„Leger loopt niet achter durven zich
bij democratiserings
proces in Nederland"
voor
Zee gaf
'n ton prijs
IN DRIE JAAR DE WERELD OMZEILD
Eerste Bijlmer-bruidspaar
Vlaardinger
deed het op
z'n gemak en
genoot ervan
duitsland
Indiaanse tradities leren
voort in en om Phoenix
soms veel te
permitteren
krijgt groot
aandeel in
oliewinning
in M.-Oosten
Maanrecht
Bertus Zijdenbos verzamelt in geheim Engels
haventje krachten voor de thuisvaart
K.M.A-got i ven reu r generaal Mulder:
huisbazen in
Sovjet-Unie
Druk genoeg met
andere
dan
ding
en
parades
Visitekaartje
Partijlid
Laatste post
PARIJSE BES
LIGT ERUIT
Oude ruïnes
Tien procent van de
Britten behept met
rassenvooroordelen
D<
HULDIGING
DRIE JAAR
BREDA De generaal moet duide
lijk even wennen aan het vraaggesprek,
zoals hij in de afgelopen week aan
méér heeft moeten wennen.
Hij heeft gevraagd of ik om half
tien op het Bredase kasteel wil zijn,
waar de Koninklijke Militaire Acade
mie is gehuisvest het is precies een
week geleden dat generaal-majoor J.
N. Mulder als gouverneur van de
K.M.A. werd geïnstalleerd.
Drie-en-dertig jaar geleden woonde
dc generaal ook op het Kasteel, toen
als cadet. Als hy in 1936 de „blauwe
stoep" op moest om naar de kamer van
de gouverneur te gaan, „was er be
hoorlijk wat mis".
Wat vindt de generaal het opval
lendste verschil tussen de KMA
van 1936 en de KMA van 1969?
„De cadetten hebben veel meer vrij
heid gekregen en zij dragen een veel
grotere verantwoordelijkheid. In mijn
tijd als cadet werd je gezegd wat je
moest doen en dat vond je heerlijk".
Was het heerlijk om alleen maar
commando's op te volgen?
Nou ja, heerlijk! Je wist niet beter en
het was voor een cadet in elk geval ge
makkelijker dan nu. Nu bepalen de ca
detten hun eigen werkschema. Verstaat
u mij niet verkeerd: ik vind het huidige
systeem machtig".
Houdt u van parades?
„Parades zijn er in de eerste plaats
voor de burgerij, niet voor de militair
zij zijn een soort visitekaartje. Als
het juist is, moet de burgerij om para
des vragen. Wil de burgerij liever geen
parades, nu dan wordt er niet gepara
deerd. We hebben het echt druk genoeg
met andere zaken".
De cadet van nu krtfgt leiding te
geven in een leger, dat totaal afwijkt
van het klassieke leger. Geeft dat
problemen bij de opleiding aan de
KMA?
„Ik heb het gevoel dat bij het huidige
democratiseringsproces het leger in
Nederland niet achterloopt. In het le
ger wordt al geruime tijd mede door
technische ontwikkeling - hoofdzakelijk
in kleine groepen gewerkt. Daardoor
kan en moet iedere militair wel mee
praten en meebeslissen".
Moet een militair politiek worden
geschoold?
„Dat is een moeilijke vraag. In elk
geval zal een beroepsofficier moeten le
ren genuanceerd te oordelen over poli
tieke vraagstukken. Ik moet u beken
nen dat ik mezelf niet zo erg bij de po
litiek betrokken voel".
MIMi
WH
W;::
mm
Acht u het een bezwaar als een
beroepsofficier lid is van een politie
ke partij en daarvoor uitkomt?
„Dat kan niemand hem verhinderen
en dat is maar goed ook. Er zijn na
tuurlijk situaties, die moeilijkheden
kunnen geven: een Nederlandse be
roepsmilitair die tevens partijcommu
nist is, lijkt me een zonderlinge combi
natie".
Hebt u persoonlijk ooit moeilijk
heden gehad met het bevel-is-bevel -
probleem?
„Neen, men heeft mij nog nooit in
zo'n situatie gebracht. Het vraagstuk is
Generaal-majoor J. N. Mulder: ,,Een beroepsofficier moet leren ge
nuanceerd te oordelen over politievraagstukken."
voor mij nooit klemmend geweest. Ik
heb me weieens afgevraagd of het niet
een typisch Duits probleem is".
