Wat voorafging
Utopie
Bedoeling
Tussenfase
Geld
Documenten
Verborgen
Mijngang
Krijgslist
Onzeker
Op zoek
Oppositie
Beschermelingen
Doorgezaagd
e breinen verkopen
zich
aan de vijand
De Duitse raketbonzen hebben zich bij de Amerikanen gemeld: de oorlog is verloren, maar de droom van de ruimtevaart leeft verder. Amerikaanse soldaten met hun wetenschappe
lijke buit: 1. Dieter Huzel, 2. Magnus von Braun, 3. Generaal Dornberger, 4. Oberstleutnant Herbert Axter, 5. Wernher von Braun, 6. Hans Lindenberg, 7. Bernhard Tessmann.
Reutte, Oostenrijk, 13 mei 1945.
In de kleine zaal, waar enkele
-Amerikaanse officieren achter
een tafel zitten, druppelt een enkele
kaars wat licht op de gezichten van de
zeven Duitsers, die één voor één wor
den- binnengevoerd. Wernher von
Braun. Magnus von Braun. Generaal
Walter Dornberger. Luitenant-kolonel
Herbert Axter. Hans Lindenberg.
Bernhard Tessmann. Dieter Huzel.
Eén voor één worden de namen
ingeschreven, de beroepen erachter.
Raketspecialisten. Duitslands knappe
koppen, een oorlogsbuit, die in geen
enkele verhouding meer staat tot de
trofeeëndie uit vorige oorlogen wer
den meegebracht; achtergelaten door
welke overwonnene ook, in de wacht
gesleept door het geeft niet welke
overwinnaar.
Snel genoeg komt een grote Amerikaanse
legervrachtwagen om de bonzen van Peene-
münde en na het Engelse bombardement
op Peenemünde van Nordhausen op te
halen. Met een oponthoud van enkele dagen
in Peiling worden Von Braun en gezellen
naar Garmisch-Partenkirchen gebracht.
„De Amerikanen", zegt Von Braun, „had
den een grote kazerne ingericht om ons en
veel van onze Peenemünder medewerkers op
te vangen. Ik ben er zes weken geweest. Van
gevangenschap kon je niet spreken. We zaten
wel achter prikkeldraad, maar we genoten
toch flinke vrijheid."
Von Braun pent in alle gemoedsrust een
ruimtevaart-utopie neer, die de Amerikaanse
rapporteurs over Von Braun zullen doen
spreken als de man, die zijn tijd 25 jaar
vooruit is.
De Amerikanen hadden wel een bedoeling
met hun bijzonder lankmoedige houding
tegenover de mannen, die het Derde Rijk
zijn wonderwapen hadden geschonken.
Ze konden dan Von Braun een arrogante
jongeman vinden, een iets te joviale figuur,
een vent die met alle winden meewaait
niemand kan per slot van rekening Von
Brauns uitlating over het hoofd zien: „Mijn
land heeft twee wereldoorlogen verloren. De
volgende keer wil ik aan de kant van de
overwinnaar staan" duidelijk was ook, dat
Von Braun een geniaal geleerde was, voor
wie andere regels golden.
Bovendien was daar de bewering van Von
Braun cum suis, dat de A-4 raket slechts een
door de oorlog afgedwongen tussenfase had
doorlopen in de vorm van de V-2. De raket
zelf had oneindig veel meer mogelijkheden,
toegepast in vredestijd.
In Garmisch-Partenkirchen krijgt Von
Braun de opdracht een overzicht op schrift
te stellen van de ontwikkeling van de raket-
tentechniek in Duitsland tot 1945. Dat
overzicht voorspelt niet alleen een gouden
toekomst aan de raket, waarvan de A-4
slechts een gebrekkige voorloper was.
