange tijd in quarantaine.
Feitelijk zijn Armstrong en Aldrin zelf
al met de quarantainemaatregelen be
gonnen, meteen na hun vertrek van de
maan.
met de kolf van zijn revolver die los
in de holster zit, op zijn buik.
Al spoedig praten ook zij over de moei
lijkheden van Derry en over de onrust.
„U moet ze zien die gezagsondermij
nende elementen". Het klinkt als een
regeringcommuniqué. „Die hebben niets
te maken met burgerrechten".
Even later in de protestantse Foun
tain Street komt er een tandeloos oud
vrouwtje naar me toe, dat haar ramen
een goede beurt geeft. Ze draagt een
verschoten truitje. „Komt u binnen, dan
zal ik een kopje thee voor u maken."
Ook zij klaagt. Niet over de katholieken
maar omdat haar dochter moeilijk goed
betaald werk kon krijgen. Ze is geen
lid van een invloedrijke protestantse or
ganisatie.
Onwetend
De stryders voor gelijke burgerrech
ten verwijten de machthebbers in Bel
fast, onder wie veel groot grondbezit
ters, dat ze niet eens weten hoe een
groot deel van hun bevolking left.
Een aardige Noordierse mevrouw, die
erg veel goed sociaal werk doet in haar
land, vertelt ons in het gerieflijke hotel
in het centrum van Derry, dat men toch
vooral ook oog moet hebben voor de
economische vooruitgang in Ulster. En
de goede ziekenhuizen, die er zijn
„De gewone mensen doen niet mee
aan de onrust", meent ze. Maar wat zijn
de bewoners van de Bogside en de
Fountainstreet anders dan gewone men
sen?
En kunnen die het helpen dat in Ulster
sinds de oorlog vijf tot tien procent van
de bevolking constant werkeloos was?
Een hoger percentage dan in de rest
van het Verenigd Koninkrijk, dat toch
jaarlijks vele miljoenen guldens dn de
Noordierse economie pompt.
J^c Rijksdienst voor het Oudheidkun
dig Bodemonderzoek te Amersfoort
meldt het onderstaande oudheidkundige
nieuws uit de gemeenten Resteren en
Lienden. In het recente verleden Is
verschillende malen melding gemaakt
van vondsten op de voormalige Johan
na's Hof te Resteren. Eind december
1968 zijn nabij de hoek van de Neder-
eindscstraat en de Joost van de Von
delstraat opnieuw vondsten gedaan van
Romeins en inheems aardewerk.
Van de terra sigillata-fragmenten
mogen vermeld worden een bodem -
fragment van een bord met het stem
pel Marthialis, mogelijk lezoux, bi, een
bodemfragment met een gedeelte van
het stempel of sev, severus, la graufe-
senque, ic en een versierd wandfrag-
ment drag 37, lavoye iia.
Ten westen van de dorpskom van
Opheusden en ten zuiden van de Tielse-
straat strekt zich een reeks oude woon-
gronden uit. Deze gronden zijn door een
dik kleipakket van ongeveer een halve
meter afgedekt. Op grond van de stra-
tigrafische ligging, mocht een date
ring van de bewoning in de Romeinse
tijd als de meest aannemelijke worden
beschouwd.
Voor een van deze terreinen, de Ze
ven Morgen geheten, kon de veronder
stelde datering ook worden bewezen,
toen in februari-maart j.l. tijdens het
rooien van een boomgaard talrijke
vondsten voor den dag kwamen. Aan
de hand van deze vondsten kan de be
woning in de 2de en 3de eeuw, naar het
schijnt overwegend resp. in de tweede
en de eerste helft, worden geplaatst.
Van de vondsten, waarbij het in
heemse aardewerk ver in de minder
heid is, mogen in het kort worden ge
noemd: fragmenten terra sigillata van
verschillende typen en van de types
Ludovici tv/Niederbieber 2, Ludovici
tf/Niederbieber 6a en Niederbieber 16:
een randfragment van een wrijfschaal
met horizontale rand met het stempel
Adivtor in reliëf in rechthoekig kader
en een fragment van een imbrex met
het stempel Exgerinf in holle letters
in rechthoekig kader.
Op een akker nabij Ingen is in april
j.l. een fragment van een zilveren de
narius gevonden van Lodewijk de Vro
me met het opschrift „Christiana Re-
Iigio", geslagen circa 825-840. In een
rioolsleuf, gegraven in een uitbreidings
plan ten oosten van de dorpskom van
Ingen, zjjn eveneens in april, resten ge
vonden van een 2de3de eeuwse bewo
ning. Naast scherven van Romeins en
inheems aardewerk horen daartoe ook
fragmenten van dakpannen, tubuli
tufsteen, basaltlava en overige natuur
stenen.
Uitzonderlijk is een gave aucissa-fi-
bula met handvormige beugel, waarvan
de „knop" in uitvoering volledig over
eenkomt met de seharnierpen, namelijk
een dwars op de fibula staand ijêlreift
pennetje, waarop bevestigd twee bron
zen knoppen.
Op een diepte van 0.60 tot 0.80 m. be
neden het maaiveld, tekent zich het ni
veau uit de Romeinse tijd af. In de
sleufwanden werden enkele grondspo
ren waargenomen. Op een plaats werd
over een afstand van 2.50 m. een dikke
laag gesignaleerd van talloze brokken
gebakken leem.
In de bovengrond komen sporen van
kuilen en greppels voor, die het Ro
meinse niveau doorsnijden. Vondsten
uit deze sporen en uit de bovengrond
dateren uit de 12e - 13e eeuw.
Dezer dagen hield de Stoomwalsvereniging NederlaryL een bijeenkomst
in Hoorn, waarbij op de Noorderveemarkt werd gedemonstreerd, dat
zo'n ouderwetse wals zijn mannetje nog staat. De bestrating was echter
niet opgewassen tegen de tienduizend kilo, die de stoomwals van de he<. r
G. van der Pol uit Huizen woog.