Generaal-majoor Mulder kan uit rij
ke ervaring putten. Hij was nauwelijks
als cadet afgestudeerd, toen de oorlog
uitbrak. Als vlieger belandde hij in En
geland en voerde 83 bombardements-
vluchten uit. Hiervoor werd hij gerid
derd met de Militaire Willemsorde 4de
klasse. Na de bevrijding terug in het
vaderland, werd hij achtereenvolgens
geplaatst op de vliegvelden bij Valken
burg, Leeuwarden en Ypenburg.
Tussentijds had hij functies bij de
Navo en op het voormalige Nieuw-Gui-
nea. Toen hij commandant was van de
luchtopleiding in Arnhem, werd hij an
derhalf jaar geleden gepolst voor het
gouverneurschap van de KMA: „Ik had
nooit aan deze functie gedacht, maar
het leek mij onmiddellijk een zeer eer
volle afsluiting van mijn militaire loop
baan".
Dit wordt uw laatste militaire
post?
„Dat verwacht ik wel. Ik ben nu 57
jaar en in 1973 ga ik met pensioen".
Hoe beziet u de onrust by het
hoger onderwijs in Nederland?
„Ik meen dat die onrust een overtrok
ken beeld geeft van een redelijk doel,
dat met te forse middelen wordt na
gestreefd".
Wat zou u doen als cadetten de
bestuurskamers hier zouden bezet
ten?
„Als dat zou gebeuren, wat ik me ab
soluut niet kan voorstellen, zou de lei
ding hebben gefaald. Als men een goed
onderling contact onderhoudt, kan zoiets
niet gebeuren".
Ik vraag de generaal of ik de ge
maakte notities nog even met hem zal
doornemen, maar de generaal zegt
wat gelaten: „Ik zal toch moeten af
wachten hoe dit vraaggesprek in de
krant komt".
De majoor Van der Putten van de Le-
gervoorlichtingsdienst, die het vraagge
sprek heeft bijgewoond, spreekt enkele
geruststellende woorden, maar de ge
neraal is niet helemaal overtuigd.
BONN De Westduitse minister van
Volkshuisvesting, Lauritzen, laat op het
ogenblik een standaardhuurcontract
ontwerpen, dat moet worden ingevoerd
door heel de Bondsrepubliek. De bedoe
ling daarvan is vooral de huurder te
beschermen tegen willekeur van de
huiseigenaar.
Nu zijn er talloze typen huurcontrac
ten in gebruik, waarbij de huisbazen
met dikwijls speciale clausules weder
rechtelijk ingrijpen in het privéleven
van hun huurders. Wat de huiseigena
ren soms eisen, en wat de huurders ac
cepteren, grenst dikwijls aan het onge
looflijke.
Zo verplichtte een huiseigenaar in
Hannover zijn huurders om hem el
ke salarisverhoging onmiddellijk te
melden, op straffe van opzegging van
de huur.
In een Münchens flatgebouw moch
ten na negen uur 's avonds de toi
letten niet meer worden doorgespoeld.
Een hoge ambtenaar kon een flatje
in Mainz alleen krijgen op voor
waarde dat hij ook zijn kolen en aard
appelen bij de huisbaas zou bestellen.
i In Hildesheim dreigde een eigenaar
zijn huurder met uitzetting als de
ze zijn baard niet zou afscheren.
Een huisvrouw in Frankfort betaal
de 25 mark per maand alleen om
een kinderwagen in de kelder te mogen
„parkeren".
Een echtpaar in Essen moest vol
gens huurcontract het huis uit in
dien er een baby zou komen. Advies
van de huiseigenaar: „U kunt immers
de pil nemen..."
Het merkwaardigste huurcontract
komt op naam van een eigenaar in
München. Deze behield zich het recht
voor om een huurster, een alleenstaan
de vrouw, bij overtreding van de huis
regels te straffen met stokslagen. De
vrouw, doodsbenauwd om haar flatje te
verliezen, liet ettelijke afranselingen toe
maar liep tenslotte toch naar de poli
tie.
Tien procent van de Britten heeft
sterke rassenvooroordelen. Dit blijkt
uit een verslag van het onafhankelijke
instituut voor rassenbetrekkingen in
Londen, dat in Engeland een vijf jaar
durend onderzoek inzake rassenkwes
ties heeft verricht.
Uit antwoorden op vragen, dfe aan
de blanke bevolking van vijf gebieden
met een groot aantal gekleurde bewo
ners zijn gesteld, is gebleken dat tien
procent sterke rassenvooroordelen
heeft, zeventien procent helt over tot
rassenonderscheid, 38 procent is ge
neigd tot een tolerante houding en 35
procent is geheel tolerant.
Het verslag beveelt de regering aan
in de komende tien jaar veel aan het
rassenvraagstuk te doen om te voorko
men, dat de gekleurden blijvend twee
derangs burgers worden.