Anno 1945 schrijft Wernher von Braun:
„Onzes inziens biedt in de verdere toekomst
de ontwikkeling van de raket de volgende
mogelijkheden: het bouwen van supersoni
sche vliegtuigen en vliegende bommen over
langere afstanden; de constructie van meer-
trapsraketten, die bovendien bemand zullen
zijn. Het construeren en afschieten van een
aardsatelliet, die als tussenstation kan die
nen voor reizen door de ruimte; de ontwik
keling van een station in de ruimte, uitgerust
met een gigantische spiegel van metaalfolie...
Deze spiegel zou het mogelijk kunnen ma
ken, dat bijvoorbeeld een stad ook 's avonds
zonlicht ontvangt; reizen naar andere plane
ten maar allereerst naar de maan..."
Razendvol ideeën zitten Von Braun en
zijn mensen. Door naar de Amerikanen over
te lopen hebben zij welbewust een keus
gedaan. Alleen daar, over de Oceaan, zal
genoeg geld zijn om hun ruimtedromen
werkelijkheid te laten worden. Heeft de
ontwikkeling van Duitslands Vergeldings
wapen dat land ook geen vijftien miljard
marken gekost? En de sprong in de ruimte
zal onnoemelijk veel meer vergen.
De Amerikanen hebben de belangrijkste
Peenemünders. Zij zullen zoeken naar nog
meer vooraanstaande Duitse geleerden. Zij
zullen hen langs sluipwegen uit het door de
Russen bezette gedeelte van Duitsland halen
zolang dat nog mogelijk is. Maar één belang
rijk ding missen de Amerikanen nog.
Wat betekenen immers die raketspecialis
ten zonder hun wetenschappelijke bagage?
Dat die bagage een vracht aan tekeningen
en paperassen bestaat, lijdt geen twijfel.
Maar geen van de geïnterneerde Duitsers is
van plan om er ook maar één woord over los
te laten.
Toch is die geestelijke schat net zo on
ontbeerlijk als de geleerden zelf. De schat
moet worden gevonden.
De Amerikaanse majoor Robert Staver
heeft van zijn superieuren de opdracht
gekregen de documenten van de gevangen
raketspecialisten op te sporen. Medewerkers
van Von Braun uit de lagere regionen
hebben genoeg bewijzen aangedragen om
aan te tonen dat de documenten ergens
begraven zijn. Waar, kan niemand zeggen.
Bijna niemand weet dan ook, waar de
zestigduizend tekeningen correspondentie
rond de geboorte van het ruimtevaarttijd
perk zich bevinden. Daar heeft Von Braun
voor gezorgd in de stormachtige laatste
dagen van het Derde Rijk.
Voor hem en Dornberger stond vast, dat
Hitiers tactiek van de verbrande aarde niet
op mocht gaan voor hun geestelijke arbeid
van vijftien jaar. Veertien ton documenten
moesten worden verstopt, zonder dat
iemand er iets van mocht weten.
Von Braun laat het aan zijn getrouwen
Huzel en Tessmann over om de papieren
ergens onder te brengen. Als enige begelei
ding kan hij hun transport (drie vracht
wagens met kisten) zeven soldaten van
Dornberger en een waardeloos papier vol
indrukwekkende stempels meegeven. Dan
reist Von Braun naar het zuiden.
Von Braun in
1945: „Volgen
de keer zal ik
aan de kant van
de overwinnaar
staan.Hij
kreeg zijn zin.
Freiherr Von
Braun, thans di
rector Von
Braun van het
Marshall Space
Center laat zich
in Amerika toe
juichen. Ook de
vlag verander
de.
De drie vrachtwagens kruipen over de
bergwegen van de Harz. Nu en dan staan ze
stil als Amerikaanse jachtbommenwerpers
overscheren. Dan bereiken ze het gebied,
waar in betere tijden driftig aan zilver- en
kopermijnbouw is gedaan. Hier een verlaten
mijngang te vinden, zou de zaak oplossen.
Na veel vijven en zessen lukt het Huzel en
Tessmann inderdaad om zo'n verlaten
schacht te vinden, buiten het dorp Dörnten.