LONDEN De eerste veiling van
wat de zee rondom de Britse eilanden
de laatste jaren aan schatten prijsgaf,
leverde deze week 12.354 pond op, dat
is ruim 106.000 gulden.
Het waren oude kanonnen, 2500 mun
ten en andere voorwerpen, die zijn op
gedoken bij de Sciily- eilanden. Ze zijn
afkomstig van het Engelse oorlogsschip
de Association, die daar in 1707 is ge
zonken.
De veiling was bij de bekende firma
Sotheby in Londen.
De Association was het vlaggeschip
van de commandant van de Engelse
Middellandse zee-vloot. Bij terugkeer
naar Engeland liep h/ij met vijf van
zijn schepen te pletter op de rotsen voor
de Scilly- eilanden. Daar kwamen twee
duizend mensen bij om.
Dezer dagen is in de hulpsecre
tarie der burgerlijke stand van
de gemeente Amsterdam in de Bijl
mermeer het eerste huwelijk in dit
nieuwe stadsdeel voltrokken tussen
Ronald Talen (26) en Maria van
Beek (23), die na de plechtigheid
bereidwillig onder het bordje Bijl
merplein poseerden voor de foto
graaf.
Roland Morris, eigenaar van een
restaurant in Penzance in Cornwall,
heeft het wrak van de Association ont
dekt. Hij en zijn vrienden hebben alles
opgedoken wat er thans is geveild.
Van de opbrengst krijgt Morris meer
dan achtduizend pond. Hij onthulde, dat
hij onlangs weer een scheepswrak heeft
ontdekt bij de Scilly-eilanden.
Twee bronzen scheepskanonnen uit
de zeventiende eeuw van drie ton, die
drie meter lang zijn werden voor zes
duizend pond verkocht aan een Engelde
wapenfabriek.
Deskundigen zijn van mening, dat er
geen twijfel bestaat aan de wettigheid
van de landing van de Amerikaanse
ruimtevaarders op de maan, alhoewel
de maan internationaal gebied is.
Volgens de overeenkomst betreffende
de ruimtevaart van 1967 behoeft de
landing alleen maar te worden uitge
voerd in overeenstemming met het in
ternationale recht en in het belang van
alle landen der wereld.
Krachtens de overeenkomst van 1967,
hebben alle landen vrij toegang tot de
maan en bestaat er volkomen vrijheid
voor het wetenschappelijk onderzoek.
Er staat niets in dat verdrag, dat de
ruimtevaarders zou beletten een natio
nale vlag op de maan te planten en ze
hoeven ook geen vlag van een inter
nationaal lichaam mee te nemen, zoals
bijvoorbeeld de Verenigde Naties.
De drie Amerikanen behoeven er
slechts voor te zorgen, dat ze de maan
niet besmetten en dat ze geen stoffen
mee naar de aarde terug brengen, die
een gevaar zouden kunnen vormen
voor de aarde. Ook moeten alle inlich
tingen over de maan aan alle landen
worden doorgegven. Ze moeten slechts
vredelievende dingen doen op de maan.
nieuwe overeenkomst tussen de
Sovjet-Unie en Irak over het ex
ploiteren van de velden van Noord-
Roemelia, die aan de Perzische Golf
grenzen, betekent dat Moskou een groot
aandeel zal krijgen in de oliewinning
van het Midden-Oosten.
Voor zover uit publikaties in olietijd
schriften bekend is, beschikt de Sov
jet-Unie in eigen land over een onder
grondse oliereserve van ongeveer 4,5
miljard ton. Hiervan bevindt zich 87
procent in Siberië en in gebieden in het
Verre Oosten en Centraal-Azië, die ver
der van de geïndustrialiseerde gebie
den van de Sovjet-Unie verwijderd lig
gen dan het Midden-Oosten.
Onder de nieuwe overeenkomst stelt
de Sovjet-Unie Irak een bedrag van 70
miljoen dollar als lening ter beschik
king om de velden van Noord-Roemelia
tot ontginning te brengen. Het techni
sche werk daar zal door Sovjets worden
gedaan, Irak zal terugbetalen in de
vorm van ruwe olie.
Het olieveld was destijds door de
Iraq Petroleum Company ontdekt. De
IPC, die voor een groot deel Brits be
zit was, werd in 1961 door de regering
van Irak genaast.
Er zou ter plaatse meer dan een mil
jard ton olie in de grond zitten. Als
men daarvan 20 miljoen per jaar naar
boven kan brengen, betekent dit voor
Irak een jaarlijks inkomen van 250
miljoen dollar, berekend naar de prij
zen van vandaag.
Men zou trachten het veld na drie tot
vijf jaar voor exploitatie in gereedheid
te brengen en de olie dan verschepen
via de Perzische Golf en het Suezka-
naal.
De penetratie der Sovjet-Unie ver
loopt op het ogenblik zeer naar wens
van Moskou, dat nu goede maatjes is
met Irak, de belangrijkste aan de Per
zische Golf grenzende mogendheid. Ook
onderhoudt men goede betrekkingen
met de linkse regeringen van Aden, de
voormalige Britse kolonie, en Jemen.
In het kleine olierijk Koeweit voert de
Sovjet-Unie sinds enige tijd een zeer in
tensieve diplomatieke activiteit.
De Parijse autobussen verliezen zo
snel zoveel passagiers, dat sommige
buslijnen worden opgeheven. Dat is
geen wonder, aangezien de bussen in
het drukke Parijse verkeer een gemid
delde snelheid van slechts 10 km per
uur halen. In Londen rijden de bussen
bijvoorbeeld nog met een gemiddelde
van 18 km per uur.
Het gemeentelijk vervoerbedrijf be
vindt zich in feite in een dusdanige
toestand, dat op het ogenblik een stu
die voor een ingrijpende reorganisatie
aan de gang is. Bus en metro zullen dit
jaar een verlies van 1 miljard frank
(720 miljoen gulden) lijden. Door negen
dag- en vijf nachtbussen geheel of ge
deeltelijk op te heffen, zal 10 miljoen
frank (7,2 miljoen gulden) worden be
spaard, maar dit is slechts een lapmid
del.
De opgeheven buslijnen vervoerden
slechts een tot drie passagiers per bus
kilometer tegen een gemiddelde voor
de hele stad van zes. De bussen ver
liezen sinds jaren gestadig passagiers.
Dit jaar worden er slecht 560 miljoen
verwacht tegen 661 miljoen in 1967.
Erger is, dat ook de Parijse metro
voor het eerst een daling in het ver
voersaanbod beleeft. Ondanks een kost
bare modernisering van het net, wordt
het aantal passagiers voor dit jaar op
1.140 miljoen geraamd tegen 1.170 mil
joen in 1967.
Bertus Zydenbos wordt de eerste
Nederlander die, grotendeels alleen, de
ze monstertocht volbrengt. Hij heeft
het niet zo moeilyk gehad als de eenza
men, die de laatste tijd op jacht naar
hoge geldprijzen non-stop om de globe
zijn gecirkeld.
Hij bleef, soms wekenlang, bij een ei
land of in e haven liggen om het land
en de mensen te leren kennen. Zij
denbos had niet zo'n haast en hij heef
daarom wellicht veel meer plezier aan
zijn avontuur beleefd.
Wat in Vlaardingen allemaal te ge
beuren staat, wanneer hij de pieren van
Hoek van Holland is gepasseerd, is nog
niet duidelijk. Het gemeentebestuur
werkt aan plannen voor een huldiging.
En Zijdenbos kan er op reken dat hij
op de Nieuwe Waterweg door een keur
van schepen zal worden begroet.
Heel spoedig zal hij ankeren in een
haventje aan de Engelse zuidkust, waar
van de naam angstvallig geheim wordt
gehouden. Daar wil Zijdenbos zich in
alle rust voorbereiden op de thuiskomst
en er zijn dagboek persklaar maken.
Zijn jongste zoon Louis (Pö) vertrok
kortgeleden na een bekroond eindexa
men g/mnasium naar de Azoren, waar
vader Zijdenbos hem opwachtte. Geza
menlijk varen zij de voorlaatste étappe
naar Engeland.
Bertus Zijdenbos vertrok in de zomer
van 1966 uit Vlaardingen om via Gibral-
tar. Panama en Tahiti naar Nieuw-Zee-
land te zeilen. Door de beruchte Torres
Straat bereikte hij de Indische Oceaan
en via Kaapstad, Sint Helena en Ascen
sion voer hu naar de Azoren. Onderweg
deed hij vrijwel alle landen en eilan
den aan, die maar enigszins op zijn
route lagen.
Van Ascension tot de Azoren was het
langste traject. Zijdenbos had voor de
zevenduizend kilometer enkele maanden
nodig. Een jonge Nieuwzeelander hield
hem op dit stuk gezelschap.
De Vlaardinger heeft trouwens nooit de
eenzaamheid gezocht. De eerste maan
den werd hij vergezeld door zijn oudste
zoon en naamgenoot Bertus. De wijde
zee deed de jongere generatie geen
goed: een arts oordeelde het na afloop
van tijd beter, dat Bertus junior van
boord ging.