Als de soldaten en de twee geleerden hun
kisten naar binnen hebben gesjouwd, is er
een nacht en een dag voorbij. De ontploffing
van tweemaal een lading dynamiet sluit de
ingang van de berggang af.
De laatste kilometers voor Dörnten heeft
het militair escorte geblinddoekt in de wa
gen gezeten. Ook terug mogen de soldaten
niets zien. Dan zijn er maar twee mannen,
die weten waar de schat van Von Braun ter
aarde is besteld.
Huzel en Tessmann zijn op 9 april in
Nordhausen terug. De administratief-
directeur van het wetenschappelijk centrum
in Nordhausen, Karl Otto Fleischer, wordt
als „dritte im Bunde" genomen. Dan maken
ook Huzel en Tessmann, dat zij naar het
zuiden komen, naar Oberjoch, om er de
komst van de Amerikanen af te wachten.
Het lukt Staver, de Amerikaanse majoor,
betrekkelijk vlug om de documenten te
achterhalen. Hij doet het met een krijgslist.
Hij laat paar om paar de belangrijkste
mannen van Nordhausen, die daar of in de
buurt van het centrum gevangen zijn geno
men, bij zich binnen komen. Dan steekt hij
een klein speechje af.
Von Braun en Dornberger zouden, aldus
de majoor, hebben verklaard, dat de docu
menten niet ver van Nordhausen in de Harz
verborgen waren. Dat ze vermoedelijk in een
oude mijnschacht waren bijeengebracht. En
dat Von Braun en Dornberger, hém, Staver,
hadden verzekerd, dat juist deze heren hem
wel zouden kunnen helpen.
Niet vaak behoeft Staver opnieuw te
beginnen. Als Fleischer bij hem binnen is, in
gezelschap van Walter Riedel, Von Brauns
medewerker van het eerste uur, ziet Staver
onmiddellijk verwarring in de ogen van de
eerste.
Fleischer kon vertrekken met de waar
schuwing in de oren, dat hij maar eens goed
moest nadenken over wat hem was gezegd
en dat hij Staver de volgende ochtend maar
moest opzoeken.
Fleischer wist niet wat hij moest doen. Als
zijn superieuren, Von Braun en Dornberger,
werkelijk met deze bekentenis op de prop
pen waren gekomen en waarom zouden
zij dat niet hebben gedaan? dan zou zijn
zwijgen de Amerikanen wel eens heel onaan
genaam kunnen zijn. Met alle mogelijke
gevolgen van dien voor Fleischer.
Op de afgesproken tijd de volgende dag
kreeg Staver geen bezoek van Fleischer. Wel
kreeg hij een telefoontje van Riedel, dat
Fleischer samen met dr. Eberhard Rees in
een dorp bij Nordhausen op hem zat te
wachten en hem iets heel belangrijks wilde
vertellen.
Als Staver in Dörnten arriveert, zegt Flei
scher: „We hebben de documenten ge
vonden."
Samen met Rees was Fleischer direct na
het gesprek op zoek gegaan naar een door
een ontploffing versperde mijningang in
Dörnten. Een oude mijnwerker had hem op
het spoor gebracht van de bewuste schacht,
want de juiste ligging had Fleischer van
Huzel en Tessmann niet vernomen.
Het enige, dat Staver dan nog behoeft te
doen, is enkele legertrucs te laten aanrukken
om de buit te bergen. Linea recta gaan de
kisten met paperassen over de Oceaan naar
Aberdeen in de Amerikaanse staat Mary
land.
Zover is het met de Duitse geleerden nog
niet. En toch moet het er van komen, dat
ook de mannen achter de papieren naar de
nieuwe wereld gaan, alle oppositie ten spijt.
Want oppositie is er. Tegen het plan om de
leidende figuren onder de Duitse raket
specialisten naar Amerika te brengen komt
van alle kanten verzet. De onder-staatssecre
taris van defensie van de Verenigde Staten,
Robert Patterson, zegt in een rede: „Deze
mannen zijn onze vijanden. Zij zouden onze
oorlogsactiviteiten (in het Verre Oosten)
kunnen saboteren..."