Tot tweemaal toe stapte mevrouw
Zjjdenbos in het vliegtuig. Eerst om
samen met haar man kerstfeest te vie
ren en later om met de bebaarde Ber
tus van een welverdiende vakantie te
genieten. Al die jaren heeft zjj alleen
achter de tapkast in Vlaardingen ge
staan.
Over enkele weken zal zij weer door
haar man worden geassisteerd, als hij
er tijd voor kan vinden. Want Bertus
Bertus Zijdenbos, verenigd met
zijn vrouw in de haven van
Durban in Zuid-Afrika.
is van plan zijn ervaringen te boek
te stellen. Maar dat spreekt haast van
zelf.
jyjeer dan zeven eeuwen geleden leg
den indianen van de Hohokan-stam
in het toen nog door Columbus te ont
dekken Amerika en om meer precies
te zijn in de huidige staat Arizona
een uitgebreid net van irrigatiekanalen
aan. Dat de Hohokans hiermee hun tijd
ver vooruit waren, bljjkt wel uit 't feit
dat een aantal van die kanalen nu nog
deel uitmaken van het moderne bevloei-
ingssystem van Arizona. Trouwens de
huidige hoofdstad van Arizona, Phoenix,
verrees als de mystieke vogel van de
zelfde naam op de ruïnes waar de Ho
hokans eens leefden en werkten. Van
daar dat het niet verwonderlijk is, dat in
Phoenix de vitaliteit en attracties van
het moderne Westen hand in hand gaan
met de cultuur en geschiedenis van lang
vervlogen dagen.
Met fascinerende musea en handwerk
centra, is Phoenix een van de bij uit
stek geschikte steden in westelijk Ame
rika om een inzicht te krijgen in de ze
den, gewoontes en cultuur van de In
dianen.
Trouwens in bijna de gehele „Vallei
van de Zon" kan men ontelbare kunst
en handwerkwinkels vinden, waar de
oude motieven in een modern jasje zijn
gestoken - maar toch een duidelijke in
druk geven van de cultuur van de In
dianen.
Phoenix is trouwens een van de
meest vooraanstaande centra in Ame
rika op het gebied van Indiaanse cul
tuur. Er zyn ontelbare oude ruïnes,
waarvan vele tot nationaal monument
zijn verklaard.
Er is in het gebied om Phoenix trou
wens ook alle kans echte Indianen te
ontmoeten. Er zijn 14 reservaten, waar
Indianen wonen en werken en ook
daar kan men kunst- en handwerken
kopen, met als aardige bijzonderheid,
dat de maker zelf zijn produkten ver
koopt.
Musea, Indiaanse ruïnes, dorpen en
reservaten geven een onvergetelijk
beeld van het „oude Westen" voor al
degenen, die Phoenix en de „Vallei
van de Zon" uitkiezen als hun vakan
tiehoofdkwartier.
Een van de meest bekende trekpleis
ters voor toeristen is het onlangs uit
gebreide Heath museum in East Mon
te Vista ten noorden van het Civic
Centre. Sinds lange tijd is dit museum,
waar antropologie de hoofdschotel
vormt, bekend als het museum waar
men, met gevoel voor humor, op onder
houdende en informatieve wijze de di
verse exposities heeft opgezet. De col
lectie van het Heath-museum geeft
de bezoeker een gemakkelijk te ver
werken beeld van Indiaanse cultuur en
tradities van prehistorische tijden tot
heden.
Een ander museum, dat zeker de
moeite van een bezoek waard is, ligt
ten oosten van Phoenix, nabij Papago
Park. Het is Pueblo Grange, de enig
overgebleven grote ruïne uit de eeuwen
oude Hohokan-cultuur. Nabij Pueblo
Grange kan men ook een deel van een
door die stam aangelegd irrigatiekanaal
bewonderen.
In een klein museum is een schat van
Indiaanse cultuur verzameld en er kan
worden geluisterd naar Indiaanse ge
zangen en muziek, opgenomen door
Odd Halseth. Ook kan men er een uit
gegraven en gedeeltelijk gerestaureer
de balzaal bewonderen een zeldzaam
heid tussen de Hohokan-ruïnes.
VLAARDINGEN In het logboek van zeezeiler Bertus Zijdenbos zal de da
tum van de 26ste juli 1969 met gouden letters worden bijgeschreven.
Op die dag, zo heeft de 64-jarige Vlaardingse caféhouder bepaald, zal hij thuis
varen van een reis om de wereld, die drie jaar heeft geduurd. Met zijn jacht
Santa Maria (elf meter) zal hij dan zo'n zeventigduizend kilometer hebben af
gelegd.