Vele instanties buigen zich over het com
plex van problemen, dat de exodus van de
Duitse knappe koppen uit Duitsland naar de
nieuwe wereld met zich meebrengt. In
Duitsland zelf zitten de Amerikanen met de
moeilijkheid, dat de betrokken geleerden
eisen, dat er voor hun gezinnen gezorgd
wordt.
In Amerika wordt er geharreward over de
vraag, wie de verantwoordelijkheid moet
dragen voor hun overkomst. Moet de FBI
deze mannen bewaken? Kan men deze
Wernher von Braun heeft zich ven jongsafaan in
het hoofd gezet dat hij een raket zal maken, die
een mens in de ruimte zal brengen. De Duitse
Wehrmacht geeft hem het gereedschap en het geld
om aan zijn ideeën te werken, zij het in een vorm,
die de oorlog moet dienen.
De V-2, die door Von Braun wordt ontwikkeld,
heeft niet het effect, dat Hitier en zijn generaals
ervan verwachtten. In elk geval wordt dit vergel
dingsapparaat te laat in de strijd gebracht om de
oorlog nog ten gunste van Duitsland te laten
uitvallen.
Op het einde van de oorlog maken Von Braun en
zijn naaste medewerkers zich uit de voeten naar
Beieren. Daar wachten zij de komst van Amerika
nen af, aan wie zij zich vrijwillig overgeven.
„vijanden" een visum verstrekken? Moeten
Von Braun en gezellen in Amerika blijven of
zullen zij, na voor Amerika de oorlog tegen
Japan te hebben bekort, naar huis worden
teruggestuurd?
Maar op alle vragen wordt een antwoord
gevonden. De Duitsers zullen als „bescher
melingen" van het leger naar Amerika wor
den gebracht. Het leger zal de verantwoor
delijkheid voor de hele operatie die
„Overcast" is gedoopt op zich nemen.
Het zijn niet de vijfhonderd medewerkers,
die Von Braun als noodzakelijk voor het
goed functioneren van zijn „bedrijf" heeft
aangewezen, die naar Amerika gaan. Het zijn
ook nog niet de 127 geleerden, waarmee de
Amerikanen uiteindelijk akkoord gaan, maar
in totaal zeven Duitsers, die op 29 septem
ber 1945 in Amerika voet aan wal zetten.
Zij zullen door de 120 anderen worden
gevolgd als de tijd daarvoor rijp is. Eerst
echter moet deze kopgroep van zeven man
spitsroeden lopen tussen een haag van Ame
rikaanse geleerden en hoge officieren.
Terwijl de zes medewerkers van Von
Braun, die samen met hem tien dagen bij
Boston in quarantaine zijn geweest, worden
losgelaten op de documenten van Aberdeen
in Maryland (zij moeten ze schiften, catalo
giseren en vertalen), wordt Von Braun naar'
Washington ontboden.
Twee dagen lang wordt hij in het Pentagon
doorgezaagd. Na afloop zeggen de aanwezige
officieren: „Wij hebben er goed aan gedaan
deze Duitsers naar ons land te halen."
Deze Duitsers, dat zijn, behalve Von
Braun, Wilhelm Jungert, Ericht Neubert,
Theodor Poppel, Eberhard Rees, August
Schulze en Walter Schwidetzky. Zij zullen
door andere beroemde namen worden ge
volgd. Namen die nu verbonden zijn aan
Amerika's plannen om de eerste man op de
maan te brengen.
Von Braun in 1945: „Onzes inziens is de bouw van bemande meertrapsraketten voorreizen in
de ruimte (allereerst naar de maan) mogelijk." Von Braun in 1962: Met president Kennedy
(links) en vice-president Johnson rechtsvoor een van zijn gigantische Saturnus-raketten. De
droom werd waarheid.
